Þjóðviljinn - 05.11.1959, Qupperneq 10

10) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 5. nóvember 1959
Háskóli í 550 ár
Fréttabréf frá Freysteyni Þorbergss
7
Framhald af 7. síðu.
í suðurhluta borgarinnar. í
anatómíu-stófnundhni- ec iað
finna stærsta smásjársal álf-
unnar, og í húsi, sem er í
smíðum yfir lífeðlisfræðistofn-
unina, rekumst við á stærsta
fyrirlestrasal háskólans, sem
rúmar 632 í sæti. Efnafræðing-
ar hafa líka fengið nýja stór-
byggingu, enda veitir ekki af
sérfræðingum á því sviði til
að gera hið mikla efnafræði-
prógram að veruleika, en drög
að því voru lögð sl. ár. Eðlis-
fræðingar starfa hér lík& í nýj-
um húsakynnum, og nú eru
þeir að færa út kvíarnar með
sérstakri stofnun til kjarnorku-
rannsókna. Það hefur flýtt
mjög fyrir öllum þessum ný-
smiðum. að þúsundir sjálfboða-
liða, stúdentar og verkamenn,
hafa lagt fram ókeypis vinnu
við uppbyggingu háskólans
(35 600 vinnustundir árið sem
leið).
Þannig hefur háskólinn verið
byggður upp og vaxið verulega
frá því sem var fyrir stríð. Nú
eru starfandi hér 10 deildir með
samtals 103 sérstofnunum. Tala
stúdenta mun vera um 13000
þetta árið, eða um það bil þre-
falt hærri en siðustu árin fyr-
ir stríð.
*'T1___________________________.
★_________________________
Sósíalískur háskóli
★_________________________
Karl Marx háskólinn er sósí-
alísk menntastofnun^ eða á
góðri leið með að verða það.
Til að menn haldi ekki, að hér
sé á ferðinni innantómt slag-
orð, skal hér bent á helztu rök-
in fyrir þessari nafngift. Allur
þorri stúdenta (yfir 90%) hlýt-
ur námsstyrki öll háskólaárin,
misjafnlega háa eftir efnahag
foreldra svo og námsárangri.
Vinna stúdenta er þannig laun-
uð sem hvert annað starf unn-
ið í þjóðfélagsins þágu, og ber
stúdentum að nýta tíma sinn
í samræmi við það og rækja
nám sitt samvizkusamlega.
Missa þeir þar með af hinu
rómaða akademiska frelsi, sem
gefur sumum starfsbræðrum
þeirra í háskólum vestantjalds
‘kost á að dunda við það í 10
ár, sem hægt er að ljúka á 5.
Eilífðarstúdentinn er þar með
fallinn fyrir borð.
Leitast er við að brúa það
djúp, sem áður fyrr skildi all-
an þorra menntamanna frá við-
íangsefnum og lífi hins óbreytta
manns. Það hefur að sjálfsögðu
íétt undir á þessu, sviði, að yf-
ír helmingur stúdenta kemur
nú úr alþýðustétt, en þó kem-
ur einnig annað til. Það er nú
orðið inntökuskilyrði í há-
skóla, að stúdentinn hafi þegar
unnið sem svarar einu ári við
framleiðslustörf. Á námsárun-
um er svo jarðsambandinu
haldið við, með því að stúd-
entar vinna vissan tíma á ári
að hagnýtum viðfangsefnum í
verksmiðjum, landbúnaði eða
öðrum fyrirtækjum í samræmi
við sérmenntun sína. Stúdentar
í tæknigreinum fara þannig í
samsvarandi verksmiðjur, bú-
fræðistúdentar á samyrkjubú,
læknanemar f iðjuver eða
sveitaþorp, þar sem þeir kanna
sjúkdóma og dauðsföll og koma
með tillögur til úrbóta, blaða-
menn í prentsmiðjur o.s.frv.
Sama gildir og fyrir þá, sem
ætla að verða kennarar. Á
þennan hátt er námið’þegár í
upphafi tengt lífinu fyrir utan
til að stúdentinn kynnist jafn-
óðum þeim! viðfangsefnum, sem
hann síðar meir verður að
glíma við og því fólki, sem
hann á eftir að starfa með að
námi loknu. Þetta síðasta at-
riði þykir kannski ekki mikl-
um tíðindum sæta heima á Is-
landi, þar sem meirihluti stúd-
enta vinnur fyrir sér við fram-
leiðslustörf yfir sumartímann,
en ef borið er saman við iðn-
aðarríki V-Evrópu sézt að hér
er eitthvað nýtt' á ferðinni.
Rétt er að minnast hér á
eitt atriði, sem oft er vikið að
í afturhaldsmálgögnum vestan-
tjalds, sem sé það, að börnum
úr borgarastétt sé lokuð braut-
in til framhaldsnáms í háskól-
um hér eystra. Hér er sannleik-
anum snúið við. Fyrir stríð
voru 98% stúdenta við há-
skólanám í Leipzig börn borg-
ara og landeigenda, í dag að-
eins um 40%. Tala stúdenta
hefur hins vegar nær þrefaldazt
frá þeim tíma, en íbúatalan lít-
ið breytzt. f dag stunda því
hlutfallslega fleiri borgarabörn
hér háskólanám en á þeim
„góðu gömlu tímum“, og má
það vera huggun fyrir þá, sem
haldið hafa að þau væru sett
út á gaddinn.
★_____________________
Engin offram-
leiðsla
★_____________________
Hér er ekki offramleiðsla á
stúdentum fremur en kolum,
og aldrei heyrist talað um of-
mikla skólagöngu, heldur þvert
á móti. Hinn sósíalíski áætlun-
arbúskapur með síaukinni iðn-
væðingu í borg og í sveit hef-
ur ótæmandi þörf fyrir sér-
menntaða menn og konur á
öllum sviðum, og 'jafnframt
verður þekkingargráða alls al-
mennings að hækka, ekki sízt
með tilliti til þeirrar sjálfvirkni
í framleiðsluferlinum; sem á
næstu áratugum mun gera erf-
iðismönnum kleift að kasta
mæðinni og leysa handaflið af
hólmi í æ ríkari mæli. Því er
það, að háskólinn í Leipzig er
ekki lengur einangruð stofnun,
sem mennta skal þæga þ’jóna
til að styðja við valdatæki fá-
mennrar yfirstéttar, heldur lif-
andi, ómissandi þáttur í sam-
virku þjóðfélagi í markvissri
sókn þess til betri lifskjara og
menningar.
★________________________
Hátíðahöld
★________________________
Þau hátíðahöld, sem haldin
verða í tilefni háskólaafmælis-
ins dagana 8.—14. þessa mán-
aðar, verða með nokkuð öðru
sniði en áður fyrr, laus við
lafafrakka og latínuþulur. Há-
skólinn býður öllum íbúum
bæjarins til mikillar útisam-
komu í stærsta skemmtigarði
borgarinnar. Háskólakennarar
og stúdentar halda fjölda fyrir-
lestra um vísindaleg efni fyrir
almenning víðs vegar í borg-
inni, kórar og listamenn úr
hópi stúdenta koma fram í
leikhúsum og á torgum, erlend-
ir stúdentar, sem eru margir
hér við nám, kynna heimkynni
sín með samfelldri dagskrá,
og svo verða hátíðarhljómleik-
ar og konsertar með ekki minni
númerum en David Oistrach.
Síðast en ekki sízt verða haldn-
ar margar ráðstefnur og þing
vísindamanna með þátttöku
víðs vegar að úr veröldinni.
Ofan á allt þetta bætist svo
þjóðhátíðardagurinn 7. október
en þá verður austurþyzka al-
þýðulýðveldið 10 ára.
Leipzig 1. okt 1959
Hjörleifur Guttormsson.
Trúlofunarhringir, Stein-
hringir, Hálsmen, 14 og
18 kt. gull.
Framhald af 2. síðu.
snýr við, skokkar í kring um
borð sitt og Smisloff ’sem situr
þungbrýnn yfir skákinni, sezt aft-
ur á stól sinn, hvessir augun á
stöðuna, rýkur upp, skokkar í
kringum borðið, horfir á stöðuna
frá öllum hliðum, og skálmar
burt. Það er ekki að ástæðulausu
að júgóslavnesku blöðin nefna
hann „íkornann!“ Þegar hann
nokkru síðar á leið að borði
sínu, tekur Smisloff í hendina
á honum, og handlangari kemur
jafntefliskortinu upp á mitt
sýningarborðið. Salurinn dunar
af lófataki og pískri. Ekki sést
á Smisloff. að hann hafi hér
fyrir hándvömm misst af vinn-
ingi, en sessunauturinn, sem við
höfum rabbað við um skákina,
er klökkur. Kvennahjörtu eru
stundum mýkri en önnur . . .
Gegn kóngsindverja Fischers
leikur Keres uppáhaldsleik sínum
3. Bf4. Snemma fórnar Fischer
peði, sem Keres hefði mátt láta
vera. Hinn ungi Ameríkani tefl-
ir gagnsóknina vel, slakar þó
einu sinni á klónni, og Keres
nær að treysta varnir sínar.
Loks blasir jafnteflishöfnin við
sjónum, en skyndilega siglir Ker-
es á blindsker einfaldrar yfir-
sjónar, og skipið sekkur með
manni og mús.
Gligoric nær yfirhöndinni með
svörtu gegn Benkö, en þrátt fyr-
ir mikla tímaþröng tekst flótta-
manninum að bjarga sér út í
jafnt endatafl. Slík J,tilviljun“ er
vissulega góð tilbreyting fyrir
blaðamenn, en áhorfendum mun
hafa þótt hún ótímabær, þar
sem Gligoric var annars vegar.
Petrosjan teflir nokkuð rólega
gegn Nimzo-indverja Friðriks, og
býður svo jafntefli, þegar hinn
síðarnefndi er að fá gott tafl.
íslendinginn langar þó til að
leika dálítið lengur, og brátt fær
hann hagstætt endatafl. Áður en
skákin fer í bið, vinnur Friðrik
svo peð, en Rússinn hefur þó
all góðar jafnteflishorfur.
Þegar skákin er tekin upp að
nýju í annarri byggingu við að-
altorg borgarinnar, Lýðveldis-
torgið, á Petrosjan aðra erfiða
biðskák sem bíður, og tafl-
mennska hans einkennist af ó-
venjulegri óþolinmæði eða
þreytu. Friðrik leikur hins vegar
af mikilli list. Öðrum skákum er
lokið. Áhorfendasalurinn er 'full-
ur, og á torginu fyrir utan safn-
ast þúsundir manna, sem horfa
á lokin. Upp er komin einföld en
skemmtileg staða, hróksendatafl
með tvö íslenzk peð, gegn einu
rússnesku. Petrosjan leikur peðs-
leik, sem auðsjáanlega mun gera
út um baráttuna á einhvern hátt.
Friðrik á kost á fráskák með
kóngnum, en athugar vel allar
aðstæður áður en hann svarar.
Þá sjáum við fallega leið, sem
virðist leiða til vinnings — að
elta hrók andstæðingsins með
kóngnum, unz hann er hrakinn
af fjórðu línunni og hægt er að
fráskáka á hagstæðan hátt, leika
síðan fram g-peðinu, eiga sjálf-
ur tvö samstæð frípeð og vinna
hið veika peð andstæðingsins.
Við bendum Darga á leiðina.
Hann getur ekki hrakið hana,
og við bíðum í ofvæni eftir næsta
leik Friðriks. Sífellt fjölgar fólk-
inu á torginu, sem horfir á leik-
inn á stóru sýningarborði á svöl-
um hússins. Talið er að fimm
þúsundir hafi safnazt þar þetta
kvöld, og sporvagnastjórarnir
þurfa brátt á hjálp lögreglúnn-
ar að halda til að ryðja Sér
braut. Friðrik leikur, og að þessu
sinni höfum við spáð rétt — ó-
vinahrókurinn er hrakinn á
flótta, síðan g-peðið fram. í
örvæntingu leikur Petrosjan sínu
eina peði áfram. „En Friðrik
sækir það bara með kóngnum,
það er einfaldast", segjum við.
„Auðvitað“, svarar Darga, og
við förum að stíla skeytið. Á-
nægiulegt að senda svona skeyti!
Brátt gefst Petrosjan upp.
Hann lítur ekki út fyrir að
hafa tapað skák. Hann lítur út
eins og hann hafi misst af
efsta sæti í mótinu. Ógurlegur
hávaði verður á torginu, þegar
fréttirnar berast þangað. Við
flvtum okkur út með skeytið.
Niðri á torginu standa sporvagn-
arnir kyrrir innan um mann-
fiöldann, sem starir upp á sval-
irnar. Við lítum éinnig upp. Nýtt
fagnaðaróp kveður við. Friðrik
er dreginn út á svalirnar. Ein-
hver lyftir upp hendi hans líkt
og bann hafi unnið heimsmeist-
aratign í hnefaleikum! Við flýt-
um okkur á pósthúsið.
Þegar Friðrik kemur út, er
hann hrifinn af mannfjöldanum
og borinn á höndum hans, unz
honum tekst að sparka frá sér og
ná aftur jörðinni. Manngrúinn
kemur einnig auga á Fischer,
sem ekki hafði þurft að tefla
biðskákina með fjórum drottn-
ingum á móti Petrosjan, vegna
þess hve skák Friðriks var löng.
Fólkið er líka í skapi til að
hampa undrabarninu, en Bobbý
tekst að forða sér inn í hús.
Grasrannsóknir
Framhald af 3. síðu
bera á það farg, strax og hlé
verður á áfyllinigu.
Þegar leið á síðari hluta á-
fyllingar í turna þessa tókst
að hafa upp á plastbornu efni,
sem hægt var að sauma úr
vatnsþétta poka Tilgangurinn
með þessu var sá, að prófa
vatnsfarg f turnunum. Þetta
var gert á 2 turnum. Slíkur
útbúnaður við fergjun virðist
geta komið að mjög góðu liði,
og verða vinsælt sakir léttleika
í meðförum. Fergjað er með
því að dæla vatni upp í poka,
sem liggur ofan á grasinu I
turninum, studdur til hliðar
af vímetshólki hans. Þannig
má fergja frá byrjun gras-
fýllinigar, svo að aldrei mynd-
ist of ihár hiti í grasinu, en
það er eitt aðalskilyrði fyrir
góðri votheysverkun. Einnig
kemur ekki að sök. þótt hætta
þurfi votheysgerð um stund,
meðan vatnsfargið hvílir á
grasinu.
EM-kvik-
myndin sýnd
Sýning kvikmyndarinnar frá
Evrópumeistaramótinu, sem
fresta varð á dögunum, fer fram
í Nýja Bíói laugardaginn 7. nóv.
kl. 2 e. h.
Væntanlega sleppa íþróttaunn-
endur ekki þessu tækifæri til að
sjá allra beztu íþróttamenn álf-
unnar S einhverri hörðustu
keppni, sem sögur fara af.
Verzlunarstjóri
Við viljum ráða verzlunarstjóra við vefnaðarvöru-
og ibyggingavörudeild vora, nú þegar eða 1. janúar.
Nánari upplýsingar um starfið gefur kaupfélags-
stjórinn,
Kaupfélag Suðurnesja, Keflavík.
Uppboð
sem auglýst var ’í 82., 83. og 86. tbl. Lögbirtinga-
blaðsins 1959 á rishæð hússins nr. 71 við Njálsgötu,
hér í bænum, eign dánarbús Jóhönnu Einarsdóttur,
fer fram eftir ákvörðun skiptaréttar Reykjavfkur, á
eigninni sjálfri, þriðjudaginn 10. nóvember 1959, kl.
2,30 síðdegis.
íbúðin er til sýnis laugardaginn 7. nóvember 1959,
kl. 2—4 síðdegis.
Borgarfógetínn í Beykjavík,