Þjóðviljinn - 06.03.1957, Qupperneq 7

Miðvikudagur 6. marz 1957 — ÞJÓÐVILJINN — 0»
Stríðshetjan
sem gerðist óbreyttur
hermaður
á er við höfðum unnið
eiðinn og með þvi afsalað
okkur réttimim til að lifa
mörg af þeim æviárum, sem
við gátum annars átt í vænd-
um, fór liðsforinginn aft-
ur með okkur til herskál-
anna. — Þannig lýsir T. E.
Lawrens því er hann gekk
í brezka herinn 1922 í upphafi
bókarinnar Myntin.
f' Þetta var einkennilegur at-
burður, og sá sem frá hon-
um segir var enginn hvers-
dagsmaður. Einhvern hinn
fyrsta dag er hann sat í her-
búðunum, sá hann að meðal
myndanna á veggnum, sem
annars voru af herskipum á
fullri ferð, konunginum og
hinum helztu hershöfðingjum,
var mynd af honum sjálfum.
(Honum tókst að ná í hana,
svo enginn sá til, og stinga
henni í eldinn.) Hann var sem
sé liinn frægi Arabíu-Lawr-
ence, einn af hinum nafn-
kenndustu og ævintýralegustu
persónum frá hinni fyrri
heimsstyrjöld, en þó var hann
þama eins og hver annar ó-
breyttur nemandi í herskóla,
og hlaut að sæta sömu kjör-
um og atlæti og hinir, þola
skammir af liðþjálfa sínum,
hella úr skolpfötum, og
læra vandasamar lieræfingar,
sem ekki hæfðu aldri hans,
en hann var þá 34 ára gam-
all.
Kynni við arabíska
fursta.
Fyrir styrjöldina var hann
nýbakaður fornfræðingur, og
sérfræði hans var menning
Araba. Þá er hann árið 1914
. starfaði með fornfræðirann-
sóknarleiðangri í Sýrlandi
tókst náið samstarf með
honum og brezkum hern-
aðaryfirvöldum, eftir að
heimsstyrjöldin hófst um sum-
arið. Það þótti skipta miklu
máli að fá arabiska þjóð-
flokka, sem bjuggu dreift í
landinu, til að ganga í stríð
móti Tyrkjum, en þeir voru
óvinir Englendinga í hinum
nálægari Austurlöndum.
Og nú hófust kynni milli hins
unga Englendings og ara-
bískra fursta, og tókst
honum brátt að vinna hylli
þeirra með því að tala um
fyrir þeim í tjöldum þeirra
og með háttvísri þátttöku í
andspyrnuhreyfingunni, og
ekki einungis það, heldur tókst
honum að fá þá í lið með Eng-
lendingum og að undirbúa og
vinna glæsilegan sigur, sem
lauk með töku Jerúsalem og
Damaskus.
Wavell lávarður, herforingi
sagði síðar svo um þetta. af-
rek Lawrence: „Engum cðr-
um hefði tekizt þetta,r hvað
miklu fé sem kostað hefði
■ verið til, og þetta var fram-
ar öllu öðru andlegt afrek“.
Þetta varð honum ánægjulegt
ævintýri og hann kynntist þar
fólki sem hafði ólík sjónarmið
og hætti því sem hann hafði
vanizt, en það varð einnig til
að færa honum heim sann-
inn um eðli og aðferðir heims-
veldisins. Lawrence hét því
vinum sínum aröbunum að
stofnað skyldi verða ríki úr
T. E. Lawrence í arabiskum
búningi
hinum sundruðu flokkum og
þóttist njóta til þess stuðn-
ings Englands, en eftir stríðið
kom annað upp; hin kaldrifj-
aða stefna að deila og drottna,
en lagður steinn í götu þess
að þessi mörgu og smáu ríki
væru gerð að einu, því með
því móti bjóst England við að
geta haft ráð þeirra í hendi
sér, og vegna vaxandi olíu-
náms í þessum löndum, þótti
þess þurfa við. Af þessu
hlauzt það, að arabar litu á
Lawrence sem eiðrofa og
svikara gagnvart sér, en áður
höfðu þeir trúað honum og
treyst. Sjálfur fann hann að
hann hafði verið hafður að
leiksoppi af Englendingum,
sem raunar voru hinir réttu
svikarar. Hann lagði þá niður
herforingjatitil sinn og heið-
ursmerki, og eftir nokkurt
millibilsástand með fjárhags-
vandkvæðum og óvissu um
hvað til skyldi taka, skipti
hann um nafn, kallaði sig
John Hume Ross og réð sig
sem óbreyttan flugmann í
hernum til sjö ára.
Þetta mátti kallast furðu-
legt tiltæki, en við það að
lesa „Myntina", skilst manni,
að Lawrence hafði hinar
mestu . mætur á flugmennsku,
svo að hélt við ofurást („það
er sögulegt. hlutverk þessarar
aldar að fullkomna flugið"),
en auk þess hafði hann sterka
hneigð til a.ð lítillækka sjálf-
an sig og hverfa í fjcldann.
í upphafi bókárínnar talar
hann um þann fjölda manna,
„sem fegnir mundu vilja
heyra dauðadóm sinn fremur
Pappírínn skal
haía veríð gulur
Örlztil hugleiðing um Alþýðublaðið og sannleikann
en að sæta þeim kjör-
um sem örlögin væru vís“,
siðan lýsir hann í bókinni
mjög nákvæmlega öllum
þeim auðmýkingum, andleg-
um sem líkamlegum, sem
fylgja „uppeldi" til lier-
mennsku. Engu mátti sleppa,
kvöld eftir kvöld sat Ross
uppi i rúmi sínu og færði í
letur uppistöðuna í „Mynt-
5nni“.
,,Hvers vegna sögðuð
þér það ekki strax?”
Þar er ekkert að finna um
tímabil það er Lawrence
dvaldist í Arabíu, nema hvað
kunnugir munu þykjast finna
háðið í samtali hans við for-
ingja þann, sem annaðist inn-
ritun hans í herinn:
Eg stóð frammi fyrir hon-
um og tvísté og tókst að
stynja upp nokkrum atriðum
úr ævi minni. Að síðustu varð
hann vondur og öskraði:
„Hversvegna gerðuð þér ekk-
ert á striðsárunum ?“ „Af því
að ég var í haldi, herra, eins
og hver annar óvinahennað-
ur.“ „Og svo leyfið þér yður
að koma til mín og sækja
um upptöku í herinn, skárri
er það óskammfeilnin. t hvaða
fangelsi sátuð þér?“ „1 fang-
elsinu í Smyrna í Tyrklandi,
herra.“ „Hví þá það?“ „Sem
brezkur þegn“. „Hversvegna
sögðuð þér það ekki strax?“
Sambland aí andstyggð
og aðdáun.
Titill bókarinnar á að merkja
að hermennskan móti hvern
mann, eins og mynt er mót-
uð, og af harðýðgi, enginn
kemst undan, en takist mót-
unin ekki er sá maður einskis
nýtur í her. Afstaða hans til
hermennskunnar er sambland
af andstvggð og aðdáun, eins
og lesa má í bók hins banda-
ríska höfundar Jones: „Héðan
til eilífðarinnar". í síðasta
kafla bókarinnar er hann bú-
inn að fara gegnum hreins-
unareld herþjálfunarinnar, og
orðinn vélfræðingur við flug-
stöð sem tilheyrir flughem-
um brezka, himinlifandi yfir
því að vera sloppinn. (Áranna
sem í hönd fóru eftir að það
varð uppvíst að hinn óbreytti
flugmaður Ross væri enginn
annar en Lawrence, og hon-
um var vísað úr hemum, og
frá þessu sagt f blöðunum, er
ekki minnzt, en á þeim árum
vann hann í flutningaliðs-
sveitum, m. a. i Indlandi.) Þá
fj’rst finnst honum ævi sín
fyllilega ánægjuleg, hann er
ekki lengur svo einmana sem
áður, hann kann vel við vinnu
sína við vélarnar og félaga
sina vélfræðingana, og alla
aðbúðina. í frítímum sínum
hefur hann það sér til
skemmtunar að aka á mótor-
hjóli, með 150 til 200 km
hraða á klukkustund um þjóð-
vegi Englands .......... „Á
meðan vegirnir voru blásvart-
ir af tjöru og beinir, fannst
mér ég vera frjáls maður.. . “
Honum tókst að una sér við
þetta starf og þennan leik til
ársins 1935, en svo gerðist
það að hann missti stjórn á
hjólinu eitt andartak, og einni
sekúndu siðar, var lokið lífi
hins furðulega sigurvegara
eyðimerkurinnar. Það var á
þjóðvegi einum í Suður-Eng-
Iandi, sem það gerðist.
★ Ef maður verður uppvís að
því að ljúga vitandi vits, hörf-
ar til nýrra ósanninda þegar
upp kemst um þau fyrstu, held-
ur síðan áfram að hoppa frá
einum ósannindum til annarra
og virðist aldrei geta sagt satt,
kann ekki að skammast sín og
biðst ekki afsökunar þótt hann
standj uppi alstrípaður og
varnarlaus — slíkur maður
nýtur éinskis trausts, og eng-
inn trúir nokkru orði sem
hann segir. En hvað þá um
dagblað sem hegðar sér þann-
ig, málgagn heils stjórnmála-
flokks, hver treystir því og
trúir?
★ A þriðjudag i síðustu viku
sagði Alþýðubiaðið að formað-
ur Sósialistafélags Vestmanna-
eyja, Sigmundur Ásgeirsson,
hefði ságt sig úr flokknuni.
Blaðinu var sagt að þetta væri
fleipur eitt, enginn Sigmundur
Ásgeirsson fyrirfyndist í Vest-
mannaeyjum og enginn maður
hefði sagt sig úr Sósíalista-
flokknum þar árum saman. Ef
allt hefði verið með felldu
hefði Alþýðublaðið síðan ieið-
rétt frétt sína og beðizt afsökun
ar og málið hefði gleymzt sem
mistök sem einnig geta kornið
fyrir grandvara menn.
★ En Alþýðublaðið baðst ekki
afsökunar, því fór eins og
manni þeim sem grípur til
nýrrar iýgi þegar uppvíst verð-
ur um þá fyrri. Það sagði að
„prentvilla“ hefði komizt inn
í fyrstu fréttina; það hefði átt
við Sigmund Andrésson sem
ekki væri formaður Sósíalista-
félags Vestmannaeyja; bann
hefði þó sannarlega sagt sig
úr flokknum. En það fór eins
og fyrr, Sigmundur birti þegar
í stað yfirlýsingu, sagði að því
færi fjarri að hann hefði sagt
sig úr flokknum; þvert á móti
vildi hann vinna honum allt
hið bezta.
★ Og enn hafði Alþýðublaðið
tækifæri til að biðjast afsökun-
ar og leiðrétta ósannindi sín,
þótt það væri orðið meira sál-
fræðilegt átak. En því fór
fjarri að blaðið væri í þeim
ham. Næsta staðhæfingin var
sú að Sigmundur Andrésson
hefði sagt sig úr flokknum en
vaeri genginn i liann aftur.
Birtist hún í blaðinu s.l. laug-
ardag, og mátti segja að allt
það eintak væri helgað þessu
sérkennilega vandamáli. Kom
Alþýðublaðið er í gær ákaf-
íéga hneykslað á ummælum frá
Alþingi sem það hefur eftir í-
haldsþ; ngmanxrinum Jóni
Páimásyni. Birtir biaðið frétt
af ummælum Jóns undir fyrir-
sögninni „Liingum grunnt á
f jandskap íhaldsins í garð
verkalýðs og opinberra starfs-
manna, Launahækkun til opin-
berra starfsmanna og fé í at-
þar heljarstór rammi á öftustu
síðu, fimm dálka grein undir
nafni um málið eftir Áka Jak-
obsson, og yfrlýsing frá öllum
blaðamönnum um að enginn.
þeirra hefði ijóstrað því upp
að Áki Jakobsson hefði verið
heimildarmaður að hinni upp-
haflegu frétt!
★ En ekki einu sinni þessi
varnariina hélt. Sigmundur
skýrði Alþýðubiaðinu frá því
umbúðalaust að hann hefði álls
ekki sagt sig úr flokknum,
hvorki nú né áður. Og hvað
mátti nú til varnar verða, þvi
auðvitað kom ekki til mála
frekar en fyrr að biðjast afsök-
unar á frumlilaupjnu öllu. .iú,
Alþýðublaðið á sunnudag birti
um það stóran ramma á for-
síðu að yfirlýsing S'gmundar
Andréssonar hefði verið skráð
,,á alþingispappír". Lýsir biað-
íð síðan pappírnum nánar:
„Vakti það athygli Alþýðu-
blaðsins, að yfirlýsingin var
rituð á pappír frá Alþngi.
Var það greinilegt að um Al-
þingispappír var að ræða, þar
eð pappir sá er alþingi og
stjórnarráðið notar er gulur að
lit og skorinn nokkuð á ann-
an veg en venjulegur vélritun-
arpappír."
★ Ekki er Ijóst hvað þessar
lýsingár á pappírslit og papp-
írsstærð koma við lygafréttun-
um um úrsagnir úr Sósíalista-
félagi Vestmannaeyja, enda
skiptir' samhengið ekki máli.
Alþýðublaðið hefur aðeins
þann hátt óforbetranlegra,
sykkópatiskra lygara að hefja
ný hróp þegar þau fyrri hafa
verið kveðin niður, og skiptir
þá minnstu hvað hrópað er.
Þjóðviljinn hefur ekki hug'-
mynd um hvernig pappír sá
var á Iitinn sem Aiþýðublaðinu
barst með yfirlýsingu Sigmund-
ar, en reynist pappírinn hvítur
en ekki gulur, er enginn efi á
því að Alþýðublaðið heldur því
næst fram að hann hafi verið
blár, síðan rauður og þannig
koll af kolli meðan litrófið end-
ist. Og síðan er hægt að taka
til við stærðina í desímetrum
og sentímetrum og millimetr-
um.
★ Vér endurtökum: Hvað um
dagblað sem hegðar sér þann-
ig, málgagn heils 'stjórnmála-
flokks, hver treystir því og
trúir?
vinnuleysistryggingar finnst
honum misráðid“.
Síðan sþýrír . Alþýðublaðið
frá . því ,að á, Alþ.iþgi hafi Jón
Pálmason talið mjög eftir
launabætur til opinbevra
starfsmanna og fundið að því
að á fjárlögum séu áætlaðar
rúmar 20 miíljón'r krána í ?!-
vinnuleysistryggingarnar „til
Framhald á 9. siðu.
Ummæli Jóns Pálmasonar og
hneykslun Alþýðublaðsins