Þjóðviljinn - 27.02.1965, Qupperneq 5

Laugardagur 27. febrúar 1965
HðÐmnNN
SfÐA
STRlDSFÁKAR OC
FRBARDÚRM
„ i uðvitað halda margir því
•t*-fram,” segir í forustugrein
New York Times á mánudag-
inn, „að Bandaríkin megi hvort
sem er til með að heyja
kjarnorkustyrjöld við Kína
áður en lýkur, og bézt sé að
láta skerast í odda nú, meðan
yfirburðir okkar í vopnabún-
aði og árásartækjum eru eins
miklir og raun ber vitni. Þetta
eru sömu mennirnir og leiddu
fyrir áratug nákvæmlega sömu
rökin að því að Bandaríkin
ættú ekki að draga stundinni
lengur að varpa kjarnorku-
sprengjunni á Moskvu. Sú hug-
mynd að allir kommúnistar
séu eins og þeim verði öllum
að tortíma er beinasta leiðin til
gereyðingar heimsbyggðarinn-
|arna er í fáum orðum gerð
grein fyrir kjama deiln-
anna sem nú eru háðar í
Bandaríkjunum um hvað til
bragðs skuli taka í Suöur-Viet-
nam. Á þingi og í blöðum skipt-
ir í tvö hom, annarsvegar eru
þeir sem vilja að saminn sé
friður í Vietnam, hinsvegar
málsvarar aukinnar bandarískr-
ar hernaðaríhlutunar í Suð-
austur-Asíu. Afstaða hinna
fyrrnefndu er túlkuð á þessa
leið í niðurlagsorðum rit-
stjórnargreinarinnar sem áður
var nefnd: „Það eina sem vit
er í er að kanna hvaða mögu-
leikar eru á að fylgja eftir
frumkvæði U Thants aðalfram-
kvæmdastjóra og de Gaulle
hershöfðingja um að koma á
samningaviðræðum í því skyni
að gera Vietnam og alla Suð-
austur-Asíu að hlutlausu svæði.
Mótbáran undanfarið ár hefur
verið sú að hernaðaraðstaða
okkar sé of veik til að samn-
ingaviðræður séu reynandi. Að-
staðan hefur versnað með
hverri viku, og síðustu koll-
steypur í her- og stjórnmála-
kerfi Vietnam gefa til kynna
að algert hrun kunni að vera
á næsta ieiti. Að senda
hundmð þúsunda Bandaríkja-
manna út í endalaust fmm-
skógast.ríð eða að jafna iðnað-
-$>
ínn bætíst í hóp /s-
fenzkra skeldýra
itn.pif
f nýjasta hefti Náttúrufræð-
ingsins. timariti Hins íslcnzkn
náttúrufræðifélags, segir Ingi-
mar Óskarsson frá því að tvær
tegundir skeldýra. sem ekki
var vitað um áður hér við
Iand, hafi komið fram á sjón-
arsviðið.
Um þetta segir Ingimar:
„önnur þeirra er kuðungur.
er á vísindamáli nefnist Trosc-
helia bernicensis (King) og
telst til ættarinnar Fasciolar-
iidae, er hingað til hefur eng-
an fulltrúa átt í íslenzkum sjó
Á íslenzku kalla ég ætt þessa
netaætt og kuðunginn bylgju-
nata. Tegund þessari svipar
mjög til hafkóhgs og skyldra
tegunda. en aðskilur sig bó
greiniléga frá þeim öllum.
Umræddur kuðungur fékkst í
botnvörpu á Síðugrunni í janú-
ar 1962 á 170 m dýpi. Hér var
um lifandi eintak að ræða 9
cm langt og er það mjög al-
gene lengd á tegundinni fuii.
vaxta.
Skel kuðungsins er nokkuð
þvkk. bakin gulbrúnu hýði.
Hvrnan er á lengd við munn-
ann og meira odddregin en
á hafkóngi. Vindingar eru 9
að tölu með ávölum brúnum.
Saumurinn fremur djúpur.
Munninn er i meðallagi víður
með flárri útrönd. sem er
greinilega buguð við rennuna,
og er innri brún randarinnar
með bét.tstæðum hnúðtönnum.
Halinn ofurlítið sveigður aft-
ur Yfirborð kuðungsms með
all-béttstæðum og áberandi.
iafnhliða bvergárum. og eru
hveriir 2 samliggjandi gárar
misgrófir að minnsta kosti á
5 neðri vindingunum. Lang-
rákir eru vel greinilegar með
berum augum og afar þétt-
stæðar.
Tegundin getur verið all-
brevtdeg að því er snertir
gerð skeliarinnar, og hafa
nokkur afbrigði af henni ver-
ið skráð.
Bvlgjunatinn finnst víða í
austanverðu Norður-Atianzhafi.
alit norðan frá Svalbarða og
suður um Grænhöfða f Afríku
á 90—109 metra dýpi. Tegund-
in ætti því að geta fifað góðu
lífi við strendur Islands bæði
í köldum sjó og hlýjum.
Hin tegundin er samloka, er
telst til jafntönnunga. I 2.
útgáfu af Skeldýrafánu Islands '■
er nafn þessarar skeljar til-
fært neðanmáls á bls. 32. Sök-
um þess, hve prentun bókar-
innar var komin langt á veg.
þegar skelin fannst, var ekki
unnt að lýsa tegundinni né
birta mynd af henni. Eins og
Skeidýrafánan þer með sér, þá
telst umrædd tegund til
hnytluættar og til sömu ætt-
kvíslar og gljáhnytlan okkar.
Hnotskelin (Nucula delphino- I
donta Migh). eins og ég hef
kailað hana. fannst í görnum
úr ýsu, sem aflaðist í Faxa-
flóa 3. febrúar 1964. Á hve
miklu dýpi er ekki vitað. Að-
eins eitt eintak fannst.
Fljótt á litiö minnir hnot-
skelin á smávaxna gljáhnytu.
Skeljarnar eru mjög kúptar,
hálfhnattlaga. Nefið er stórt.
framstætt. Fremri bakrönd
löng tengd kviðröndinni í ó-
slitnum boga. Aftari bakrönd
mjög stutt, nærri lárétt og
myndast kverk milli hennar og
nefsins. Aftari endinn stýfður.
svo að fram kemur greinilegt
(sljótt) horn við bakröndinq
Hjörin með 11—14 (11 á ís-
lenzka eintakinu) tönnum,
7—10 framtönnum og 4 aftur-
tönnum. Skellengd 3 mm.
Hnotskelin finnst við Finn-
mörk og þaðan suður með
vesturströnd Noregs, við Fær-
eyjar, við Vestur-Grænland og
á djúpsævi við Bretlandseyjar.
Fundur tegundarinnar við Is-
land kemur því engum á ó-
vart.
Báðar framangreindar teg-
undir eru varðveittar í hinu
íslenzka Náttúrugripasafni í
Reykjavík.
Af öðru efni f þessu hefti
Náttúrufræðingsins má nefna:
Litið á þang og þara eftir Ing-
ólf Daviðsson og íslenzk „liðju-
grös“ eitir sama. Jón Jónsson
jarðfræóingur skrifar um Bæli
— Fornar eldstöðvar f Norð-
urárdal og birt er niðurlag
greinar Askels Löve um þróun
lífsins. Þá ritar Ingólfur Da-
víðsson um ríki náttúrunnar.
armiðstöðvar og hafnir Norð-
ur-Vietnam við jörðu með loft-
árásum væri leiðin til blóð-
baðs á heimsmælikvarða frek-
ar en „sigurs” sem hvorugur
aðili getur nokkru sinni unn-
ið með vopnavaldi”,
Andstæðingar samninga í Vi-
etnam, ákafir talsmenn
þess að stríðið þar sé fært út
á víðari vettvang. fara ekki
dult með að þeir æskja ófrið-
ar við Kína. Nixon fyrrver-
andi varaforseti, áhrifamesti
foringi repúblikana utan þings,
lét svo ummælt fyrir skömmu,
að ef til stríðs ætti að koma
milli Bandaríkjanna og Kína
væri betra að fá það nú en
síðar. Time, nú eins og endra-
nær eitt herskáasta málgagn
bandarískrar heimsvaldastefnu.
segir 26. febrúar: „Fyrr eða
síðar getur til bess komið að
Bandaríkin verði að hætta á
styrjöld við Kína í því skyni
að varðveita aðstöðu sfna f
Suðaustur-Asíu”. Fréttatíma-
ritið telur ófrið við Kína enga
frágangssök. þótt hann væri
háður án annarra bandamanna
en stjórnarnefnun.nar í Saigon
Sjang Kaiséks og Soður-Kór-
eu. Allsráðandinn í Saigon til
skamms tíma. Nguyen Khanh.
bað Bandaríkiamenn áður en
hann var hrakinn frá völdum
að hika ekki lengur við að
ráðast á Kína. Á eftirlitsferð
úti á landsbvagðinni sagði
Khanh hvað eft.ir annað að
styrjöldinni myndi liúka á
bessu ári. ..Hann átti greini-
lega við”, segir fréttaritari
Associated Press, „að ar\naö
hVort hæfu Bandaríkin alls-
herjarófrið gegn Norður-Viet-
nam og Kína eða Suður-Viet-
nam gæfist upp”.
Að vissu leyti er þetta hnefa-
leikakeppni, og Suður-Vi-
etnam heyr sína síðustu lotu”,
hefur bandaríski fréttamaður-
inn eftir Khanh. „Þið (Banda-
rfkjamenn) hafið tapað miklu
sökum kínversku kjarnorku-
sprengjunnar. I augum margs<?>
fólks er sú sprengja framfara-
tákn. Hún sannar Asíumönnum
að vestrænu ríkin ráða ekki
lengur ein yfir vísindunum.
Þetta hefur djúptæk, sálræn á-
hrif á fólk. Á liðnum tímum
hcfur ríkt valdajafnvægi milli
Asíu og Vesturlanda. Þið hafið
haft sprengjurnar og tækin til
að beita þeim en við höfum
haft manngrúa. En þessi kín-
verska sprengja jafnar metin
þeim í hag. og fyrr eða síðar
ráða þeir yfir mikiu fleiri
sprengjum. Þið hefðuð aldrei
átt að láta Kínverjum haldast
uppi að sprengja þessa sprengju.
Nú verðið þið að hefjast handa,
ef þið ætlið að leysa Kína-
vandamálið. Það er um líf eða
dauða að tefla”.
Johnson forseti hefur undan-
famar vikur forðazt vand-
lega að gera nokkra viðhlít-
andi grein fyrir stefnu sinni í
Suður-Vietnam. Það eina sem
hann hefur látið frá sér fara
eru fáeinar innskotssetningar í
ræðum, á þá leið að stefnan sé
óbreytt og henni verði fylgt á-
fram. Hver maður sér að þetta
fær ekki staðizt, sú stefna að
styrkja stjórnarvöld i Saigon
til að sigrast á skæruliðum er
komin f ógöngur, Bandaríkja-
menn verða annað hvort að
heyja stríðið sjálfir eða semja
frið. Fréttamenn í Washington
fullyrða að ráðunautar Johnsons
séu ósammála um hvað til
bragðs skuli taka og andstæðir
hópar berjist um að vinna
hann á sitt band. Eins og siður
hefur verið í Washington síð
an misheppnaða innrásin í
Svínaflóa á Kúbu var undirbú-
in er stríðsflokkurinn í stjóm-
Fyrsta kjarnorkusprengja Kín.verja.
arskrifstofunum kallaður fálk-
ar en friðarsinnarnir dúfur.
Dúfurnar eru að þessu sinni
ekki aðeins að finna meðal
borgaralegra embættismanna,
þann flokk fylla einnig æðstu
menn landhersins, sem fýsir
ekki að heyja stórstyrjöld f
frumskógum Suðaustur-Asíu.
Fremstir í flokki fálkanna eru
aftur á móti yfirforingjar flota
og flughers, sem hyggja gott
til að beita fallbyssum sínum
og flugvélum úr fjarska gegn
fólki sem ekki getur komið
neinum vörnum við gegn slík-
um vopnum.
Þegar MacArthur hershöfð-
ingi lá' fyrir dauðánum
heimsótti JöEnson' hanh f Walt-
er Reed sjúkrahúsið. Síðasta á-
minningin sem stríðshetjan
gamla gaf vini sínum var bessi:
..Sonur sæll. látiu aldrei flækja
þér út í styrjöld á meginlandi
Asíu”. Að sögn Arthurs Krocks
í New York Times 16. febrúar
gaf MacArthur fyrirrennara
Johnsons sömu ráðleggingu. 1
samtali 5. maí 1961 skýrði
Kennedy heitinn Krock frá
viðræðum, þar sem MacArthur
staðhæfði við hann að Suðaust-
ur-Asía myndi með tímanum
öll verða kommúnistísk vegna
þess að fólkið þar vildi komm-
únisma. I samtáli 11. október
um haustið sagði Kennedy við
Krock, að hann væri enn sama
sinnis og þegar hann flutti ræð-
ur sínar um Vietnam í öld-
ungadeildinni nokkrum árum
fyrr, Bandaríkin ættu ekki að
láta dragast' út í hernað ál'meg-
inlandi Asíu. Krock tekur síð-
an orðrétt úr minnisblöðum
sem hann skrifaði nokkrum
mínútum eftir samtalið: „Auk
bess, sagði forsetinn, gætu
Bandaríkin ekki hlutazt til um
innanlandsátök sem skæruliðar
valda. og erfitt væri að sanna
að ástandinu í Vietnam væri
ekki að miklu leyti þann veg
háttað”.
Engu að síður ákvað Kenne-
dy að hefja bandaríska í-
hlutun í Suður-Vietnam f
stórum stíl. Eftirmaður hans
. sýpur nú seyðið af þeirri ráða-
breytni. Meginástæðan til að
Bandaríkin eiga sér enga ein-
dregna stuðningsmenn i vand-
ræðum sínum utan Taiwan og
Suður-Kóréu er að allir vita
að viðureignin i Suður-Vietnam
er fyrst og fremst borgarastyrj-
öld, sem hófst þegar Ngo Dinh
Diem neitaði með fulltingi
Bandaríkjastjórnar að fram-
kvæma ákvæði Genfarsáttmál-
ans um friðsamlega sameiningu
beggja hlut.a Vietnam með
kosningum undir alþjóðlegu
eftirliti. James Reston kennir
í brjóst. um lögfræðinga banda-
ríska ut.anríkisráðuneytisins,
sem þrátt fyrir „hæfileika
sína til að sanna lögmæti hvort
heldur góðs eða ills” eru í
vandræðum að réttlæta hern-
aðinn í Vietnam. „Helzta laga-
röksemd Bandaríkjanna { Viet-
nam er að bau hafi gripið til
hernaðaríhlutunar þar í landi
að beiðni lögrmæt.rar ríkis-
stiórnar. én sfðustu sextán
mánuðí hafa átta rikisstiómir
setið i Vietnam og flestar
beirra hrifsuðu völdin með of-
beldi. Þetta er óþægilegt. meira
að segja fyrir færa lögfræð-
inga. Þeir eiga auðvelt með að
sýna fram á að kommúnistar
hafi rofið Genfarsamninginn
frá 1954 gagnvart Suður-Viet-
nam. en Bandaríkin fiölguðu
hernaðarráðunautum { Vietnam
og neituðu að fallast á kosn-
ingar { Vietnam — þvert ofani
ákvæði sama Genfarsamnings
— og betta torveldar röksemda-
færsluna”. (New York Titnes
22. febrúar).
UTHANT, Burmabúinn sem
nú veitir SÞ forstöðu. brá
við eftir loftárásir Bandaríkj-
anna á Norður-Vietnarm og
bauð aðstoð sína til að koma
á friði með samningum. Banda-
ríkjastjórn virti tillögur hans
að vettugi á sama hátt og frið-
arviðleitni páfans, de Gaulle
og margr-a annarra/ U Thant er
maður hógvær eins og alþjóð-
legum embæt.tismanni ber, en í
ræðu í New York fyrir fáum
dögum lét hann Bandarikja-
menn heyra að þeir ættu vift
enga að sakast nema siálfa sig
um útbreiðslu kommúnismans í
Asiu. Hvar sem bandarísk
hernaðaríhhttun kæmi til festi
kommúnisminn rætur.
M. T. Ó.
Sýnisbók íslenzkra forn-
bókmennta á esperanto
Lítil sýnisbók íslenzkra fornbókmennta „Islandaj pra-
vocoj“ er nýkomin á esperanto, og er bókin gefin út i
Svíþjóð, af Eldona Societo Esperanto í Malmö. Það er
eitt ungu skáldanna íslenzku, Baldur Ragnarsson, sem
annazt hefur útgáfuna og þýðir efnið úr fornbókmennt-
unum, fitar um þær greinargóðan formála og skýringar.
Bókin er 110 bls., laglega útgefin.
Efni bókarinnar er Hrafn-
kels saga Freysgoða, og er öll
sagan tekin. Þá eru tveir þælt-
ir, Þorsteins þáttur stangar-
höggs og Auðunnar þáttur vest-
firzka. Og loks er þýðing á
Völuspá. Baldur hefur þýlt ým-
islegt fleira úr fornbókmennt-
unum á esperanto, og héfur
sumt birzt í tímaritinu Norda
prismo, sem gefið er út í Sví-
þjóð, með einum ritstjóra frá
hverju Norðurlandanna.
Þetta er þriðja bókin séfh
kemur frá Baldri á esperantó.
Frumsamin ljóðabók, „Stupój
sen nomo” (Nafnlaus brep)
kom út á Kanaríeyjum fyrir
' nokkrum árum. Þar kom einn-
ig út þýðing Baldurs á tveim-
ur Ijóðabókum Þorsteins frá
Hamri, „Sub stelo rigida” (Und-
ir kalstjömu). Báðar þær bæk-
ur vöktu mikla athygli beirrá
sem esperanto lesa, og var
Baldur tilnefndur „höfundur
ársins” á heimsþingi esperant-
istahreyfingarinnar á sl. ári.
SÆNSKU MENNTASKÓLA-
NPMARNIP FARA í OAfi
Baldur Uagn.arssen.
Frcttamönnum var í gær boð-
ið á fund með hluta sænsku
menntaskólanemanna og leið-
sögumönnum þeirra, sem komu
hingað til lands á sunnudaginn.
Magnús Gíslason, sem hefur haft
vcg og vanda af heimsókn þess-
arra sænsku ungmenna skýrði
frcttamönnum frá þvi mark-
verðasta, sem gerzt hefur frá
því hópurinn kom hingað til ís-
lands.
Menntaskólanemamir eru 60
talsins, frá Gautaborg, og flestif
milli 16 ára og tvítugs. Skóil
þeirra hefur innan sinna veggjá
búsund nemendur.
Á mánudaginn var fari^ méð
Svíana í Þjóðminjasafnið og
Listasafnið. Þriðjudagurinn vaf
notaður til að sitja boð Lions
klúbbana þar sem sýnd var ts-
lands-kvikmynd en gestirnir
þökkuðu fyrir sig með skemmti-
þætti. Sama dag var farið aust-
Framhald ■* 7. síðu.
i
I