Þjóðviljinn - 10.01.1968, Side 5

Miðvikudagur 10. janúar 1968 — ÞJOÐVILJINTJ — SlÐA j
Magnús Kjartansson:
VERKLYÐSMAL OG STJORNMAL
Nassta margir hafa orðið til
þess í ýmsum blöðum að yrða
á höfund þessarar greinar vegna
forustugreinar sem birtist hét i
blaðinu 16da desember í fyrra,
en þar var að gefnum mörgum
tiiefnum spurzt fyrir um af-
stöðu Harmibals Valdimarsson-
ar og Bjöms Jónssonar til
kjaramáia. Vænti ég að mér
verði virt til vorkunnar þótt
ég ræði þau mál nokkru frekar
að afstöðnum hátíðum; þó mun
ég láta hjá líða að eiga hlut
að þvi lágkúrulega pexi og
þeirri vanstilltu tilfinningasemi
sem einkennt hefur málflutn-
inginn i Verkamanninum. Hitt
munu margir rnæla og réttilega
að óskemmtidegt sé til þess að
vita að Alþýðubandalagsmenn
skuli þurfa að spyrja opinber-
lega um afstöðu þeirra Hanni-
bals og Bjöms. En á því bera
þeir einir sök. 1 byrjun desem-
bermánaðar — nokkmm dög-
um eftir að rfkisstjómln hafði
framkvæmt stórfelldustu árás á
lífskjör launafólks síðan 1960 —
gengu þeir út af miðstjómar-
fundi Alþýðubandalagsins á-
samt átta mönnum öðrum, þeim
fundi sem meðal annars átti að
ræða hin nýju viðhorf í efna-
hagsmálum og kjaramálum, og
voru röksemdir þeima fyrir
slíkri ráðabreytni þégóminn
einber. Síðan hafa þeir Hanni-
bal og Björn ekki tckið neinn
þátt í störfum Alþýðubanda-
lagsins, hvorki f þingflokki
hans né öðrum stofnunum, lx>ir
hafa á þessu tímabili neitað að
taka þátt í samstarfi innan Al-
þýðubandalagsins, einmitt þeg-
ar á þvi valt að stjómmálasam-
tök alþýðunnar gætu brugðizt
við árásum stjómarvaldanna á
sem einbeíttastan og framsýn-
astan hátt. Af þessum ástæðum
hefur ekki verið unnt að ræða
við þá Hannibal og Björn inn-
an vébanda Alþýðubandalags-
ins. Hins vegar hafa næsta dul-
arfullar frásagnir um afstöðu
þeirra sézt í Verkamanninum
og aðalmálgögnum rfldsstjórn-
arinnar, þar sem þeir hafa um
skeið verið nefndir hinir „á-
byrgu aðilar“ í verklýðshreyf-
ingunni og öðrum vinsamlegum
heitum sem þeim hafa ekki
æviníiega verið þelffnð
„Breytt um eðli"
Hér skal ekki um það rætt
að sinni af hvaða ástæðum
stjórnarblöðin telja sig nú geta
skipt Alþýðubandalagsmönnum
í „ábyrga“ menn og „óábyrga".
heldur er rétt að eftirláta
Verkamanninum að túlka af-
stöðu þeirra Björns og Hanni-
bals — ég verð þá naumast
vændur um „afskra?mingar“ og
,,dylgjur“ eins og gert er í síð-
asta töluþlaði „Frjálsrar þjóð-
ar.“ I Verkamanninum 8dn des-
ember var lögð áherzla á þau
fagnaðarríku „tímamót" að
Hannibal og Björn hefðu klof-
ið miðstjórnarfund Alþýðu-
bandalagsins skömmu eftir
gengislækkun og afnám vísi-
tölubóta, en þar reyndist
einnig vera rúm fyrir næsta
fróðlegar kenningar um kjara-
mál. í grein sem nefndist
„Kjarabaráttan er breytileg" og
var auðsjáanlega samin af Birni
Jónssyni var m.a. komizt svo
að orðir
„Með gengislækkuninni hefur
kjarabaráttan breytt um cðli og
komizt á nýtt stig. Vcttvangur
er nú verðlagsnefnd. 1 þessari
nefnd fer nú fram dag hvern
hin harðasta kjarabarátta, bar-
átta um það hvemig afleið-
ingar gengislækkunarinnar skuii
skiptast . . . En hér ræður rík-
isstjómin úrslitum. Og með því
mun verða fylgzt á hvora
sveifina hún snýst. Hér cr um
líf hennar eða dauða að tefla.
Guggni hún fyrir hagsmunum
kaupsýslumannanna munu 4-
hrilf gengisfeltingarinnar renna
út í sandinn og útflutningsat-
vinnuvegimir standa verr en
nokkru sinni fyrr, stórfell ari
kjaraskerðing hittir alþýðu-
heimilin en gerzt hefur í þrjá
áratugi, milliliðirnir sitja uppi
með allan afraksturinn af striti
þjóðarinnar undanfarin vél-
gengnisár. Afleiðingin yrði
stéttastríð, harðara en hér
hefur þekkzt í áratugi. En full-
trúar atvinnurekenda hafa hér
inn var hinsvegar reiknaður
samkvæmt nýju vísitölunni, en
á hana hafði verklýðshreyfing-
in fallizt — að sjálfsögðu að-
eins á þeirri forsendu að verð-
trygging launa héldist óslitið.
Ríkisstjórnin hafði hins vegar
þann ,hátt á að reikna desem-
beruppbótina eina samkvaemt
nýju vísitölunni en fella síðan
niður lagafyrirmæli um verð-
tryggingu launa — það var ÖU
heykingin. Ákvörðun verklýðs-
lengur tryggðar í lögum. Þar
við bættust svo aðrar verð-
hækkanir. lsta desember s.l. —
áður en áhrifa gengislækkunar
var farið að gæta — var til
dæmis svo komið að almennt
verðlag hafði hækkað síðan i
október um 8% en á móti höfðu
aðeins komið vísitölubætur sem
námu 3,39%. Yfir 4,5% stóðu
þá óbætt svo að fyrirsjáanlegar
voru a.m.k. 12% verðhækkanir
samanllagt. Á móti er svo talað
bal Valdimarsson hefur að vísu
birt svokallaða svargrein i
Verkamanninum og Bjöm Jóns-
son flutt mér sérstæðar ára-
mótakvcðjur, en í þeim ritsmíð-
um birtist sú hvimleiða árátta
sumra manna að láta tilfinn-
ingasemi koma í stað röksemda,
óp i stað umræðna. (Hanniba!
Heldur því t.d. fram að ég hafi
kallað hann og Bjöm „verk-
lýðssvikara'*. Það orð hetur mér
ekki einusinni komið í hug.
xlix árg 43. tbl jy|ý ycrí)lii«?sákva‘<)i . krKKm)
Föstudagur 15. desember 1967 *
kaujisvsluslcníiini
prl að bera htula dyrlíð|r>
aukans
I Ml M-lði.i, .
-iVtiÍa;
I.-H- M..I *.■.!» ...lUI Uór. ,1.1«, 61 vr.lt*» v»r |ni ,f M. f,„,„ o-,Aln, j,,,
Sæiri ív rrm;;? v*?*?**............'i? *-,;;i ................................ • ■
....... l„ I,..........................-...... '„r&lsfixirtulijli «*,,, f.r.,, fj,„A„„y,v,..i6,|, |.„, , f, ,i,
)„•(!,r ,(.,Ai.Vl..,.vfiÍ,;i,li„„„l„„. . ....*/..I.H !„> .....h„,.,!l.»UU,v.s!í.iH.»Jll.biiu„..^>„j
loks gullið tækifæri til að draga
úr kröfum um almennar launa-
hækkanir og hindra stórstyrjöld
á vlnnumarkaðinum snemma á
næsta ári. Þcirra tækifærl er
að hjálpa til að hindra verð-
hælckanir, halda vöruverði i
skefjum . . . Þcssi atriði og
önnur, sem verðlagsnefnd mun
fjalla um næstu daga eru lykil-
atriði í verkalýðsbarátlunni.
Þróun vcrðlagsmúlanrta nú og á
næstu vikum mun ráða úrslit-
um um cðli og inntak kjarabar-
áttunnar á n;esta ári.“ (Lelur-
brcytingar mínar hér og síðar).
Ekki fór á milli mála hvaða
kcnningu hér var verið aðboöa.
Samningar í verðlagsnefndinni
áttu oð koma í stað kjarabar-
áttunnar; verðlagsakvajði áttu
að skera úr um það hvort
verkafólk færi fram á kaup-
hækkanir á árinu 1968 og fylgdi
þeim kröfum eftir með afli
samtakanna. Ríkisstjórninni var
boðið líf ef hún féllist á slíka
samninga; atvinnurekendum
var boðið uþp á að „hindra“
kjarabaráttu á sömu forsendum.
S* s • U
igur a „sigur
ofan
I næsta eintaki af Verka-
manninum var svo birt sú fagn-
aðarríka frétt að mikill sigur
hefði unnizt í „baráttunni i
verðlagsnefndinni“: „Stórglæsi-
Icg frammistaða hjá fulltrúum
launbcga". Var i upphafi vikið
lítiillega að þvi að í október-
og nóvemþermánuði hefði verið
tekizt á um vísitölugreiðslur á
kaup og komizt svo að orði um
það ntriði:
„Sú bai’útta varð hörð og
ströng, en viturleg forys'a
tryggði órofa samstöðu um
höfuðkröfuna, óskerta vísitölu-
greiðslu á laun og fullnaðarsig-
um vannst: ríkisstjórnin hcyktist
á fyrirætlan sinni.“ ,
„Fullnaðarsigurinn" var i þvi
fólginn að verkafólk fékk 3,39n’n
vísitöiluuppþót á kaup lsta des-
ember. Samkvæmt lögum og
samningum sem áður höfðu
gilt átti launafólk að fá 6-7%
ketuphækkun. Leegri skammtur-
hféyfingarinnar um að láta sér
þennan kost lynda lsta desem-
þer var vafalaust þyggð á raun-
sæju mati — en hvernig hugsa
þcir menn sem kalla þessi
rmílalok „fullnaðarsigur"?
Eftir þennan inngang um
r,fullnaðarsigurinn“ fjallaði
grein Verkamannsins i löngu
máli um enn stærri sigur sem
síðan hefði unnizt í verðlags-
nefndinni — þar hefði sá ár-
angur náðst sem í fyrri grein-
inni var tailinn „lykilatriði f
verklýðsbaráttunni“:
„Fulltrúar launþega hafa hér
unnið þrekvirki og Iaunþcga-
samtölcin einn stærsta sigur
sinn á síði^tu árum . . . sýndu
þeir þar bæði þá liörku og
samningalipurð, sem nauðsyn-
leg var til að bcra sigur úr
býtum. Nefndarmenn lögðu nótt
við dag og spöruðu sér ékkert
erfiði. Sigrar í vcrkalýðshrcyr-
ingunni vinnast ekki mcð ræðu-
höldum og grcinum cinum sam-
an, hcldur cinbcittri og vitur
Iegri forustu og órofa samstöðu
um málefnin hverju sinni.“
Þarna höfðu semsé gerzt þeir
atburðir sem í næsta blaði á
undan voru taldir ráða úrslit-
um um kröfugerð og kjarabar-
áttu á árinu 1968.
1,5 vísitöíustig
I hverju var svo fólginn sá
árangur sem tadinn var einn
stærsti sigur verklýðshreyfing-
arinnar á síðustu árum? Það er
rakið f löngu máli f grem
Vorkamannsins, en mcginniður-
staðan er dregin saman á þessa
leið: Samkvæmt þeirri tillögu
sem fulltrúar Alþýðusambands-
ins og fulltrúi ríkisstjórnarinn-
ar samþykktu var talið að al-
mennt verðlag myndi hækka af
völdum gengislækkunarinnar
um 7,5%. Samkvæmt tillögu
þeirri sem fuilltrúar kaup-
sýslumanna og atvinnurekendn
höfðu flutt var talið að verðlag
myndi hækka um 9%. Þarna
var semsé tekizt á um 1,5% —
en þrátt fyrir þé leið sem valin
var átti launafólk að taka á sig
7,5% v^rðhækkanir án þess að
nokkrar v vísitölubætur væni
um tollalækkanir sem nemi 2%,
en engu að síður blasir sú stað-
reynd við að launafólki er ætl-
að að bera bótalaust a.m.k. 10%
hækkun á almennu verðlagi,
jafnvel þótt nýju verðlagsá-
kva>ðin séu\ látin standa ó-
högguð til frambúðar.
Á þetta er engan veginn bent
til þoss að gera lítið úr þeirri
gagnsemi sem fólgin er í verð-
lagsákvæðum og verðlagseftir-
liti eða til þess að vanmeta
þau 1.5% sem um var deilt í
verðlagsnefndinni. Sjálfsagt er
að meta hvern slíkan arnngur
að verðleikum — og jafnframt
af fúllu raunsæi. En hvers kon-
ar skrumskæling á veruleikan-
um er það, að telja 1,5% tak-
mörkun á verðliækkunum ein-
hvern mesta sigur verklýðs-
hreyfingarinnar — á sama tíma
og við blasir 10% óbætt meðal-
verðbækkun? I hverra þágu er
sú kenning að átök um hálft
annað vísitölustig valdi þyf að
kjarabaráttan hafi „breytt um
eðili“ og flutzt yfir í verðlags-
nefndina?
(Innon sviga má minna á
það að takmörkun á verðlags-
ákvæðum í sambandi við geng-
islækkanir er cngin nýjung á
Islandi, heldur föst regla. A-
stæOan er auðvitað sú nð þeg-
or gengið er fellt hækka inn-
fluttar vörur í verði að krónu-
tölu, og óbreytt álagningar-
prósenta myndi færa kaupsýslu-
mönnum verulegan gróða. Eng-
in ríkisstjóm á íslandi hefur til
bessa talið slíkt fært; f sam-
bandi við gengislækkuninn 1960
setti viðreisnarstjórnin sjálf té
nð mynda nýjar reglur með
lægri álagningarprósentum en
nú hafa verið ákveðnar. Engum
datt þá í hug að taila um ein-
hvem mesta sigur sem verk-
lýðshrcyfingin hefði unnið.)
Þröngur stakkur
Fyrirspurnir um afstöðu
Hannibals Valdimarssonar og
Björns Jónssonar voru þannig
ekki bomar fram að ástæðu-
lausu, en þvi miður hafa ekki
fengizt nein skýr svör. Hanni-
Þegar fjallað er um vandamál
er ekkert eðlilegra en að skoð-
anir reynLst skiptar, og ágrein-
ingur stafar sem betur fer oft-
ast af öðru en ,,svikum“.) Ég
hef enga löngun til þess að lát,a
Hannibal hasla umræðum völl
á því lagkúrulega sviði sem
hann markar í grein sinni; hins
vegar kemur þar fram sjónar-
mið sem vert er að vekja at-
hygli á, því að það varpar ljósi
á ýmLslegt sem nú er að gerast.
Hannibal segir:
„Er vandséð með hvaða réttl
Magnús Kjartansson, som vafa-
samt er, að nokkurntíma setið
hafi verkalýðsfund, hvað bá
difið hendi í kalt vatn í verka-
lýðsbaráttu fyrr eða sfðar, —
gerir sig að yfirsiðameistara
verkalýðshreyíingarinnar og vei-
ur henni köpuryrði úr ritstjóra-
stóli sfnum. Mér lifigur við að
fullyrða að „Enginn bað þig orð
til hneigja . . .
Þegar vanstillingunni sleppír
er athyglisverðast hvað Hanni-
bal Valdimarsson sníður verk-
lýðshreyfingunni þröngan stakk.
Að hans mati eru sósíalistísk
stjórnmálasamtök ékki hluti af
verklýðshreyfingunni. Sósfal-
istafloklcurinn hefur ekki verið
neinn aöili að verklýðsbaráttu
á íslandi; Þjóðviljinn hefur
ekki verið vopn verkafólks f
hagsmunabaráttu þess; Alþýðu-
bandalagið er ekki hluti af
verklýðshreyfingunni. Engir
menn hafa „rétt“ til að tala
um verkllýðsmál nema útvaldir
n leiðtogar — eins og Hanníbal
Valdimarsson.
„Fræðileg”
skilgreining
Þetta sjónarmið er síðan rök-
stutt á „fræðilegan“ hátt í for-
ustugrein Frjálsrar þjóðar 4ða
janúar s.l. en þar er m.a. kofn-
izt svo að orði:
..Alþýðubandalagið er stofnað
í nánum tengslum við Alþýðu-
samband Islands . . . Fátt er
þvi hættulegra framtíð banda-
lagsins en ef forysta þess getur
ekki átt samleið með leiðtogum
Iaunþegasamtakanna í kjara-
málum. Enginn skyldi skiilja
þessi orð svo, að Frjáls þjóð
telji leiðtoga alþýðusamtakanna
hafna yfir gagnrýni. Þeir gera
vafalaust skyssur eins og aðrir
og láta ýmislegt ógert, semgera
þyrfti. Hér er raunar bagalegur
skortur á heilbrigðri, rökstuddri
og velviljaðri gagnrýni á for-
ystu stéttarsamtakanna. En
Þjóðviljinn hefur ekki bætt á
nokkum hátt úr þvi. Þar var
okki um annað að ræða en af-
skræmingar á fréttum og dylgj-
ur, settar fram í því skyni að
gera einstaka menn tortryggi-
lega. Ekkert væri heldur við
það að athuga, þótt ritstjórar
Þjóðviiljans reyndust ekki eiga
pólitíska samleið með leiðtog-
um Iaunþega. En sé svo, er
hæpið, að þcir eigi sér starfs-
vcttvang í Alþýðubandalafiinu.
Ef flokkslaunaðir atvinnustjórn-
málamcnn, sem aldrci hafa ná-
iægt verklýðsbaráttu komið,
ætla að taka ráðin af ábyrgum
Iciðtogum launþcga um stefnu
bandálagsins í kjaramálum, eru
samtðkin orðin allt annað en
bcim var ætlað, og þarf því að
kanna allan tilvcrugrundvöll
þcirra að nýju.“
Hér er ævinlega talað um
„leiðtoga launþega" án nokk-
urrar skilgreiningar, það orða-
val á við Guðjón í Iðju ekki
síður en Hannibal Valdimars-
son, Guðmund H. Garðarsson
ekki síður en Bjöm Jónsson.
Hér er samt ærin þörf skil-
greiningar, þv£ „leiðtoga laun-
þega“ hefur sannarlega greint á
um margt á undanfömum árum
og áratugum; ágreiningur þeirra
á miLli um stefnuna í kjara-
málum hefur raunar oft verið
meginatriði í pólitískum átök-
um á Islandi; — á Alþýðu-
bandalagið nú að verða af-
skiptalaust um þau mál? Vera
má þó að einvörðungu sé átt
við miðstjómarmenn Alþýðu-
sambands Islands, en ekki bæt-
ir það úr skák — svo sem
kunnugt er hefur oltið á ýmsu
um forustu heildarsamtakanna
á undanfömum áratugum og á-
tök um stjórnarkjör í A.S.Í. oft
orðið afarhörð og örlagarík; em
þau mál nú orðin utan vébanda
Alþýðubandalagsins? En ef til
vill em „leiðtogar launþega“
þeir einir sem flokksbundnir
em í Alþýðubandalaginu. En
eiga þeir þá að hafa sjálf-
dæmi um stefnu bandalagsins í
kjaramálum án þess að óæðri
flokksmenn hafi „rétt“ til af-
skipta? Og hvað á að gera ef
ágreiningur kemur upp milli
„leiðtoganna"?
Ætli það sé ekki einsætt að
þessi „íræðiilega‘“ skilgreining
Frjálsrar þjóðar fær ekki stað-
izt? Alþýðubandalagið hlýtur
að líta á stefnuna í kjaramál-
um sem eitt meginverkefni sitt,
og ákvarðanir um þá stefnu her
að taka á lýðræðislegan hátt af
stofnunum bandalagsins með
fullri þátttöku allra Alþýðu-
bandalagsmanna, einnig rit-
stjóra Þjóðviljans. Bandallagið
getur síðan skuldbundið alla
félaga sfna tii þess að hlíta
stefnunni, ,,‘leiðtogana“ jafnt
sean aðra. Sú nýstárlega stefna
sem mótuð var í Verkamannin-
um og rakin var hér að framan
hefur hins vegar aldrei verið
saimþykkt í neinni stofnun Al-
þýðubandalagsins — af þeirri
einföldu ástæðu að „leiðtogar"
þeirrar stefnu höfnuðu sam-
vinnu við félaga sína í Al-
þýðuibandalaginu um leið og
þeir tóku upp nýmæli sitt.
Menn geta sfðan velt því fyrir
sér hvort þar hafi verið um að
ræða tilviljun eða ekkl.
Skýr áhrif
Vakin er athygli á þessum
sjónarmiðum Hannibals Valdi-
marssonar og Frjálsrar þjóðar
Framhald á 7. síðu.
É