Þjóðviljinn - 21.12.1957, Blaðsíða 8

8) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 21. desember 1957
—N
WILIINN
Útgefandl: Sameiningarflokkur all>ýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar
Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmunáur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Augiýs-
ingastjórl: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. - Sími: 17-500 (5 línur). - Áskriftarverð kr. 25 &
mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. — Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiðja ÞJóöviljans.
Afleiðingar óreiðunnar
p'járhagsáætlun Reykjavíkur-
bæjar fyrir árið 1958 var
iögð fram til fyrri umræðu á
fundi bæjarstjórnar í fyrra-
dag. Verður síðari umræða
ekki fyrr en að loknum bæj-
arstjórnarkosningum í janúar
og kemur því í hlut hinnar
nýju bæjarstjórnar að ganga
endanlega frá fjárhagsáætlun-
inni.
!
/
'Víiðurstöðutölur fjárhags-
" ’ áætlunarinnar eru að þessu
sinni 224 millj. kr. eða 21
millj. kr. hærri en í fyrra. Út-
svörin, sem eru megintekju-
stofninn, eiga að hækka um
18 millj. kr. frá fyrra ári.
Nemur sú hækkun 10%. Það
er hins vegar athyglisvert að
sú vísitöluhækkun sem orðið
hefur frá fyrra ári. nemur að-
eins 5 stigum, eða 2,8%. Eðli-
leg hækkun af þeim sökum
hefði því átt að nema 3 millj.
kr. en fjárhagsáætlunin á að
hækka um 21 millj. kr. og er
þó eftir meðferð hennar við
síðari umræðu sem jafnan
þýðir nokkra hækkun umfram
upphaflega áætlun.
!
Þjetta er síðasta fjárhags-
*■ áætlunin sem núverandi
hæjarstjórn fjallar um og því
ekki úr vegi að gefa því gaum
hver þróunin hefur orðið í
fjármálum bæjarins á liðnu
kjörtímabili. Árið 1954 nam
heildarupphæð f járhagsáætl-
unarinnar 105 millj. 178 þús.
kr. 1958 er gert ráð fyrir að
heildarupphæðin nemi 224
millj. 179 þús. kr. Heildarút-
gjöldin hafa því liækkað um
113% á kjörtímabilinu.
T Ttsvörin, sem eins og fyrr
segir eru aðaltekjustofn-
inn, hafa verið hækkuð gífur-
iegar á þessum síðustu árum
en nokkur dæmi eru til um
áður. Árið 1954 námu útsvör-
in samkvæmt áætlun 86,4
millj. kr. 1955 voru þau áætl-
uð 101,4 millj., 1956 145,3
millj., 1957 181,3 milij. og á
næsta ári eiga þau enn að
hækka um a. m. k. 18 millj.
kr. og verða þá 199,3 millj.
kr.
TÁessi hækkun útsvarsupp-
’ hæðarinnar síðan 1954
nemur hvorki meira eða minna
en 131%! Og þó hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn ekki látið
sér þetta nægja í álögunum á
bæjarbúa. Til viðbótar hefur
verið notuð fyllsta heimikl um
álagningu fyrir vanliöldum og
eru þannig teknar af bæjar-
búum í ár um 18 millj. ofan
á útsvarsupphæðina. En ekki
nægði það heldur íhaldinu.
Ofan á þessa gífurlegu út-
svarsinnheimtu seildist það
með ólöglegum hætti eftir sjö
millj. kr. úr vasa bæjarbúa
og vildi einnig nefna þá á- .
lagningu útsvötr, þótt fyrir
henni væri engin lagastafur
eða bæjarstjórnarsamþykkt!
Er þessi fjárheiinta algert
einsdæmi, enda vakti liún
mikla athygli og almenna and-
úð og neyddist viðkomandi
stjórnarvöld til að grípa í
tauinana. Var útsvarsálagning
íhaldsins úrskurðuð ólögleg,
þótt það reyndi síðar að fara
í kring um úrskurðinn með
handahófslegum lækkunum á
nokkrum liluta gjaldenda en
neitaði öllum þorra þeirra um
réttmæta leiðréttingu mála
sinna.
Tjótt verðbólgustefna íhalds-
* stjórnar Ólafs Thors á
undanförum árum eigi vitan-
lega sinn þátt í útgjaldahækk-
unum og auknum álögum
Reykjavíkurbæjar nægir ekki
sú skýring ein. Stjórnleysið í
bæjarrekstrinum á þar einnig
sinn stóra og afdrifaríka þátt.
Þar rekur hvert hneykslið
annað sem orðið hefur skatt-
þegnunum þungt í skauti, þvi
í þeirra vasa er kostnaðurinn
sóttur. Útþenslan og vöxtur
skrifstofubáknsins er eitt
dæmið af mörgum. Á kjör-
tímabilinu hefur kostnaður við
stjórn bæjarins vaxið úr 7,7
millj. kr. 1954 í 12,7 millj.
kr. 1958, eða um 64,4%. Lög-
gæzlukostnaðurinn hefur vax-
ið úr 5,6 millj. kr. 1954 í 11,2
millj. 1958, eða um 100%.
Skrifstofa fra&slufulltrúa
kostaði 160 þús. kr. 1954 en
á að kosta 465 þús. kr. 1958, |
og er það 190% liækkun.
Skrifstofukostnaður borgar-
læknis hefur hækkaðum87%,
framfærzluskrifstofunnar um
47%, Vatnsveitunnar um
114%, Hitaveitunnar um 46%,
Rafmagnsveitunnar um 54%,
Strætisvagnanna um 65% og
hafnarskrifstofunnar um 69%.
Mætti lengi halda áfram slíkri
upptalningu um útþensluna
og ofvöxtinn í bæjarkerfinu.
l^essu til viðbótar eru svo
* kostnaðarsöm og óhag-
kvæm vinnubrögð sem ihaldið
heldur dauðahaldi í ár eftir
ár, þrátt fyrir endurteknar á-
bendingar og harða gagnrýni
minnihlutaflokkanna. Engu
má breyta og allt verður að
hjakka í sama farinu, einkum
það sem snertir liagsmuni
gæðinganna og innsta hring
Sjálfstæðisflokksins. Öll sú ó-
reiða í rekstri bæjarins og
einstakra bæjarstofnana, sem
allir vita um og viðurkenna,
fær að þróast án þess að fyr-
ir hana sé tekið. Auðvitað
kosta slík vinnubrögð bæjar-
félagið sjálft stórar fjárfúlgur
sem sóttar eru ofan í vasa
skattþegnanna og eiga sinn
mikla þátt í útsvarshækkun-
um undanfarinna ára. En yfir
þessum vinnubrögðum heldur
Sjálfstæðisflokkurinn verndar-
hendi meðan hann má ráða.
Það vita Reykvíkingar af
langri reynslu . En nú er
Stjérnarfrumvarpið m upps
frest og veikindadaga tí
vikukaupsmanna
Æ2I!
Hér er birt frumvarpið
„uin rétt verkafólks til upp-
sagnarfrests frá störfum og
um rétt til launa vegna
sjúkdóms- og slysaforfalla“,
sem skýrt var frá í blaðinu
í gær. Eru lesendur hvattir
til að kynna sér ákvæði
þessa merka fruinvarps, er
tryggir framgang einu af
baráttumálum verkalýssam-
takanna.
1. gr.
Nú hefur verkamaður eða
verkakona, sem fær iaun sín
greidd í tíma- og vikukaupi,
unnið hjá sama atvinnurek-
anda i eitt ár eða lengur, og^
ber honum þá eins mánaðar
uppsagnarfrestur frá störfum.
Tíma- eða vikukaupsmaður
telst hafa unnið hjá sama at-
vinnurekenda í eitt ár, ef
hann hefur unnið hjá hon-
um samtals a.m.k. 1800
klukkustundir á síðustu 12
mánuðum, þar af a.m.k. 150
stundir síðasta mánuðinn fyr-
ir uppsögn. Jafngildar unn-
um klukkustundum teljast í
þessu sambandi fjarvistir
vegna veikinda, slysa, orlofs,
verkfalla og verkbanna, allt
að 8 klst. fyrir hvern fjarvist-
ardag.
Launþega, sem rétt á til
uppsagnarfrests samkvæmt
þessari grein, skal skylt að
tilkynna með eins mánaðar
fyrirvara, ef hann óskar að
hætta störfum hjá atvinnu-
rekanda sínum.
Uppsögn skal vera skrifleg
og miðast við mánaðamót.
2. gr.
Nú fellur niður atvinna hjá
atvinnurekanda, svo sem
vegna þess að hráefni er ekki
fyrir hendi hjá fiskiðjuveri,
upp- og útskipunarvinna er
ekki fyrir hendi hjá skipaaf-
greiðslu, fyrirtæki verður fyr-
ir ófyrirsjáanlegu áfalli, svo
sem vegna bruna eða skip-
tapa, og verður atvinnurek-
anda þá eigi gert að greiða
bætur til launþega sinna, þó
að vinna þeirra nemi eigi 150
klukustundum á mánuði, enda
missa launþegar þá eigi upp-
sagnarrétt sinn meðan slíkt
ástand varir.
3. gr.
Fastir starfsmenn og tíma-
og vikukaupsmenn, sem rétt
eiga á uppsagnarfresti sam-
kvæmt 1. gr. laga þessara,
skulu eigi missa neins í af
launum sínum í hverju, sem
þau eru greidd, fyrstu fjórtán
dagana eftir að þeir forfall-
ast frá vinnu sökum sjúk-
dóma eða slysa.
4. gr.
Nú vill launþegi neyta rétt-
ar síns samkvæmt 1. og 3.
grein og skal hann þá ef at-
vinnurekandi óskar þess, af-
henda honum vottorð læknis
um veikindin eða slysið, er
sýni, að hann hafi verið ó-
vinnufær vegna veikindanna
eða slyssins.
5. gr.
Ákvæði laga þessara hagga
elcki samningum milli sam-
taka atvinnurekenda og laun-
þega um greiðslu atvinnurek-
enda á sjúkrapeningum til
starfsmanna sinna, hvort sem
þeir eru greiddir til styrktar-
sjóða, stéttarfélaga eða beint
til þeirra sjálfra.
6. gr.
Ákvæði samnings milii at-
vinnurekanda og launþega,
sem brjóta í bág við lög þessi
eru ógild, ef þau rýra rétt
launþegans.
Haldast skulu þau réttindi,
sem veitt eru með sérstökum
lögum, samningum eða leiða
af venju í einstökum starfs-
greinum, ef þau eru launþega
hagstæðari en ákvæði þessara
laga.
7. gr.
Lög þessi öðlast þegar
gildi.
Jafnframt fellur úr gildi 86.
gr. laga nr. 24 29. marz 1956,
um almannatryggingar.
Guðmundar Eggerz
minnzl á Hlþingi
skammt undan tækifæri til
umskipta sem óliklegt verður
að telja að bæjarbúar láti
ganga sér úr greipum eftir
reynsluna af íhaldinu á liðnu
kjörtímabili.
í byrjun fundar sameinaðs
þings í fyrradag mælti forseti
(Emil Jónsson):
Áður en gengið er til dag-
skrár, vil ég minnast nokkrum
orðum látins fyrrverandi al-
þingismanns. Guðmundar Egg-
erz fyrrum sýslumanns, er and-
aðist á heimili sínu hér í bæ
síðastliðinn mánudag, 16. des-
ember, 84 ára að aldri.
Guðmundur Eggerz fæddist á
Borðeyri 30. september 1873,
sonur Péturs Eggerz verzlunar-
stjóra þar og konu lians Sigríð-
ar Guðmundsdóttur bónda á
Kollsá í Hrútafirði Einarsson-
ar. Hann brautskráðist úr lærða
skólanum í Reykjavík 1894 og
lauk lögfræðiprófi við Kaup-
mannahafnarháskóla 1902. Að
námi loknu var hann um skeið
fulltrúi í embættisskrifstofum
í Danmörku. Árið 1905 var hann
settur málaflutningsmaður við
landsyfirréttinn, settur sýslu-
maður í Snæfellsness- og
Hnappadalssýslu um hrið á ár-
inu 1906, settur sýslumaður i
sömu sýslu í annað sinn 1908 og
skipaður sýslumaður þar á
sama ári. 1911—1917 var hann
sýslumaður í Suður-Múlasýslu,
varð sýslpmaður í Árnessýslu
1917, en fékk lausn frá því
embætti sökum heilsubrests
síðla árs 1920. Síðan var hann
um fimm ára skeið starfsmaður
Áfengisverzlunar ríkisins í
Reykjavk, fulltrúi bæjarfóget-
ans í Vestmannaeyjum 1927—
1931, fulltrúi sýslumannsins í
ísafjarðarsýslum og bæjar-
fógetans á ísafirði 1932—1934,
en varð 1934 fulltrúi sýslu-
mannsins i Eyjafjarðarsýslu og
bæjarfógetans á Akureyri og
gegndi því starfi fram um 1950,
er hann lét af störfum sökum
aldurs. Hann var þingmaður
Sunnmýlinga 1913—1915, sat á
þremur þingum.
Á þingmannsárum Guðmund-
ar var róstusamt á þingi og skip
un manna í landsmálaflokku
að riðlast. Hann lét þar að sér
kveða og tók mikinn þátt í um-
ræðum. Hann átti sæti í rnilli-
þinganefnd i vatnamálum, svo-
refndri fossanefnd, á árunum
1917—1919 og stóð að minni-
hlutaáliti ásamt Sveini Ólafs-
syni í Firði, þótt þá greindi á
um sum atriði.
Guðmundur Eggerz ólst upp á
höfðingssetri og var settur ung-
uj: til mennta. Hann átti sér
langan starfsaldur og kynntist
mönnum og málefnum í öllum
fjórðungum landsins. Hann
kunni frá mörgu að segja og
var gæddur góðri frásagnar-
gáfu, eins og fram kemur £
minningabók þeirri, er hann
samdi, eftir að hann lét af opin-
berum störfum. 1
Eg vil biðja háttvirta alþing-
ismenn að minnast hins látna
fyrrverandi alþingismanns,
Guðmundar Eggerz, með því að
rísa úr sætum.
Jólalieííi
Birtiitgs
Tímaritið Birtingur, 4. hefti
1957 er nýkomið út, og er það
lokahefti þessa árgangs. Fremst
í heftinu er Ávarp til íslenzku
þjéðarinnar, undirritað af 100
listamönnum og stúdentum, og
er þar heitið á þjóðina að
krefjast brottfarar bandaríska
hersins frá íslandi. Isleifur
Sigurjónsson ritar greinina
„... . ég þarf að tala við kóng-
inn í Kína. .. .“, endurminning-
ar um samvistir höfundarins og
Halldórs Kiljans Laxness í
Framhald á 7. síðu.
ILeiðréítfæig
Sérstök óheppni má það
teljast, að í greinarstúfinn
„Svar viÓ fyrirspurn" á 8. bis
Þjóðviljans í gær skyldi þurfa
að slæðast' prentvilla, sem er
þess eðlis, að hún ónýtir að
heita má meginhugsunina I
svari mínu. Þarna stendur
sem sé orðið „innihaldslaus"
í upphafi 2. málsgreinar, þar
sem á að vera „andlaus", og
verður ekki hjá því komizt
að leiðrétta þetta. Að réttu
lagi á málsgreinin að vera
þannig:
„Sjálfsagt hefur Jakob ó-
tal sinnum heyrt orðin „sál-
arlaus“ og „andlaus“ höfð um
kvæði, stólræður o. s. frv„
jafnvel Hka tónverk. Ekkt
mun það hvarfla að honuni
að vilja ógilda svo algenga.
og ágæta málvenju sem þá.
að tala um ,,anda“ ljóðs eða
lags. En er þá ekki líka ó-
þarft að vera að hneykslast á
því, er orðið ,,sál“ er notaö
á sama hátt og í mjög svip-
aðri merkingu?"
líjörn Franzsora.