Þjóðviljinn - 12.01.1962, Blaðsíða 6

þlÓÐVILJINN
Óteefandl: Samelnlneárflokkur alþýBu - Sðslallstaflokkurlnn. - Rltstlóran
Magnús KJartansson (áb.), Magnús Torfl ólafsson. Slgurður OuSmundsson. -
Fréttarit8tJórar: Ivar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjórl: Guðgelr
Z ^itst^6rP\ aÍKreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Bími 17-500 (5 línur). Askrlftarverð kr. 50.00 á mán. - Lausasöluverð kr 3 00
__ PrentsmiðJa Þjóðviljans h.f.
Vinnuþiælkuniii
Jþað voru mjög athyglisverð tíðindi að Alþingi fslend-
inga sikyldi samþykkja einróma tillögu Alþýðu-
bandalagsins um að tryggja raunverulegan átta stunda
vinnudag á íslandi með óskertu kaupi. Það var einn-
ig mjög eftirtektarvert >að forsætisráðherra gerði þetta
atriði að meginuppistöðu í nýársboðskap sínum og hét
öllu fögru um stuðning við málið. Þessi viðbrögð sýna
að það er nú almennt viðurkemnd staðreynd að vinmu-
þrælkunin á íslandi er algerlega ósæmileg, og sú við-
urkenning ein saman er mjög mikilvæg. Þött athafn-
irnar verði að skera úr um það hver hugur fylgir
máli, eru orðin til alls fyrst.
þegar rætt er um lífskjör manna eru það ekki aðeins
árslaunin og kaupmáttur þeirra sem skiptir máli,
heldur og sá tími sem notaður er til þess að vinna
fyrir launum. Hér á íslandi er svo ástatt að tímakaup-
ið er miklu lægra en í nokkru nálægu landi, en menn
reyna að bæta úr því með þrotlausum þrældómi í eft-
irvinnu, næturvinnu og helgidagavinnu. Skýrslur hag-
stofunnar sýna að það hefur verið algengt árið 1960
að menn ynnu 2 — 4 tíma aukalega dag hvern allan
ársins hring og tryggðu sér þannig 50% hærri tekjur
en þeir fengu fyrir dagvinnustundirnar einar saman;
og ekki mun minna ihafa verið stritað á síðasta ári.
Til þess að ná þolanlegu árskaupi hafa menn því orð-
ið að fórna einum veigamesta þætti daglegs lífs, hæfi-
legum frístundum sem hægt væri að nota til þess að
njóta menningar og heilbrigðra skemmtana. Hvarvetna
'í nálægum löndum þykir vinnutími verkafólks og að-
staða þess til tómstunda'iðkana mælikvarði á það
hver lífskjörin eru og menningarstig þjóðfélagsins, og
víða er kominn til framkvæmda mun styttri vinnu-
tími en átta stundir á dag. En á sama tíma heldur
vinnutíminn áfram að lengjast á íslandi, og hér er ríg-
haldið í frumstæða vinnuþrælkun sem er ósæmileg í
menningarþj óðf élagi.
þjóðviljinn hefur bent á þá staðreynd að í ummæl-
um forsætisráðherra um áramót hafi falizt viður-
ikenning á því að almennt verkamannakaup þyrfti að
hækka um a.m.k. 50%. Síðan hefur Morgunblaðið reynt
að draga nokkuð úr ummælum ráðherra síns, eins og
vænta mátti af blaði sem ekki hefur enn lært að
telja meira en upp að þremur þegar rætt er um prósent-
ur og kauphæbkanir. Engu að síður er þetta rö'krétt
ályktun af opinberum skýrslum um árskaup verka-
manna annarsvegar og tímakaupið hins vegar. Og þessi
tala er raunar hvergi nærri eins há og hún kann að
virðast á pappírnum. Enginn þarf að láta sér detta
í hug að verkamenn sem vinna að staðaldri 10—12
tíma á dag haldi óskertum afköstum og starfsþreki;
þótt atvinnurekendur borgi 50% ofan á dagvinnukaup-
ið fyrir störf sem unnin eru í eftirvinnu, næturvinnu
og helgidagavinnu skulu þeir ekki ætla sér þá dul
að þeir fái 50% aukningu á vinnuafköstum. Reynsla
annarra þjóða sýnir að með skynsamlegu vmnufyrir-
komulagi, góðri hagnýtingu véla og nútímatækni, er
auðvelt að ná á 8 tímum sömu afköstum og á miklu
lengri tíma áður með gamla laginu. íslenzkir atvinnu-
rekendur 'hljóta einnig að geta lært að stjóma sínum
málum á þann hátt. Og þá yrði það engin raunveru-
leg útgjaldaaukning fyrir þá, 'þótt verkafólk fengi óskert
árskaup fyrir samningsbundna dagvinnu eina saman.
Því má segja að afnám vinnuþrælkunar sé utan við
hin almennu átök um skiptingu þjóðarteknanna á Is-
landi, þótt lausn á þeim vanda myndi að sjálfsögðu
hafa áhrif á önnur deilumál verklýðssamtaka og at-
vinnurekertda. —■ m.
b)
ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 12. .ianúar 1962
Föstudagur 12. janúar 1962 — ÞJÓÐVILJINN — (yj
HANNIBAL VALDIMARSSON:
ánægja að kynnast hverjum
fyrir sig.
DanspariO Max'garet Gordon og Billy Forsyth.
Stjórnandi fiokksins og far-
sæll leiðtogi er Andrew Mac-
phersön, syipstór Ðg yirð.uleg-
ur óperusöngvari nokkuð við
aldur, mikill á velli og skemmt-
inn í ræðu og stýrir öllu með
st.vrkum höndum. Sjálfur syng-
ur hann fræga og fallega þjóð-
vísu, „Lord Randal“ — þar
segir frá lávarðinum unga sem
kemur fölur og fár heim af
veiðum og toiður móður sína
að búa sér mjúka sæng. Áður
en hann deyr skiptir hann
eignum sínum á milli móð-
ur sinnar, systur og bróður,
en ánafnar ástmey sinni ekki
annað en eldsloga helvítis —
það var hún sem byrlaði hon-
um eitur. Þróttmikil og inni-
leg túlkun söngvarans þótti
mér einna tilkomumest atrið-
anna allra.
Svo yfirgripsmikil og fjöl-
þætt er sýninein að ógerningur
er að lýsa í stuttu máli, enda
verður það ekki reynt af minni
hálfu. Söngvarnir eru í fyrir-
rúmi, einsöngvar og hópsöngv-
ar, enda eiga Skotar rrnkla
gnótt fagurra þjóðlaga og al-
þýðlegra ljóða o; eru mörg
tengd ófriði og þrálátum landa-
mæraskærum Skota og Eng-
lendinga forðum. og Stúörtun-
um, konungsættinni skozku.
Eins og vænta mátti helgaði
flokkurinn þjóðskáldi sínu Rob-
ert Burns nokkuð af tímanum,
en hugþekk meðferð einsöngv-
aranna á ljóðasyrpu hins óvið-
jafnanlega skálds var sá þátt-
Hann sýnir fram á
hvernig unnt er að
SKOZKIR GESTIR:
bæta kjörin með öðrum
um kauphækkunum, ef
vilji er fyrir hendi hjá
Söng- og dansflokkur
Stjórnandi: Andrew Macpherson
Um síðustu helgi kom hingað
glæsilegur flokkur söngvara Qg"
dansfólks frá Skotlandi, ná-
grönnum okkar í suðri, og
nefnist ,,Caledonia!“ hinu forna
latneska heiti landsins. Gestirn-
ir sýndu tvö kvöld í Þjóðleik-
húsinu og unnu hug og hylli
áhorfenda, var fagnað með
kostum og kynjum. „Caled-
onia!“ er einn afspringur þjóð-
dansahreyfingarinnar sem mjög
hefur eflzt og hafizt til vegs
með fjölmörgum þjóðum á síð-
ari árum, en markmið hennar
er ekki það eitt að geyma og
kanna gamlar minjar, heldur
öllu framar að fága og full-
komna list alþýðu og hefja á
hærra stig, kynna ljóð hehnar,
tónlist og dansa, ávaxta og
margfalda dýran þjóðlegan arf;
þar er . f ,rauninnj oftlega , .uiji,
nýsköpun að ræða. Mig brest-
ur alla þekkingu til að dæma
um list hinna skozku gesta, en
þykist vita að kvæði þeirra, lög
og dansar séu frá ýmsum tim-
um og sum með talsverðum nú-
tíðarbrag, en jafnan reist á
gamalli hefð, samin í alþýðleg,
um anda og stíl þjóðlegra
erfða. Elztur er „Sverðdans-
inn“ að því ætla má, sérstæð-
ur og framandi og vekur ó-
skipta athygli — dansendurnir
tveir leggja sverðin i kross á
gólfið og stíga siðan einkenni-
leg dansspor á milli þeirra, en
snerta aldrei hina björtu
branda. Hið margfræga þjóð-
lega hljóðfæri Skota sekkjapíp-
an kemur auðvitað allmikið við
sög'u og þó vonum minna; oft-
leikið undir á dragspil eða pí-
anó. Sekkjapipuleikarinn heit-
ir William Robertson og harm-
onikuleikarinn Joseph Burke,
og eru auðheyrilega kunnáttu-
menn og snillingar hvor í sinni
grein.
Þjóðdansar og alþýðusöngvar
eru tæpast eftirlæti allra. enda
þarf ærnar gáfur, einbeitni og
örugga smekkvísi til að gera þá
að skírri list. En það hefur
Andrew Macpherson sannarlega
tekizt og fólki hans, það er ó-
blandin nautn að kynnast þeim
ágæta árangri sem hér er náð.
Allir eru meðlimir hópsins
góðir söngvarar og fimir og
öruggir dansarar, þótt sumir
beri af, og auðgert að dást að
fjölhæfni þeirra, gagngerðri
þjálfun og leikni; hin þrótt-
mikla og fallega túlkun söngva
og dansa toer ljóst vitni um
einlæga ást á því menningar-
hlutverki sem þeir hafa tek-
izt á hendur. Allir eru þeir
búnir ríkum þokka, framgang-
an frjálsmannleg, geðfeld og
traust; glæsilegur hópur í lit-
ríkum þjóðbúningum og um
leið sérstæðir einstaklingar og
ur sem flest okkar munu hafa
skilið og notið bezt. Þar mátti
kynnast Ijúfum ástarsöngvum,
glettnum gamanvísum, eldlegri
herhvöt og þeim eilífu sann-
indum að „allt hefðarstand er
mótuð mynt, en maðurinn gull-
ið, þrátt fyrir allt“. Og eyjun-
um norðan Skotlands sem
komu nokkuð við sögu íslands
fyrrum er ekki aleymt held-
ur. þaðan eru ættaðir sumir
hinna ágætustu dansa og þjóð-
laga. Listamennirnir sungu ein-
söngva hver a.f öðrum, en mest
kvað að Hildu Stewart Qg Clif-
ford Norton, mikilhæfum söngv-
urum.
Margaret Gordon og Billy
Forsyth heita aðaldansarar
,.Caledoniu!“, bæði ráða yfir
glæsilegri tækni og eru sýni-
lega þjálfuð í klassískum dansi.
Margaret Gordon er kornung
dansmær, lág vexti en með eld
í æðum, Billy Forsyth gervileg-
ur og fjaðurmagnaður og með-
al annars líelzta dansskáld
flokksins; eindansar þeirra o.g
tvídansar vöktu geysilega
hrifningu. Um suma hópdans-
ana var ekki minna vert, en
ræll og „fling“ eru helztu dans-
ar Skota; sumir söngdansar,
aðrir ekki, en jafnan fjöri
þrungnir og skipulagðir af
hugkvæmni og hnitmiðaðri ná-
Framhald á 10. síðu.
UM ÁRAMÓT
ráðstöfunum en bein-
þeim sem með völdin
fara. Fyrri hluti grein-
ar Hannibals birtist í
gær.
Þjóðartekjurnar höfðu aukizt
um 35% á seinustu 3 árum, og
kaupið hér á landi varð eftir
hækkunina í fyrrasumar miklu
lægra en á öllum hinum Norð-
urlöndunum að Færeyjum með-
töldum. Árið 1961 var mesta
aflaár í sögu þjóðarinnar.
Ekkert af þessu virtist ríkis-
stjórnin sjá. — Hún sá það eitt,
að verkalýðssamtökin höfðu náð
samningum um hækkað kaup.
Og út af því fylltist hún heift-
aræði. Þessi kjarabót láglauna-
fólksins skyldi eyðilögð þegar í
stað.
Og þá steypti hún sér lit í
sína aðra gengislækkun á 16
mánuðum. Enn var svo látið
heita sem þetta væri gert
til að styrkja grundvöll sjávar-
útvegsins. En nú er að fullu
sannað, að útvegurinn fókk ekk-
ert áf gengishagnaðinum, en
drjúgum þyngdar byrðar í aukn-
um rekstui'skostnaði.
Það varð ríkissjóður, sem
hirti gengishagnaðinn — ekki
þó til þess knúinn af sárri þörf,
heldur til að loka hann inni í
Seðlabankanum, eins og fjár-
málaráðherrann hefur nú játað
og staerir sig raunar af um ára-
mótin.
ast kjarabóta og fylgja fram
kröíum sínum eins og mismun-
andi andstaða leyfir.
Einróma
ályktun
Alþýðusambandið boðaði til
ráðstefnu í september í haust,
til að hugleiða og ræða við-
horf verkafólks til gengislækk-
unarinnar í sumar. Kom þá
skýrt í ljós, það sem raunar
var áður vitað, að allir voru
einhuga um að afmá aftur hið
fyrsta með öilu þá kjararýrnun,
sem gengislækkunin olli.
Einbeittur vilji allra, sem ráð-
stefnu þessa sóttu markáðist af
niðurlagi ályktunar, sém þar
var gerð, og hljóðaði svo;
„Nú hefur enn á ný verið
ráðizt svo freklega á lífskjör
launastéttanna, að ekki verður
réttingu. Svo og að beita áhrif-
um verkalýðssamtakanna til
þess, að Alþingi og ríkisstjórn
verði við kröfum íélaganna til
að tryggja varanleik kjarabót-
anna.
Ráðstefnan felur miðstjórn
A.S.Í. undirbúning þessarar bar-
áttu í samráði við forystumenn
í verkalýðsfélögunum, sem hv\n
kveður sér til ráðuneytis.“
Stjórnin á
völina
Síðan þessi ráðstefna var
haldin, hefur miðstjói’n Alþýðu-
sambandsins unnið það verk,
sem henni var falið.
Þykir enn koma til álita, að
reyna fyrst til hlítar, hvort rík-
isstjórnin sé til viðtals um aðr-
ar leiðir verkafólki til kjara-
bóta, en kaup-hækkunarleiðina.
Mundi ríkisstjórnin ekki fá-
anleg til að nema úr gildi bann
við greiðslu verðlagsbóta á laun,
og tryggja, að samningafrelsi og
sjálfsákvörðunarréttur verka-
lýðsfélaganna verði ekki skert
af löggjafarvaldinu?
Mundi ekki ríkisstjórnin vera
fáanleg til að lögfesta 8 stunda
vinnu sem hámarksvinnutíma
í þeirn atvinnugreinum, sem
fært þykir, og takmarka yfir-
vinnu sem allra mest að öðru
leyti —allt-þettá án skerðingar
heildartekna? Yfirvinnu barna
og unglinga innan 16 ára um-
fram 8 stundir á dag mundu
menn sjálfsagt verða sammála
um að banna með öllu.
Ef ríkisstjórn vor vildi svo
tryggja varanleik þessara kjara-
bóta, er mér nær að halda, að
verkalýðshreyfingin væri fáan-
leg til að falla frá kauphækkun-
arkröfum að sinni — a. m. k.
þar til 4% hækkunin kemur

Ráðstefna Alþyðusambandsins um kjaramálin síðastliðið haust. Þar var cinróma lyst yfir ásetningi um að endurheimta kaupmátt
launa eins og hann var eftir samningana í sumar áður en kjörin voru skert á ný með lækkun gengisins.
Ríkisstjórn, sem framfylgja
vill slíkri stefnu, væri í ævar-
andi strúði við verkalýðssamtök-
in, og hefði við það eitt ærið
að starfa.
Samningar verkalýðssamtak-
anna í sumar við samvinnu-
hreyfinguna voru viö það mið-
aðir að skapa tveggja ára
vinnufrið. En þeim friði tókst
ríkisstjórninni að granda í einu
vetfangi.
Verlcafólk unir ekki kjörum
sínum og krefst leiðréttingar.
Togarasjómenn hafa enga
leiðrétting fengið og boða
verkföll, éða ganga smám sam-
an af skipunum til annarra
starfa.
Bátasjómenn telja rofna á sér
samninga og krefjast lagfær-
ingar.
Opinberir starfsmenn, sér-
fræðimenntaðir menn , svo og
ýmsar aðrar starfsstéttir krefj-
við unað.
Ráðstefnan telur því óhjá-
kvæmilegt að vinna upp aftur
þann kaupmátt launa, sem tókst
að ná með seinustu samning-
um, enda telur hún það algert
lágmark þeirra lífskjara, sem
verkafólk geti komilzt af með.
Það er og álit ráðstefnunnar, að
undir þeim launakjörum geti
íslenzkt atvinnulíf í hcild risið
af eigin rammleik.
Ráðstefnan telur því rétt, að
kaupgjaldsákvæðum samninga
verði strax sagt upp, og að leit-
að verði eftir leiðréttingu á
þeim með það fyrir augum, að
kaupmáttur launanna verði eigi
Iægri en hann var 1. júlí s.l. og
ákvæði sett í samningana, er
tryggi varanleik kaupmáttarins.
Ef annað dugir ekki, teluy ráð-
stefnan óhjákvæmilegt, að afli
samtakanna verði 1 þegar beitt
til að knýja fram þessa leið-
Mundi ríkisstjórnin til dæmis
vilja lækka útlánsvexti í það,
sem þeir voru í árslok 1959 og
tryggja það jafnframt, að vaxta-
lækkunin til atvinnuveganna
komi öll fram í hækkuðum
launum?
Ef til vill tæki ríkisstjórnin
nú í mál, að fella niður sölu-
skatta af öllum nauðsynjavör-
um, og lækka þannig verðlag-
ið.
Vafalaust er ríkisstjórnin fús
til að lýsa því yfir, að niður-
greiðslur á aðalneyzluvörum al-
mennings verði eigi rýrðar frá
því sem nú er.
Mundi n'kisstjómin ekki vilja
sjá um, að aðflutningsgjöld og
vátryggingagjöld sem talin eru
miklu hærri.hér en í nálægum
.löndum, verði lækkuð, og það
tryggt, að sú lækkun komi öll
fram í lækkuðu vöruverði?
tiil framkvæmda á miðju þessu
ári.
Þetta er að vísu ekki í fullu
umboði sagt, en svo vel þykist
ég þekkja vilja verkamanna til
kjarabóta í öðru formi en bein-
um lcauphækkunum — ef fáan-
legar em — að það kæmi mér
mjög á óvart, ef þeir gætu ekki
fallizt á eitthvað þessu líkt sem
umræðugrundvöll.
Nyr tónn
Forsætisráðherrann (Bjami
Benediktsson) ræddi mjög um
verkalýðshreyfinguna í ávarpi
sínu um áramótin og í nokkuð
meiri sáttfýsistón en oft áður.
— „En dálítið virtist mér hann
samt andvígur kaupgreiðslum til
almcnnings,“ eins og Steinn
Framhald á 10. síðu.
VÐHORF
Síðari
hluti
Verkalýðshreyfingin er
reiðubúin til að leita
nýrra leiða umbjóðend-
um sínum til hagsbóta,
segir Hannibal Valdi-
&
marsson, forseti Al-
þýðusambands íslands,
í síðari hluta greinar
sinnar um kjarabarátt-
una á síðasta ári og
horfurnar við áramótin.
VinnufriSi
grandaÓ
Ríkisstjórninni var sagt það
afdráttarlaust strax eftir gengi-s-
lækkunina í sumar, að hverju
ranglætisverki hennar gegn
verkalýðshreyfingunni mundi
verða mætt með skráníngu
kaupsins í samræmi við þá dýr-
tíð og verðbólgu, sem henni
þóknaðist að skapa hverju sinni.
Og um það þarf ekki að efast,
að þetta verður gert. — Ríkis-
stjórn, sem ætlar sér að mæta
hverri kauphækkun með geng-
isfellingu, er á villigötum. Hún
heldur ekki trausti nokkurs
manns. Enda væri slíkt óðs
manns æði. — Þetta mun ríkis-
stjórnin líka vera farin að sjá,
og mátti gjarna heyra það á
áramótaávarpi Bjarna Bene-
diktssonar.