Þjóðviljinn - 16.12.1964, Qupperneq 7

htflóvikudagur 16. descmber 1964
ÞlðÐVHJINN
SlÐA 7
Þingnefnd heimsækir Arna-
safn og Konungsbókhiöðu
□ í dag, miðvikudaginn 16. desember, mun
sú starfsnefnd danska þjóðþingsins, sem fjallar

/ l>Ut
Skindlappeme

a’“"Utk
\T)e *
'e ...-íiíísr

*«w*r,oí
*>
v ÍsííMw-

MÉ? •erfo'

1 viðtali við Kristeligt Dag-
blad á dögunum sagði einn
nefndarmanna, að nefndin
myndi ekki taka málið til eig-
fe3narvæI^ðísvörr við^öiium um frumvarp ríkisstjórnar Danmerkur um af-
þeim spumingum, sem beint hendingu íslenzku handritanna, heimsækja Árna-
hefði verið til menntamála- „ __ , , .
ráðhemans k. b. Andersens. satn og Konungsbokhloðu. Verður þetta ]afn-
stofnana þeirra sem máiið framt síðasti fundur nefndarinnar fyrir áramót.
snertir og vismdamanna. Svor J
hafa þegar fengizt við ýmsum --------------------------------------------------------------
spumingum, svo og ýmis gögn
eins og t.d. greinargerð um
samnirigaviðræðurnar 1961 við
Isleridinga en f þeim tóku m.a.
þátt Viggo Kampmann þáver-
andi forsætisráðherra, Jens
Otto Krag núverandi forsæi-
isráðherra og þáverandi utan-
ríkisráðherra og Julius Bom-
holt þáverandi menntamála-
ráðherra.
Enn er mjög mikið ritað i
dönsk blöð með og móti af-
hendingu íslenzku handritanna.
Mörg blaðanna utan Kaup-
mannahafnar hafa birt viðtöi
við Bjama M. Gíslason rithöf-
un^f, þar sem hann m.a. gerir
glögga grein fyrir grundvallar-
sjónarmiðum tslendinga i
handritamálinu.
Fyrir nokkram dögum sendi
stjóm Hins konunglega danska
vísindafélags ríkisstjórn Dan-
merkur og þjóðþinginu álits-
gerð, þar sem mótmælt er af-
hendingu handritanna til ís-
lendinga. Segir svo m.a. í þess-
ari álitsgerð:
„Rannsóknir á íslenzku
handritunum hafa allt frá dög-
um Áma Magnússonar haft
sérstöðu f vísindastarfi Dana i
húmanískum fræðum og hin-
ar miklu bókhlöður og önnur
söfn í Kaupmannahöfn mynda
einstæðan grandvöll til rann-
sókna n handritunum. Kaup-
mann •''iíifn er orðin, vegna
sameisinlegra starfa danskra
og íslenzkra vísindamanna,
mistöð rannsókna á þessu sviði.
og er ekki einungis sótt af
vísindamönnum frá Norður-
löndunum. heldur og öðram
löndum Evrópu. Vísindafélagið
hlýtur þessvegna að haima þá
traflun á árangursríku vís-
indastarfi, sem afhending
handritanna hlýtur að hafa f
för með sér. . . og skorar ein-
dregið á ríkisstjóm og þjóð-
þing að leita annarrar lausnar
á máli þessu. . .“
Til viðbótar framansögðu
má geta ummæla dr. Viggos
Starcke, fyrrverandi ráðhérra,
.__H_________ikh
Dc úhTndAe UAndxkWftgj, : • Ulc/r-
Videnskabernts Selskab yidenskabcrne* ^dskr.iterne
gaíir imoíl
Opfordrer ^ fiN
til ot fbtdé én 1
/M

.rfwr'
•Wrt

v«:»
'fc %$$$&*«*
■ 'f&í Ny imjlrrl X . "V
tiAiuJsl.rlUbayon
i Nv ptvtófi m0!Í |
Jt/| udlevering af :
l j i liándskrifreme I :

Mikið hefur verið ritað í dönsk blöð um handritamálið undan-
farna mánuði. Hér getur að líta fáein sýnishorn fyrirsagna greina
um málið sem birtust í Kaupmannahafnarblöðum og blöðum
víðar í Danmörku fyrir nokkrum dögum.
er hann viðhafði á fundi, sem
Retsforbundet efndi til í Hró-
arskeldu 2. desember sl. Þar
sagði hann að fslendingar ættu
hvorki siðferðilegan né laga-
legan rétt til Árnasafns eða
hinna fslenzku handrita. t
ræðu sinni tíndi dr. Viggo
Henry Hálfdansson-
Skipaskoðunin og
neyiarsenditækin
I frétt í Vísi á dögunum
segir, að Skipaskoðunin gagn-
rýni tilraunir, sem gerðar voru
á vegum Slysavamafélags Is-
lands 1. nóv. sl. þar sem
reyndar voru 6 mismunandi
sendingar undir þeim kring-
umstæðum, sem ætla má, að
tækin verði notuð f neyð og
sjómenn og aðrir sem áhuga
hafa á þessum málum sjálfir
Iátnir dæma um langdrag
stöðvanna eða styrkleika eftir
þeirri fjarlægð. sem hver og
einn var í og radiomiðanir af
tækjunum reyndar.
Er þetta furðuleg yfirlýsing
ekki sízt eftir hinar einkenni-
legu tilraunir Skipaskoðunar-
innar við einungis allra beztu
staðhætti og skilyrði og þann
áróður fyrir einni sérstakri
tegund af stöðvum, sem þeir
mæla með. Þær stinga ékki
einungis í stúf við tilraunir
sem framkvæmdar hafa verið
erlendis heldur er einnig um
að ræða tæki, sem virðast ekki
uppfylla þær kröfur, sem kraf-
izt er samkvæmt alþjóðasam-
þykkt um öryggi mannslífa á
sjónum og sem samþykktar
hafa verið af íslands hálfu í
London 17. júní 1960 með und-
irskrift skipaskoðunarstjóra og
skrifstofustjóra hans. I þessari
reglugerð er ekki einungis
tekið fram að neyðarstöðvar
eigi að hafa sjálfvirka útsend-
ingu á morsi og vekjaramerkj-
um, heldur einnig kveðið á um
styrkleiga þann, sem stöðin
ætti a.m.k. að hafa. Sjá kafla
13, sérstaklega málsgreinar f.
og h. bls. 312.
Að vísu má segja að þessi
alþjóðasambvkkt nái ekki til
fiskibáta okkar. en er nokkur
ástæða til þess að slaka þar
Framhald á 9. síðu.
Starclce til öll þau rök sem
löngum hafa verið færð gegn
handritaafhendingunni í Dan-
mörku: ákvæði í erfðaskrá
Árna Magnússonar um eigna-
rétt háskólans f Kaupmanna-
höfn á handritunum eftir sinn
dag sé ótvírætt; íslendingar
<S> hafi ekki hreyft afhendingar-
kröfunni við skilnaðinn 1918
heldur fyrst 9 áram síðar. 1927
o.s.frv.
Starke deildi mjög á Jörgen
Jörgensen fyrrverandi mennta-
málaráðherra fyrir afskipti
hans af málinu og aðgerðir
sem ekki hefðu verið bornar
undir þjóðþingið, en ræðu
sinni lauk hann með þessum
orðum, eftir því sem blaða-
fregnir herma: — Leiki vafi
á um eignarréttinn. eigum við
að láta Alþjóðadómstólinn f
Haag skera úr. En er ekki
sennilegt að íslendingar hefðu
fyrir löngu snúið sér til dóm-
stólsins, ef rétturinn væri að
eigin áliti þeirra megin?
Hetjusaga af Skaganum
Steinar Sigurjónsson. —
Hamingjuskipti. Hetju-
saga. Iðunn 1964. 127
bls.
Þessi þriðja bók Steinars
Sigurjónssonar gerist á Skag-
anum og allt í kring er fullt
með fisk, peningalykt og fót-
bolta. En sagan er ekki um þá
hluti beinlinis, heldur um
Kristínu, konuna hans Drésa og
móður stráksins litla, hans
Njáls. Andrés hefur staðið í
miklum og afdrifaríkum bar-
smfðum út um sveitir og síðan
flúið að heiman og lagzt í
mikið fylliri, en er að vor-
kennast og kemur heim að lok-
um og leitar sátta.
Andrés er utan við þunga-
miðju þessarar sögu. En það
er líklega einn af göllum henn-
ar, að ekki er nánar skyggnzt
undir skrápinn á þessu trölls-
lega flykki, eitthvað fleira er
þar að sjá en fram kemur.
þótt svo þessi sparsemi sé
með nokkram hætti afsökuð
á einum stað, þar sem um hann
segir: Hann gerði sér ekki sér-
staklega grein fyrir athöfnum
sínum, honum gafst aldrei tóm
til þess. En Kristín yrði skilj-
anlegri ef ektamanninum hefði
verið meiri sómi sýndur.
En það er Kristín sem mestu
máli skiptir auðvitað. sagan er
að mestu leyti frásögn af því
sem með henni gerist. Þar tog-
ast á hugleiðingar um fúlt og
leiðinlegt og misheppnað lff i
litlu plássi og minningar um
gáfað samkvæmi og menningu
fyrir sunnan og Drésa og aðra
karlmenn og margt fleira sem
leitar á unga konu sem bíður
ein í sfnu húsi eft.ir þvf að
eitthvað gerist.
Og þetta er sannarlega lif-
andl saga. Steinar Sigurjóns-
son er duglegur rannsóknar-
maður sálarinnar. Hann fylgir
rækilega og sannferðuglega eft-
ir þeim sveiflum og krákustíg-
um sem sálin tekur á sig,
g.iama á undarlega stuttum
tíma og af óvæntu tilefni, og
gætir þess um leið að missa
ekki út úr höndunum á sér þá
persónu sem á þetta sálartetur,
lætur hana ekki renna út um
allt eins og leysingavatn. Hálf-
kæringur setur mark sitt á
stílinn. en ekki þó á þann hátt
að við granum höfundinn um
vafasamt alvöraleysi — nei
miklu fremur draga menn sér
í grun að hætta sé á ferðum.
sálarháski sé yfirvofandi.
Og sagan er haglega fléttuð.
partar hennar liggja ekki í röð
f lokuðum hólfum: hér er for-
sagan, hér eintal sálarinnar,
hér samræða, hér atburðir líð-
andi stundir. Nei, samtölin til
að mvnda. sem era í fyrsta
lagi dagsönn. þeim er oft
dreift ákaflega haglega innan
um annan efnivið sögunnar.
Eða einstök hugmynd. atvik
minning. nersóna. sem hlevpt
hefur verifi inn i þessa sögu
— við verðum oft vör við að
slfkt hefur ekki gerzt fyrir
augnabliksduttlunga. Það er
ekki skilið við þessi atriði um
leið og þau hafa verið sett
fram, heldur koma þau gjam-
an við sögu aftur og gera
sitt til að halda verkinu sam-
an og fá okkur til að trúa
því, að ekki sé neinum óþarfa
troðið inn í það.
Þó getur verið, að þessi trú
sé ekki með öllu rétt. Tökum
til dæmis fótboltann — enginn
segir að hann eigi að strikast
út, en ekki er auðvelt að sætta
sig við það, hvemig honum er
fyrir komið. Sérstaklega verð-
ur hann til vandræða í kapít-
ulum þeim sem lýsa heimkomu
Andrésar, einmitt þar sem höf-
undi er einna mestur vandi á
höndum. Þessir þýðingarmiklu
kapítular verða því losaralegri
en til stóð. Og það mætti
nefna fleiri dæmi þess að bæta
mátti bókina með nokkram út-
strikunum og öðram snyrtileg-
um lokaaðgerðum.
En hvað um það — á kápu-
síðu bókarinnar segir að Ham-
íngjuskipti taki af öll tvímæli
um það, að Steinar Sigurjóns-
son „hafi tekið sér sæti innar-
lega á skáldabekk”. Það er
margt hæpið sem skrifað er á
kápusíður, en þetta er víst
engin lýgi.
A. B.
Draugagangur

Strákasaga úr Surtsey og
önnur bók eftir Armann Kr.
Tvær bamabækur eftir Ár-
mann Kr. Einarsson eru komn—
ar út og gerist önnur f Surtsey.
Sú bók heitir Víkingaferð til
Surtseyjar og segir frá því er
félagamir Ingólfur og Leifur
af Bjarkargötunni feta f fót-
spor nafna sinna til forna os
gerast landnámsmenn 1 hirmi
nýjustu Vestmannaeyja
Fjórða sagan í flokki Óla-
bóka Ármanns nefnist Öli og
Maggi í óbyggðum. Segir þar
frá afrekum þeirra félaga við
mæðiveikivarnir á öræfum.
★
Bókaforlag Odds Bjömsson-
ar, sem gefur bækurnar út,
sendir einnig á markað aðra
útgáfu sögunnar Adda kemur
heim eftir Jennu og Hreiðar
Stefánsson. Halldór Pétursson
hefur teiknað myndir f allar
bækumar. 1
Ami Öla: Reimleikar.
Iðunn 1964.
Af forvitni blaða ég í einni
þeirra nýútkomnu bóka, sem
munu flokkaðar undir „þjóð-
legan fróðleik“.
Slík lesning er ósjaldan köll-
uð nokkuð vafasöm. Sjálfsagt
ekki af þvf, að nokkur hafi
á móti samantekt fróðleiks-
mola um atvinnuhætti fyrri
tíma, einkennilega menn,
drauga, byggðasögu, örnefni.
Ekki það. Og ég vildi álfta
það sé nokkuð gott, að tölu-
verður hluti' af skemmtilesefni
á íslandi er einmitt af þessu
tagi. Það er sjaldan með öllu
einskis nýtt — þá er mjög
Úla unnið, ef slfkar ritsmíðar
gera ekki nokkuð til að tengja
okkur við það líf, sem áður
var lifað í landinu, bæta ekki
nokkram skemmtilegum stað-
reyndum við þá mynd sem
við höfðum gert okkur af þvf.
Og oft eram við reiðubúnir
að fyrirgefa misjöfnun höf-
undum slíkra bóka ýmislegt
þegar við hugsum um tilfinn-
ingadýrð hinnar innlendu
skemmtisögu, svo ekki sé tal-
að um þá óguðlegu afneitun
allrar siðmenningar sem ræður
ríkjum í mánaðaritunum.
Hitt er svo rétt að margir
gretta sig, þegar minnzt er á
nýjar bækur um „þjóðlegan
fróð!eik“ og það ekki að 4-
stæðulausu. Því þau vinnubrögð
sem viðhöfð eru við samantekt
slíkra bóka eru oft ákaflega
hæpin. Og reimleikabók Árna
Óla er einmitt dæmi um slík
vinnubrögð.
Höfundur hefur sett sér það
verkefni að segja frá reinv
leikum sem til era um frá-
sagnir samtíðarmanna. Og
hann hefur kosið sér einmitt
þá drauga sem hafa kosið sér
það hlutskipti að glettast við
þyngdarlögmálið, henda í fólk
mold, grjóti og snjó, mölva
fyrir því leirtau og velta um
skattholum þess. Og því munu
þessir draugar kjörnir, að þeii
eiga fjölmarga frændur í er-
lendum draugasögum og era
því íslenzkra drauga frambæri-
legastir á vettvangi alþjóðlegs
spíritisma. (Þar era fyrirbær-
in kennd við „Poltergeist").
Höfundur hefur ekki burft
að reyna mikið á sig þegar
þessi bók varð til, Til era
lýsingar samtíðarmanna á
þeim reimleikum sem frá seg-
ir, og þessar lýsingar eru yf-
irleitt teknar upp lítið sem
ekkert breyttar. stundum er
frásögnum tveggja eða fleiri
slengt saman f eina. Einstaka
sinnum kemur að því að höf-
undi hefur verið sagt eitthvað
sjálfum. Tilraunir til listrænn-
ar frásagnar eru ekki sjáan-
legar. Auk þessa hefur Árni
Óla sett saman inngangskafla
og lokaþátt og priónað lítillegn
aftan við suma þætti. Þar er
bess getið. að mannkynið hafi
iengi trúað á annað líf. að
fornmenn á tslandi hafi trúað
á drauga, oa íslenzkar drauga-
sögur era ^bornar saman við
almenna lýsingu á erlendum
„Poltergeist“-sögum, lfklega t.il
að sýna fram á, að íslenzkir
reimleikar séu ekki einhver
sérvizíka úr okkur sjálfum.
Auk þess er hnýtt öðru hvoru
í þá menn sem efast um sann-
gildi reimleikasagna, og höfum
við oftast heyrt glæsilegri
málflutning í þá átt. Að fle&tu
minnir aðferðin á ritstjóra
vikurits sem hleypur í tíma-
hraki inn á bókasafn til að
skrapa saman einhver þjóð-
legheit með lítilli fyrirhöfn.
Hitt er svo annað mál, að
það er erfitt að setja saman
bók um íslenzka drauga sem
sé með öllu leiðinleg. Hjalta-
staðafjandinn er þama lifandi
kominn, blessaður öðlingurinn,
einhver ágætasta sönnun á
framhaldslífi, sem við Islend-
ingar höfum eignazt. Það er
ekki ónýtt að eiga „illan anda“,
sem þylur sálma og bænir eins
og að drekka vatn, hótar að
klussa yfirvaldið til helvítis,
iýsir messum hjá andskotan-
uf og segir um sjálfan sig:
„Ég er einn virkilega íslenzk-
ur draugur og djöfull“. Það
er vafasamt, að erlendir kol-
legar Hjaltastaðafjandans kom-
ist nokkumtíma með tærnar
bar sem hann hefur hælana
(Lifi þjóðernið!). Og — svo
við vísum til þeirrar útlegg-
ingar á heimsneki Helga Pjet-
urss, sem gefin er í umræddri
bók — það er leiðinlegt, að
„alkrafturinn“ skuli nú hafa
gengið svo vel fram í því
að „hrinda frá sér verðimeg-
und hins illa, hins ófullkomna",
að slfkar sösur gerast nú ekki
lengur. — Á.B.
<•»-
Stafnsættir
Sigurður Jónsson frá Brún
er bæði kunnur' fyrir hesta-
mennsku og ritstörf, og eins
og vera ber lætur honum eink-
ar vel að skrifa um hesta.
Nýkomin er frá hendi Sig-
urðar hestabók sem nefnist
Stafnsættirnar. Segir þar frá
hestum úr búi föður höfund-
ar, afkomendum þeirra og
fjarskyldari ættingjum.
Myndir era ( bókinni af
flestum helztu söguhetjunum.
TJtgefandi er Bókaforlag Odds
Björnssonar.
Sigrún í Nesi
Níunda skáldsaga Ingibjarg-
ar Sigurðardóttur er komin út
og nefnist Sigrún í Nesi.
Eins og fyrri bækur höfund-
ar er þetta ástarsaga af eld-
hússrómanatagi. Gerist hún f
sveit og rakinn er á 173 síð-
um ferill söguhetjunnar f til-
hugalífi sem fer út um þúfur
af þvf bréf komast ekki til
skila, í nauðungarhjónabandi
og loks hjá gapila kærastanum
eftir heppilegt fráfall fyrri
eiginmanns. Bókaforlag Odds
Bjömssonar gefur bókina út.
i
í
i