Þjóðviljinn - 18.11.1959, Qupperneq 6

6) — ÞJGÐ'VILJINN — Miðvikudagur 18. nóvember 1959
glJÓÐViyiNN
-.^cI&lgi öttmeimxiKHríioKKur alpyOu - ÖOsialist-afloklcurinn. - Ritstjorar; I
IMukoús RJartansson iáh ). Slguröur GuömundsRon - FréttarltstJórl- Jón j
áiarnason Blaöamenn Ásmundur Slgurjónsson. Eystelnn Þorvaldsson.
Guömundur Vigfússon.. fvar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, SigurOur
f Fríðbíófsson - AuglýsingastJórl: GuÖgelr Magnusson. — Rltstjórn: af-
rraiösia auglýslngar. prentsmlðja: Skólavöröustxs íu Slnn i i-ooo ;
unur> - Asfcriítarverö kr. 30 4 mánuöl - LausasöiuverO kr 3
PreatsmidJa Þjóövlljans 'I
Hvaða „þjóð” hefur lifað
um efni fram
í sunnudaginn var komst
Morgunblaðið svo að orði::
..Engum d.vlst að efnahagsmálin
eru nú í miklu öngþveiti. Það
befur oltið á ýmsu, margt hef-
ur verið vel gert, annað tekizt
miður, eins og oft vill verða.
Aðaleinkennið er þó að þjóðin
hefur lifað umfram efni undan-
farín ár. . . Hér á- landi hljóta
aliar ráðstafanir sem verulega
þýðingu hafa í efnahagsmálum
að'bitna beint á almenningi".
.•Ffcjóðin hefur lifað umfram
* efni“ — hvaða þjóð? Hafa
Dagsbrúnarmenn lifað um efni
íram, þeir sem hafa um 4.000
kr. í kaup á mánuði fyrir eðli-
legan vinnutíma. Hefur Iðju-
fólkið lifað um efni fram, eða
fólkið i hraðfrystihúsunum. eða
sjómennirnir, eða verkalýður-
inn yfirleitt? Vill ekki Morgun-
blaðið gefa nánari skýringu á
þessum ummælum og tiltaka ná-
kvæmlega hverjir hafa sóað
fjármunum þjóðarinnar um-
fram efni?
essari beiðni er raunar sjálf-
svarað; Morgunblaðið mun
ekki vilja skýra þessi ummæli
sín neitt' frekar út. Það er sem
sé háttur þess blaðs og aðferð
íhaldsins að halda því fram að
aJlir íslendingar séu ein og
sama stétt; hér finnist engir
sem hagnist á kostnað annara,
engir auðmenn sem safni gróða
cg eyði í óhófi á sama tíma og
aðrir búa við þröngan kost.
Og þegar staðrevndir sýna að
þjóðin í heild eyðir meiru en
bún aflar, re.vnir Morgunblaðið
að halda því fram að það stafi
af því að almenningur —
verkafólk — búi við of góð
kjör og því ;,hljóti allar ráð-
stafanir sem verulega þýðingu
hafa í efnahagsmálum að bitna
á almenningi“. Öngþveitið í
efnahagsmálum stafar sem sé
af því að verkafólkið í Dags-
brún, Iðju og öðrum verka-
lýðsfélögum eyðir of. mikið og
nú þarf að knýja það til að
komast af með minna fé handa
á milli.
Sú kenning að efnahagsvand-
ræðin stafi af of mikilli
eyðslu „almennings" er þjóð-
lýgi og það er fjarri sanni að
hér á íslandi sé þvílíkur efna-
hagsjöfnuður að vandamálin
verði ekki leyst nema skerða
kjör verkafólks. Hér er býsna
fiölmennur hópur manna sem
lifir í lúxus og bílífi; menn
sáu dæmi af þvi fyrir kosn-
ingarnar að þeir eru æði marg-
ir sem þrátt fyrir allar eftir-
gjafir borga í opinber gjöld
sem svarar öllum árstekjum
einnar til tveggja verkamanna-
fjölskyldna. Hér eru auðfélög
sem árlega hirða milljónatugi
í gróða. Auðstéttin í Reyjavík
berst svo mikið á að það vekur
hina mestu furðu gesta frá
stórþjóðum sem eru þó ýmsu
vanir um hátterni ríkisbubba.
Meðan svo er ástatt verður ekki
saet með nokkrum rétti að
„þjóðin“ lifi umfram efni, held-
ur er það fámenn stétt forrétt-
indamanna sem lifir bílífi á
kostnað þióðarinnar. og á með-
an slíkt viðgengst þarf Morgun-
blaðið ekki að ímynda sér það
að ,.almenningur“ sætti sig við
enn skertari hlut til þess að
óhófið og sukkið geti haldið
áfram.
Hvað hafa íslendingar gerl?
Oarðvítugustu andstæðingar
okkar í landhelgismálinu
hakla um þessar mundir ráð-
s'.efnu í Lundúnum til þess að
samræma sjónarmið sín og
leeeia á ráðin um það hvernig
tak'>st megi að afstýra því að
12, mílna régla hljóti alþjóð-
íee? gildi á ráðstefnu þeirri
sem haldin verður í Genf í
V'"\ Þessi undirbúningur ætti
ek'-; að koma íslendingum á
óv-'-f, né heldur sú staðreynd
að Bandaríkin er áð finna í
hóoi harðvítugustu andstæðinga
okV-»r í landhelgigmálinu; þar
hafa þau alltaf verið.
essi ráðstefna hlýtur hins
vegar að vekja þær spurn-
ir.ear, hvað gert hafi verið af
bálfu íslenzkra stjórnarvalda til
að undirbúa þessa ráðstefnu og
reyna að tryggja sem bezta
samstöðu þeirra ríkja sem eru
bandamenn okkar. Nefnd var að
vísu skipuð á sl. vori til að und- j
irbúa aðild okkar að ráðstefn-
unni í Genf, en störf þeirrar
nefndar munu hafa verið næsta
lítil. Sendiherrar íslands hafa
eflaust kannað viðhorf margra
ríkisstjórna. en slík könnun ein
saman hrekkur skammt.
Snemma kom upp sú hugmyna
hér að íslendingar beittu sér
fyrir ráðstefnu þeirra ríkja,
sem fylgja 12 mílna reglunni.
til að undirbúa Genfarfundinn,
en ekki er vitað til þess að
neitt hafi verið aðhafzt í því
máli. Þegar það er undanskil-
ið, að nokkrum erlendum blaða-
mönnum hefur yeríð boðið til ;
fslands til að kynnast nauðsyn
okkar og rökum, virðast at-
hafnir íslenzkra stjórnarvalda
hafa verið næsta smáar.
Svavar Guðnason list-
Ekki man ég nákvæmlega
hvenær Svavar Guðnason kom
fyrst til Kaupmannahafnar,
en það mun þó hafa verið
nálægt 1935. Hann flutti með
sér allmikið af málverkum
sem hann hafði gert heima
á íslandi, aðallega landslags-
myndir. Mér eru þó minnis-
stæðastar nokkrar vatnslita-
myndir, einkennilega geisl-
andi og fínlegar" í litum, mjög
persónulegar og mjög ab-
strakt, ef ég man rétt. Það
þurfti ekki mikla skarp-
skyggni til að sjá að hér var
á ferðinni nýr íslenzkur mál-
ari, óvenjulegum gáfum gædd-
Árið 1938 vorum við Svav-
ar samtímis í París og hafði
þá list hans þróazt mjög í
áttina til hess abstrakta., þó
mátti enn greina form hafn-
arinnar, mjög stílfærð. Síðan
fór hann til Danmerkur aft-
ur en ég varð eftir og átti
ekki að sjá verk hans aftur
fyrr en að heimsstyrjöldinni
lokinni en þá var hann orðinn
mjög þekktur málari í Dan-
mörku.
★
Mér verður oft hugsað til
sýningar Svavars í Lista-
mannaskálanum stuttu eftir
heimkomu hans, og þeirra á-
Svavar Guðnason hjá einni mynd sinni.
ur. Á næstu árum málaði
Svavar mjög eftirtektarverð-
ar myndir, uppstillingar, fólk,
og myndir frá höfninni. Hann
hafði leigt sér herbergi nið-
Ur við höfnina og byggði verk
sín á þeim áhrifam er hann
varð fyrir af lífinu fyrir
framan gluggann. Það sköp-
uðust margar góðar myndir
í þessu herbergi, sterkar í
smiðum og oftast gæddar þvi.:
sérstaká lífi ; sem aðeins;
kviknar þegar málarinn skil-
ur að máiverkið er siálfstætt
verk, sem lifir með sinum
litum, en ekki litum utan úr
náttúrunni.
Svavar var á þessum árum
eins og ætíð síðan með af-
brigðum næmur á samleik
lita og forma. Ekki veit ég
hver hafa orðið örlög þess^ra
mynda, en baslið var mikíð
og oft nær óþolandi í þá
daga, og við þóttumst heppn-
ir ef við áttum liti til að mála
með nýjar myndir ofan á
þær sem fyrir voru á léreft-
inu, því sjaldnast hrukkn aur-
arnir til að kaupa bæði liti
og léreft í einu. Það er því
e’kki ósennilegt að sumum
þessum myndum Svavars hafi
verið fórnað fyrir aðrar nýj-
ar. Það þótti oft meira um
vert að mála heldur en að
varðveita það sem málað var.
hrifa er hún hafði á mig og
aðra sem sáu hana. Hér var
án efa um að ræða einn
hressilegasta listviðburð sem
átt hefur sér stað á íslandi.
Þar gafst íslenzkum almen-n-
ingi í fyrsta sinn tækifæri til
að sjá heilsteypta sýningu á
fullgildri abstrakt list, og um
leið hófst í rauninni nýtt
tímabil í íslenzkri listasögu:
Svavar varð fýrstur ísíénzkra
.Íjstamánriá tíl að 'eiritíeítá allrí"
orku sinni í glímunni við hið
erfiða tjáningarform ab-
straktmyndarinnar og þess er
vert að minnast nú á fimmt-
ugsafmæli hans.
Á þeim árum sem liðin eru
s'ðan Svavar hélt þessa eftir-
minnilegu sýningu hefur list
hans ekki staðnað f %kar en
annað sem er lifandi. Það
sannr.ði meða.1 annars sýning
hans síðastliðið ár. Þar átti
hann í fangbrögðum við nýj-
ar listrænar þrautir sem
kröfðust nýrra aðferða, sú
sýning var einnig ótviræður
listrænn sigur.
Fátt er nauðsynlegra list-
sköpun þjóða en að til séu
menn, sem ekki eru aðeins
miklum gáfum gæddir, held-
ur einni nægilega þrekmiklir
og ósveigjanlegir í köllun
sinni, til að skapa hvað sem
á bjátar Einn slíkra manna
er afmælisbarnið Svavar
Guðnason, og það er því á-
stæða til um leið og honum
er óskað til hamingju . á
fimmtugsafmælinu, að gleðj-
asf innlega yfir. því að hann
skuli vera starfandi hér. en
ekki í öðru landi. Að endirigu
vil ég á þessum merkisdegi
þakka Svavari fyrir margar
samverustundir og þá uppörv-
un sem list hans hefur ætíð
veitf mér.
Þorvaldur Skúlason.
Svavar Guðnason er fimm-
tugur í dag. Mér er þetta
mikill dagur og stór; líka
heilladagur. Það er sem ein-
hver hluti tiiveru minnar
yngist ég gæti farið að kveða
rímur eða hlaupa á skaut-
um. Stundum er verið að
reikna út örlög manna, eða
óorðna atburði eftir ártali,
mánaðardag, eða þeirri
klukkustund er manneskjan
lítur heimsins ljós í fyrsta
skipti. Hvað Svavari Guðna-
syni viðkemur tel ég líklegt
að hann sé höfundur síns af-
mælis; að hann hafi sjálfur
ákveðið tíma og afstöðu
himintungla er hann fæciiist,
þar með hefur hann eflaust
ráðið sínum örlögum sjálfur
en ekki látið þau ráða yfir
sér.
Það hefur alltaf verið eitt-
hvað ungt og bjart yfir Svav-
ari, og þ;5 hann hafi nú uppá
síðkastið ræktað sér virðulegt
skegg, fansað gráum fölva
haustsins, þá sé ég í gegn
um það. Hann er einn ahra
skemmtilegasti maður sem
ég hefi kynnzt, og svo gest-
risinn að það er bæði ævin-
týri og þjóðsaga. Liti maður
inn fyrir dyr á hans góða
heimiii og situr þar stutta
stund, hefur allt í einu ein-
hver hönd, csýnileg og hljóð-
laust töfrað fram dýrlega
veizlu, það er sem þessi
veizla hafi vaxið upp úr borð-
plötunni í stofunni. Já skyldi
nokkurn furða þó mig .langi
til að kveða rímur eða hlaupa
á skautpnji áj. afmæli. svona
mapns? .[ífj ,Ul , ,(t,
Það er alltaf gaman að
hitta Svavar, að ég tali nú
ekki um að setja upp heila
listsýningu með honum, en
venjulega tekur það eina til
tvær vikur. Það er svo
skemmtilegt að í síðastliðin
tuttugu og fimm ár þef ég
aldrei þurft að fara á' kon-
sert, í leikhús eða á bíó,
vegna þess að fyrir eitthvað
fimmtán árum setti ég í
fyrsta skipti upp sýningu
með honum. — Hann kann
heila fönsun af safamiklum
og rammíslenzkum históríum,
stuttum eða löngum, og hann
hefur oft talað við mig um
listir, vísindi, lífið, einstöku
sinnum um dauðann en aldrei
um ástir eða pólitik ,enda eru
tvö síðarnefndu umtalsefnin
ekki mönnum samboðin.
Svavar veit að það er sjólf-
sögð nauðsyn að vera ekki
Framhald á 10. síðu.