Þjóðviljinn - 10.01.1956, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 10. janúar -956 — ÞJÓÐVILJINN — (9
A
fUTSTJÓFU FRÍMANN HELGASON
„Upp með nýjum andans móð,
upp tll starla rísl þi®ð"
50 ár frástofnun U.M.F.A. aðalbrauf-
rySjanda UMF—hreyfingarinnar
Það mun hafa verið rétt um
áramótin síðustu að auglýst var
samkoma á Akureyri, þar sem
áformað væri að minnast stofn-
unar Ungmennafélags Akureyr-
ar, en sá atburður átti sér stað
7. janúar 1906 eða fyrir réttum
S0 árum, Nú mun sumum ef
til vill finnast dálítið skrítið að
minnast afmælis félags sem ekki
er lengur til, en ef betur er að
gáð munu þeir hinir sömu sann-
færast um að svo er ekki. Það
sannar okkur aðeins að þrátt
fyrir allt eru þeir trúir merki-
legri hreyfingu sem náði út-
breiðslu um land allt, sem sagt:
Ungmennafélagahreyfingunni..
Þeir geta líka með stoltu sinni
minnst þess forustuhlutverks sem
UMFA gegndi á bernskuárum
þessarar hreyfingar.
Þetta er þvi ánægjulegra fyr-
ir Akureyringa sem vitað er að
ungmennahreyfingin kom sem
örfandi andvari og fór sem eldur
í sinu og kveikti í æskumönnum
landsins, hvetjandi til dáða, til
baráttu fyrir verndun þjóðlegra
verðmæta, sjálfstæði landsins og
endurvakningar íþrótta og þá
ekki sízt íslenzku glímunnar.
Sagan mun síðar sanna að engin
áhugahreyfing hefur haft eins
margþætt áhrif á íslenzkan
æskuiýð og einmitt ungnrenna-
lireyfingin. Hún kom eins og
frelsandi andblær á þeirri stund
þegar, hetja svaf á hverjum bæ!,
og eins og Páll Jónsson segir í
hvatningarkvæði sem sungið
var á fundi UMFA 14. jan. og
byrjar svona:
Vökum, vökum, vel er sofið.
Værð og svefri ei lengur stoðar.
(Fyrirsögn þessarar greinar er
úr sama erindi).
I
en eyða flokkshatri og pólitísk-
um flokkadrætti“.
í öðru lagi:
1. Að rej'na af alefli að vekja
löngun hjá æskulýðnum á aldrin-
um 15—30 ára, til þess að starfa
fyrir sjálfa sig, land sitt og þjóð.
2. Að temja sér að beita starfs-
kröftum sínum í félagi og utan
félags.
3. Að reyna af fremsta megni
að viðhalda og efla allt það sem
er þjóðlegt og rammíslenzkt og
horfir til gagns og sóma fyrir
hina íslenzku þjóð. Sérstaklega
skal leggja stund á að fegra og
hreinsa móðurmálið.
Allir félagar skyldu vera vín-
bindindismenn og vilja æfa
krafta ■ sína með lífi og sál, til
gagnlegra starfa.
— Eg undirritaður lofa því og
legg við drengskap minn, að
meðan ég er í þessu félagi, skal
ég ekki drekka neina áfenga
drykki, né valda því vísvitandi,
að öðrum séu þeir veittir.
Eg skal vinna með alhug að
heill þessa félags, framförum
sjálfs mín, andlega og líkamlega,
og að velferð og sóma þjóðar
minnar, í öllu því sem er þjóð-
legt, gott og gagnlegt.
Lögum og fyrirskipunum vil
ég hlýða í öllu, og leggja fram
sérplægnislaust krafta mína til
allra þeirra starfa,.er mér kynni
að verða falið að inna af hendi
fyrir félagið“ — þannig voru á-
form þessara varmmanna ung-
mennahreyfingarinnar. Manni
verður að vega og meta hvort
þessi áform séu ekki nákvæm-
lega jafngóð og jafnþörf nú í
dag og þau voru þá. Því miður
verst maður ekki þeim ótta að
samanburður á lögum ung-
menna- og íþróttafélaga í dag
mundi sýna neikvæðar breyting-
ar.
Félagslíf.
— Tilgangi sínum, hugsaði fé-
lagið sér að ná með fundahöld-
um þar sem fram færu fyrir-
lestrar, er haldnir væru af fé-
lagsmönnum, eða öðrum þeim,
sem til þess væru fengnir. Einnig
skyldu fara fram umræður,. upp-
lestur, íþróttir og annað það sem
„efli andlegt og líkamlegt at-
gjörfi æskulýðsins11. —
•—• Fundir skyldu byrja og
enda með því að syngja einhver
þar til valin framsóknar- og ætt-
jarðarkvæði, stundum fluttu fé-
lagsmenn „frumsamin ágætis-
Framhald á 10. síðu.
Tilgangur félagsins
X 30 ára minningarriti UMFÍ
(1907—1937) er alllangur kafli
um LTMFA og’ verður hér á eftir
tekið nokkuð upp úr þessu riti
svo lesendur geti skyggnzt ör-
lítið inn í starf og tilgang þessa
forustufélags. Þar segir m. a.
„Tilgangur félagsins sam-
kvæmt lögum og skrifum félags-
manna var í fyrsta lagi: Að
reyna að safna æskulýð landsins
undir eitt merki þar sem þeir
geti barizt sem einn maður með
einkunnar orðunum: Sannleikuf-
inn og réttlætið fyrir öllu. í sam-
einingu gætu þeir aflað sér
líkámlegs og andlegs þroska.
„Vér viljum reyna að vekja
æskulýðinn af hinum þunga
svefni hugsunarleysis og sljó-
leika fyrir sjólfum sér, til ein-
ingar og framsóknar, vekja lif-
andi og starfandi ættjarðarást
í brjóstum íslenzkra ungmenna,
Sovézk fimleikastúlka sýnir listir sína í íþróttaliátít
í Praha.
Holfsnúpur og Helgi Sœm.
Framliald af 4. síðu.
inni að þrá og nafnorðinu þrá,
enda önnur saga.
Stefán í hinu fræga ljóði Hún
kyssti mig:
Lífs mín draumur er dýr
Helgi:
Draumur lífs míns, enn ég
virði þig.
(Vesalings draumui’inn)
Stefán í Ég vil burt:
Betra er en draumadöf
að sigla fleyi á feigðarnöf.
Helgi:
Ég þekki fljóð með ótal sálar-
sorgir,
er sigldi ástargnoð á feigðar-
nöf.
Hætt er við því að Böðvar
frá Hnífsdal telji sig einnig
eiga nokkurn þátt í þessum
Ijóðlínum. Hann gaf árið 1930
út kvæðabókina Ég þekki kon-
ur.. . Eitt kvæðanna í bók
hans her sama nafn og byrj-
ar þannig:
Ég þekki konur
með eld í æðum.
Helgi Sæmundsson kveður
kvæði er nefnist Ég þekki
fljóð . . . ., og þar i er þetta:
Ég þekki fljóð með eld í ungu
hjarta.
Helgi virðíst yfirleitt vera
nokk-uð næmur á bókaheiti.
Fyrsta bók Tómasar Guð-
mundssonar heitir „Við sund-
in blá“, svo sem öllum er
kunnugt. Eitt af kvæðum
Helga heitir náttúrlega Við
sundin blá. Auk þess hefur
bókart-ítill Tómasar komið
Helga í góðar þarfir á þessum
stöðum: „Við sundin blá ég
sit um margar nætur“ (bls.
51) , „Við sundin blá á jafn-
an hugur heima“ (bls. 52),
„Yfir sundin sumarblá / sigli
ég frá ströndum" (bls. 14),
„Við sundin blá er hörmum
gott að gleyma“ (bls. 52), „Ég
hefi setið við sundin blá“ (bls.
48), „sundin lognkyrr og blá“
(bls. 63), „Við sundin blá ég
sit um margar nætur“ (bls.
52) . Þriðja bók Tómasar heit-
ir Stjörnur vorsins. „Stjörn-
ur vorsins ljóma“ í einu kvæði
Helga. Frumsmíð Jóns úr Vör
heitir Ég ber að dyrum. „Ég
ber að dyrum með döprum
liuga“, segir Helgi á einum
stað. Leikritið .Outward Bound
eftir Sutton Vane nefnist í ís-
lenzkri þýðingu Á útleið. Eitt
af kvæðum Helga ber sama
nafn. Jakob Jóh. Smári gaf
árið 1936 út kvæðabókina
Handan storms og strauma.
Helgi segist vilja „gista ver-
öld handan storms og
strauma,“ og fleiri dæmi
mætti nefna.
Davíð Stefánsson yrkir í ljóð-
inu Una:
Blásið, blásið, vindar,
í björtu seglin hans,
svo að fleyið beri hann
fljótar til lands.
Helgi í kvæðinu Ég vaki ein:
Ó, vindur blás í björtu seglin
lians.
Ég bið þig hljótt um milda
næturstund.
Ó, vindur blás og ber hans
fley til lands.
Davíð síðar í fyrrnefndu
ljóði:
Bráðum liggur fleyið hans
landfestar við .. .
Ég verð eina meyjan
sem vakir um lágnættið.
Kvæði Helga heitir sem fyrr
getur Ég vaki ein — og end-
ar svo:
ég vaki ein og vinar míns hér
bíð.
Ó, vindur blás í seglin þönd.
Davíð í Ijóðinu í dag kom
vorið: *
Með ljóð í hjarta, lag á þyrst-
um vörum,
ég legg á brattann mikla —
einn í förum
Helgi í Kveðju:
— Og loks er kominn sá lang-
þráði dagur,
er legg ég á liöf með söng á
vörum
og stefni í fjarskann — einn
í förum.
Einhverra orsaka vegna hef-
ur hann veigrað sér við að
slá eign sinni á orðin „ég Iegg
á brattann mikla,“ og gæti það
bent til þess, að Helgi eigi —
eða hafi átt — ofurlitla sóma-
tilfinningu, þótt liann hafi ekki
flíkað henni til þessa.
Sjálfsagt mun mörgum finn-
ast það, sem hér hefur verið
rakið, ærinn ljóður á einni
bók, en alvarlegast er þó, aS
hugblær og efni hvers einasta
kvæðis í Sól yfir sundum eru
aðfengin, svo að þar er ekki
eina sjálfstæða línu að finna,
þótt leitað sé með logandi
Ijósi.
Þetta var fyrsta ganga Helga
Sæmundssonar á rithöfundar-
brautinni. Nokkru siðar trúði
grandalaus útgefandi honum
fyrir því að „annast útgáfu“
á verkum látins skálds, Kvæð-
um og sögum Jóhanns Gunn-
ars Sigurðssonar. Varðrhann
frægur af þessu verki með
sérstökum hætti, einkum eftir
að prófessor Sigurður Nor-
dal skrifaði greinina „Ein-
kennilegt útgáfustarf'* í tíma-
ritið Helgafell (II. árg. bls.
450). Hefur Bjarni Benedikts-
son nýlega minnt á þetta
frægðarstrik Helga, og því get
ég verið stuttqrður um það?*
Sigurður Nordal kemst svo að
orði, að athæfi Helga Sæ-
mundssonar beri vitni um sið-
ferðilegt skynleysi, og livetur
þjóðina til að sporna við því,
áður en það nái að gagnsýkja
bókmenntalífið. ' .
Því miður liöfum við íslend-
ingar ekki verið nógu minnug-
ir varnaðarorða Sigurðar Nof-
dals, enda væri hægt að nefna
mörg og ófögur dæmi um,
hvernig liið siðferðilega skyn-
leysi er búið að sýkja bók-
menntalífið. Er það í sjálfnt
sér vel til fundið, að einn af
frumherjunum, Helgi Sæ-
mundsson, haldi uppi vörnum
fyrir hina siðferðilegu skvn-
leysingja bókmenntalífsins.
Ég hefði skirrzt við að
rif ja upp þennan raunaferil, e£
það væri ekki nauðsynlegfc
til skilnings á ýmsum furðu-
legum fyrirbærum í íslenzku
menningarlífi, sem segja má
að eigi sér Öll einn samnefn-
ara: ritdómarann Helga Sæ-
mundsson. En það er annajr
kapítuli, sem kannski verðu?
síðar skráður.
* * ÚTBREIÐIÐ TJl *
* * ÞJÓDVILJANN ^ '