Þjóðviljinn - 11.12.1956, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 11. desember 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Það eru rangar hugmyndir,
sem hœstvirtur utanrikirráð-
herra hefur gert sér um á-
standið í veröldinni. Það er
ekki rétt metið hjá honum,
þegar hann lagði höfuð-
áherzlu á, að það væri svo al-
varlegt ástand í veröldinni,
svo mikil stríðshætta, að þess
vegna væri rétt að breyta um
frá því sem ákveðið var í vor
og fresta af þeim orsökum
framkvæmd á samþykkt Al-
þingis frá 28. marz. Hvernig
sem menn annars líta á það,
sem gerzt hefur í veröldinni á
hinum síðustu mánuðum, þá
mun vart nokkur maður verða
til þess að álíta, að t. d. Var-
sjárbandalagið sé sterkara í
dag eða færara til árása, ef
menn ætluðu því slíkt, heldur
en það hafi verið 28. marz.
Flestir munu líta svo á, að það
muni vera veikara. Og ef við
ætlum að athuga hins vegar
Atlantshafsbandalagið, sem við
erum í og ættum að spyrja ná-
grannaþjóðir okkar, Breta og
Frakka og þeirra ríkisstjómir
til ráða, þá á ég a. m. k. bágt
með að skilja það, að brezka
ríkisstjórnin og franska ríkis-
stjómin hafi álitið það, þegar
þær réðust á Egyptaland, að
yfirvofandi væri hætta á árás
á Vestur-Evrópu að austan. Eg
á þess vegna bágt með að trúa
því, að þeir menn, sem þama
fjalla fyrst og fremst um og
ættu ,að fylgjast einna bezt
með að trúa því, að þeir menn,
sem þama fjalla fyrst og
fremst um og ættu að fylgjast
einna bezt með, a. m. k. af
hálfu þeirra, sem stjórna í
Atlantshafsbandalaginu, gangi
út frá því, að það sé yfirleitt
meiri hætta, þó að kaldar blási
í heiminum heldur en í vor.
Eg veit ekki betur en meira
að segja sjálfur yfirhershöfð-
ingi Atlantshafsbandalagsins,
Laurits Norstadt, hafi fyrir
nokkrum dögum látið hafa það
eftir sér, að hann teldi, að
það væri litil hætta á, að til
styrjaldar kæmi, og utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna hafi
lýst því yfir, þegar hann kom
af fundi Eisenhowers forseta,
að friðarhorfur væru nú góðar.
Ef við viljum reyna að fá
stuðning einhverra annarra um
okkar mál, fram yfir okkar
eigin skynsemi, þá má kalla til
vitnis ýmsa menn, sem þeir
sem hlynntir eru Atlantshafs-
bandalaginu, telja mæta, um
að ekki sé meira hættuástand
í veröldinni nú en það, að ef
við ættum að taka það gilt til
að fresta framkvæmd áætl-
unarinnar frá 28. marz, þá
muni lengi mega leita að for-
sendu til að fresta. Eða hvort
var ekki stríð í Alsír í vor, 28.
marz, þegar Alþingi ákvað, að
það væru góðar friðarhorfur í
heiminum. Meira að segja var
það eitt Atlantshafsríki, sem í
stríði átti.
Það voru fleiri ríki en við,
sem tóku svipaðar ákvarðanir
í vor: að reyna að losa sig við
herstöðvar. Annað eyríki all-
langt frá okkur, en þó held ég
nær þeim hluta jarðar, sem ut-
anríkisráðherra taldi hættuna
mesta í, sem sé nær Súez-
skurðinum, Ceylon, sagði líka
upp samningum í vor og vildi
losa sig við brezkar herstöðv-
ar. Og ég veit ekki betur en
forsætisráðherra Ceylons sitji
nú þessa dagana á fundi í
London til þess að ganga frá
samningum við Bretastjóm
um að losna við herstöðv-ar og
að það sé talið öruggt, að þeir
Ceylonbúar, samkv. ályktun
þjóðarþings síns og rikisstj.,
losni við herstöðvar þar. Þessi
forsætisráðherra Ceylon kveðst
að vísu reiðubúinn til þess að
lofa brezkum skipum að koma
þar í höfn til þess að taka kol
og annað slíkt á friðartímum,
en á ófriðartimum vilja þeir
ekki iáta þau koma nokkurs
staða.r nærri.
Þær hugmyndir, sem utan-
rikirráðherra gerir hér að íor-
sendum sínum fyrir þvi, að
hann álítur rétt að fresta
framkvæmd ályktunarinnar
frá í vor, eru rangar.
Hins vegar vil ég taka það
fram, að það er skoðun, sem
ég hef oftar látið hér í Ijós,
að þó að stríðshætta væri
meiri nú í veröldinni en hún
var i vor, þá álit ég einnig
rangt að hafa hér her eða
herstöðvar, og ég vil að það sé
munað i öllum þeim umræð-
um, sem fram fara um þessa
liluti, að svo illt sem það er
að hafa her og herstöðvar á
fslandi á friðartímum, þá er
það ennþá verra á stríðstím-
um. Það er hætta af þeim her-
stöðvum sem hér starfa, margs
konar hætta fyrir þjóðerni
okkar og efnahag og annað
slikt- á friðartimum, en það er
tortimingarhætta fyrir þjóðiua
af þeim á styrjaldartímum.
Við skulum alveg gera okkur
það ljóst að þjóðir eins og
Bandaríkin fara ekki fram á
herstöðvar hér á íslandi vegna
okkar íslendinga, heldur vegna
sjálfra sín. Herstöðvar á ís-
landí' eru aðeins útvörður fyrir
Bandaríkin, en ekki varnar-
stöðvar fyrir ísland. Herstöðv-
ar og her á íslandi er ekki til
þess að verja ísland, heldur
til þess, að Bandarikin og
þeirra þjóð geti orðið fyrr við-
búin, ef til striðs kemur.
Yfir íslandi vofir tortíming-
arhætta af þeim herstöðvum,
sem hér eru; slæm á friðar-
tímum. verri á stríðstímum.
Og við skulum alveg gera okk-
ur það ljóst, að við erum eins
og hver annar skjöldur, sem
brugðið er fyrir Bandaríkin
og sem þess vegna tekur fyrst
og fremst á móti því höggi,
sem greitt yrði. Eg hef sagt
það hér áður, og ég skal segja
það enn, að það álít ég beztu
varnarráðstöfun okkar, ef til
styrjaldar væri að koma, að
sprengja herstöðvarnar allar
saman upp, þannig að land
okkar væri sem minnst eft-
irsóknarvert fyrir nokkra
styrjaldarþjóð — og helzt að
það væri hvergi hægt að lenda
hér flugvélum. En það er ekki
út frá umhyggju um það, hver
eða hverjir myndu sigra í
því stríði, heldur út frá því,
að þaft yrði þá reynt að forða
einhverjum íslendingum lif-
andi ef til slíkrar styrjaldar
kæmi. Og ég' held að það sé
nóg verkefni íslenzkra stjórn-
málamanna á hverjum tima
þegar hætta vofir yfir, að til
styrjaldar komi í heiminum,
að hugsa um að eitthvert fólk
verði eftir lifandi í þessu landi,
þegar því striði væri lökið,
heldúr er hitt að vera að
leggja fram'sinn skerf til þess,
hvor muni standa betur að
vígi í slíkum hildarleik. .
Við skulum horfast í augu
við þá hluti af alvöru þeirra
sem þekkja það, hvað þáð er
að standa í stríði og lifa í
borgum sem sprengjuregn dyn-
ur yfir, en ekki af gáleysi
þeirra sem hvergi hafa komið
nærri nema kannski til að
græða á stríði.
Eg held, að það hefði meira
að segja, eins og nú standa
sakir, verið full ástæða til
fyrir utanríkisráðherra að
bæta því við ályktunina frá
i vor, að það mætti endur-
skoða Atlantshafssamninginn.
Eg veit, að þeir þingmenn, sem
samþykktu þennan samning,
muna nokkurn veginn, hvemig
hann byrjar.
1. gr. hans hljóðar svo: „Að-
ilar takast á hendur, svo sem
segir í sáttmála hinna Sam-
einuðu þjóða, að leysa hvers-
konar mUliríkjadeilumál, sem
þeir kunna að lenda í, á frið-
samlegan hátt, þannig að al-
þjóðafriði, öryggi og réttlæti
sé ekki stofnað í hættu og
að beita ekki hótunum né valdi
í milliríkjaviðskiptum á nokk-
urn þann hátt, sem ósamrým-
anlegur er markmiðum Sam-
einuðu þjóðanna“.
Þetta er fyrsta greinin í
Atlantshafssáttmálanum og
megingrein hans, og það var
víst þessi grein, sem tvö af
fylgiríkjum Atlantshafssamn-
ingsins voru að framkvæma,
þegar þau réðust á Egyptaland.
Það hefði verið ástæða til
þess að taka þennan samning
til endurskoðunar, þegar það
var sýnt, hvað á bak við bjó,
eftir allar þær fullyrðingar,
sem hér hafa verið þuldar yfir
okkur um það, að Atlantshafs-
bandalagið væri ekki árásar-
bandalag.
Hins vegar ætla ég ekki að
fara út í þessa sálma. Við höf-
um svo oft deilt um það, að
þess er ekki þörf og ekki bein
ástæða í sambandi við það,
sem hér liggur fyrir. Hitt vil
ég aðeins taka fram að ég tel
það rangar hugmyndir, sem
utanríkisráðherra hefur gert sér
um ástandið í veröldinni sem
stendur og sem liggja til
grundvallar fyrir frestuninni
sem forsenda frá hans hálfu.
Hins vegar er það rétt, að þeg-
ar slíkar hugmyndir sem þess-
ar eru ekki aðeins hjá honum
heldur einnig, býst ég við, hjá
ráðherrum Framsóknarflokks-
ins, þá er óheppilegrur tími til
aó ætla að knýja fram end-
urskoðim á samningnum á
meðan, og þess vegna á-
lít ég að það hafi verið al-
gerlega rétt af ráðherrum Al-
þýðubandalagsins að fallast á
að fresta um nokkra mánuði
því að ’ endurskoðun hæfist,
einmitt með tilliti til þessara
innri aðstæðna, með tilliti tij
þessa huglæga ástands hjá
meiri hluta ríkisstjórnarinnar.
Eg þykist að \úsu vita, að
stjómarandstaðan hefði gjarn-
an kosið það, að einmitt við
slíkar aðstæður færi endur-
skoðun fram. En slíkt hefði að
mínu áliti ekki aðeins verið
óheppilegt, heldur beinlínis
háskalegt. Það gat þýtt, að ým-
islegt hefði ef til vill tapazt af
því, sem nú vinnst þó. Eg er
því fyllilega sammála, að það
er rétt með tillitj til þessara
innri aðstæðna, að fresta um
nokkra mánuði að hefja endur-
skoðunina, en hinsvegar viður-
kenni ég ekki þær forsendur,
sem ut.anríkisráðherra færði
fram af sinni hálfu fyrir þsirri
frestun.
Síðan ræddi Einar m. a.
myndun hinnar nýju „fasta-
nefndar" og mótmælti skipan
hennar,, en lauk máli sínu með
þessum orðum:
Það er ekkert ánægjulegt,
þó að við álitum það rétt sem
stendur, út frá öðrum for-
sendum en okkar samherjar, að
fresta um nokkra mánuði fram-
kvæmd þeirrar samþykktar,
sem Alþingi gerði í vor. En
við gerum það til þess að
tryggja þjóð okkar réttinn til
þess að knýja þessa endur-
skoðun fram, knýja það fram,
að samþykktin frá 28. marz
verði að fullu í gildi og 18
mánaða tíminn, sem samning-
urinn frá 1851 ákveður uin,
hefjist. Það er á valdi þjóðar-
innar og allra þeirra samtaka
hjá henni, sem áhuga hafa
fyrir þessum málum, að knýja
þetta fram. Alþýðusambands-
þing hefur þegar samþykkt
fyrir sitt leyti ákveðna og
djarfa. áskorun í því efni, og
ég efast ekki um, að meirihluti
Alþingis muni á sínum tíma
standa einhuga um að fram-
fylgja þeirri ályktun, þó
frestur sé á henni ger nú. Hitt
skulum við svo jafnan hafa í
huga. hver hætta er á ferð-
um. Það hlakkar bókstaflega í
Sjálfstæðisflokknum, ef liann
heldur, að það sé liægt að
framlengja hernámið á Islandi.
Það er alveg eins og honum
finnist sérstök ánægja að því.
Og ég efast ekki um, að öllum
áróðri hans mikla blaðakosts
muni verða beitt að því að
í'eyma að skapa það álit hjá
þjóðinni, að hernáms sé þörf.
Á móti þessu er það sem þjóð-
in þarf að vinna. Við þurfum
að halda áfram á þeirri braut,
sem Alþingi fór inn ó 28. marz
og þótt ég hafi deilt á ýmis-
legt í þessum orðsendingum
þá gleður það mig að það er
hvergi hopað frá þeim og að
engu leyti ógiltar þær ákvarð-
anir sem þar voru teknar og
ég hef þá trú á þeirri þjóð,
sem komið hefur í veg fyrir
það, að við stæðum nú með
herstöðvar hér til 99 ára, að
hún muni Hka bera gæfu til
þess að losa okkur við þess-
ar herstöðvar, sem við burð-
umst hér með.
| Nauðungaruppboð j
| sem auglýst var í 90., 92. og 93. tbl. Lögbirtingablaðs- j
I ins 1956, á hluta í Barmahlíð 32, hér í hænum, efri hæð j
j og hluta af rishæð m.m., eign Ólafs Ólafssonar, fer ;
| fram eftir kröfu Magnúsar Árnasonar hdl. og Guð- [
| mundar Péturssonar hdl., á eigninni sjálfri laugardag- j
j inn 15. desember 1956, kl. 2 síðdegis. ■
Borgarfógetinn í Reykjavík ■
Hffittd á ferdum
Kaflar úr ræðu Einars Olgeirssonar um frestun á
endurskoðun heritámssamningsins
Einar Olgeirsson