Þjóðviljinn - 27.06.1956, Page 7

Vm þessa vin í arabísku eyðimörkinni standa átök hinna miklu olíufélaga; undir sand-
inum éru sem sé auöugar olíunamur.
Bneáttan um
olíunn
L.
Olía er kynlegur hlutur —
bæði límkennd og hrindir frá
sér. Og olíustjórnmál eru
enn kynlegri. Hin stærstu
olíufélög, en þau eru 4-5, eru
tengd hvert öðru bæði efna-
hagslega og að því er starf-
ræksluna snertir, en jafn-
framt berjast þau grimmilega
sín á milli um olíulindirnar.
í þeirri baráttu er einskis
svifizt.
Þá er vopnaðir óaldarflokk-
ar eyðimerkurhöfðingja ráð-
ast á friðsöm þorp í vinjun-
um, er það þessi barátta, sem
þar er að verki. Og hún
brýzt einnig út í höfuðborg-
um vestrænna stórvelda, og
má nefna til þess hina djúp-
tæku deilu milli Bandaríkj-
anna og Bretlands um Aust-
urlönd hin nálægari. Þegar
deilt er um þessi lönd, vita
allir, hvað er undirrótin.
Það er olían.
"■•***’* ;•
Bretland byrjaði,
Bandaríkin höíðu meira
fjármagn.
I þessum löndum eru hinar
auðugustu olíulindir, sem til
eru, innan áhrifasvæðis olíu-
tfélaganna. Það er því auðséð,
að þar hljóta átökin milli ol-
íufélaganna að verða hörðust.
Það voru Bretar, sem byrj-
uðu. Árið 1909 byrjaði Anglo
Iranian Oil að vinna olíu úr
jörð í Persíu. Og olíuvinnslu-
félagið í Persíu og olíufélagið
byggðu þar hreinsunarstöðina
Abadan, sem þá var hin
stærsta í heimi. Þetta blessað-
ist þangað til Bandaríkjunum
tókst eftir hina síðari heims-
styrjöld að leggja bitil við
Bretland með dollara„gjöf-
um“ Marshalláætlunarinnar,
og grafa undan aðstöðu þess
en styrkja sína að sama
skapi í Arabíulöndunum. Ár-
ið 1951 lá við að Bretum væri
að fullu hrundið út úr Persíu,
þeim var þó leyft að koma
aftur árið 1954 — en þá
voru Bandaríkjamenn komnir
þangað og sátu í fyrirrúmi.
I Irak byrjuðu Bretar að
grafa eftir olíu árið 1925. En
einnig. þar hafa Bandaríkja-
menn styrkt aðstöðu sina á
-J
árunum eftir hina síðari
heimsstyrjöld á kostnað Bret-
lands. Og hinar stærstu oliu-
lindir í konungsríkinu Ku-
wait í norðurhluta Arabíu eru
nú þegar að meira en hálfu
leyti í höndum Bandarikja-
manna, — þó að það væru
Bretar sem fyrst hófu að
vinna oliuna í þeim.
Heimsveldi liðast í
sundur.
Árið 1948 hlaut Bretland
að sleppa taki á ísrael, og
1951 misstu þeir af olíulind-
unum í Persíu, árið 1954 los-
aði Egyptaland sig við brezka
hersetu, og á þessu ári hef-
ur Súdan neitað brezkri íhlut-
un um mál sín.
Þó er ekki öll sagan sögð,
um efnahagslegar og stjórn-
málalegar þrengingar Bret-
lands á þessu svæði heims. Á
Kýpur, sem er ein hinna síð-
ustu herstöðva á öllu þessu
svæði, hefur þjóðin hafið upp-
reisn gegn brezkum hersveit-
um, og þessi barátta er orðin
svo örlagarík, að brakað hef-
ur í samskeytum Atlanzhafs-
bandalagsins, bæði að því er
snertir samkomulagið milli
Grikklands og Bretlands
(flestir Kýpurbúar telja sig
Grikki), og milli Bretlands og
Bandaríkjanna. Amerikumenn
hafa ekki getað á sér setið
að blása að glæðunum og
gefa til kynna, að þeim þyki
ekkert að því þó að Bretland
verði fyrir skakkaföllum, að
öllum líkindum búast hinir
bandarísku oliuhringar við,
að áhrif Breta minnki að
sama skapi og áhrif Banda-
ríkjamanna aukist.
Afsettur herforingi
Af þessum áföllum br*zka
heimsveldisins í þessum hluta
heims má gleggst sjá dæmi
með því að atliuga hvernig
fór fyrir einum litlum óein-
kennisklæddum manni með
yfirskegg, sem sneri heim til
London fyrir skömmu og var
þá sæmdur liinum mesta
heiðri af drottningunni: Glubb
Pasha, sem hefur stofnað
hina „Arabísku herdeild“ og
stjórnaði henni, en sú her-
deild hefur 30.000 manna lið,
og er það konungsríkið Jór-
dan, sem þessa herdeild hef-
ur, en það er sterkasta her-
veldi í arabískum löndum.
Þessi maður sem vegna stöðu
sinnar var trygging fyrir
góðu stjórnmálasamlyndi milli
þessara landa, honum var
sagt upp stöðu sinni og send-
ur heim.
í Bretlandi er mergð af af-
settum herforingjum, en fæst-
um þeirra hafa verið feng-
in jafnmikil völd og fjármun-
ir og honum. Ríkissjóður
Stóra Bretlands fékk honum
8,8 millj. punda handa her-
deildinni, og í staðinn bældi
hann niður af mikilli trú-
------ Miðvikudagur 27. júni
mennsku gagnvart yfirboður-
um sínum og með hörku, þá
er þess þurfti við, hverja
tilraun fólksins til þess að
losna við afskipti Breta,
bæði í Jórdan sjálfu og í ná-
grannalöndunum. Þess var að
vænta sem fram kom, að
afsetning Glubb Pasha varð
til þess að gerð var hin harð-
asta hríð að Eden forsætis-
ráðherra í þinginu, og hlaut
hann að kannast við, að nú
væri sér ekki framar ljóst,
hvaða stefnu ætti að. taka
upp í löndum þessum, svo að
áhrif Breta og ítök rnættu
haldast þar.
Maðurinn sem fær er
um að kaupa 30000
manna herdeild.
Því er líka ekki auðvelt að
svara. Sá sem nú hefur eign-
arhald á Arabíuherdeildinni,
er konungur Saudi-Arabíu,
Saud. Hann hefur keypt hana.
Olíusérleyfin ein færa hon-
um tífaldan arð á við það
sem herdeildin kostar, og hin
bandaríska oíueinokun í Ara-
bíu, Aramco, borgar þetta
með glöðu geði því að Saud
konungur er tryggur lepp-
kóngur, og hingað til hefur
hann beitt herflokkum sín-
um í þágu bandarískra auð-
félaga, þegar breiða þurfti
yfir ýmsa miður þrifalega við-
skiptastarfsemi, sem mennt-
aðir oliuforstjórar kunnu
ekki við að láta bendla nafn
sitt við. Ein slík átti sér
stað fyrir ekki löngu síðan
Buraimi.
Það er ekki áuðvelt að
finna landamæri í sandi, svó
vera má að unnt sé að fyrir-
gefa ýms mistök, sem átt
hafa sér stað í þessum eyði-
merkurlöndum. Samt urðu í-
búarnir í Buraimi hvumsa við
þegar einn af eyðimerkur-
höfðingjum Sauds konungs
kom blaðskellandi einn góðan
veðurdag og hertók vinina.
Þessi vin er við landamærin.
Ef svo skyldi verið hafa, að
einhver jarðfræðingur hefði
talað af sér við ibúana í Bur-
aimi, eða einhverjum þeirra
hefði verið kunnugt um bréfa-
skipti Aramcos, hefði þeim
ekki blandazt hugur um á-
stæðuna til þessarar innrás-
ar: Undir Buraimi eru ein-
hverjar hinar auðugustu olíu-
lindir í heimi.
195ö — ÞJÓÐVILJINN — (7
3>»
Hernaðarsigur sem er
milljarða virði.
Á nákvæmu landabré'i má •
finna að Buraimi er á áhrifa-
svæði brezka olíuhringsins.
Og Glubb Pasha, sem enn
réð fyrir hernum, er þetta
varð ljóst, sýndi það, að hann
var enginn aukvisi. Arabíu-
herdeildin hans .frelsaði' þsg-
ar í stað Buraimi, og styrj-
öld miili Breta og Bandaríkja-
manna var samstundis til
lykta leidd, án þess að 1 til
nokkurra vópnaviðskipta
kæmi milli hinná raunveru-
legu aðila.
En hvað gerist nú er Ara-
bíuherdeildin lýtur ekki leng-
ur brezkri eða öllu fremur
bandarískri stjórn ? Atburð-
irnir í Buraimi hafa orðið til-
efni til alvarlegrar opinberr-
ar misklíðar milli Bándaríkj-
anna og Bretlands, og ekki
er séð fyrir endann á henni.
En ekki væri það ólíklegt að
Bandaríkin yrðu hlutskarpari.
Hinar tvær víalínur
olíustríðsins,. bin kalda
og hín heita.
Olíustríð er nú háð dag
hvern, kalt í Austurlöndum
hinum nálægari, heitt í Lon-
don og Washington, en þar
reyna utanríkisráðherrarnir
að skara elda hvor að sinni
köku. Anglo-Iranian Oil. sem
nú heitir British Petrol, og er
móðurfélag BP, er nú eign
brezku flotadeildarinnar, og
bandaríska stjórnin er stjórn
auðhringanna, ekki sízt olíu-
hringanna.
Hið ótrúlegasta í þessu
máli er það, að jafnframt því
sem þessi barátta stendur yf-
ir, ríkir hið nánasta samstarf
milli olíufélaganna, m. a.
hvað snertir vinnsluna, og
hinar miklu olíulindir eru
nýttar af brezkum og banda-
rískum og hollenzkum auðfé-
lögum í sameiningu, en enn
framar hvað snertir söluna,
og hafa félögin steypzt sam-
an í einn hring sem hefur
sameiginlegt verðlag, sameig-
inlega innflutningsstefnu, o.
s. frv.
Því það er staðreynd að þó
að hin harðasta samkeppni
riki milli auðfélaganna,
standa þau cr.:"u:t sorr. c"‘tn
Framhald á 10. sið'u
Hermenn Arabísku herdeildarinnar eru skrautlegir í
hœsta máta, og þeir eru mestu hermenn í Austurlönd-
um nœr.
Saud Arabíukonungur (til vinstri) og Aziz bróðir hans.
Þeir vinna að því, fyrir bandaríska dollara, að eyöa á-
hrifum Breta austur þar.