Þjóðviljinn - 03.08.1961, Blaðsíða 6

S) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 3. ágúst 1961
Fimmtudaigur 3. ágúst 1961 — ÞJÓÐVILJINN--------(T;
IMÖOVILIINN
fitgefandl: Samelningarflokkur alþýðu - „ Sósialistaflokkurinn. — Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (úb.). Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Quðmundsson. —
Fréttaritstlórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. - Auglýsingastjóri: Guðgeir
Magnússon. - Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Ríml 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 45 á mán. — Lausasöluverö kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans li.f.
SÍBERÍUFÖR - V. GREIN
Eftir Árna Bergmann
Glórulaust ofstæki
Díkisstjórnin hefur ákveðið að fella gengi íslenzkrar
*■ ikrónu og hefur þann hátt á framkvæmdum að
taka valdið til gengisskráningar af Alþingi með bráða-
birgðalögum og afhenda það bankastjórum seðlabank-
ans. iMeð þessari breytingu er verið að undirbúa stór-
fellda árás á lífskjör almennings, dólgslega hefndar-
ráðstöfun eftir ósigur stjórnarliðsins í verkföllunum í
sumar. En þessi breyting er ekki aðeins ofbeldisráð-,
stöfun vegna atburðanna á þessu ári; með henni er
vcrið að breyta stjórnskipan landsins til frambúðar;
hún takmarkar þingræði og lýðræði en magnar alræði
penkigavaldsins; með henni þykist afturhaldið hafa
•fundið það ráð sem dugi í átökunum við hagsmuna-
samtök fólksjns í landinu.
/í tímabilinu eftir styrjöldina hefur sannazt æ ofan í
'■ æ að verklýðshreyfingin er sterkara vald í þjóðfé-
laginu en atvinnurekendastéttin, þótt hún hafi haft
ríkisvaldið að bakhjarli. Þetta hefur enn sannazt á
þessu sumri, þótt stjórnarflokkarnir teldu sig hafa
komið málum svo fyrir að þeir hefðu í fullu tré við
alþýðusamtökin. í stað þess að draga þó óhjákvæmi-
legu. ályktun aj þessari staðreynd, að stjórna yrði land-
inu í samráði og samvinnu við verklýðshreyjinguna,
haja jorsvarsmenn auðstéttarinnar lengi leitað að ráð-
um til þess að geta beitt launþegasamtökin jantatök-
um. Og það úrræði sem þeir hafa fyrst og fremst ein-
blínt á er að svara hverri kjarabót með nýrri gengis-
lækkun. En þeim hefur jafnan þótt alþingi of seint
í vöfum til slíkra verka; jafnvel hinir svörtustu aft-
urhaldsmenn hafa verið það hræddir við kjósendur
sína að þeir hafa ekki þorað að hrófla við genginu
nema á svo sem tíu ára fresti; þessvegna hefur verið
að því unnið lengi að taka valdið til gengisskráning-
arinnar úr höndum alþingis. Þegar gengið var fellt
1950 var upphaflega lagt til í frumvarpinu að valdið
til gengisskráningar skyldi afhent Landsbanka íslands
og tekið fram að bankinn vœri skuldbundinn til þess
að endurskoða gengisskráninguna þegar almenn breyt-
ing hejði orðið á kaupgjaldi; stejnan var sú að svara
hverjum kjarasigri launþegasamtakanna með nýrri
gengislækkun. Þessi tilhögun var jelld út úr jrumvarp-
inu vegna andstöðu þingmanna. En nú hejur þessu
marki verið náð; þingmönnum stjórnarjlokkanna hej-
ur verið þröngvað til þess á leynijundum að gera sjálja
sig að jyrirlitlegum ómerkingum.
á"|g nú er ætlun valdaklíkunnar sú að tilkynna verk-
lýðshreyfingunni að hverri nýrri kjarabót skuli
svarað með gengislækkun. Forustumenn auðstéttarinn-
ar Láta sig það engu skipta þótt þeir traðki á þing-
ræði og lýðræði, þótt þeir umturni öllu efnahagskerf-
inu árlega eða oft á ári, þótt þeir tortími síðustu leif-
unum af áliti og trausti íslands erlendis, þótt þeir
geri íslenzka krónu að einskisverðum óþverra og efna-
hagskerfi íslendinga að skrípaleik — þeir haja það
ráð eitt jyrir augum að geta hejnt sín á alþýðu manna
hvað sem það kostar. Forustumenn stjórnarflokkanna
eru fyrir löngu hættir að hegða sér eins og stjórnmála-
menn; þeir koma fram eins og ofstækisfullir gangsterar
sem öllu vilja fórna fyrir völd sín.
överjum sæmilegum manni ætti að vera ljóst að því-
M líku stjórnarfari má þjóðin ekki una. Verði ein-
ræði og ofstæki af þessu tagi látið viðgangast, krón-
an sorfin niður í ekki neitt og efnahagskerfinu breytt
í svikamyllu, verður þess ekki langt að bíða að til-
raun íslendinga til að halda uppi sjálfstæðu menn-
ingarríki sé lokið um sinn. Því hefur aldrei verið
brýnna en nú að öll heilbrigð samtök, allir ærlegir ís-
lendingar, taki höndum saman og beiti öllum tiltækum
ráðum til þess að hnekkja völdum þeirra glórulausu
■glæframanna sem nú níðast af fyllsta ódrengskap á
-því trausti sem þjóðin sýndi þeim illu heilli í síðustu
kosningum. — m.
Balei. Myndin var tekin áður
af okkur og yið komum upp
Hugleiðingar
á gigbarmi
Einn fagran júnímorgun
stend ég ásamt kollega mín-
um firjnskum og tve'm verfk-
fræðingum á banni mikils
gígs og horfum við ofan 'í
gíginn mjög spenntir á svip-
inn, því þetta er guilgígur.
Eg skal játa, að ég hafði
aldrei hugsað mjög alvarlega
um þennan málm, en ég
mundi gullkálfinn, sem Móse
tfann þegar hann kom af
fjalli, Einar Ben., sem sagði:
,,riú vantar oss- lykil hins
gullna gjalds“, og Jack Lond-
on, sem skrifaði gullæðissög-
ur. Og einhverntíman sá ég
gullpening, sleginn af Katrínu
miklu. En nú stend ég við
iþennan gíg, sem er 800 metra
•langur, 300 metra breiður og
100 metra djúpur.
Á gígbotninum róta vél-
skóflur gullgrjóti á vörub'ila.
Á gígbarminum liggur stór
'kvarzmbli og í homm. er
dökk, grænleit taug. Má vera
að í þessari taug sé eitthvað
af gulli, segir yfirverkfi’æð-
ingurinn og sendir gigmeist-
aranum vel meint glott.
Af gígbarminum var gott
útsýni vfir gullgrafarborgina
Balei. Áin Sjíl'ka bugðast ró-
lega um breiðan dal, til
vinstn er slétta, sem felur
gullsand, til hægri er borgin
— síbirsk t'mburhús. um-
kringd allmiklum kálgörðum,
og nýrri hverfi — tveggja
hæða steinhús við götur sem
rétt er byrjað að malbika.
Gull fannst hér um aldamót-
in, og var la’-dið þá lýst eign
keisaraiis. En vinnsla hófst
hér 5" stórum stil árið 1929.
Á iþeim árum var gull mjög
veigamikill liður í útflutnngi
Sovétríkjanna: landið þurfti
á óendanlega miklu magni af
vélum að halda til iðnvæðing-
aiinnar og greiddi í gulli og
timbri fyrst og fremst. Síð-
an hefur Balei vaxið eins og
svepnir á íigningarsömu
hausti, erda fæst hér ódýr-
asta gull Sovétríkjanna, og
ihér eru þegar þekktar birgð-
ir málmgrýtis, ssm duga í
næstu 20—25 árin að minnsta
kosti. Nú búa í borginni um
30 þúsund manns, þar af
vinna §,5 þúsund við gull-
en la.gt var af stað niður í námuna. Þar fór engilssvipurinn
með próletarískt útlit. Greinarhöfundur er annar frá hægri.
Músik \ undir-
heimum
Hvítklædd:r eins og eriglar,
með nokkurskonar hjálm á
höfði og karbíðlampa í hendi
stígum við inni í lyftu og
erum að vcrmu spori komnir
niður í námagöng, sem liggja
126 meturm undir yfirborði
jarðar. Hér 'i berginu sefur
guðinn Plútó á auðæfum sín-
um, en rumskar öðru hvoru,
þegar námumenn sprengja
sig áfram um h'lbýli lians.
Við heyrðum einn slíkan
dynk; það fór kaldur gustur
um göngin og slökkti á kar-
bíðlömpunum.
Næst lyftunni voru námu-
ÁDfENS HJÁ
GULLKÁLFI
gröft og gullvinnslu, nokkrir
brugga bjór handa mann-
skapnum og eru þá fyrirtæki
ibæjarins upp talin (fyrir ut-
an þjónustu auðvitað). Þetta
er markviss boig sem ekki
fæst við neinn hégóma.
Við settumst upp í b'il og
ókum yfir ána til að skoða
gullsand. Á leiðinni spurði ég
verkfræðinginn, hvort Síbei-ía
hefði lifað verulegt gullæði
svipað því sem var í Alaska.
Nei, ekki var það nú svo al-
varlega, sagði hann, en gull-
æði grasséraði hér nú samt.
Landshornamenn hlupu upp
með öllum ám hér um slóð-
ir meö trog sín og þvoðu gull-
sand í djafulmóð. Og ef gull-
fiegn flaug um hérað, hlupu
bændur einatt frá húsi, konu
og búpeningi til að verða rík-
ir. Auðvitað urðu þeir elkki
rikir, — ef þeir fimdu e:tt-
ihvað vaið því stol'ð eða þeir
féflettir, og afgangnum spil-
uðu þeir af sér á einni kvöld-
stund. Gullgrafarsögur alda-
mótanna ei-u víst allsstaðar
mjög svipaðar.
Þrœldugleg
þvoftavél
Mér er sagt að dragn sé
af isama stofni og íslenzka
orðið draga, en merking orð-
anna er r.iokkuð ólík. Draga
er vél, sem „dregur“ upp
gullsand og þvær hann.
Dragan stóð út í mýri á
tveim stálfótum, sem hún
stingur niður á traust jarð-
lag. 210 lítra skóflur rótuðu
gullsandi af 8—11 metra dýpi
upp í hana. Sjálf er dragan
því á floti, og þegar skófl-
urnar hafa hreinsað upp all-
an tiltækilegan sand, er ann-
ar stálstólpinn dregir.m upp
og færður til, og þrammar
dragan þannig eftir mýiinni
heilan k'ílómetra á ári hverju.
Þetta var fögur sjón. Tutt-
ugu og átta 210 lítra skófl-
ur með gullsand nmnu sett-
lega inn í di-öguna á mínútu
hverri, — enda er hún á
stærð við heilan verkamanna-
bústað og vegur 1300 tomn.
Þar inni var ihávaði: grjót
rann út á færiböndum og
þvegnum sandi var skolað út
með vatni. En gullið sat eft-i
ir í síum. Ekki allt að vísU.
Tiu prósent gullsins fara út
með sandi og grjóti, þvi það
er mjög dýrt og erfitt að ná
þVi gulli, sem er minna en
0,15 mm í þvermál. En sand-
ihaugamir, sem 'hér lcallast
„rófur“, eni látnir bíða þess
tíma, að aðferð finríst til að
herja út þau gullgrömm, sem
eftir eru:
Eg hafði ætlað að láta ljós-
mynda mig með stóran gull-
mola í hendinni, eins og
rokksöngvari með ráðherra
við hlið sér, en því miður
kom það á daginn, að stærstu
gU'llmolar hér um slóðir vega
aðeins 5—6 grömm. Eg sá
gullflísar eins smáar og sand,
og va.ið ekkert hrifinn. Gull-
kálifurinn véitti mér að vísu
ádíens, en lét s.jálfui’ l'itið á
sér bera. En ég sá þær stúlk-
ur, sem ve:ða gull í riet sín.
Þær sátu í kómetu sinni,
drukku te og átu egg harðsoð-
in og buðu til snæðings Þær
hafa 150 rúblur á mánuði
með premíu og tvegg.ia mán-
aða frí Gullþvottastúlkur er
titill þeirra í þjóðfélaginu.
Það eru þvi til ungir menn,
sem geta sngt: Eg giftist
gullþvottastúlku. Svona er
mannl'ífið marglitt.
göngin klædd steinsteypu og
biðu þar margir yagnar á
teinum, hluðnir gullgrjóti.
Þar er líka kaffi og selskaps-
stofa. Þegar lengi’a kemur,
taka timburdrumbar við. Á
einum stað unnu tveir strák-
ar: annar stýrði sérkennilegri
og mjög lipurri mokstursvél,
sem rótaðl grjóti, sem búið
var að sprengj?. laust, upp
á vagnana, en hinn færði
vagnlestina til' eftir þörfum.
Svo gengum við upp marga
bratta stiga þar til við kom-
um í allvíðan. helli. Þar stóð
ungur maður við borvél. Hann
var kominn sjö metra inn í
bergið en ætlaði lengnu —
eina fimmtán, tuttugu metra,
og síðan. skyldi sprengt.
Þessi ungi maður var frá
Tsjíta, var á s'íðasta náms-
ári í fjögurra ára námu-
mannaiðnskóla og hingað
kominn í praktik. Hann var
nú samt farinn að vinna sér
inn einar tvö hundruð rúbl-
ur á mánuði. Námumenn eru,
eins og kunnugt er einhverj-
ir hæstlaunuðustu verka-
menn í Sovét; gullgrafararn-
ir í Balei höfðu þetta 230
rúblur á mánuði plús. 15%
premíu fyrir uppfyllt plan.
Þeir vinna sex stundir á dag
og hafa tveggja mánaða
leyfi.
Það var gott að horfa á
þennan unga mann vinna:
það fór um mig þessi gamal-
kuma tilfinning, sem vaknar
með okkur þegar við sjáum
mann sem kann góð skil á
því sem hann er að gera, —
réttur maður á réttum stað.
Eg spurði hvernig á því stæði,
að hann hefði valið sér þessa
atvinnugrein . að l'ifsstarfi.
'Hann sagði: „Þetta er erfitt
starf, og ég ;hef gaman að
erfiðleikum“. Þetta var nú
dálítið erfitt svar. Og að mín-
um dómi mega menn helzt
ekki tala svona, — er.i það
er nú kannske smekksatriði.
Við getum líka leyft okkur
dálitla illkvittni og gert ráð
fyrir því, að þa'ð skipti líka
s’nu máli, að námumenn hafa
betra kaup en aðrir verka-
menn. En við þurfum ekki
að efast um það, að þessi
ungi maður ha.fi gaman að
erfiðleikum. Hann sagði þessi
stórhátíðlegu orð mjög
skemmtilega. Það gerði hann,
strákurinri.
Aftur stigum við í Ivftuna
og nú var englasvipurinn
horfinn þVí að rautt vatn
jarðarinnar hafði próletariser-
að nankinsfötin hvítu. Við
■fóram niður á 216 metra dýni.
Þar hefur verið grafinn gríð-
armik'll hellir, átján metra
hár. Þar verður komið fvrir
mikilli mulniriTsvél, sem bryð-
ur grjótið á lóðrétt færiband,
sem mun skófla því upp á
yfirborðið. Náma þessi er yf-
irleitt afbragð annarra náma
að tæknilegri fullkomnun:
upni v:ð er afhleðslu vagna
stjómað með því að styðja
á hnappa.
Við stóðum góða stund í
þessaii miklu neðanjarðar-
kapellu. Okkur kom saman
um það, að hér væij gott að
setja upn orgel og spila Bach.
Það yrði hátíðleg stund og
eftiiminnileg.
Gullrjómi
Upp, upp m'ín sál, upp í
sólskiriið.
Fyrir utan stór hús stóð
rauðbirkinn maður og hátíð-
legur í fasi. Þetta var gull-
fabrkka og forstjóri henn-
ar Hann fylgdi okkur um alla
verksmiðjuna. Gullgrjóti’ð, —
sem er, ve'l á minnst, grátt
á litinn og ósköp eitthvað
tilkomulítið — gullgrjótið
þarf þrisvar að fara gegnum
allskonar mulningsvélar. Þess-
ar gróttakvarnir eiu stórar og
mikilfenglegar og framleiða
hræðilegasta hávaða í hemi.
Að endingu verður grjótið
smátt sem tan’-duft. Þá hefst
'lævíslegur efnafræðilegur pró-
sess, sem heitir flotasjón.
Tannduftið er blandað vatni
og ýmsum reagentum, er svo
hrært í súpunui og hleypt í
hana lofti. Myndast þa' froða
ofan á súounni og er gullið
í froðunni. Þessi rjómi allra
rjóma er nettilega slæddur
ofan af kraumand5, kolsvartri
súpunr.d. Eftir þessi ósköp
gengur froðan í annan sal,
þar sem standa ámur stórar
til afloftunar og þéttingar og
skal sú saga ekki rakin nán-
ar, enda stendur hún 18—20
klukkustundir.
Þessi fabrikka sikilar ekki
hreinu gulli. Við sóum nokkra
kassa af gulli. blönduðu z'nki,
eri í því standi eru tíu prósent
gullsins send héðan í aðra
staði. Sá rauðbirkni klappaði
einum kassanum alúðlega og
sagði: „Ekki get ég sagt,
hve mikil verðmæti hér eru
geymd, en hitt veit ég, að
væri okkur gef:nn slikur kaósi
myndum við svalla vel og
lengi“
Og þar með er frásögninni
af gullgrafarabænum Balei
eiginlega lokið Ekki skal ég
þó gleyma rð taka það fram,
að bæjarstjórinn ér 46 ára
gömul kona sem Tsvétkova
heitir, og er maður henrnr
ná.muverkamaður. ílún sagði
frá skólum bæiarins og mikl-
um klúbb og k\’'kþrradahús-
inu nýja. En mér til sannr-
ar hryggðar vaníar skólp-
leiðslu í bæinn og vatrileiðslan
er miög takmörkiið. Nú er
'bvriað að malbika götur og
er bá lagt 'i bær rim leið.
1 Balei var traust fólk og
hressilegt. Og í matstofunni,
þa.r sem við nærðumst. starf-
aði bezti kokkur í gjörvallri
Síberíu.
Hverl er bezf að fara um
Verzlunarmannahelgina?
Enginn efi er á jná að
þúsundir Keykvíkinga muni
halda úr bænum um næstu
helgi — verzlunannanna-
helgina. Tveir staðir munu
áreiðanlega verða vinsælast-
ir um þessa helgi, Vest-
mannaeyjar og Þórsmörk.
Þjóðhátíð Vestmannaey-
inga hefst n k. föstudags-
kvöld. Ferðir verða með
Flugfélagi Islands og Herj-
ólfi, sem verður í förum
milli Þorlákshafnar og
Vestmannaeyja.
En það verður farið til
fleiri staða en Vestmanna-
eyja og Þórsmerkur og hér
á eftir er skrá yfir helztu
ferðir um verzlunarmanna-
helgina.
0 Ferðafélag
Islands
Ferð í Þórsmörk, Land-
mannalaugar, um Kjalveg
og Kerlingarfjöll, í Stykkis-
hólm og Breiðafjarðareyjar
og ferð um syðri Fjallabaks-
veg að Grashaga og
Hvannagili.
Lagt verður af stað í
þessar ferðir kl. 2 á laug-
ardag og komið aftur á
mánudagskvöld. Búast má
við að um 400 manns taki
þátt í þessum ferðum.
0 Ferðaskrifstofa
tílfars Jacobsen
Ulfar stendur fyrir trveim
ferðum, ferð í Breiðafjarð-
areyjar og ferð í Þórsmörk.
Lagt verður af stað á laug-
ardag í Breiðafjarðarferðina,
en á föstudagskvöld kl. 8 og
á laugardag kl. 2 í Þórs-
merkurferðina. Hópurinn
sem leggur af stað á föstu-
dagskvöld kemur aftur heim
um hádegi á mánudags-
kvöld.
Um 170 manns höfðu
þegar tilkynnt. þátttöku í
Þórsmerkurferðina á þriðju-
dag, og 13 í Breiðafjarðar-
ferðina.
0 Ferðaskrifslofa
ríkisins
Ferðaskrifstofa ríkisins
skipuleggur enga helgarferð,
en eins dags ferðir vérða
farnar sem hér segir; að
Gullfossi og G.eysi á föstu-
dag, Krísuvíkurferð á laug-
ardag og á sunnudag verður
ferð um sÖgustaði Njálu og
í Borgarfjörð.
0 Landsýn
Ferðaskriístofan Landsýn
efnir til ferðar í Þórsmörk
um helgina og verður lagt
af stað kl. 2 á laugardag-
0 Bindindismannamót
í Húsafellsskógi
Ferðir verða frá BSl kl.
2 á laugardag og ferðir tíl
haka upp úr hádegi á mánu-
dag. Einnig eru skipulagðar
ferðir á þessa samkomu frá
Akureyri og víðar. I fyrra
sóttu Bindindismannamótið
um 600 manns og má búast
við að enn fleiri sæki mótið
í ár.
miori se
rotunni
Myndin var tekin í Norðfjaiðarliöfn á dögunum, er
einna mest barst af síldinni þangað Litlu bátarnir á
myndinni ern þó ekki að landa síldarafla, heldur hafa
þeir borið þorsk að landi, en þorskafli smærri báta
hefur verið ágætur að undanförnu. — Ljósm.: K. S.