Þjóðviljinn - 01.11.1959, Síða 6

— ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagnr 1. nóvember 1959
(UÓÐVILigNN
ÚtseXandl: Sameinlngarflolclcur all>ýBu — öosiallstaflokkurlnn. — RltstJórarj
Magnús KJartansson (áb.), Bigurður Ouðmundsson. — Fréttaritstjórl: Jón
BJarnason — Blaöamenn: Ásmundur Sigurjónsson. Eystelnn Þorvaldsson.
Ouðmundur Vlgfússon,, ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Olafsson, Sigurður
▼. FrlðbJófsson. - AuglýsingastJóri: Ouðgelr Magnússon. - RitstJórn af-
creiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavftrðustíg 19. — Síml 17-500 (•
línur). — Áskriftarverð kr. 30 4 mánuði- - Lausasðluverð kr. 2
Prentsmiðja Þjóðviljans.
V . ..-----— . --J
Hvað verður næst?
Skoðanir manna um úrslit
þingkosninganna sl. sunnu-
dag og mánudag eru að sjálf-
s"'íðu með ýmsu móti. Sjálf-
S',crt fer það að verulegu leyti
, \
c"i:r þvi hvar menn standa 1
s' ’ór-imálaflokki hver tákn og
s''rmerki menn vilja lesa úr
v-'.'þunum um framtíðarþróun
í 'inzkra stjórnmála. En það er
ú-'-nd'h'anleg staðreynd að eft-
i' kjör-'æmabreytinguna sem
g'”'ð var í sumar verður skip-
an Albingis miklu nær því að
v'-a rétt mynd af fylgi flokk-
stii. Fnda þótt Framsóknar-
f’aVturinn hafi enn of marga
]'ii«rnenn miðað við fylgi sitt
í landinu, er það þó ekkert
svinað því mikla misræmi sem
á'ur var milli fylgis þess flokks
o" þinsmannatölu hans. Það
r-i'ræmi hefur haft örlagarík
o'' óhoíí áhrif á íslenzka stjórn-
r-^’^þróun um áratugi og ver-
ið einn versti þröskuldur í vegi
þers að upo kæmi á íslandi
■s'’ór' og samhentur alþýðuflokk-
ur. Er auðvelt að gera sér í
hu'mrlund hve mjög það hefði
p-'rð brevtt sti órnm álaþróun-
i-'-ii á íslandi ef Sósíalistaflokk-
i’'inn hefði þegar 1942 notið
r.tórsigra sinna þá í tvennum
k^r-iino'um. þannig að hann
h^ði hlótið þingfylgi eins og
hrnum bar og jafnan síðan.
Nú þegar hefur mikill meiri-
b'uti þjóðarinnar viðurkennt
að kiördæmsbreytingin var hið
rnesta réttlætismál og andstað-
an ffegn því 'er að verða álíka
brorleg og iúskilianleg og þeg-
ar það var gert að stórpólitísku
æsingamáli hvort leggja skyldi
síma til landsins og um landið.
En þá er réft að minnast þess,
að í stiórnarskrárnefndinni
194? var bað x'inar oigeirsson
sem fyrir hönd cósíalistaflokks-
ine lýsti vfir vilja til að leysa
kmrdæmsmálið á svipaðan hátt
og nú hefur v-'ri) gert, og að
br^vtingar á kiördæmaskipan
landeins í rétt.lætisátt hafa jafn-
pn verið baráttumál hinnar rót-
ta*-ú vérkalýðshre.yfingar. Hins
r hefur ekki einungis
r-^msóknarflokkurinn barizt af
o'lu'ofii geen öllum breytingum
í ré'tlætisátt, heldur hefur
r;é1'-tæðisflokkurinn hvað eftir
í'T’°ð eæ't við þá hugmynd að
1 vm kjördæmamálið með þeim
1 æ“t að koma á enn aftur-
l-nHiisomori kiördæmaskipan en
3 áður, og meira að
■pritrsa -'bor^ fram tillögur um
r1fkt á þeim áratug sem nú er
i 1 enda.
FTmræður manna um úrslit
^ kosniovanna beinast nú
oinkum að þeim nálægu afleið-
io'nim sem vænta má varðandi
r'óórnarmvndim. Alþýðuflokk-
urinn heíur að vísu afráðið að
Alþýðuflokksríkisstjórn skuli j
stjórna landinu enn um sinn ;
og er það lítt skiljanleg ákvörð- j
un nema hún þýði að fyrir
liggi yfirlýsing Sjálfstæðis- j
flokksins um framhaldandi
stuðning. Engin slík ylirlýsing
hefur enn verið birt opinber-
lega og fyrri yfirlýsingar Sjáif-
stæðisflokksins um stuðning
við ríkisstjórn Alþýðuflokksins
hafa miðazt við stuðning fram
yfir kosningarnar. Virðist eðli-
legt að ríkisstjórn Emils Jóns-
sonar hefði sagt af sér þegar
að kosningum loknum, og
formlegar tilraunir þar með
hafizt til myndunar nýrrar rík-
isstjórnar. Annað gæti bent til
þess að Alþýðuflokkurinn væri
orðinn svo ölvaður af sætleik
valdanna að hann hugsi um
það eitt að sitja sem lengst,
hvað sem líður eðlilegum og
sjálfsögðum þingræðisvenjum.
¥Tm líkur fyrir nýrri ríkis-
^ stjórn er ekkert hægt að
segja með vissu á þessu stigi.
Það eina sem komið hefur fram
um vilja flokkanna til sam-
starfs um stjórnarmyndun er
sú yfirlýsing í ritstjórnargrein
Morgunblaðsins að eðlilegt sé ^
að fyrst sé gengið úr skugga
um möguleika á samstjórn
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins. Var þar enn vitnað
til þess hve áþekk stefna þess-
ara tveggja flokka virtist vera
orðin og að sjálfsögðu höfð hlið-
sjón af samstarfi flokkanna um
stjórn landsins þetta ár. Bæði
í Sjálfstæðisflokknum og Fram-
sókn eru öfl sem vinna að því
að samstjórn þeirra flokka
komizt á, og samur er óska-
draumur æstustu hernámssinn-
anna að takast megi að berja
saman stjórn herstöðvaflokk-
anna þriggja, Sjálfstæðisflokks-
ins, Alþýðuflokksins og Fram-
sóknarflokksins.
■pin staðreynd kosninganna
hefur komið þríflokkunum
mjög illa: Úrslitin urðu enn ein
staðfesting á því að ekki tekst
að einangra stjórnmálasamtök
hinnar róttæku verkalýðshreyf-
ingar á íslandi, þau koma sterk-
ari út úr kosningunum. Sú
staðreynd hefur minnt á, að
Sósíalistaflokknum og Alþýðu-
bandalaginu hefur tvívegis
tekizt að knýja hina þingflokk-
ana til samstarfs um ríkisstjórn
og framfarastefnu, enda þótt
samstarfsflokkarnir reyndust í
bæði skiptih brigðulir um ein-
dregna framkvæmd hennar. Og
öllum tiivonandi stjórnarflokk-
um er hollt áð hafa í huga þá '
staðreýnd 'áð 'íslandi verður
ekki stjórnað gegn verkalýðs-
hreyfingunni. Það hefur reynsl-
an sýnt og svo mun enn verða.
Kattaspjnll
kötturinn talinn nytsemdar-
dýr við útrýmingu músa ög
annarra meindýra úr húsum.
Allir þekkja köttinn og
flestum þykir hann gott og
nytsamt húsdýr. En þeir eru
færri sem*þekkja sögu katt-
arins og vita um öll þau
breytilegu störf, sem köttur-
inn hefur gegnt á liðnum öld-
um.
Etiópíubúar urðu fyrstir til
þes3 að tcmja villiköttinn. En
þó kötturinn væri taminn, var
hann alltaf mjög seintekinn
og gætti dálít'llar tortryggni
hjá honum gagnvart eigend-
um hans.
Talið er að þetta skapgerð-
areinkenni kattarins hafi
hvað mest vaidið því, hve
miklum vinsæ’dtm kötturimi
átti að fagna hjá Egyptum.
Kötturinn var frarnar öllu
heilagt dýr hjá Egýptum cg
öllu var fcrnað fyr’r 1:"'A'nn
svo honum liði sein I
eldsvoða var fyrst cg frcm t
reynt að bjarga kettinum og
þá fyrst, þegar hann var
kominn í örugga höfn, var
hafizt handa og reynt að
bjarga húsmunum og öðru úr
eidinum. Ef kötturinn, þrátt
fyrir aliar björgunartilraunir
óð í hræðslutryllingi inn í eld-
inn og fórst, var öll fjöl-
skyidan harmi lostin. Kettin-
um var síðan veitt hátíðleg
útför og sorg aðstandenda
var svo djúp að þeir létu
raka af sér augabrýnnar.
Grafreitir fyrir ketti
Stuttu eftir að kötturinn
kom til Egyptalands var far-
ið að tigna hann og tilbiðja
sem guð. Högninn var dýr
sólguðsins Ra, en læðan til-
heyrði frjósemisgyðjunni
Bastet.
Bastet lýstu Egyptar cem
konu með kattarhöfuð og
þegar hún átti hvað mestum
vinsældum að fagna um 900
f. Kr. gerðu Egyptar graf-
reiti í höfuðborginni Bubast-
is í óshólmum Nílar.
Þessir grafreitir voru not-
aðir í margar aldir og þar
hafa fundizt kistur og katta-
smurlingar, eem innihéldu
jarðneskar leifar kattanna.
Sá sem veifar skottinu
Hvað útbreiðslu ka.ttarins
til annarra landa viðvíkur,
lítur út fyrir að hann hafi
borizt til Evrópu með fönísk-
um verzlunarskipum, en á
endaðri 6. öld f. Kr. voru tíð-
ar samgöngur milli Egypta-
lanids og Grikklands.
Ekki virðist kötturinn hafa
náð jafnskjótum eða jafn-
miklum vinsældum hjá
Grikkjum. Það var fyrst um
400 f. Kr. að farið var að
temja köttinn þar svo nokkru
næmi. En á þeim tíma höfðu
börnin í Hellas fundið sér
góðan leikfélaga, þar sem
kötturinn var. Þessu til sönn-
unar má geta þess að fund-
izt hefur lítil kanna með
mynd af ketti sem situr á
stólkolli en framan við hann
stendur lítill drengur og leik-
ur á hörpu.
Egyptar nefndu köttinn
ailurus, það er sá sem veifar
skottinu. Það er fyrst um 350
e. Kr. að orðið cattur, kemur
fyrir í rómverskum bók-
menntum.
Eftir þennan tíma var
Ofsóttur sem galdrakind
Svartasta tímabilið í sögu
kattakynstofnsins var síðast
á miðöldum, þegar galdraof-
sóknirnar stóðu sem hæst.
Þar sem kötturinn er eðli
sínu samkvæmt dýr myrkurs-
ins, skipuðu menn honum
sess með galdranornum. Þús-
undir katta týndu lífinu í
þessum ofsóknum og þegar-
þeim loks létti var víða langt
til búið að útrýma kattastofn-
inum.
Köturinn hefur því á liðn-
um öldum ýmist verið hafinn
í hæ..ta sæti, tilbeðinn og
tignaður sem guð af stcrri
þjóð, og síðan verið ýtt út í
yztu myrkur og ofspttur eetö
galdrakind og versta forað.
Það er fyrst nú að kötturinn
gegnir hiutverki við sitt hæfi,
sem ósköp venjulegt en
tskemmti'egt húsdýr, sem öll-
um þykir vænt um.
DS.
Kattarhöfuð úr eir, fundið í hinum ævafornu kattagrafreitum
í Egyptalandi. Myndin er eign danska þjóðminjasafnsins.
Frá kandídatamótinu
Eftirfarandi skák er tefld I
20. umferð kandidatamótsins
í Júgóslavíu.
Hvítt: Tal — Svart Fischer
Kóngs-indversk vörn
1. d4 Rf6
2. c4 g6
3. Rc3 Bg7
4. e4 d6
5. Be2 0-0
6. Rf3 e5
7. d5 Rb-d7
8. Bg5 K6
9. Bh4 a6
10. 0-0 De8
11. Rd2I
(Sterkur leikur Riddaranum
er ætlað að taka þátf í sókn
á drottningarvæng, en auk
þess hindrar leikurinn — Rh5
og síðan — f5),
11. Rh7
12. M
(Tal frestar sjaldan sóknar-
leikjum, ef hann á kost á
þeim).
12. Bf6
(Svörtum var vandi á hönd-
um. 12. —: f5 strandaði á 13.
exf5, gxf5 14. ‘Bh5, sbr. skýr-
ingu við '11. leik hvíts. — í
6. umferð kandídatamótsins
reyndi Fischer 12. — Rg5 í
sömu stöðu gegn sama aid-
stæðingi. Framhaldið varð 13.
f3, f5 14. Bf2, De7 15. Hcl,
Rf6 16. c5 og Tal náði sókn
á drottningarvæng, sem vóg
þyngra en mótspil Fisehers á
kóngsvæng. 12 leikur Fisc-
hers á því að vera endurbót,
en eftir framhaldinu að dæma
veldur hann engan veginn því
hlutverki).
Framhald á 11 síðu,.