Þjóðviljinn - 30.03.1962, Blaðsíða 4

F /
Móöirmín bar stundum orö á
' Einar, sem verið haíði mikill
vinur, og enda heimilismaður
! um skeið, Benedikt Rafnssonar
1 eldra, er fyrst bjó á Tjarnar-
landi í Hjallastaðaþinghá, og
er það sá bóndi er orðfleytt
1 hefur orðið, að þar hafi búið
20 ár og misst 20 stórgripi í
liinar annáluðu stórgripahættur
á þeirri jörð — lækurinn But-
raldi o.fl. — Foreldrar hans
bjuggu á Tjarnarlandi, Rafn
Jónsson og Ingveldur Benedikts-
1 dóttir bónda í íHleinagarði Kol-
1 beinssonar. Rafn dó 1808, um
1 fimmtugs aldur, og sýnir skipta-
gjörningur á búi hans, að hannh
1 hefur verið einn bezti bóndi á
I Héraði. Benedikt var fæddur
1794 næstelztur af systkinum
1 síníunv.,7 að. tölu ..og þvf. 14
1 ára er faðir hans lézt. Ekkjan
1 bjó áfram unz hún dó 1813.
' Tók bá Benedikt við búinu og
1 uppeldi yngri systkina sinna.
Kvæntist hann sama ár, Her-
borgu dóttur hin-s merka bónda
Ruslikuar á Fossvöllum Björns-
sonar. Vona þau þá bæði á 20.
1 ári.
' Litlu eftir 1830 flutti Bene-
1 dikt í Kollustaði á Völlum og
bjó þar til æviloka 1873. Hann
var hinn mesti dáðabóndi.-Tvö
af fimm börnum hans dóu ung
1 frá ungum börnum, og ól hann
þau upp, 5 að tölu. Voru meðal
' þeirra hin merku systkin, Sig-
fús faðir Eiriksá Skjöldólfsstöð-
um og Þórdís á Skjöldólfsstöð-
um, móðir séra Einars í Hof-
! teigi Þórðarsonar. Tvo Bene-
' dikta er hétu eftir honum. ól
' hann upp og var annar systur-
dóttursonur hans. fót til Noregs
og er þaðan komin Ólsen ætt,
' sem nú er farin að koma til
lslands.
Skáldskapur lá í ætt Bene-
' dikts. Hann var 4. maður frá
Eirfki skáldi á Raneá d. 1712.
Hallssyni en ekki fór orð af
því, að hann kvæði sjálfur.
Hann dáði mjög skáldskap og
var mikill vinur Páls Ólafsson-
or, og í ljóðabréfi til hans seg-
ir Páll:
Vertu viss ég þekki þig
þú kannt nú að tala.
Nú var það að Einar var hag-
mætlur í bezta lagi og þótti
Benedikt betra en ekki og
hva-tti hann Einar til yrkinga.
Setti Einar ærnöfn Benedikts £
vísur m.a. og kunni móðir mín
tvær af þeim.
Nú var það einn harðan ve.t-
ur, líklega 1859, að Einar er
staddur hjá Benedikt á Kollu-
stöðum og gisti um nótt. Stóð
þá ekki á vísum hjá Einari og
létu þeir kátt. Var þá blind-
bylur og ógnuðu harðindin
bændum. Þá var hjá Benedikt
uppeldissonur hans, sonarson-
ur og alnafni. Benedikt Rafns-
son, er síðan var kallaður yngfi
en Benedikt sjálfur hinn eldri,
og svo eru þeir skilgrendir enn
í dag. Benedikt yngri var fædd-
ur 1838, og hefur þá verið á
íerðihhmeinsjruálftvíugs
tv'tugsaldri. Hann þótti snemma
mjög vel gáfaður, og bar
snemma á hagmælsku hans. og
var hann systursonur Skáld-
Guðnýiar — sjá Völuskjóðu
eftir Guðfinnu Þorsteinsd. — og
frændi Páls Ólafssonar í móð-
urætt hans, en í þeirri ætt var
leikandi lipur hagmælska. Er
SkáJd-Guðný langantma hihns
sniaJla hagyrðings. Lúðvígs
Kemp á Skagaströnd. Nú færði
Benedikt sig upd á skaftið og
Jaeði fvrir bá Einar og Bene-
dikt. að vrkia sína vísuna hvor
um harðindin. og hefur senni-
ijeea sett beim fvrir formið, sem
fram kom að báöir kváðu
s,tíkmn'k með miðrimi. oe eíörði
þá Eínar hptur. Einar kvað:
Hialla fyllir fenna dý,
falla vill ei Kári.
Varla grillir ennið,
alla hhryllir menn við því.
Benedikt kvað
Brandaþórar þola raun,
þennan óra vetur.
Ekki glórir eina baun
um þau stóru Valla-hraun.
Ennið — Ketilstaðaennið
suður af Kallsstöðum, sagði
móðir mín. Hraun, óslétt land,
sem er í kringum Kollsstaði,
eldhraun en ekki á Austurlandi.
(Það hefur líklega verið fullt
á Hjallanum hjá Einari og það-
an hefur hann tekið myndina).
Nú vissi móðir mín ekki skil
á Einari þessum, sem von var,
hún var fædd 1864, en taldi að
hann hefði verið Jónasson. En
hún kunni tvær ærvísur eftir
Einar, og taldi, að þær hefðu
verið um ær Benedikts. Sú fyrri
er þannig:
Skessa, Brúða, Læða, Löng
Lubba, Dúða, Grýla,
Torfa, Lúða, Bukva, Böng,
Bilda. Kúða, Ríla.
Nú þykir það sannað. að þessi
vísa sé eftir Einar Jónsson, er
b.ió á Hjalla í Hjallastaða þing-
há. og margt hefur kveðið og
vel. Er hann því sá Einar, sem
hér er um að ræða, og höfund-
ur hinnar ágætu vísu. Einar
var norðlendingur. frekast öxn-
dælingur, og kvæntist Ingil _
björgu dóttur Þorleifs á Hnjót
í Hjallastaðaþinghá Jóakimsson-
ar, er líka var Norðlendingur.
Er stutt á milli Tnjótar og
Tjarnarlands og hafa kynni
þeirra Einars og Benedikts orð-
ið í þeirri náágrend.
Hin ærvísan. sem máðir mín
kunni er þannig:
Skessa, Pía, skyrið drýgja og
smérið.
Eru í kvíum einnig til
Amalía og Jessabil
Móðir mín jónína Hildur, var
dóttir Benedikts yngra. Hún var
hin mesta skilsemdarkona um
kveðskap og kunni meira en
menn vissu af ljóðum. Hennar
frásögn má í öllu treysta. Hitt
er satt. að ég var ekki nemá
um 10 ára aldur, er ég heyrði
þau móður mína og Jónas bró-
ur hennar, síðast bónda í Koi-
múla, tala um þetta og nam
ekki vísu Einars þá, en kann-
aðrit við hana, er ég heyrði
litlu síðar. Sjá allir að vísurnar
eiga saman að tilefni. Einar
segir: VarJa griJJi.r, Benedikt
segir- Ekki gJórir. Það er sama
veðnrlýsing og int að síðari
visan er eftir ‘ Benedikt og til-
efnið ..
II
Benedikt
Rafnsson yngri
níddur
í útvarpinu
Nýlega var Benedikt Ranfs-
sonar minnst í útvarpinu á
nokkuð sérstæðan hátt, en áður
en að því kemur, er rétt að
gera nokkra grein á þessum
manni. Benedikt var, eins og
fyrr segir, mikill gáfumaður,
ágætlega hagmæltur og snjall
í máli, hhvatur maður til hvers
hlutar og úrskur^arsamur um
málefni, léttlyndur og góðlynd-
ur og sagði Einar Long á Hall-
ormsstað, hinn mesti gófumað-
ur, að hann hefði verið heilt
samtíða Benedikt og ekki minn-
ast þess, að hann reiddist
nokkru sinni. Sagði Einar að
þess vegna yrði hann allra karla
elstur enda komst hann á 9. ár
um áttrætt. Hann var vel rit-
fær og ox’ti og skrifaði í Skuld,
blað Jóns Ólafssonaii merkt B.,
og var Jiinn mesti vinur Jóns.
Hann bjó á Kollustöðu.m eftir
afa sinn og síðar í Höfða í sömu
sveit, langa stund.
Er nýja póstmálaskipunin
kom 1872, gerðist hann póstaf-
greöislumaður og mættust póst-
arnir, noi’ðan og sunnan. á heim-
hans. fyrst á Kollustöðum, síðar
á Höfða. Hann gei’ði tillögur
um endurbætur á póstkvittun-
um ,er til greina voru teknar
og gitu síðan og féklc áritað
þakklætisskjal frá póststjórn-
inni íyrir’, und.irritað af Óla P.
Finsen póstmeistara. Hann var
góður bændi, en með póstaf-
greisðlunni. o.fl. Jagðist sJíIc gest-
nauð á heimil hans, að enginn
skildi hvernig hann fékk risið
undir. því engum seldi hann
greiða. sem ekki var þeldur sið-
ur. Var heimili hans miðstöð
Héraðs af þessum sökum. svo
sem Egilsstaðir u.rðu síðar. og
þangað fluttist póstafgreiðslan,
skömmu eftir að Jón Bergsson
settist þar að. Hann naut þess
á Höfðc^ áð þar voru húsak.vnni
mikil eftir að Gísli læknir
HjáJmarsson sat þar, og þangað
stefndu æðri sem lægri menn
til gistingar á ferðalögum,
Tryggvi Gunnaarsson hélt þar
til meðan á smíði Eyvindarár-
brúar stóð.
Séra Lái'us Haildórsson frí-
kirkjuprestur gisti þar ætíð á
embættisferðum, því Vallamenn
mynduðu fn'kirkjusöfnuð, og
fengu séra Lárus, sem var frí-
kirkjuprestur í Re.yðarfirði ,til
að embætta. Voru þeir Benedikt
og séra Lárus miklir vinir. Var
og Benedikt einn helzti maður
í fríkirkju Vallamanna og sagði
séra Magnús í Vallanesi, að það
hefði verið verst við hann að
eiga, því hann hefði verið
greindastur. Voru þó þar í
flokki Jón Bergsson og Gunnar
á Ketilsstöðum, sem ekki þótti
vita varnað. Runólfur á Hafn-
felli, einn greindasti bóndi Hér-
aðs, sagði það ókunnum mönn-
um í stofu á Egilsstöðum, aö
Benedikt á Höfða hefði verið
gi-eindasti bóndi Héi'aðs á sinni
tfð og sóttur að öJIum í'áðum.
Má í því sambandi minnast
þess. að er undirbúningsnefnd
að stofnun Eiðaskóla var þrot-
in að samkomulagi. er það bók-
aö| að þeir haJdi fundinum á-
fram á Höfða, daginn eftir, en
þeir voru á Egilsstöðum.
Það eitt er víst, að Eiða-
skóli tók til starfa litlu síðar,
hvaða þátt sem Benedikt kann
að hafa átt í samþykki manna
um þær framkvæmdh'.
Nú fær Benedikt kveöiu frá
þessum skóla með nokkrum
hætti: Nú er vegið að minn-
ingu hans með slíkum dóna-
skap er að minnsta kosti aldi’ei
áður hefur heyrst í Ríkisútvai'pi
IsJands um hönd hafður. Saga
málsins er sú, að íyrir stuttu
flutti útvai'pið þátt fi'á Austui'-
■landi. Þar töluðu. beir saman
m.a., Þórarinn skólastjóri á
Eiðum og Si.gurbjörn á Gilsár-
tei.gi, á Eiðum, að þv íer skilja
mátti. Sigui'bjöi'n tók nú á hon-
um stóra sínum, eins og sagt er,
sem von var og sagði að Bene-
dikt hefði sagt, staddur í Meðal-
veri í Fellum, að fyrr ætu
Vallamenn — bændur — skít-
inn hver úr öðrum ,en leggja
<í>
Karlsefni í feluleik
Framhald af 1. síðu.
ir hádegi í gær, en fékk sama
svar. Eitthvað er samt dular-
fullt við þetta heyrnarleysi
Loftskeytastöðvarinnar, því
einsog áður hefur verið sagt
hefur skipið sent frá sér bæði
aflafréttir og dulmálsskeyti.
Vei'kfallsbrot Karlsefnis er
fádæma heimskulegt. Skipið
losnar hvergi við þann aflaj.
sem það kann af fá, hvorki
hér heima né í nokkuiri erl.
höfn. Otgerðin stelur af
| mönnunum þeim tíma, sem
þeir annars hefðu getað notað
til vinnu hér heima, en sem
kunnugt er hefur eftirspurn
i eftir sjómönnum og aðgerðar-
mönnum verið mjög mikil.
Undarlegast af öllu er þó
það, að þessi togaraútgerð, sem
væntanlega er rekin með
, húrrandi bókhaldstapi, hefur
efni á því að leika sér með
skip og menn á þennan hátt
og hlýtur því að vakna .sú
spurning, hvort bai'lómur út-
gerðarmanna sé ekki fyrir-
sláttur einn og þvættingur.
Eftir því, sem blaðið hefur
komizt næst, er brot útgerðar
Karlseínis íramið án vitundar
og vilia FÍB.
Vinsælar
ferminga-
gjafir. . ...
Tjöld
Svcfnpokar
Vindsængur
Bakpokar
Ferðaprímusar
Gassuðuáhöld
GEYSIR H.F.
Veiðarfæradeildin.
A\ -
Í>JÖÐVILJINN — Föstudagur 30. marz 1962
Effir Benedikt
Gíslason
frá
Hofteigi
ofan yfír Fjarðarheiði, fýrr en
Fliótsdælingar hefðu troðið
slóðina!
Eflau.st nýtur Austurland og
Eiðaskóli þess í útvai-pinut að
þaðan gat komið það. sem er
mest met í svívirðulegu orða-
lagi í allri sögu útvarpsihs. Hér
ríður líka hver svivirðingin á
annari. Vallabændur, og aðrir
miðhéraðsmenn. sem búa næst
Fjarðax'heiði .eiga ekki að tapa
mannskap til að komast yfir
Fiai'ðarheiði. án þess að Fljóts-
dælingar fari á undan, og éti
heldur skítinn liver úr öðrum!
Era þetta heldur undai'leg fóst-
urlaun Vallamanna á Sigur-
birni, og l.iótt ef satt væri og
hætt við að Gunnar á Ketils-
stöðum segði eitthvað. jafnvel
um skít .ef hann rnætti nú tala.
Fliótsd.ælinga þrýtur fyrst bjarg
ræði Héraðsbænda og vei'ða að
br.iótast til Seyðisfjarðar um 80
hesta nno á veðui'spádóma séra
Bergs í Vallanesi. sem býr dag-
leið utar á Héraði og enginn
r{mi> Hæt.t er við að gömlum
Fliótsdæ'ingum þætti lofið háð
p'ft ef beir mætlu nú heyi'a.
0J.ru er h.ér bi'æhoeið í hvi einu
mprkmiði að svívi.rða Benedikt
Fáfnsson. Oe útvai'pa menningu
AusturJands.!
Bened’kt Rafnsson á að sví
virða svgi.tn.nga sína. gestur í
annarri sveit. oð fæi'öar til bær
pc>£ítæ't’’r. sem pkki era til á
Héraði á hr-ns tíð. og var hitt
hetdur að hann hvsti baega-
burðarmenn Fiiótsdælina i báð-
um ipiðum. Það sakar ekki að
eeta bps'j að Benedikt var far-
mn frá Höfða .áðúr en ■ Siaur-
biörn fAr að &iá pló-n', í bennan
hpim. H’nstendnr hér í Reykia-
vfk hrukku yíð er bei.r heyrðu
hetta. og ée fékk, sem stund-
um áð"r. að hevra nistijinn um
Austi'.rJ.and. oe eat nij fáu svar-
pa t; 1. ppm oldrpi áðnr. Hevi'ði
ée hó að látá kVrrt Jiggia, bvf
mér fannct. m^ðan pg hlýddi
í'“w” Þ.rðusDXniii, að betta vera
því líkast. sem stundum verður
einc og ósiáJfrátt, að iafnvel
góði.r menn, nnast að óheilJum
eða Hp’rn segi.r fyrir, en slíkt
pr ]iarrpsefni — og hngnai' —
Fn n'i. er ég hef engan frið
fvrir Frr'fnrn f'-aanda og vina
Bpn.ed'V+s B.afnssnnarj u 1X1 að*
J.áfa eVH k"u-rt liffgia, bá ber
hér fáum fyrr til að svara en
mér.
Benedikt Gíslason
frá Ilofteigi