Þjóðviljinn - 16.04.1961, Qupperneq 6

KÆtymm
, Sunnudag,ur 16. april 1961
1 fiÖ
feuritíirdaáitr 1'6. ;:apní'r1961 —'&rÓÐVlCJINN — (T
* tytgeíandi: Samelningarflokkur alpýSu - Öósíallstaflokkurlnii.
; Ritstjórar: Magnús KJartansson (áb.), Magnús Torfi ólafsson, SiK-
» uröui Quðmundsson. - Fréttarltstjórar: ívar H. Jónsson, Jón
SJarnason. - AuglýsingastJóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjóm
??í?ÖSla' aUBlýsInear, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. - Símí
17-500 (5 línur). - Askriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00
PrentsmJðja Þióðviliftnh
^ft hefur verið æði langt milli áróðursins í Morgunblaðinu H
og staðreyndanna og svo er enn. Dag eftir dag er harcr- §
að á því í blöðum ríkisstjórnarinnar að verkamenn eigi krist §§
á kjarabótum án verkfalla, það sé leiðin sem verkalýðsfé- M
logrn eigi að treysta á, eíigir nema vondir kommúnistar §§
vilji verkföll. Og aðra stundina er því slegið föstu að verka- §§
menn geti aldrei fengið varanlegar kjarabætur með verkföll- |§|
um, og látið liggja að því að eftir verkfailssigur taki ríkis- Sfif
stjorn og meirihluti alþingismanna sig til og geri kjarabæt- Hl
urnar að engu með nýju dýrtíðarflóði. Menn sem tækju mark
á áróðri Morgunblaðsins skyldu ætla að kjarabætur án verk- £~:
falla væru auðsóttar og biðu eftir því að verkamenn vildu §=§
gera svo vel og þiggja þær úr framréttri hönd atvinnurek- §§
enda! Og samt ætluðu verkamenn að leika sér að því a𠧧§
knýja fram kröfur sinar með verkfalli. §§f
' J£n ekki munu þeir margir reykvískir verkamenn sem láta §j§=
, blekkjast af slíkum fullyrðingum í blöðum Sjálfstæðis- M
flokksins og Alþýðuflokksins. Þeir þekkja það hvernig orðið
hefur að berjast í fórnfrekum verkföllum fyrir hverri ein- M
ustu kjarabót sem íslenzkir verkamenn hafa fengið. Og jafn- IH
• kunnugt er að Sjálfstæðisflokkurinn hefur riú í áratugi mis- M
notað Alþingi til að ráðast á kjör verkamanna og rýra þau §§§
hvað eftir annað, svo verkamenn hafa orðið að beita verk- |||
fallsvopninu á fár-ra ára fresti til þess að kjörin færu ekki ==
niður úr öl’u valdi. Og þess vegna verður nú fleiri og fleiri
alþýðumönnum ljóst, að það er ekkert náttúrulögmál að Al- §p
þingi sé að meirihluta skipað mönnum sem láta svartasta Hj
afturhaldið í landinu brúka sig til að rýra kjör verkamanna §=
■( og ráðast á réttindi alþýðunnar og samninga stéttarfélag- I|Í
anna. Væru alþýðuf jölskyldurnar samtaka um að berjast =
einnig með kjörseðlunum fyrir hagsmunamálum s'num, þyrfti =
; :,alþýðan í landinu ekki að hugsa til Alþingis sem tækis í |||
höndum afturhaldsins sem það gæti beitt miskunnarlaust í gp
baráttunni gegn hagsmunum verkamanna. =
/~|g liggja þá ekki fyrir nú í kjaradeilu Dagsbrúnar kjara- |||
bætur án verkfalla? Hvernig lítur þessi áróður Morg- |§
unblaðsins út í framkvæmd? Hverjar eru ályktanirnar sem §|§
stjórnarklíka Sjálfstæðisflokksins í Vinnuveitendasambandinu jHj
j dregur af þeirri staðreynd, sem meira að segja Morgunblaði𠧧§
þorir ekki lengur að vefengja, að ekki muni auðvelt fyrir =
verkamannafjölskyldu að lifa af rúmum eitt þúsund krón- §§§
um á viku? Einn hinna traustu forystumanna Dagsbrúnar, §|§
Tryggvi Emilsson, minnir á í Þjóðviljanum í gær, að verka- f§§
menn hafi þegar sýnt mikla þolinmæði. „Staðreyndin er að §5§
nú er komið á fjórða mánuð s.ðan Dagsbrún og nokkur önn- |§f
ur félög lögðu fram tillögur sínar og enn þverskallast atvinnu- §§§
rekendur við að sinna þeim í einu eða neinu“. . . „Verkamenn §|§
eru sammála um að sjálfsagt sé að reyna til þrautar samn- §§§
ingaleiðina. En hver einasti maður veit að þolinmæðina þrýt- §§§§
ur, og fáist vinnuveitendur ekki til að sinna tillögum verka- ||§|
manna þá leiðir það til verkfalla. Ríkisstjórnin sem hefur —
steypt ógæfunni yfir og hefur annarleg sjónarmið í anda §§?
érlendra auðjöfra snýr sér til veggjar og neitar að koma til §§§§
xnóts við verkamenn með verðlækkunum eða öðrum ráðstöf-
: unum sem gætu aukið kaupmáft krónunnar. Og atvinnu- §§§§
rekendur láta líða mánuð eftir mánuð án þess að nokkur j|||
; árangur náist af viðræðum við þá. Þessir stóru og dramb- =
' sömu herrar mega vita að ef þeir neyða verkafólkið út i verk- §§§
: föil þá verða þau átök hörð. Þeir bera ábyrgðina en ekki ||f
- verkafólkið.“ §§§
Tlfleð þessum orðum Tryggva er í rauninni sagt það sem segja §|§
• þarf um áróður Morgunblaðsins gegn kjarabaráttu verka-
; manna. Það hefur enn einu sinni komið fram að verkamenn ==
rj verða að treysta á mátt samtaka sinna í, hagsmunabaráttunni. §§s
: Enn sem fyrr munu þeir gahga æðrulaust til þeirrar baráttu =
: sem þarf, eftir að þrautreyndar hafa verið aðrar leiðir, en §|f
l^ríkisstjórn og hrokafullir atvinnurekendur lokað þeim. — s. =
Gb
Þeir
ASdáendur
Þann 12. marz síðastliðinn
birtist í Polit ken grein eftir
ónefndan blaðamann: Erá Af-
ríku eru komin. - - og er þar,
greint frá nýjustu rannsóknum
á menningarsögu Afr'kumanna,
en einkum stuðzt við ritgerðir
fornfræðingsins I.. S. B. Leak-
eys. Þessi grem varð til. þess
að rifja upp fvrir mér nokk-
urra mánaða kynni, sem ég
hafði af Blámönnum frá Gull-
ströndinni fyrir rúmlega 10 ár-
um. Ég bió í ssma húsi og þeir
og fræddist um marga merki-
lega hluti, en eirnia nýstárleg-
astar þóttu mér frásagnir
þeirra af fornum menningar-
rí'kjum Blámanna. Ég hafil
einhvern veginn öðla.zt þá
skoðun, að Blámenn hefðu yf-
irleitt verið á steinaldarstigi
þegar Evrópumenn komu og
fluttu þeim menninguna á
brennivínstunnuvn og sýndu
kristilegt hugarfar sitt með
þrælaveiðum og hnútusvipum.
Hinir hörundsdökku frmðarar
mínir fullyrt.u. að á rciðöldum
hefðu verið ti! blómleg menn-
ingarríki í Afríku, þar hefði
margs konar menning staðið
með jafnmiklum blóma eins og
á Vesturlöndum. Milli Gull-
strandar og Sahari st.óð eitt
þessara rík.ja. Þar reistu menn
fagrar hallir, lögðu vegi, höfðu1
Æ
póstþjónustu, myntsláttu, og
margs konar listiðnaður stóð
með miklum blóma. Þeir vildu
jafnvel halda því fram, að
margt í egypskri fornmenningu
ætti rætur að rekja til Blá-
manna. Ég hlustaði á þá með
nokkurri tortryggni, en þeir
ráku í mig bækur, þrykktar á
Blálandi, máli sínu til stuðn-
ings. Ekki þótti mér síður
merkllegt, að Blámenn þessir
töldu, að Danir væru einu
„hv'tu mennirnir“ í Evrópu og
áttu varla orð til þess að lýsa
cl'um þeim mannúðar og
menningarverkum, sem þeir
hefðu unnið suður á Gull-
strönd allt frá dögum Kristj-
áns IV., og vitnuðu enn í doðr-
anta sína og sýndu myndir af
guðsþakkarverkunum. Ég sagði
þeim, að v:ð íslendingar bæð-
um Kristján þennsn aldrei
þrífast lífs eða liðinn, af
því að hann hefði hneppt okk-
ur í verzlunarfjötra; einokun-
arverzlun Dana á íslandi hafi
verið vrrsta plága, sem yfir
okkur hefði dunið. — Þannig
var það, að fátt kom heim í
fræðum okkar og skoðunum.
Þessi k.vnni mín rif.juðust upp,
þegar ég las fyrrgreinda grein
í Pólitíkinni, en þar eð ég er
enginn sérfræðingur í málefn-
um Afriku, þá sel ég ekkert
af þessu dýrar en ég keypti.
í febrúar sl. birtist grein í
hinu heimsfræga v'sindariti
Nature í London, og er talið,
lánúum réie
Dánargríma úr gulli af Kofi konungi Ashantiríkis, sem nú er liluti af Ghana.
(Myndin liér fyrir oían). Myndin til vinstri er af höfði úr bronsi f,á Ife.
a.ð hún muni valda aldahvörf-
um á skilingi manna á menn-
ingarsögu Afríku, L.S.B. Leak-
ey skýrir þar frá uppgötvun-
um sínum í Olduvai-gljúfrinu,
sem liggur í landsuður frá
Uganda og útsuður frá Kenya,
ef menp vil.ia athuga, hvar
vagga mannkynsins stóð á
Fílabeinsgrímur Benin-manna
eru einhver' dáðustu listaverk
þeirra. Þessar grímur frá 16.
öld voru bo.nar á árle.gri há-
tíð sem haldin var til að
lirekja brctt illa anda.
kortinu. A’It frá 1931 hefur
Leakey fengizt við fornleifa-
rannsóknir á þessum slóðum
og bent fyrstur á, að : þar
mundi að finna elztu leifar
mannavista í veröldu. Fvrst í
stað fann hann einungis frum-
stæðustu steináhöld, sem menn
þekkja, og er talið, að þau geti
verið allt að einnar milljón
ára gömul. Áður var því yfir-
leitt haldið fram, að maðurinn
hefði fyrst tekið að beita á-
höldum fyrir um 500 þús. ár-
um. Mannabein fundust þó
ek.ki gljúfrum þessum fyrr en
koná Leakeys dró þar fram
brot úr höíuðkúpu árið 1959.
Smóm saman tókst þeim að
finna fleiri bein, og hver stór-
fundurinn rak annan, svo að
Olduvai-gljúfrið er orðið að
höíuðstöð fyrir rannsóknir á
elztu sögu mannkynsins. Elztu
mannbeinin, sem barna hafa
fundizt, eru talin a.m.k. 500
þús. óra, og eru það elztu
mannaþein sem menn þekkja.
Af beinabyggingu Olduvai-
máhnsins er talið, að vel geti
verið, að þar sé fundinn for-
faðir mannkynsins, ættflokkur
hans hafi dreifzt um jörðina
og getið af sér hvíta menn og
svarta. Hingað til hefur oft
verið talið, að mannkynið eigi
upptök sín í Asíu. en hér eft-
ir fær sú íullyrðing ekki stað-
izt nema eitthvað nýtt komi
í dagsljósið á Austurlöndum.
Menn telja sennilegt, að
Olduvai-maðurinn hafi verið
hv.'tur, en hafi. síðar öðlazt
hinn dökka litarhátt. Elztu
heimildir um svcrtingja er að
finna á egypzkum gröfum frá
því um 5000 árurn fyrir Krists
burð. Nú er álitið, að hinn
dökki litarháttur Blámanna sé
áunninn, Aíríkubúar hafi öðl-
azt hann við að bakast árþús-
undum saman í hitabeltissól.
Hvifir mertn
og svartir
Á 16. öld hófust samskipti
Evrópumanna og Blámanna að
marki, er siglingar tókust suð-
ur um Afríku, en það er fyrst
á 18. og 19. öld, að hvítir menn
taka að rannsaka og brjóta
undir sig löndin inni á megin-
landi álfunnar. Þá stóð einnig
þrælaverzlunin með mestum
blóma, en fyrsta skipið hlaðið
dökkum manni lenti við Norð-
ur-Amerísku 1619, Nýlenduveld-
in og Arabaríkin í Norður-Afr-
íku gjöreyðilögðu menningu
Blámanna af villimannlegri
grimmd. Hinn hvíti maður
flutti villimennskuna til Af-
ríku og kappkostaði að rækta
hana þar eftir beztu getu.
Áður en Evrópumenn komu
til Afríku stóð menning Blá-
manna með mestum blóma - á
þremur svæðum í álfunni: í
Vestur-Súdan, hitabeltisskógum
Vestur-Afr.'ku og savana- og
sléttulöndum Suðaustur-Af-
ríku. Síðasttalda svæðið liggur
undir Suðurafríska samveldið.
Fyrir nokkrum árum gengust
stjórnarvöld þar fyrir miklum
fornminjagrefti til rannsókna á
fyrsta landnámi hvítra manna.
Menn höfðu ekki unnið lengi
að uppgrefti þegar ails konaf
furðulegir listmunir komu í
dagsljósið og mönnum varð
ljóst, að undir grassverðinum
iágu minjar háþróaðrar Blá-
mannamenningar. Ríkisstjórnin
var fljót að taka aftur alla
fjárveitingu til fornleiíarann-
sókna og' hylja hinar fornu
rústir. ,,í 'óteljandi aldir, með-
an mannkyninu þokaði fram
á Jeið, tókst Blámönnum ekki
að hefja sig .af stigi frum-
stæðrar villimennsku“. —
þetta er kennisetning, trúar-
brögð, sem hvítir menn haía
boðað til þess að réttlæta sín
eigin glæpaverk. Hins vegar
eru staðrejfidirnar þær, að
Blámenn stóðu á margan hátt
að menningu jafnfætis menn-
ingarríkjum fornaldar í Evrópu
og annars staðar, þegar
Evrópumenn brutu undir sig
lönd þeirra.
Benin og Ife
Um 1900 komu úr jörð við
Ife og Benin í Nigeriu frábær
listaverk, sem vöktu undrun
cg aðdáun bæði listfræðinga
og sagnfræðinga. Mesta aðdá-
un vöktu bronslíkneskjur,
brjóstmyndir, með listilegra
handbragði en menn höfðu áð-
ur kynnzt, en hvernig höfðu
steinaldarmenn Afríku farið að
skapa sl’ka gripi? Brátt fannst
handhæg skýring. Þessi lista- .
verk voru komin frá Egypta-
landi eða jafnvel frá Grikk-
landi, og sú skýring var látin
nægja í nokkra áratugi. Benin
var kjarni í allvoldugu Blá-
mannaríki, sem hélzt að nafn-
inu til við lýði fram yfir 1885,
og það var ekki fyrr en undir
aldamót, að Bretum tókst að
ná fullu tangarhaldi á lands-
mönnum. Eftir 1944 hefur verið
unnið talsvert að fornleifa-
grefti í Nigeríu, og. hafa þær
rannsóknir leitt í ljós, að
nokkrum öldum fyr.ir Krist-
burð stendur listsköpun og
menningarþróun, sem nær
langt aftur í aldir án sýni-
legrar snertingar við menning-
arríkin við Miðjarðarhaf. Eft-
ir að Nigería hlaut sjálfstæði
hefur verið unnið mjög að
rannsóknum á sög'u landsins,
og nú er viðurkénnt, að bæði
í Benin og Ife voru öldum
saman konungsríki með há-
menn'ingu bæði í tækni og fé-
lagsmálum. Konungshallir voru
skreyttar frábærum listaverk-
um, og landið var vel ræktað;
bændur höfðu m.a. komið sér
upp hugvitsamlegu áveitukerfi,
og ijölmenn þjóð bjó þar vi<>
allsnægtir, unz nýlenduveldiu
íóru eldi um þennan afríska
aldingarð. Árið 1897 fóru Eng-
lendingar í svonefndan refs-
ingarleiðangur til Benin og
stofnuðu þar til hræðilegs
blóðbaðs.
Höfuð úr bronsi frá Benin.
Hringirnir uin háisinn voru
vinsælasti skartgripurinn. Frá
17. öld.
I Ghana á Gullströndinni
var voldugt menningarríki urn
það bil er ísland fannst. Það
gat boðið út um 200 þúsund
hermönnum, og í- höfuðborg-
inni bjuggu um 30 þús.
manna. Um þær mundir fund-
ust ekki svo stórar borgir í
löndum Germana. Um 1300
höfðu Arabar eytt þessu ríki
að mestu og kúgað íbúana.
Enn er margt á huldu um
það, hvernig fornmenning Eg'-
ypta hófst, en fornleifafundir
sýna ótvírætt, að Blámenn hafa
haft mikil menningaráhrif í
Egyptalandi, sem oft er talið
vera vagga siðmenningarinnar.
Kynþáttahleypidómar og hatur
hefur (blindað mcjinum s)ýn
gróðafýkn og drottnunargirni
hafa dregið hákristnar Jþjóðir
frá einu glæpaverkinu til ann-
Framhald á 10. síðu
iimimiiiiiiimmimiimmiiiimimmiiimiiimimiiiiiiiiiiuiiiiimiiiiiiimiiimmiiiiiiiimimmiiiiimiiimiiiimimmimiimmimmiiimmmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Guöfræöi heimsveldanna
megandi, nema því aðeins að
náð Ameríku uþpfylli hann.
Eitthvert land kann að ál'ita
að það sé fullt, af íbúnm, af
athafnalífi, af vilja þjóðarinn-
ar, — en það er aðeins blekk-
ing hafi það ekki orðið náðar
Bandaríkjanna aðnjótandi: án
hennar getur þjóð ekkert af
sjálfri sér, og er ekkert, er
ekki einu sinni til, nema sem
| Þeir Macmillan og Kennédy
E voru hér á dögunum að tala
E saman um heimsins gagn og
r nauðsynjar, en að þeim skegg-
E ræðum loknum rann spekin út
E yfir veröldina í stríðum
= straumum. Meðal annars barst
E að eyrum vor íslendinga sá
E vísdómur, að gæta þyrfti þess
= að fylla upp í ,,tómarúmin“
= í heirrrnum, því „þar sem
? myndast hefur tómarúm, svo
s sem í Laos, á Kúbu og í
s Kongó, hefur kommúnisman-
E um tekizt að koma undir sig
E fótum“.
E Nú vænti ég að fleirum hafi
E farið eisis og mér og orðið
~ hvumsa þegar allt í einu
= fréttist um þessi ,,tómarúm“
= í heimhium. Hvaða plága haföi
1 Eítir
| Sigíús Daðason
E þá skyndilega slegið þessi
S' lönd og skilið þau eftir auð
E handa kommúnismanum ?
E Höfðu kannski einhverjar
5 könnunar- eða æfingaflugvél-
E ar misst niður vetnissprengjur
E yfir þessum löndum og lagt
...............................................................................
þau í auðn? Og hvaða gagn
gat kommúnisminn haft af
þessum auðu löndum? Maður
vissi ekki hvaða maður átti
að hugsa.
En þá datt mér í hug að
einhver æðri og flóknari mein-
ing byggi á foakvið hina
venjulegu meiningu í orðum
Macmillans og Kennedys, og
það rann upp fyrir mér að
orðaval þeirra bar keim af
máli kirkjufeðra og guðfræði-
doktora fyrri tíma. Það rifjuð-
ust upp fyrir mér gleymdar
kenningar'.um tómið sem er í
sálinni, — hvort sem sálin veit
af því eða ekki, — og guð
einn getur fyllt af náð sinni;
um náðina sem mönnum er
veitt óverðskuldað, en án
hennar eru þeir glataðir, og
vilji þeirra má sín einsk’s.
Það var auðséð að Kennedy
hafði ekki glevmt 'kaþólskunni
sinni, enda ekki seinna vænna
að kaþólskan og núrítanism-
inn legðust á e;tt til að bjarga
amerískri pólitík.
Heimurinn er sem sé tóm-
sem á máli Kennedys og
Macmillans þýði.r vilji fólks
til að ráða sér sjálft, kom
ekki undir sig fótunum í neinu
„tómarúmi“ í Laos, Kongó, á
Kúbu. Það var nú eitthvað
annað. ’
Náð Ameríku fyllti tóma-
rúm mannfélagsins í Laos, og
á Kúbu, og náð Ameríku,
'Bretlands og Bélgíu Kongó.
Múturnar, dollarabraskið,
varnarliðið, sérfræðingarnir,
aðstoðin, mannúðin, Esso,
mótvirðissjóðirnir, hægláti
takmarkalaust tóm, eins og
sálin án guðs.
Himneskir brúðgumar
Atlanzhafsbandalagsins á ís-
landi hafa nákvæmlega þessa
einu réttu trú. Þeim finnst að
þeir séu ekki til, og landið
og þjóðin séu ekki til nema
hin ameriska náð, sem he’tir
á praktisku máli hernaðarleg
og pólitísk ítök, uppfylli þá
og landið og þjóðin og tóma-
rúm valds þeirra. —
En því miður leyndust
nokkur falsrök í orðunum sem
ur, og glataður, og einskis vitnað Var 5; Kommúnisminn
Bandaríkjamaðurinn, generál-
arnir, aðmírálarnir, lögreglu-
njósnararmr, spjaldskrárnar,
pyndararnir, pólitísku morðin
. . . : náðin glitraði 'i himn-
esku ljósi. En samt kom
kommúnisminn undir sig fót-
unum.
Hér er gáta handa guðfræð-
ingum Atlanzhafsbandalags-
ins, sem væri verðugt við-
fangsefi handa „fræði“-styrk-
þegum bandalagsins næsta
ár: Hvort er hættulegra,
fylling amerískrar náðar eða
„tómarúmin“ í heiminum?