Þjóðviljinn - 10.01.1956, Qupperneq 4

&) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 10. janúar 1956

EINAR BRAGI:
Holtsnúpur og
$«mun4ssoo
Hetgi
Helgi Sæmundsson ritar í Al-
þýðublaðið hinn 3. janúar
langa grein um Birting. Eg er
mjög ánægður með ritsmíð
hans ekki sízt vegna þess hve
illa honum tekst að leyna því,
að örvar Birtings hafa hæft
beint í mark.
Helgi víkur að greininni
Holtsnúpur eftir mig í síðasta
heftL Birtings og segir meðal
annars:
„Undirritaður er sakaður um
að una því, að Sigurður stæli
Jónas Hallgr.ímsson.“
Eg vil taka fram að grein
mín var ekki hugsuð sem árás
á séra Sigurð Einarsson sér-
staklega, heldur ákveðið
,,menningarástand“ sem ýms-
ir dánumenn hérlendir, svo
sem Helgi Sæmundsson, eru
kannski enn meira við riðnir
en presturinn í Holti, og er
ljóst af grein Helga að hann
hefur skilið Holtsnúp rétt að
þessu leyti. En látum það
liggja milli hluta í bili. Hins
vegar vil ég vekja athygli á
hinum tilvitnuðu orðum í
grein Helga Sæmundssonar
sem dæmi um íslenzka blaða-
mennsku eins og hún gerist
einna óheiðarlegust: fyrst eru
mönnum gerðar upp skoðanir,
sem þeir hafa ekki látið í ljós,
síðan er hamazt gegn hinum
uppdiktuðu viðhorfum af eld-
móði. (Mig minnir að Halldór
Kiljan hafi kallað fyrirbærið
hundrað ög áttatíu gráðu horn
við sannleikann). 1 grein minni
er sumsé hvergi að því vikið
einu orði að séra Sigurður
hafi farið í smiðju til Jónasar
Hallgrimssonar (þótt það sé
meira en sennilegt). Haldi
Helgi Sæmundsson því fram í
góðri trú; sýnir það aðeins að
hann er jafnvel enn ver læs á
timaritsgreinar en bókmenntir,
og er þá mikið sagt. Eg gef
Helga Sæmundssyni kost á að
kynna lesehdum Alþýðublaðs-
ins vinnubrögð sín með því að
heimila honum að birta Holts-
núp í Alþýðublaðinu, svo að
lesendurnir geti borið orðalag
greinarinnar saman við „ver-
sjón“ ritstjórans. Kjósi hann
ekki að nota sér þann rétt, er
ástæðan augljós hverju barni.
Helgi virðist grípa til þess-
arar auvirðilegu aðferðar til
að eiga ofurlítið hægara með
að koma orðum að því, að sér
finnist Haustljóð á vori eftir
undirritaðan ósjálfstæður
skáldskapur. Hann um það.
Ritverk eru að vissu leyti al-
menningseign frá þeim degi,
sem þau koma á prent, og má
hverjum og einum finnast
hvað sem honum þóknast um
þau ljóð sem ég hef sett sam-
an. Það kemur ekki mál við
mig.
En úr því að Helgi Sæmunds-
son er kominn út á ísinn, er
rétt að leyfa honum að sýna
hve frækinn íþróttagarpur
hann er. Við skulum líta rétt
sem snöggvast á kveðskap sem
gerir öll önnur „áhrifamál" í
íslenzkri bragsmíði að ómerki-
legu aukaatriði. Eg lief fyrir
framan mig bókina „Sól yfir
sundum" eftir Helga Sæmunds-
son, 77 blaðsíður, 31 kvæði,
hið lengsta 160 vísuorð,
stytzta 8 ljóðlínur; pappír
mjög góður, prentun í betra
lagi, bandið traust og snyrti-
legt — eru þá kostir bókar-
innar taldir.
Hafi lesandinn gluggað í aðr-
ar kvæðabækur en Sól yfir
sundum, mun hann bráðlega
rekast á gamla kunningja við
lestur kversins — og reynd-
ar áður en hann opnar það:
Önnur vísa Sóldags (í Söngum
förumannsins eftir Stefán frá
Hvítadal) hefst þannig: „Það
er sól yfir sundum.“ Helgi
sneiðir af næmri smekkvísi hin
óskáldlegu orð „það er“ fram-
an af ljóðlínunni og notar af-
ganginn sem nafn á bók sína.
Ýmislegt fleira í ljóðum Stef-
áns hefur komið Helga að
nokkrum notum.
Upphaf „Vorsólar” eftir Stef-
án:
Svanir fljúga hratt til heiða,
huga minn til fjalla seiða.
Vill mér nokkur götu greiða?
Glóir sól um höf og lönd.
Helgi yrkir kvæði — í faðmi
f jalla — og þar í er þetía:
Veröld brosir. Vorsins andi.
vakir yfir sæ og landi.
Ég vil upp til fjalla flýja,
friðarheima gista nýja.
Ljósblá firð minn huga seiðir.
Stefán í Vorsól:
í vetur gat ég sagt með sanni:
Svart er yfir þessu ranni.
Sérhvert gieðibros í banni.
Helgi í faðmi fjalla:
— Hvert sem lítur, mætir
manni
meiri dýrð og tign með sanni,
Segðu þuð með Mémum
!Búlganín, Krústjoff og Nehru rœðast við í Nýju Dehlí\
hér á dögunum.

i&LAFUR skrifar: — „Kæri'
Bæjarpóstur. Fyrst af öllu vil
vil ég óska þér gleðilegs árs
og þakka þér ótal ánægju-
stundir á liðna árinu. Og svo.
• langar mig til að biðja þig . ...__________
að birta fyrir mig áskorun til . , , - n .
f«.iAntón.n i,m að beir Askoruii a Islenzka tona -
tslenzkra tóna, um að þeir
hefji aftur sýningar á revíu-
kabarettinum. Þar sem sýn-
i ingar á kabarettinum fyrir
jólin voru á svo óhentugum
tíma, að margir, sem höfðu þó
fullan hug á að sækja þær
gátu ekki komið því við þá,
væri áreiðanlega vel þegið, að
þær yrðu teknar upp aftur
núna, þegar allt og allir eru
búnir að jafna sig eftir jóla-
annríkið. Mér var sagt, að sýn-
ingar þessar hefðu verið mjög
skemmtilegar og með miklum
menningarblæ, og það er ef-
laust hægt að halda slikum
sýningum áfram hér nokkuð
lengi, því að fólk er til með
að fara oftar en einu sinni,
ef því líkar vel. Eru forráða-
menn kabarettsins hér með
eindregið hvattir til þess að
halda sýningunum áfram, eða
gera a. m. k. tilraun með það.
Eg skora á Bæjarpóstinn að
’ skerast í málið, því að vald
hans er mikið og orð hans
þung sem sleggjuhögg."
Í>ESSI síðasta athugasemd um
— Þrettándinn íyrr og
rökrétt
vald Bæjarpóstsins og álirifa-
ríkan þunga orða hans, er vit-
anlega ekki takandi alltof al-
varlega, enda ekki hans hlut-
verk að beita einn eða neinn
valdi eða setja met í einskon-
ar andlegum sleggjuköstum.
Eigi að siður er Bæjarpóstur-
inn sammála bréfritara um,
að æskilegt væri að fá nokkrar
sýningar í viðbót á fyrrnefnd-
um kabarett, þar eð bæði hann
sjálfur og vafalaust ýmsir
fleiri ágætismenn áttu þess
ekki kost að komast á sýning-
arnar fyrir jólin. — En nú
eru jólin sem sé liðin, síðustu
jólasveinarnir héldu til fjalla
á föstudagskvöldið. Þá var
Þrettándakvöld. í mínu ung-
dæmi var þrettándinn miklu
merkilegri dagur en hann er
núna. Þá voru jólin kvödd með
söng og dansi kringum jólatré,
og síðan spilað langt fram á
nótt. Áður fyrr var mikið
• Fleiri kabaretisýningar
nú — Málvillur og
orð
spilað alkort, en eftir að ég
man eftir, spiluðum við mest
vist, lomber eða hjónasæng
og stundum púkk, ef krakk-
ar voru með. Það var oft spil-
að af miklu fjöri, og aldrei
man ég eftir, að tveir tígul-
kóngar kæmu fram í spilun-
um.
[ MÁLVÖNDUNARÞÁTTUM
sínum í útvarpinu hefur Eirík-
ur Hreinn Finnbogason undan-
farið tekið til athugunar ýmis
orð, sem ekki eru rökrétt
hugsuð, orð eins og t. d.
krabbameinsfélag, bátaskip-
stjóri, o. m. fl. Það er að vísu
ágætt að vekja athygli fólks á
því, í hverju rökleysur slíkra
orða eru fólgnar, og Eiríkur
Hreinn er rösklegur í máli og
hressilegur, og án- efa gefa
margir orðum hans verðugan
gaum. Það er staðreynd, að
auk ýmissa orða, t.d. sumra
nýyrða, sem eru alveg rangt
mynduð, vaða uppi málvillur,
sem maður heyrir oft á dag.
Börnin segja: Eg vill fá appel-
sínu, unglingarnir segja: Hvað
heldurðu að þú ert, ég lield
hann er farinn, o. s. frv. (Það
skal viðurkennt, að það er tals
vert vandasamt að beygja
sögnina að vera, t.d. í við-
tengingarhætti). Málvillur af
þessu tagi eru afkáralegar og
leiðinlegar, og þyrftu kennarar
og málfræðingar að leggja
kapp á að uppræta þær. Þá
finnst mér sem Norðlendingi
alltaf heldur leiðinlegt að
heyra Sunnlendinga tala um
ið sita og seba í staðinn fyrir
að sitja og setja. Þótt það
sé vitanlega, málsins vegna,
nauðsynlegt að uppræta orð
og orðatiltæki, sem stangast
við rökrétta hugsun, þá finnst
mér þó, að eltingaleikurinn við
eitt og eitt orð, eina og eina
stafvillu í orði, gangi stundum
lielzt til laiigt. Eg held, að
það verði að leggja höfuðá-
herzlu á, að fólk geti gert
grein fyrir sínu máli í ræðu og
riti með rétt hugsuðum, hnit-
miðuðum setningum, jafnvel
þótt eitt orð x setningunni orki
tvímælis fx’á málfræðilegu eða
stafsetningarlegu sjónarmiði.
sólarskin og söngvamál.
Von er frjáls úr vetrarbanni.
Og enn kvað Stefán:
óði mínum létt um spor.
Ég þakka af hjarta, guð minn
góður,
gjafir þínar, sól og vor.
Og enn kvað Helgi:
Boða fx’elsi brattans spor.
Teyga ilm frá björk og blóm-
urn,
blessa þínar gjafir, vor.
(Enginn má ætla að Helga
liafi ekki verið létt um spor
rétt eins og óði Stefáns —
hann er búinn að geta þess
tveimur síðum framar: „í dag
er mér létt um spor,“ og á bls.
25 er svo komið að „öllum er
létt um spor“, á bls. 44 er enn
„öllum létt um spor“ og ekk-
ert farið að draga af þeim á
næstu síðu þar á eftir: „öllurn
létt um spor.“ Þá var öldin
önnur en nú þegar enginn
nennir að lireyfa sig öðru vísi
en í bíl eða flugvél).
Lokaorð Vorsólar eftir Stef-
án:
gleði mín er djúp og rík.
Helgi í Vorblæ:
bæh mín er djúp og heit.
Ljóðið Sej’tjándi maí eftir
Stefán hefst þannig:
Þann seytjánda maí var sól-
skin
og suðræn angan í blænum.
Eitt af kvæðum Helga hefst
þannig:
1 dag er sólskin á sænum,
— sumarilmur í blænum.
Stefán í Sóldegi:
Fyrir handan höfin blá
heiðan veit ég dag.
Davíð frá Fagraskógi í Þú
skalt fai’mannskufli klæðast;
Fögur lönd í fjarska bíða
falin bak við úfinn sjá.
Helgi í Hamingjulandinu:
— 32g veit, að handan við
höfin blá
er hamingju minnar land.
Og í kvæðinu í nótt kveðui'
Helgi:
Ég fer í nótt til fjarra stranda.
Þar framans dyr mér opnax'
standa
bak við djúpin draumablá.
Og í kvæðinu Á útleið kveðut'
liann:
Máske að mín bíði betri lönd
bak við þennan víða sjávai’-
flöt?
Davíð í Kveðju:
Þá flý ég yfir djúpin drauma-
blá.
Helgi:
bak við djúpin draumablá
(I nótt)
Fyrir stafni djúpin draumablá,
(Á útleið)
Særinn var draumablár
(Við gluggann)
Stefán frá Hvítadal talar um
„æskudx’aumsýnir þráðar“ í
Ijóðinu Það voi-ar. Helgi kveð-
ur um „draumsins þráðu lönd,**
„þráðan draum,“ hin '„þi’áðu
munablóm,“ „þráða dvöl,“
„lifsins þráða frelsi,“ „sinn
þráða tryggðavin/1 „þráða
lxeima“, „þi’áðan óskabyr,”
„vonanna þráðu gjöf,“ og æra
mætti það óstöðugan að telja
live oft liann staglast á sögn-
"Framhald á .9. síðu.