Þjóðviljinn - 04.04.1965, Qupperneq 12

STÓRIÐJA
OG ERLENT
FJÁRMAGN
Haukur Helgason
■ Hér fer á eftir frásögn
af borgarafundi Stúdenta-
ráðs Háskólans og Stúd-
entafélags Reykjav;kur
um Stóriðju og erlent
fiármagn.
■ Fundarstjóri á þeim
fundi var Gunnar G.
Schram ritstjóri en frum-
mælendur ritstjórarnir
Magnús Kjartansson og
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Eyjólfur Konráð Jónsson
var fyrri frummælandi og
hóf máls á því að ræða hug-
myndir Einars Benediktsson-
ar um stóriðiu á íslandi fyr-
ir hartnær hálfri öld. Taldi
hann, að ihaldssemi og „hug-
myndahatandi smásýni" ís-
lendinga hefðu valdið því, að
við ættum nú ekki að fullu
þau stórfyrirtæki, sem áætl-
un Sætermoens verkfræðings
gerði ráð fyrir að reist yrðu
hér.
Þessu næst vék hann að
alúmínveri aðila í sambandi
við Búrfellsvirkjun. Taldi
hann að, þegar saman værú
taldar skattgreiðslur og svo
gjaldeyristekjur af alúmín-
verinu myndum við hagnast
verulega á _ staðsetningu
hennar hér. Áleit hann, að
ekki kæmi til mála að alú-
mínfyrirtækið fengi hér nein-
ar skattaívilnanir umfram ís-
lenzk fyrirtæki.
Eyjólfur vék þessu næst að
röksemdum andstæðinga þess
að hið erlenda auðfélag setti
hér upp stórfyrirtæki. Sagði
hann það fjarstæðu að halda
því fram að okkur stafaði
hætta af áhrifum auðfélags-
ins á menningu og sjálfstæði
enda hefði hann aldrei heyrt
í hverju sú hætta væri fólg-
in. Þá kvað hann fráleitt að
halda því fram að við högn-
uðumst ekki á því að setja
hér upp alúmínbræðslu í
tengslum við stórvirkjun. Við
fengjum nefnilega auk skatt-
anna og gjaldeyristeknanna
orkuverið fyrir tiltölulega
lágt verð skuldlaust eftir 25
ár.
Ræðumaður vék þessu
næst að vinnufólksskortinum
og taldi að það vandamál
mætti leysa með því að
draga úr framkvæmdum
hersins árið 1968, þegar á-
ætlað er að framkvæmdir
standi sem hæst.
Loks brá Eyiólfur sér um
stund austur fyrir tiald en
ekki verður farið út í þá
sálma hér.
Magnús Kiartansson var
síðari frummælandi, en ræða
hans var birt í heild í blað-
inu í gær.
Er framsögumenn höfðu
lokið máli sínu höfðu alls 7
beðið um orðið og fyrstur
þeirra tók til máls Sveinn
Biörnsson. framkvæmdastjóri
Iðnaðarmá’astofnunarinnar.
Ræddi hann í upnhafi þá
möguleika. sem við íslend-
ingar hefðum á sviði iðnað-
ar þæði hvað snerti land-
búnaðarafurðir og fiskafurð-
ir. Hins vegar væri nauð-
synlegt fyrir okkur að nýta
enn betur en þegar er gert
þá orku sem fyrir hendi er í
fallvötnum. Þetta væri hins
vegar talsvert kostnaðarsamt,
ef við ætluðum að nýta raf-
orkuna sem iðnaðarbíóð og
þá væri vænlegast að leita
erlends fjármagns.
Haukur Helgason hagfræð-
ingur sagði að mörg atriði
bæri að líta á í þessu sam-
bandi önnur en þau hag-
fræðilegu. Þar bæri að taka
tillit til menningarlegrar
stöðu þjóðarinnar. En þar
sem Eyjólfur Konráð hefði
eingöngu haldið sig við efna-
hagshlið málsins kvaðst hann
ætla að fara inn á þær braut-
ir.
Hann sagði, að með því að
selja orku til hins erlenda
auðhrings værum við að af-
sala okkur auðlindum til 50
ára. Þetta væri svo m.a. rök-
stutt með því, að íslenzkur
iðnaður væri svo illa á vegi
staddur og svo fábreyttur að
koma þyrfti upp nýjum iðn-
greinum.
í þessu sambandi minntist
Haukur á ræðu er haldin var
á verkfræðiráðstefnu 1962
þar sem sagt var, að hag-
vöxtur innlendra iðngreina
gæti ekki aukizt meira en
um 2% á ári en hins vegar
þyrftum við að auka hag-
vöxtinn um 8°/o á ári ef vel
ætti að vera. Það hefði hins
vegar komið á daginn að
hagvöxtur hefði aukizt um 7
o/„ árið 1962, 8% 1963 og 10
«/„ árið 1964 og það án þess
að nokkuð sérstakt væri gert
til þess. Af þessu væri ljóst,
að ef við legðum krafta okk-
ar í að efla innlendar iðn-
Sveinn Benediktsson
Páll Bergþórsson
greinar bæði í Jandbúnaði og
sjávarútvegi gætum við ugg-
laust margfaldað hagvöxtinn
á stuttum tíma. Sömuleiðis
væri augljóst að það væri ó-
skynsamlegt að leggja út í
óarðvænlegt og áhættusamt
alúmínfyrirtæki.
Fyrirtæki þetta gæfi nefni-
lega ekki svo miklar fjár-
fúlgur í aðra hönd. Væri það
mestmegnis fólgið í vinnuafli,
sem við mættum sízt án vera
í okkar eigin atvinnuvegum.
Að lokum beindi Haukur
þeirri spurningu til Eyjólfs
Konráðs hvort hann væri
virkilega svo glámskyggn að
telja okkur hag í því að
fórna fallvötnum okkar um
árabil, til að láta þau mala
gull í greipar útlendinga?
Jónas Sveinsson læknir
ræddi um þær stórstígu
framfarir, sem kjarnorkan
hefur tekið á skömmum tíma.
Væri því ekki hætt við því
að alúmínfyrirtæki knúið
rafmagni færi á hausinn, er
kjarnorkan héldi innreið sína
fyrir alvöru? Og hvar stæð-
um við þá?
Sigurður Thoroddsen verk-
fræðingur ræddi um þau
vandamál, sem ísamyndun
hlyti óhjákvæmilega að valda
£ Þjórsá við Búrfell ef út í
stórvirkjun yrði farið þar.
Hefði bæði hann og Sigurjón
Rist vatnamælingamaður var-
að mjög við þessum ísamynd-
unum; Sigurjón hefði meira
að segja tekið svo djúpt í
árinni að hætta væri á ís-
truflunum 7 mánuði á ári.
Greinilegt væri að breyta
þyrfti fyrirliggjandi áætlun-
um en nú væri hún, Búrfells-
virkjunin ekki rekstrarhæf
eins og nú horfði og hefðu
norsku sérfræðingarnir stað-
fest þetta.
Þá sagði ræðumaður, að
eftir þeim samanburði, sem
fyrir lægi væri stórvirkjun
með bræðslu 400 miljón kr.
hagstæðari en stórvirkjun án
bræðslu og 800 milj. kr. hag-
stæðari en hin svonefnda
smávirkjanaleið, en þær á-
ætlanir væru vilhallar. Bilið
þarna á milli myndi hins
vegar minnka stórlega, ef
tekinn væri með í reikning-
inn rekstrarkostnaður gas-
túrbínustöðvar o.fl.
Sigurður taldi, að rann-
sóknir á virkjunarmöguleik-
um væru allt of skammt
komnar til að á þeim mætti
bvggja og það væri ekkirétt
að farið að leggja allan kraft
í að rannsaka einn stað á
stóru vatnasvæði en láta
önnur vatnasvæði liggja hjá
garði.
Rögnvaldur Þorláksson,
verkfræðingur, hélt því fram
að fiskveiða- og landbúnað-
arþjóðir yrðu aldrei sam-
keppnisfærar við háþróaðar
iðnaðarþjóðir. Þess vegna
yrðum við að keppa að því
að koma hér upp stórvirkjun
og stóriðju. Þá væri þess að
gæta að vatnsaflið yrði stöð-
ugt lítilsigldara í samanburði
við kjarnorkuna og því væri
um að gera að koma ám okk-
ar í lóg hið allra fyrsta.
Páll Bergþórsson, veður-
fræðingur, sagði, að því mið-
ur væru rannsóknir á veður-
fari á þessum fyrirhugaða
virkjunarsvæði Þjórsár mjög
skammt á veg komnar. Þó
væri ljóst af fyrirliggjandi
rannsóknum að þar væru
miklar frosthörkur, en það
bæri að hafa í huga að tíð-
arfar hefði verið óvenju milt
síðustu þrjá áratugina og var-
ast bæri að taka þessar rann-
sóknir alltof bókstaflega. Þá
hefði stóriðjunefndin alveg
gleymt að taka með í reikn-
inginn hina staðbundnu ís-
myndun, sem alltaf væri fyr-
ir hendi, auk þess sem hún
hefði augljóslega ekki gert
sér grein fyrir hinu mikla
ísskriði í ánni og ekki reikn-
að með reksturskostnaði
varastöðvanna í áætlunum
sínum.
Stóriðjunefnd hefði því
gert sig seka um vísvitandi
falsanir í útreikningum sín-
Jakob Björnsson
Sunnudagur 4. apríl 1965 — 30. árgangur — 79. tölublað.
Óku yfir Möðrudalsöræfi á hjarni
Sl. miðvikudagkvöld komu
hingað til Reykjavíkur tveir
ungir menn austan úr Hróars-
tungum og komu þeir á Land-
rover landleiðina að norðan og
austan. Fóru þeir yfir Möðru-
dalsöræfi á hjarni en eftir að
kom í Mývatnssveit var vegur-
inn snjólaus alla leið tilReykja-
víkur.
Þjóðviljinn hitti að máli ann-
an þessara manna, Eyþór Þórar-
insson frá Vífilsstöðum en fé-
lagi hans í förinni var Stefán
Jónsson frá Brekku. Sagði Ey-
þór að ferðin yfir Möðrudals-
öræfin, frá Jökuldal að Möðru-
dal hefði aðeins tekið fjóra
tíma. Er allmikill snjór á leið
þeirri en harðfenni og hjarn og
komust þeir viðstöðulaust á
jeppanum með því aðhafakeðj-
ur á afturhjólum. Sjaldgæft er
að hægt sé að aka þessa leið
á hjarni en í fyrri viku ók
maður af Héraði austur yfir
Möðrudalsöræfi á Rússajeppa.
Eyþór sagði að lokum að tals-
vert mikill snjór væri á Héraði
og vegir sums staðar illfærir
eða ófærir af þeim sökum.
Sigurður Thoroddsen
um og væru reikningskúnst-
ir hennar ekki ósvipaðar því,
þegar rauparinn Sölvi Helga-
son bvaðst hafa reiknað tví-
bura í konu. Munurinn væri
þó sá, að Sölvi Helgason
hefði verið meinlaus gortari
en reikningssölvar ríkis-
stjórnarinnar væru blátt á-
fram hættulegir heilbrigðri
skoðanamyndun almennings
um þetta stórmál. En þó stór-
iðjunefndin hefði gleymt öll-
um ofangreindum atriðum
hefði hún þó aldrei gleymt
að láta líta út fyrir að hún
væri að plata hringinn.
Jakob Bjömsson, verk-
fræðingur, leiðrétti í upphafi
máls síns þann misskilning,
sem fram kom í ræðu Eyj-
ólfs Konráðs, en ritstjórinn
taldi grein eftir Jakob hafa
sannað, að við yrðum að
hafa okkur alla við að virkja
fallvötn okkar vegna sam-
keppnishættunnar við rafork-
una. Samkvæmt áliti sér-
fræðinga er nú talið að kíló-
vattstund frá kjarnorkuveri
í Bandaríkjunum muni kosta
17 til 22 aura 1968—1970, en
22—30 aura í Evrópu sama
tímabil. Þess bæri auk þess
að gæta að þær þjóðir, sem
byggðu kjarnorkuver ættu
mjög lítið eftir af raforku-
lindum og þess vegna yrðu
þær að grípa til annarskon-
ar orkuframleiðslu. Þá hefðu
þær þjóðir efnahagslega getu
til að byggja stór kiarnorku-
ver þar sem framleiðslu-
kostnaðurinn kemur mun
hagstæðar út.
Þá vék Jakob að þýðingu
raforkunnar fyrir iðnaðinn
og taldi þar skipta í tvö
horn. Annars vegar iðnað,
sem notar raforkuna sem
hjálpartæki og þar skiptir
raforkukostnaðurinn sáralitlu
máli, þar sem hann væri
innan við l°/n af rekstrar-
kostnaðinum. Hins vegar
væri svo stóriðjan, sem not-
aði rafmagnið sem hráefni og
þyrfti því að fá það á sem
lægstu verði. Sagði hann að
hreinn .hagnaður af hverri
kílóvattstund í fyrra tilvik-
inu væri 20 aurar en aðeins
einn eyrir í síðara tilvikinu.
Þess vegna væri augljóslega
hagstæðara að efla „venjuleg-
an“ iðnað en að fara út í
stóriðju.
Þá talaði Björn Teitsson,
stúd. mag. og taldi hafa
komið fram í ræðum þeirra
Sigurðar Thoroddsen og Páls
Bergþórssonar, að virkjun við
Búrfell væri stórvafasöm
vegna ísmyndunarinnar. Virt-
ist því hagstæðara að fara
Framhald á 9. síðu.
Grásleppuveiðar erfiðar
vegna íssins
Húsavík 2/3 — Afli Húsavíkur-
báta hefur verið frekar rýr að
undanförnu. Hrognkelsaveiði er
erfitt að stunda vegna lagíss-
ins hér á víkunum. Margir
hugðu gott til grásleppuveið-
innar en óvíst er hvort unnt
verður að stunda hana að ráði
vegna íssins. Þó munu nokkrir
hafa gert tilraunir til grásleppu-
veiða. Veður er með afbrigð-
um gott, logn og frostlaust. —
K. J.
Davíðskvöld á ísafirði
ísafirði 3. apríl. — í gær var
haldið í Alþýðuhúsinu Davíðs-
kvöld á vegum Menningarráðs
ísafjarðar. Fyrst flutti séra Sig-
urðui^ Kristjánsson prófastur, á-
varp, en síðan flutti séra Sig-
urður Einarsson í Holti erindi
um Davíð, rakti ætt hans og
ævi og skáldskap <hans í bundnu
og óbundnu máli. Þá söng frú
Herdís Jónsdóttir fjögur kvæði
eftir Davíð með undirleik Ragn-
ars H. Ragnars. Síðan las Sam-
úel Jónsson prólóg Gullna hliðs-
ins en Ásta Eggertsdóttir flutti
Sálina hans Jóns míns í gervi
kerlingar. Karlakór ísafjarðar
undir stjórn Ragnars H. Ragn-
ars flutti þrjú af kvæðum Da-
víðs, en Sigríður Ragnarsdóttir
lék undir á píanó. Hvert sæti
var skipað í húsinu og urðu
margir frá að hverfa; þótti
mönnum þetta hin ánægjuleg-
asta samkcnna.
Um fyrri helgi kom Rögn-
valdur Sigurjónsson píanóleikari
til ísafjarðar og hélt tónleika
í Alþýðuhúsinu. Voru þeir vel
sóttir og hrifning mikil. — H.Ó.
Þar hyggur margur til glóðaríhnar
Seyðisfirði, 2. apríl — Ó-
venjumikið hefur verið um
barnsfæðingar hér á Seyðisfirði
að undanförnu. Þannig fæddust
11 böm í febrúar. Og ef reiknað
er út frá fjölda þeirra kvenna
hér í kaupstaðnum sem er á
þeim aldri að geta fjölgað
mannkyninu, þá hefur tuttug-
asta hver þeirra átt barn í þess-
um mánuði. Af þessum 11 börn-
um eru 8 strákar; þykir þetta
benda til þess að nú ári vel fyr-
ir þá sem langar til að eignast
syni. Henda menn gaman að
því að margur hyggi gott til
glóðarinnar. — J. S.
Borgarbúar forðast að koma
nálægt Húnvetningum
Blönduósi 2/3 — Ekki hafa ver-
ið mikil brögð að inflúenzunni
hér á Blönduósi fram að þessu
en þó er hún farin að stinga
sér niður hér. Hinsvegar hef ég
haft spurnir af því að í Vatns-
dal og Þingi liggi allt heimilis-
fólkið á sumum bæjunum.
Skemmtanir Húngyökunnar
hafa ekki verið fjölsóttar enn-
þá. Húnavökunni lýkur á sunnu-
dag og ef að líkum lætur verð-
ur mikið fjölmenni á skemmt-
ununum um helgina.
Margir Húnvetningar sem gist
hafa höfuðborgina síðustu daga
hafa kvartað um að borgarbú-
ar hafi heldur sniðgengið þá og
jafnvel forðazt að koma nálægt
þeim. Kenna þeir þetta auglýs-
ingum sem lesnar hafa verið í
útvarpinu undanfarna daga um
inflúenzufaraldurinn. — B. P.
Þurrkofninn strandaði á Reyðarfirði
Raufarhöfn 2/3 — Lítil breyt-
ing hefur orðið á ísnum eiinþá
og er samfelldur ís svo langt
sem augað eygir. Okkur hefur
þó tekizt að verja höfnina enn
þá og er það að þakka stálvír
sem strengdur var þvert yfir
höfnina. Annars má segja að
við séum alveg innilokaðir
hérna, vegna íssins.
Olíu- og vörubirgðir eru næg-
ar enn sem komið er.
Við lásum um daginn stóra
og mikla ísbjarnarfrétt í einu
dagblaðanna og erum heldur
vantrúaðir á sannleiksgildi
hennar Við höllumst helzt að
þeirri skoðun að þarna hafi ver-
ið um ótímabært aprílgabb að
ræða.
Atvinnuástand hér er sæmi-
legt, þótt ekki sé hægt að
stunda sjóinn. Unnið hefur ver-
ið að ýmsum lagfæringum í
Síldarverksmiðjunni að undan-
förnu. Meðal annars átti að
skipta þar um þurrkofn og átti
nýr ofn að korna að sunnan.
Hann komst hinsvegar ekki
lengra en til Reyðarfjarðar og
er óvíst hvenær hægt verður að
koma honum hingað til Rauf-
arhafnar.
Heilsufar hefur verið heldur
bágborið að undanförnu, hér
hefur geisað slæm kvefpest og
hálsbólga. — H. R.
Tregur afli síðustu daga
| Hellissand 2/3 — Síðustu daga
| hefur afli verið heldur tregur.
■ Heildaraflinn frá áramótum er
"" 3665 tonn og er það 1100 tonn-
um meira en á sama tíma í
fyrra. Hæstu bátamir eru Ham-
ar 646 tonn, Skarðsvík 612,
Arnkell 610 tonn. — S. A.