Þjóðviljinn - 17.06.1961, Side 6

€ — Laugardagur 17. júní 1961 — ÞJÓÐVILJINN
tllÓÐWIUINN (
^tíccfandi: Samelningarflokkur alþýSu — ^Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (ábj, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guömundáson. — =
iFréttarltstJórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir ■==
Magnússon. - Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. ===
fliml 17-500 (5 línu-v Askriftarverð kr. 45 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00. E=S‘
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f. =
Tafarlausa samninga
jyokkrir fulltrúar ríkustu manna landsins hafa ákveð- §§í
1 ið að framlengja enn vinnustöðvun Dagsbrúnar- §§§
manna og bafnfirzkra verkamanna, framlengja hana =
um óákveðinn tíma, ef hinir ofstækisfyllstu í hópi ||I
þeirra verða látnir ráða. í taumlausu ofstæki ætla þeir =
að halda ófram að stöðva atvinnuvegina, jafnvel þó §§j
verkalýðshreyfingin sé þegar búin að kreista úr þeim §|f
mesta hrokann og neyða þá til að viðurkenna, að þeir H?
verði að ganga til samninga um kauphækkun og aðr- §§§
ar kjarabætur. Þeir hyggjast halda ófram eins konar §|
verkbanni, fremur en samþykkja þá kröfu Dagsbrúnar §§§
sem kannski er eðlilegust og sjálfsögðust af öllum, kröf- §p
una að atvinnurekendur borgi litla upphæð til baka
af gróða sínum til að styrkja sjúka og aldraða og slas- ^
iða verkamenn. En atvinnurekendur framlengja nú, |lj
algerlega að þarflausu, vinnudeilurnar vegna þessa §í§
pólitíska ofstækis. En þeir segja annað um leið vi𠧧§
reykvíska verkamenn þessa dagana. Þeir segja að fH
verkamenn megi gjöra svo vel að búa í haginn fyr- §§§
ír dans á götunum eina kvöldstund, þeir segja reyk- §§§
vískum verkamönnum að þeir megi þrífa skít og ó- fff
hreinindi eftir dans eina nótt, en að því búnu megi =
þeir fara heim og hætta vinnu, en Kjartan Thórs og §§§
kumpánar geti haldið áfram að reyna að níðast á göml- §§f
um og sjúkum og slösuðum verkamönnum með því a𠧧[
neita að greiða í styrktarsjóðina og láta Morgunblað- §§f
ið halda áfram að birta siðlaust áróðursbull og dylgj- =
ur um sjúkrasjóði verkamannafélaganna. §§|
Oíkisstjórnin, ráðherrarnir sjö, með Ólaf Thórs í farar- . §§§
*■ broddi, hefur gert allt sem hún hefur getað til þess §§§
að hindra að verkamenn fenviu nú kjarabætur, enda §j|
þótt hún hafi fengið umbeðinn vinnufrið miklu leng- §§§
ur en hún sagðist þurfa til'iað allir mættu sjá að ,,við- §§§
reisn“ Albýðuflokksins og Sjálfstæðisflokksins væri §§i
hin eina og sanna leið til bættra lífskjara. Ríkisstjórn- §§1
ín hefur xeynt að afstýra því að verkamenn fengju fsi
nokkra leiðréttingu mála sinna. Hún hefur skipulagt 1§
kjaraskerðingu og verðhækkanir. Hún hefur verið eins §fs
og útspýtt hundsskinn fyrir ofstækisklíku atvinnurek- §§!
enda og ekki hikað við að misnota ríkisvaldið til að §=
setja bráðabirgðalög fyrir auðfélög landsins til þess að §|l
þau þyrftu ekki strax að ganga til heiðarlegra samn- §1
inga við verkalýðsfélögin. Og í bæjarstjórn Reykja- =
víkur samþykkja fulltrúar Sjálfstæðisflokksins aftur f^
og aftur, undir forystu borgarstjórans, Geirs Hall- §§§
grímssonar, að bærinn skuli ekki ganga til heiðarlegra s
samninga við verkalýðsfélögin, ekki heldur nú þegar H§
meira að segja ofstækisklíka atvinnurekenda treystir ss§
sér ekki lengur að neita að semja um kauphækkun. En f§§
borgarstjórinn í Reykjavík segir annað við Dagsbrún- §§§
arverkamennina og trésmiðina sem hann er að reyna f|§
að kúga til uppgjafar. Hann segir að þeir megi reisa §§§
danspalla eitt ikvöld, að þeir megi þrífa skít og óhrein- §§f§
indi eina nótt, en síðan megi þeir vera vinnulausir 11
eftir sem óður. H
gn skyldi það verða áhrifamikið að þessir sömu menn §§§
láta svo Morgunblaðið öskra um að „kommúnist- §§§
a-r“ banni mönnum að dansa og maka krókinn á úti- §§§
sjoppunum 17. júní? Allir þessir menn, Kjartan Thórs, jf||
Ólafur Thórs, Geir Hallgrímsson og samstarfsmenn §§|
þeirra hefðu getað haft úrslitaábrif ó það að verka- f§|
mönnum í Reykjavík verði dans og gleði í hug þenn- lj§
an 17. júní. En þeir hafa stuðlað að því með fjand- =
skap sínum við verkamenn, með ofstæki sínu gegn §§§
réttmætum kröfum þeirra að engan skyldi undra þótt f§!
verkamenn væru í þungu skapi þennan hátíðisdag, og §§§
afþakki þjóðhátíðarboð borgarstjórans í danspallasmíð m
'og sorphreinsun einn sólarhring í hörðu verkfalli. §§
Afturhaldið kaus að hafa verkfall 17. júní, og krafa §§
verkamanna er þennan dag sem aðra: Tafarlausa £
samninga.
Hugmyndin um háskóla <
á dögum Jóns Sigui
Hinn 26. janúar 1870 var
einn af hinum stóru dögum
danska stjómmálamannsins
Orla Lehmanns á landsþingi
Danmerkur. Þessi maður, sem
hafði tekið stundum örlaga-
ríkan þátt í etjórnmálalífi
lands síns, hafði nú upp á
síðkastið fengizt við málefni
fslands og stöðu þiess í rík-
inu. Hann vildi taka lagalega
af allan vafa um það, hver
væri réttarstaða íslands til
danska ríkisins, og hann vildi
að þetta atriði væri lögfest á
ríkisþingi Dana. Þennan jan-
úardag lagði Lehmann fram
fyrirspurn til rikisstjórnar-
innar um það, hvort hún ætl-
aði á þessu þingi að leggja
fyrir það frumvarp til laga
um stöðu fslnds í rikinu, það
hið sama er alþingi
hafði fellt sumarið 1869.
Dómsmálaráðherra svaraði
þessu svo, að ríkisstjórnin
hefði ekkert slíkt. í huga\
Hann bar því við, að á ís-
landi væru uppi skoðanir svo
hættulegar, að stjórninni
þætti það mikið álitamál,
hvort heppilegt væri að veita
landinu sjálfstjórn sérmála
sinna. Ajþingi hefði á síðasla
fundi sinum haldið því fram,
,,að fsland væri í raun og veru
ekki í öðru eambandi við
Danmörku en um sameigin-
legan konung, að ísland skuli
skoðað sem sérstakt land
með fullu þjóðréttarlegu
jafnrétti við Danmörku.“ Síð-
an hélt hann áfram: „Al-
þingi hefur i fyrsta lagi bor-
ið fram þjóðréttarlegar skoð-
anir og í annan stað fjár-
hagslegar skoðanir, sem
stjórnin get.ur með engu móti
fallizt á. í hinu siðarnefnda
atriði hefur þetta komið fram
i því, hvernig það hefur vilj-
að verja fjármunum þeim,
sem það faldi sig eiga rétt á
að ráðstafa. Ég skal sem
dæmi nefna það, að tillaga
hefur komið fram á alþingi,
að auka tölu dóménda í ís-
lenzka landsyfirréttinum um
tvo menn, enda þótt ekki
komi fleiri mál fyrir hann en
Eftir
Sverri
Kristjánsson
svo, að einn j'firdómari gæti
afgreitt þau, ennfremur hef-
ur komið fram tillaga um
að stofna sjilfstæðan há-
skóla. Hið íslenzka alþingi
hefur í stuttu máli sagt sýnt
svo litla hneigð til að fara
að skynsamlegri sparsemi
með það fé, sem ýmist stend-
ur því til boða eða búast má
við að muni standa því til
boða, að stjórnin er þagar af
þeirri ástæðu dálitið kvíðin
við að veita Islendingum fullt ’
þingræðislegt frelsi í stjórn
sérmála sinna. En það getur
því ekki verið annað en í-
skyggilegt, meðan slíkar
skilnaðarhneigðir láta á sér
bera þar í landi, að vsita
þingi, þar sem vart verður
slíkra strauma, enn meira
vald í stjórnmálaefnum.“
Það má merkja það af
mörgu, að á sjöunda áratugi
19. aldar fóru Danir og
danska stjórnin að vérða
nokkuð uggandi um völii sin
á Islandi vegna þeirra kenn-
inga um þjóðréttarstöðu ís-
lands, er Jón Sigurðsson
hafði boðað opinberlega síð-
an 1848 og Þjóðfundurinn
hafði aðhyllzt í nefndarfrum-
varpinu um stöðu Islands í
stjórnarlögum danska rikisins
og varð hin formlega ástæða
til þess að Þjóðfundinum var
slitið áður, en hann fékk lok-
ið störfum. sínum. Þótl þessar
kenningar og sko'ðanjr mættu
vera dönsku stjórninni vel
kunnar, þá virðist henni lengi
ekki hafa þiótt ástæða til að
taka þær alvarlega, enda
hafði hún í öðrum og meiri
málum að snúast. I nálega
hálfan annan áratug eftir
Þjóðfundinn áttu allar dansk-
ar rikisstjórnir í návígi við
hertogadæmin og að lokum
varð Danmörk að láta þau af
hendi. Danska þjóðin var í
sárum eftir þennan missi, og
blóðnæturnar varla liðnar, er
hið ísl.enzka var.damál var
sett á dagskrá. Þegar alþingi
bar fram kröfur sínar um
sjálfsforræði og meirihluti
þingmanna dró ekki neina
dul á það, að þeir teldu sam-
bandið við Danmörku ein-
göngu konungssamband, en
um önnur sameiginleg mál
skyldi ísland semja við rík-
ið sem jafnrétthár aðiii, þá
var það í rauninni skiljanlegt,
að Danir minntust þeirra
skoðana og kerminga, sem
þeir höfðu orðið að berjast
uiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiuiiliiliiiHlililllllllllliiiiiliiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiilliliiiiiiiiiiiiiiiiiiiriiiiiHiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Lágkúran og fjandsemin
E Skin o.g skúrir skiptast á
E þetta vor sem mörg önnur.
E Margir dagar hafa byrjað með
E sólbjörtum morgnum, en ,að
E liðnu hádegi hefur regnið
E streymt niður. Garðyrkjumenn
E kalla hryðiurnar gróðrarskúr-
E ir — aðeins ef kemur sólskin
E á eftir þeim. En góðviðri um'
s daga kemur ekki í veg fyrir
~ hrollkaldar nætur. Það hafa
E þeir fengið að reyna, verkfalls-
E verðirnir sem vaka um nætur
E til .að gæta þess að íjandmenn
= verkalýðssamtakanna reyni
= ekki verkfallsbrot.
E Einn morgunn í maí, svo
E notuð séu orð forseta Alþýðu-
E sambandsins, hættu hjólin að
E snúast. Það var verkfall. Marg-
E ir hafa á orði að þetta sé ein-
E kennilegt verkfall. Hvað finnst
E þeim svo einkennilegt við
E þetta verkíall? Það eru vin-
E sældir þess. Öllum finnst sjálf-
E sagt ,að kior verkamanna verði
E bætt. Og hvernig útskýrir
E „maðurinn á gctunni" það, að
E honum finnist sjálfsagt og ó-
E hjákvæmilegt að kjör verka-
E manna verði bætt? Svör manna
5 eru í meginatriðu.m samhljóða:
Kaupið var lækkað fyrir
tveimur árum um 14%. Fyrir
rúmu ári var svo framkvæmd
stórfelld gengisiækkun svo
vöruverð hefur hækkað um
25—50% — jafnvel 100%; við
vitum sjá’.fir af reynslunni að
vörurnar eru þriðjur.gi og
helmingi dýrari en fyrir geng-
is'ækkunina. Kjör verkamanna
eru í dag 20—30% lægri en
þau voru fyr’r hálfu þriðja ári.
Það er því óhjákvæmilegt að
kjörin verði lxækkuð.
Og þið skuluð ekki halda
og þetta segi verkfallsmenn ein-
ir. Flestir smákaupmenn segia
það líka, nema örfáir uppæstir
atcrokratar og forblindaðar í-
haldsblækur. Þeir hafa reynt
hvað það þýðir fyrir þá að
launastéttirnar þurfa að skera
stórlega niður neyzluvörukaup
sín. Þetta segja líka alhr skyn-
ugir framámenn íhaJds og
krata í hópi opinberra starfs-
manna (enda krefjast þeir
sjálfir 30% kauphækkunar).
Fjöldi atvinnurekenda hefur
viðurkenr t þetta líka. Ekki að-
eins í orði. heldur og í verki
með því að semja yið verka-
menn. Ber þar fyrst að nefna
atvinnufyrirtæki samvinnufé-
laganna, en auk þeirra einka-
atvinnurekendur úti um land
og hér í Reykjavík. Ennfrem-
ur nokkrar bæjarstjórnir —
þótt íhaldið í Reykjavík og
kratarnir í Hafnarfirði hafi
svarizt í fóstbræðralag um
verkalýðsfjandsemi. Bæjar-
stjórnirnar á báðum þessum
stöðum styðja eftir mætti
bráðabirgðalagamennina í rík-
isstjórninni og ofstækisklíkuna
í Vinnuveitendasambandinu.
Hinn síðarnefndi hópur á
sér eitt roarkmið: að kr.é-
setja verkalýðssamtökin, og þá
fyrst og fremst Dagsbrún.
Þessi hópur hefur þverneitað
verkamönnum um- allar kjara-
bætur. Og rök þeirra hafa ver-
ið mánuð éftir mánuð: At-
vinnuvegirnir þo'á bað ekki!
Atvinnuvegirnir þoín það ekki.
Það er ekki ævinlega' langur
tími til hugleiðinga ef fylgj-
ast á með verkfallsvaktlnni.
Skyndilega er tilkynnt að ver-
ið sé að reyna verkfallsbrot.
Þá fylgir maður í slóð verk-
fallsvarðanna, til að horfa á,