Þjóðviljinn - 03.05.1959, Qupperneq 7

' Launþegar Reykjavíkur!
Prá því verkafólk í heimin-
um fyrst efndi til eamtaka
þennan dag, hefur það jafnan
átt eina von ofar öllum — von,
sem er forsenda og uppfylling
allra annarra vona; það er
vonin um frið. Voldug er hún
og sterk þessi þrá — manns-
ins, sem finnur flughraða
skammrar ævi — dýrmæt er
hún stundin, sem hann fái lif-
að, að hún verði elcki stytt
af vöidum mannsins sjálfs.
Það er baráttan við, að líf-
ið verði ekki stytt af völdum
mannsins sjálfs, sem hefur
skapað alþjóðleg samtök vinn-
andi manna. Það voru alltaf
þeir: erjendur akra, siglinga-
og fiskiþjóðir, iðjusamt verk-
smiðjufólk, starfsmenn í vís-
indum, listum og uppeldi —
það voru þessir menn — það
eru þessir menn, sem eiga í
vök að verjast gegn ófriðar-
öflum heimsins. Löndin, sem
þeir byggja með gnótt gæða,
fengsæl fiskimið, og ávextirn-
ir af iðju þeirra — þetta eru
sakir þessa fólks við ófriðar-
öflin í heiminum. í Kenya
ráku Bretar frumbyggjana úr
frjósömum dölum í harðbýl
fjallalönd. Á íslandsmiðum
ösla vígdrekar brezka heims-
veldisins um allan sjó, hót-
andi Islendingum tortímingu
og idauða fyrir að vernda
lífsbjörg þjóðarinnar.
En gegn öllum þeim, sem upp
hafa risið til vemdar löndum
sínum, iðju sinni og ávöxtum
hennar — gegn þeim var hún
fundin helsprengjan, sem nú
ógnar öllu mannkyni. Þess
vegna á hinn vinnandi maður
á jörðinni aldrei eins og nú,
eina von — vonina um að fá
að iifa í friði, fá að lifa hina
flughröðu stund — án þess
að líf hans verði stytt af
völdum mannsins sjálfs.
Afstaða okkar Islendinga
til ófriðaraflanna í heiminum
á sér enga hliðstæðu. Það er
harmsaga, fullkomin í sorg og
gæfuleysi. Sjö.aldir voru liðn-
ar í baráttu við tortímingar-
öfl erlendrar kúgunar. Þeir
sem djarfast vógu að þeim
öflum, þeir sem lengst sáu
til bliridskerja mörkuðu stefnu
vora með orðunum: hlutleysi,
friðlýst land. En aðeins -eitt
ár leið: lýðveldisárið, unz
nýir fjötrar voru færðir á ís-
lenzku þjóðina: Kefiavíkur-
samningurinn og síðan öll
saga hinnar svörtu bókar: —
Betlisamningurinn kenndur
við Marshall, Atlanzhafssátt-
málinn, samningurinn um
bandaríska herinn, og í dag
stöndum við uppi með hundr-
uð eyddra mannslífa af við-
skiptum okkar við herinn,
með nokkra tugi miiljónera
með harðan gjaHeyri í hjarta
stað, með skotmörk og víg-
glyrnur á hverju landshorni,
með öslardi ræningjaflota
einnar sambandsþjóðarinnar í
islenzkri landhelgi og „vemd-
arana“ vígbúandi landið gegn
vinaþjóðum okkar, einmitt
þeim, sem fyrstar urðu til
þess að viðurkenna rétt okk-
ar til 12 mílna landhelginnar.
Þannig er ástandið í dag;
fullkomið gjaldþrot herbanda-
lagcstefnunnar. Og æ fleiri
eru teknir áð spyrja: Kunna
íslenzkir vaidamenn ekki leng-
ur nein skil á réttu og röngu,
eru þeir vegna valrigræðgi,
til þess að gera greinarmun
Sunnudagur 3. maí 1959 — ÞJÓÐVILJINN — (T
Einu sinni var gefið út hér
á landi stafrófskver handa
heldri manna börnum. Hvern-
ig væri það, ef við fengjum
einn hagfræðinginn til þess
að búa til vísitölu fyrir heldri
menn. I grundvelli hennar
þyrftu, eins og í okkar vísi-
tölu, að koma fram brýnustu
lífsnauðsynjar 5 manna fjöl-
skyldu. Rannsóknir ættu að
byggjast á búreikningum
nokkurra heildsala, stórút-
gerðarmanna, hraðfrystihúsa-
eigenda og stjórnmálamanna
með góð sambönd. Þarna komi
fram, hvað dýr íbúðarhöllin
þarf að vera, hvað margir'
bílar handa fjölskyldunni,
hvað margar siglingar á ári
á hvern fjölskyidumeðlim,
hvað margar stórveizlur, pels-
ar, skartgripir o. fl. Svona
rannsókn gæti orðið býsna
fróðleg og hún mundi áreiðan-
lega bjarga mörgum launa-
manni undan þeim óþægilega
grun, að hann, já, einmitt
hann ætti sök á verðbólgunni.
Já, það má víða finna or-
Stefán Ö.gmundsson
Við kreffumst réttlát rar skipt-
ingar á arði íslenzkrar vinnu
á smán og sæmd, tortímingu
og velfarnaði þjóðar siniar?
Hver ráð eru til þees, að
hér verði brotið í blað.
Ég sé aðeins eina von og
hún er það fólk, sem í dag
fylkir liði á Islandi. Verka-
lýðsstéttin á Islandi er eina
valdið, sem vegna hagsmuna
sinna, aðstöðu og þroska
getur orkað hér svo á, að
sköpum skipti.
Margt hefur íslenzka verka-
lýðshreyfingin vel unnið, mörg
stórvirki á hún ‘fað baki. En
það breytir ekki því, að fram-
undan bíða enn þá stærri
verkefni. Ég held, að stærsta
verkefni hennar, nú um stund,
sé að einbeita svo rödd sinni
og athöfn, að vaMhafarnir
skilji, að hið vinnandi fólk
væntir þess, að á það sé hlust-
að og eftir óskum þess sé
farið.
Þau eru nærtæk og glögg
dæmin þess, að við þurfum
að brýna raustina. Geigvæn-
legar árásir á iífskjör alþýðu
hafa nú um skeið verið gerð-
ar af hendi valdhafanna. Það
er orðið æ tíðara, að stjórn-
málaleiðtogar, sem kjörnir eru
af fólkinu til þess að vinna
að hagsmunum þess gleyma,
að þeir eru þjónar þess en
engir herrar. Á þingi Alþýðu-
sambandsins í vetur var ein-
dregið varað við öllum aðgerð-
um, sem leiddu til rýrnunar
á kaupmætti launa. Að nýaf-
stöðnu þessu þingi eru, án
samráðs eða nokkurra við-
ræðna við verkalýðsfélögin,
rofnir með lagaboði allir
samningar félaganna, og
kaupgjald sltorið niður um
13,4%. Slíkar aðferðir, enda
þótt fögur loforð fylgi, eru
með öllu óverjandi og óþol-
anídi. Þær eru lítilsvirðing á
samtökum okkar — kinnhest-
ur, sem við eigum ék’ki að
þola.
Verðbólga er orð, sem mik-
ið er riotað nú til dags. Én
um leið og það er borið fram,
emkanlega af ríku fólki og
venzlamönnum þess, er í
framburði orðsins fólgin al-
varleg, dulin ásökun á al-
þýðu manna. Og mér er ekki
grunlaust um, að einstaka
maður, enda þótt hann hafi
rétt til hnífs og skeiðar, haldi,
að hann, já, einmitt hann eigi
sök á verðbólgunni.
Svo fundvís er auðmanna-
stéttin á ráð til þess að fela
arðrán sitt, að hún fær þann
sem rændur er til þess að
halda, að hann sé ránsmað-
urinn. Og svo eru brjóstgæðin
rík, að auðmaðurinn gefur ó-
dæðismanninum þess kost að
s'eppa við frekari málarekst-
ur bara með því að Iækka
hjá honum launin.
Ýmsar söeur eru til af mönn-
um sem hafa verið með ólíkind-
indum fljótir að yrkja. Það er
mikil íþrótt að botna dýrt
kveðna vísu á svipstundu eða
yrkja vísur hverja af annarri
án verulegrar umhugsunar.
Símon Daiáskáld orti Gunn-
laugsrímur á þremur dögum,
638 vísur, ailar með miðrími.
Rímur þessar voru með því
bezta sem Símon orti.
Mönnum kann að finnast
fátt um slíkar hraðyrkingar, en
samt er slík þjálfun góð æfjng
í mælsku og orðhyggni.
Eg héf kynnzt morgum ákaf-
lega hraðkvæðum mönnum, en
engum sem kemst nálægt því
að jafiíast við höfund þeirra
vísna sem hér fara á eftir,
sakir verðbólgunnar í þjóðfé-
lagi okkar. Það mætti ber.da
á einstaka umboðsmenn út-
vegsins, sem haga sér eins
og heil sendiráð í útlöndum.
Botnlausa styrkjahítina og fúa-
lánin, húsgrunna margra stór-
bygginga, sem ekki munu risa
næsta áratuginn, en geyma
hundruð milljóna vaxtalauss
fjár. Já, þannig mætti lengi
telja.
Mér finnst vera tími til
þess kominn, að fólk í laun-
þegasamtökunum frábiðji sig
öllu slúðri um, að verðbólgu-
þróunin eé því að kenna. Við
eigum ekki að fórna einum
eyri af þurftarlaunum okkar
fyrir óstjórnina og óhófið.
Þvert á móti eigum við að
hann líeitjr Gunnar Aléxand-
ersson óg er Snæfellingur að
uppruna. Gunnar býr nú í
Reykjavík og vinnur í timbur-
verzluninnj Völundi. Vísur
þessar eru skyndikveðskapur,
þær eru ortar eftir skemmti-
ferð Kvæðamannafélagsjns Ið-
unnar á s.l. sumri. Efnið mun
ekki að fullu Ijós't fyrir ókunn-
uga enda ekki náuðsynlegt.
Heyrt hef ég Gunhar fara
með ljóð eftir sig sem eru mjög
' Snjall skáldskapur, en þau eru
ekki til birtingar að sinni.
Kvæðið hans Gunnars um
Helgu Arnardóttur sannar að
hann 'getur or’t fíeirá e,n rim-
þrautir.

1-----—----------------
Skáldaþáttnr
Ritstjóri: Sve'mbjörn Beinteinsson.
krefjast alls þess, sem af okk-
ur hefur verið tekið. Og við
eigum að krefjast meira, við
eigum að krefjast réttlátrar
skiptingar á arði íslenzkrar
vinnu, krefjast þess, að af
okkur verði létt óhófi og ok-
urgróða auðmannastéttarinn-
ar. Við eigum að heimta afJ
nám þess miðaldalega rang-
lætis, sem enn tíðkast hér og
á Vesturlöndum að greiða
konum lægri laun en körlum.
Og okkur ber að minnast þess
með kinnroða á þessum degi,
að ógerningur er fyrir launa-
fólk að lifa af 8 stunda vinnu-
degi. Enda er það orðin við-
tekin regla síðustu árin að
reikna með 8 tímum og ein-
um aukavinnutíma, þegar tal-
að er um þurftarlaun. Af
þessari þróun stafar hreinn
voði öllu félags- og menning-
arlífi launþegasamtakanna.
Þvert á móti er það löngu
tímabært að setja fram kröf-
una um 40 stunda vinnuviku
með kaupi, sem er mönnum
bjóðandi.
Krafa okkar til hlutdeildar
í arði vinnunnar er enn þá
ekki nógu stórlát. Hana skort-
ir me:ra öryggi og festu.
Launþegana skort’r miklu al-
mennari og meiri pólitískan
þroska. Því er oft haldið að
fólki, að öll pólitík sé frá
þeim vonda. Öðrum er tamt
að flíka því, að allir stjórn-
málamenn séu varmenni. Það
miðar til sömu áttar. Hitt
mun sannara, að- aukinn
stjórnmálaþroski alþýðu er
skilyrði fyrir því, að bún
verði ekki hlunnfarin. Við
skulum ekki ta'a um vonda
menn og góða, heldur menn,
sem v:ð vel.ium okkur til for-
ustu vegna þess, að þeir liafi
engra annarra hagsmuna að
gæta en launþeganna. Sjálf
þurfum við að vera við því
búin að hafna þeim, hafi þeir
brugð:zt hagsmunum okkar,
en fela þeim aukið traust
hafi þeir vaxið af vérkef"um',
sem við fólum beim að vinna.
Og slíkum mönnum þnrfum
við nú að fjölga á Alþingi
Framhald á 11. síðu
KV 4MANN ARÍMA
tft-iv Gunnar Alexandersson
Kvæðadon-ar kátir porra
kvein þá orrahjal,
í fangj vorrar fóstru morra
fram í Skorradal.
Ej varð lon á óðarspili,
elska konur þann
höfðingsson frá Haukagi'i
helti því oni mann,
Fór að sjóða á beztum bróður,
brags um slóðir tróð.
Hníkarsg’óð brá Ormúr óður;
orti ljóðín ^óð.
Sínum harða sónarkvarða
sveiflar Garðar Joð,
hejður jarðar vildi varða,
varla sparði hnoð.
Blettar aldrei bragaspjaldið,
býsna^ha’dinn klár
helsti baldið hróðrargjaldið
hrökk úr Valda Lár.
Skil ég vart er karlar kvarta
um kaldar artir manns,
blítt með hjarta í blóma
skartar
betri partur hans.
Framhald á 10. síðu.