Þjóðviljinn - 18.03.1962, Síða 5

/
í sovézka tímaritinu Nýr tími birtist ný-
lega grein eftir ítalska kvikmyndastjórann
Lucliino yisconti. Hann hefur m.a. gert kvik-
myndina „Rocco og bræður hans“. í greininni
lýsir Visconti viðhorfi sínu til listarinnar og
þar sem oss finnst að skoðanir hans eigi er-
indi hér á landi sem annars staðar getum vér
ekki látið hjá líða að birta hluta greinarinnar.
Á list að vera bjartsýn eða
bölsýn? iÞessi spurning og
deila sú er hún hefur vakið er
hégómi. Ef maður einangrar
einhverja mannlega tilfinningu
og miðar síðan allt við hana
eina þá hefur maður svipt
veruleikann þeim mörgu
royndum sem hann getur tek-
ið á sig, þá hefur maður
rangfœrt veruleikann. Og þar
sem listin er — eftir því sem
við bezt vitum — endurspegl-
un verúleikans þá hefur mað-
ur fyrirfrám eyðilagt mögu-
leikann til þess að gera skap-
andi listaverk.
ÍListin er endurspeglun lífs-
ins og þar af leiðandi eins-
konar form fyrir þekkingu. En
raunveruleg bekking er jafn-
framt tséki til að breyta þelm
veruleika sem nú er viS lýði.
Listræn þekking verður því —
ef hún á að vera raunhæf —
að hjálpa til að breyta heim-
inum sem við lifum í.
List verður í stuttu máli að
vera gagnrýn. Bækur, leikrit.,
málverk og kvikmyndir sem
láta alla hluti vera eins og
þeir eru og leitast ekki með
gagnrýni. við að rannsaka hið
raunverulega hafa ekkert
þekkingargildi. Slík verk geta
ekki skilið hvað þá metið
veruleikann og eru þess vegna
engin sönn endurspeglun af
honurn. Og verk sem endur-
speglar ekki veruleikann hefuv
ekkert listrænt gildi.
TVENNSKONAR
KREDDUR
„Bjartsýnismennirnir“ og
„bölsýnisménnimir“ tilheyra
tveim andstæðum kreddum.
En eitt hafa þeir sameiginlegt:
þeir rangfæra báðir veruleik-
ann. Það er því algjörlega til-
gangslaust að rannsaka villu-
rök þeirra. Ég fyrir mitt leyli
er andsnúinn hinni „notkunar-
legu“ afstöðu til listarinnar.
Samkvæmt mínum skilningi '
verður listamaðurinn til að
forðast að verk hans úrkynjist
í heilfoera brúkunarkúnst að
vera í fyrsta lagi maður með-
al manna og í öðru lagi mað-
ur með þroskaða félagslega og
byltingarlega ábyrgðartilfinn-
ingu. Hann verður í stúttu
máli að vera pólitískur og op-1
inber forystumaður sem er'
reiðubúinn að nota list sína
til þess að hafa áhrif á mann-
kynssöguna. Verk hans verða
að höfða til milljónanna.
Listamaður sem lítur á sjálf-
an sig einungis sem mann sem
hefur á sínu valdi form og
tækni og Mtur á hið formlega
sem markmið í sjálfu sér hei'-
ur sjálfviljugur staðsett sig
fyrir utan meginstrauma sam-
félagsins. Hann gefur leyfi sitt
til þess að hann sé notaður
sem hátalari í hvaða tilgangi
sem er. Ég tel að ef listamenn
okkar tíma eru ólíkir lista-
mönnum fyrri tíma (ég .á hér
við itímann fyrir hina sósíal-
istísku byltingu) þá er það
fyi'st og fremst fólgið í því að
kringumstæður okkar tíma,
menningarstig nútímans, hin
fræðilega þekking og
tæknilega hæfni krefjast skýr-
ari skilnings á hlutverki lista-
mannanna í samfélaginu og'
framvindu mannkynsins.
SÖSÍALISTlSK
HEIMSSKOÐUN
Ég hygg að þetta gildi bæði
um listamenn í sósíalistísku
þjóðfélagi og kapítalistísku.
Þetta þýðir að raunhæf sósí-
alistísk heimsskoðun er hvar-
vetna forsenda skapandi listar.
Þegar ég tala um sósíáiist-
íska heimsskoðun á ég ekki
vjð viðfangsefni listamann-
anna heldur efnislega, sögu-
lega og siðfræðilega heim-
speki. Sósíalistíska heimsskoð-
unin gerir listamönnunum
fært að endurgjalda mannleg-
ar tilfinningar, frá örvæntingu
Og innri baráttu til gleði og
og fullkomins samræmis, og
flókin þjóðfélagsleg fyrirbæri.
En það sem máli skiptir er að
sósfalistíska heimsskoðunin á
alltaf að vera til staðar, á
alltaf að vera sjálf lífstaugin
i listaverkinu en ekki hræsnis-
full formúla eða vörumerki.
Það er einungis eðlilegt og
rétt að listamaður í auðvaids-
löndunum leggi áherzlu á and-
stöðu sína við hið ríkjandi
kerfi en hann eyðileggur verk
sitt ef hann lætur þessa and-
stöðu sína úrkynjast í eyði-
leggjandi örvæntingu og missír
trúna á lífið og mennina.
Einnig er rétt að enda þótt
engar ósamrýmanlegar and-
stæður finnist í hinu sósíalist-
íska þjóðfélagi, þá getur lista-
maður sem lifir í slíku sam-
félagi ekki skapað neitt sem
gildi hefur fylgist hann ekki
vel með þeim pólitísku og sið-
ferðilegu vandamálum sem
þjóðin verður að horfast í
augu við, ef hann notfærir sér
ekki hina ótæmandi upp-
sprettu innblásturs: líf millj.
manna í stéttlausu þjóðfélagi
Spurningin er þess vegna
ekki um hvort listaverk sé
„bjartsýnt" eða „bölsýnt". Það
sem máli skiptir er hinn hug-
myndafræðilegi grundvöllur
þess, hið þjóðfélagslega og
mannlega viðhorf.
Á yfirborðinu getur lista-
verk verið í hæsta máta bjart-
sýnt en erkiafturhaldssamt
hvað snertir innihald og sjón-
armið. Um þetta má nefna
mörg dæmi meðal Hollywood-
kvikmynda og hins svonefnda
„rósrauða nýrealisma" á Italíu.
Aftur á móti geta persónur í
listaverkum verið bölsýnar í
hegðun sinni og það aðeins
lagt frekari áherzlu á ástríðu-
þrungnar óskir þeirra til að
brjótast út úr umhverfi myrk-
urs og einstæðingsskapar sem
þær hafa einangrazt í vegna
hlutlægra og huglægra orsaka.
Þetta á við margar hinar
beztu kvikmyndir eftirstríðs-
áranna í Japan. Þetta er það
sem ég reyndi sjálfur að gera
— hversu vel það hefur tek-
izt veit ég ekki — í mínum
eigin myndum: „Jörðin skelf-
ur“, „Víma skynjananna" og
„Rocco og bræður hans“.
;
;
:
;
:
i’
Enn eitt stórhneyksli
í uppsíglingu á Ítnlíu
RÓM — Hér er í uppsiglingu enn eitt stórhneyksliö:
Komið hefur verið upp um stóran vændis- og eiturlyfja-
hring og bendir allt til þess aö háttsettir stjórnmála-
foringjar séu við hann riðnir.
Mál þetta er flókið og hefur
marga anga, en upptök þess eru
þau að fyrir skömmu handtók
lögreglan í Róm unga stúlku,
Nýtt
FERMINGAFÖT
Frá „SPÖRTU“
nýkomin.
Fermingaskyrtur . .
Fermingafrakkar
Fjölbreytt úrval.
TERYLENE FRAKKAR
„Terrya-frakkinn

„Terry“-frakkinn klæðir alla.
Lítið inn og sannfærist.
L H.
LLER
AUSTURSTRÆTI 17.
Milly Benedetti, sem starfaði í
einni deild ítalska stjórnarráðs-
ins. Nábúar hennar höfðu grun
um að íbúð hennar væri svall-
bæli. Reyndist það rétt vera.
Þegar lögreglan réðst þar inn,
voru þar fyrir léttklæddir gestir
af báðum kynjum og í íbúðinni
fundust birgðir eiturlyfja. Kom
á daginn að ungfrú Benedetti
hafði lengi látið ungar vændis-
konur hafa not af íbúð sinni og
annast milligöngu fyrir þær.
Starf sitt í stjórnarráðinu hafði
hún algerlega vanrækt, en það
var látið óátalið af yfir.boðurum
hennar, enda sumir hverjir sagð-
ir tíðir gestir á „heimili“ hennar.
Ungfrúin situr nú í fangelsi, með-
an mál hennar er rannsakað.
Við rannsókn þess hefur ým-
islegt komið í Ijós. Hún leiddi
tn.a. til þess að lögreglan fór að
að hafa auga méð manni að
nafni Carlo Tozzi í Flórens.
Tozzi þessi hefur verið framar-
lega í hreyfingu ítalskra nýfas-
Ista. Eitt af verkum hans í þágu
nýfasista var að stofna „verka-
lýðsfélag" fyrir ungar stúlkur í
ýmsum starfsgreinum, bæði
vinnukonur og dansmeyjar.
„Verkalýðsfélagið“ hafði aðal-
stöðvar í Flórens, en nú er kom-
ið á daginn að „kjarabarátta"
þess heíur verið með nokkuð
sérstökum hætti: Skrifstofan í
Flórens var miðstoð fyrir síma-
vændi. Tozzi útvegaði ríkum
saurlífisseggjum bæði í Flórens og
''öfti sif'ir M sus-i
öðrum borgum ungar stúlkur ÚS
„félagi" sínu sem létu fala blíðu
sína. Á skrifstofunni fann lög-*
reglan lista yfir stúlkurnar á4
samt verðskrám og einnig dul-J
málsskeyti frá viðskiptavinum á
þessa leið: „Sendið mér tvö blöð
af árgangnum 1946“, sem þýða
átti að stúlkurnar væru sextáni
ára gamlar. Tozzi situr nú einn«
ig í fangelsi, en margt bendir tií
þess að hann hafi aðeins verið
lítið hjól í stórri vél.
Þó hefur einnig verið handtekiii
í Flórens kona af ungverskuni
ættum sem rak þar gistihús seni
í rauninni voru ólifnaðarbæli. Ná«
in tengsl voru milli hennar of|
„verkalýðsfélags“ Tozzis. Þarna
er enn einn angi málsins, því að
vitað er að sú ungverska vaí
handtekin eftir kæru frá ungrt
franskri vændiskonu sem nú sita
ur í haldi í Róm eftir að hafa
rænt 1200 dollurum af einunt
viðskiptavini sínum, en þessl
franska er aftur á móti grunuð
um að hafa verið viðriðin eit*
urlyfjasmygl. I því er höfuðJ
paurinn greifynja nokkur, Vannu^
telli að nafni, sem einnig va#
handtekin fyrir nokkrum dögurrn
Eiturlyfjahringur sem hún veittj
forstöðu smyglaði eiturlyfjum j
land í Napoli, sennilega frái
Tyrklandi, og dreifði þeim síðatj'
um Ítalíu og til Austurríkis,-
Franska stúlkan sem kærði hana
var einnig tíður gestur í íbúð
Benedetti. Þannig lokast hringw
urinn, en margt er þó enn óljósí
í þessu máli. Hitt er talið vistt
að ýmsir háttsettir menn séu»
við það riðnir, þótt telja megS
víst -af fenginni reynslu að reynfc
verði að hilma yfir þátt þeirra.
Sunnudagur 18. marz 1962 — ÞJÓÐVILJINN — (5]