Þjóðviljinn - 20.07.1968, Page 5

Laugardagur 20. júlí 1068 — ÞJÓÐVILJINriSr — SlÐA 5
f
SigurOur Líndal, seíli fundinn
Pétur Pétursson, cinn ræðu-
manna
Benedíkt Grímsson, mælti fyrir
tillögunni
Skúli Guðjónsson: Kjarninn,
Basnðahöllin og Hallgrimskirkja
Svmtsýnir bændur á
fundi / Reykjaskólu
Frásögm blaðamanns Þjóðviljans
af bændafundi í Réykjaskóla
I»að voru svartsýmr bændur
um tvö hundruð taSsiiis sem
saman komu til alrmsnns fund-
ar í Réykjaskóla eins og sagt
var frá hér í blaðimi >á fimmtu-
dag, enda vart annað- fyrirsjá-
anlegt en bændur á kaísvaeðun-
um í Strandasýslu og Vestur-
Húnavatnssýslu verði í haust
að skerða bústofn sit|*n stór-
kostlega, ef ekki koma til ein-
hverjar verulegar úrbaBtur. Það
var algjör samstaða um að
reyna allar leiðir til að komast
á einhvern hátt hjá niðutrskurði
og samþykkt samhl jóða á fund-
inum ályktun um heyöflun
annarsvegar - og efnohagsaðstoð
hins vegar.
1 ályktjuniinni ei’u ra. a.
skorað á Búnaðairfélaigið og
landbún aðarráðher ra að beiita
sér fyrir að aililir mögiuleikar
ailils staðar á lamdimi verði nýtt-
ir til heyötfliunar. Bnnfireanur.
að búrekstur á ríkisbúuwum
verði dreginn saman og tún
þar nýtt til heyöflunar. Þá
taildi fuindurinn óumiPlýjanlegt,
að bændur á lia rði ndasvæðinu
fengju stónfellda efnahagsað-
stoð og var ben-t einikum á eft-
irfarandi: Að lausaskuildum
yrði breytt i fösit lán, að bænd-
u.r fengju gii’eiðslufi’est á lán-
um, styrk til heyfflutninga á
aðfluttu heyi, lán til fóðurkaupa
og að beh’, sem neyddust till að
skerða bústofninn fenigju að-
stoð við að koma honum í sama
horf aftur.
Sigunður Líndal, bóndi að
Lækjamótí, formaður Búnað-
arsaimibands Vestur-Húnvetningia
setti fundinn, en Benedikt
Grímsson, bóndi Kirkjubóti,
formaður Búnaðarsambands
Strandamanna, hafði framsögu
fyrír ti'llögu b*inrí, sem sam-
þykikt va-r á tuTtdinum. Lýsf i
hann ástandinu á be-ssu svæði.
Sagði hainn, að bændur hefðu
þegar eytt gífurlega miklu fé
í fóðu-rbætisikaup, seinf hefði
vorað þar sem ísdnn lá við
strendunnar. Gátu bændur því
ekki borið á tún fyrr en siðla
vors og eyddu þá til þess æm-
um fjármunum.
Við vitum ekki hvem ávöxt
áburðurínn ber, en hitt vitum
við, saiði Béíiédikt, að kálið
vár róéð mésta móti og spretta
rtijög lítil. Samkvæmt venju
aétti nú sláttur að vera hálfn-
aður, en þéss í stað væri ekki
néma 10 — 15 prósent gnas-
spiietta á túnum nú á þess-u
svaéði. Óvíst er hvenær sláttur
g'ebur hafizt og talið vafasamt
að nokkur uppskem fáist héð-
a-n af af sáningu. Hvað eiga
bænduir að gera, spu-rði Bene-
dikt og minnti á, að þótt sæxni-
lega viðraði úr þessu flengjust
aldrei nema 30 — 40 prósent
af meðalheyskap úr þessu, og
þegar væri farið að saxast á þá
eign sem bændur hefðu til að
stóla á vegna fóðu 1 ’bæt i skau p -
anna í vor.
Margir bændur á kalsvæðinu
tf’-u til máls á fundinum og
voru lýsingiar þeirra á horfún-
um mjög á sam@ veg og marg-
ar ömurleg'ar og allir á einu
máli um að ásitiandið væri geig-
vænlegt. Var rætt fram og aft-
ur iim leiðir til úi’bóta og kom
fraim mjög ákveðinn vilji hjá
bænduim að í’eyna að komast
hjá niðurskurði. Tölldu bændur,
að ella mætti búasf við að
bændu-r flosnuðu upp á búum
siínum og væri varla árennilegt
,,að bætast í atvinnuleysishóp-
inm fyrir sunna-n“ eins og ein-
hver orðaði það.
Ennfnemur var mjög rættum
orsakir hins miikla kals og
beindust auigu manna að sjálf-
sögðu mjög að rannsóknum
þei-m á Hvanneyri, seim getið er
um í blaðinu í viðtali við Magn-
ús Óskarsson. Þótti mönnum
sem þeir hefðu illilega verið
sviknir með kjarnanum og var
deilt hart á áburðarverksmiðj-
una.
..Kjarnafiramileiðslan er þjóð-
féla-gslegt slys líkt og Bænda-
höilin og Hallgrímskirkja11,
sagði Skúli Guðjónsson á Ljót-
unnarstöðum, en hairðorðastur
um þessi efini var þó Guðjón
Jónsson í Huppahlíð, semvarp-
aði aðalsökinni á kjamann, sem
hefði eyðilagt túnin og veikt
É
|S . J- -
g r A
Frá bændafundinum í Reykjaskóla.
húsdýrin. Vildii hann að ábu-rð-
arsalan yrði gefin frjállis, og
sagði: „Ég vil ekki kaupaþann
áburð, sem ég er píndur til að
kaupa, og bezta úrræðið fyrir
bændur væri að áburðarverk-
smiðjan yrði lögð niður“. Var
þessum orðum h-ans svarað
með dynjandi lófaklappi.
Á fúndinum voru mættír
flestii' þingmenn Vesitfjarðakjör-
dæmis og Norðurlands vestra
og tóku flestir til máls og voru
yfirleitt sammála bændum og
töldu tillögur fundaríns hófsam-
legar. Var etoki annað að heyra
á þinigmöninum en að þeir
mundu styðja bændur ePtir
mættí.
>á voru siem gestir á fundin-
um helztu ráðamenn landlbún-
aðarins svo sem Ingóifur Jóns-
son, landbúnaðarráðherra, Þor-
steinn Sigurðsson, formaður
Búnaðarfélagsins, Gunnar Guð-
bjartsson, formaður Stéttasam-
bands bænda og Einar Ólaifsson
frá Lækjahvammi, sem sæti á
í harðindanefnd. Búnaðarmála-
stjóri kom ekki þar sem hann
var staddur í Bandaríkjunum.
Tóku gestir þessir aíllir tílmáls
en mikið bar á milli í þeirra
málflutninigi.
Formaður Búnaðarfélagsins
benti á að víðast hvar væri hart
í ári og illa sprottið og bænd-
ur vart nokkurs staðar aflögu-
færir, og væri lítillar aðstoðar
von annars staðar frá. Bauð
hann norðanbændum upp á, að
koma til heyskapar í Engey og
Viðey í Reykjavík og hafði fá
úrræði önnur. Landbúnaðarráð-
herra var hins vegar bjartsýnn
og sagði, að bændur sunnan-
lands myndu nú heyja allt hvað
þeir gætu til að geta sent til
harðindasvæðanna. Lýsti hann
því yfir, að bændur á kalsvæð-
unum hcfðu fulla samúð ríkis-
valdsins, en tvitól. fram, að
ekki gæti hann gefið nein lof-
orð um aðstoð. Vitnaði hann til
þess sem harðindanefnd hefði
þegar gert í fyrra, en það hcfði
verið gert í trausti þess að ekkí
kæmi annað kalár og jiví væri
nú ekki annað en taka því að
skerða bústofninn hversu hart
sem það væri. Riiðhorrann sagði
ennfremur, að hann hcfði Iagt
fyrir forstöðumann ríkisbúsins
í Gunnarsholti að láta hey í
heykögglaverkun þetta sumar.
Hins vegar var annað að heyra
á Gunnari Guðbjartssyni for-
manni Stéttarsambands bænda,
sem kvaðst vita til þess að
fyrsti sláttur í Gunnarsholti
hefði allur verið Iátinn í gras-
mjöl. Bústjórinn þar hefði sjálf-
ur sagt sér, að hann hefði ekki
vélakost til annarrar vinnslu.
Þrátt fyrir bjartsýni ráðherr-
ans taldi Gunnar, eins ogÞor-
steinn Sigurðsson, að hey væri
óvíða að fá af landinu og kvaðst
hafa ferðazt talsvert um og
kynnt sér það. Taldi Gunnar
jafnvel koma til greína, að flytja
inn hey frá útlöndum. Minntist
hann einnig á það, að yrði íé
skorið niður misstu bændur líf-
eyri sinn meðan verið væri að
koma bústofni upp á ný og lagði
hann áherzlu á að þessum erf-
iðleikum jrði á engan hátt mætt
nema með öflugum aðgerðum.
Gunnar Guðbjartsson taldi
Framhald á 7. síöu
Guðjón Jónsson: Niður með
Áburðarverksmiðjuna

Meginorsakir
kalskemmdanna
I — rætt við Magnús Óskarsson á Hvanneyri
i
!
I
I
Eins og fram hefur komið
fréttum hafa undanfarin ár
verið gerðar margskonar jarð-
vegsrannsóknir á Hvanneyri,
sem gefið hafa ýmsar ábend-
ingar um orsök hinna miklu
kalskemmda. sem bændur víða
um land eiga við að stríða.
Á leið tiil bændaifuindarins í
Reykjaskólia kom blaðamaóur
Þjódviljans við á Hvanneyrí
og spjallaði við Ma-gnús Ósk-
ansson kienna-ra í jarðvegs-
fræðum og áburðarí'ræði og
féktk að skoða tilraunareitina,
en Magnús hefur uinnið að
þessum tilraunuim ásamt Ótt-
arí Geirssyni. Tilraunir þeirra
félaga eru stórfróðlegar og
mikill munu-r á hinuim einstóku
reituim. Binikuim er áberandi
munur á spnebtu þar sem meg-
ináburður er köfnunarefnisá-
bu-rður edns og kjamd oghin-
um þar sem til dæmis kalk-
saltpétur er nofaður. Þá er
jarðvegi, sem féngið hefur
kalk með áburðinuim munsíð-
ur hætt við kali og þar sem
hvorki kalk né fasÆór er í
jarðvegi spi’ettur nákvæmllega
ekiki neitt.
Þar sem þessi greim er sím-
send yrði of lan-gt mél að skýra
nákvæimilega ftá tilraununum,
en um niðurstöður þedrra í
samfoandi við kailið sagði
Magnús í viðtali við Þjóðvilj-
awn:
— Það er bezt að taika það
fram strax í upphafi að sums-
staðar hefur jörðin orðið fj'rir
svo miklu hnjaski, þ.e. svo
mifelum kulda, að ekkert gætí
staðizt, það. Einsog til dæmis
í Norðurárdal, þar sem met-
ershár jatoi lá yfir. Þegar
þanniig er ástatt hlýtur gras-
ið að deyja. Hins vegar eru
ýtmds atriði, sem valda þvi,
að grösin verða veikari og
þola ver fro&tið og eitt þeirra
er að ekki er nógu mikið kailk
í jarðveginum og á þetta ekki
sízt við uim Vesturlandið, sem
er utan ösk-Uilaigasvæðisins. I
áburði eins og kjama er mikið
köfnunarefni og nauðsyn að
bera fcalk á með honuim. Ann-
að atriði er að hinar þungu
vinnuvélar, di’áttarvélamar,
þjappa svo mikið saimam jarð-
veginum að rætumar komast
ekki niður og lifa þá aðeins
þau gros, sem eru með ræt-
ur grunnt í jarðveginum, eins-
og til dæmis lappasauðgrasið
sa>e eitthvað sé nefnt. í nánu
sambandi við þetta er að jarð-
Magnús Óskarsson
Hvanneyri
vegurínn er oft aillt of flínn og
þjappast þá frekar saman. Er
þetta mikið sök jarðtætaranna,
sem gera jarðveginn edns og
mél. Áður voru notaðir plóg-
ar og herfli, þótt segja megi,
að íslendingar hafi eiginlega
aldrei lært að plægja, enþeg-
ar tætarinn er kominn tilsög-
unnar fannst mönnum árang-
urínn fallegrí og töldu þetta
betra.
— Þetta eru allt atríðd, hélt
Magnús áfnarni, sem hafa stuðl-
að að hinu gifurlega toaild. Þé
er hitt kaneski stærst aðgras-
stofnamir eru allir orðnir út-
lenddr og þola þvi ekki eins
vel íslenztot tíðarfar og gömlu
stofnamir.
— Hvað mundir þú ráðleggja
bændum á kalsvæðunum að
gena til þess að koma túnun-
um sem fyrst í rækt afbur?
— Því miður get ég etoki
svarað þessu, þvi ég veit það
ekki fremur en þeir, segir
Ma.gnús. Tilraunir þær, sem
við hér á Hvanneyri höfum
gert, með endurvimnsiu kal-
inna túna hafa yfirleitt gefizt
mjög illa. Það er helzt, ef
kailki er bæbt i jarðveginn að
þau giefi eitthvað af sér, en
kailkið er mjög dýrt.
— Hvað um grænfóðurrækt
eins og nú er mjög ráðlagt?
— Þad er auðvitað hægt að
sá grænfóðrí en þar lifa giös-
in aðeins eitt ár og ekki gott
að vinna sörnu blettina upp
aftur og afltur. Náttúrlega
kemur snuám saimian gróður
inn á þessa kaílfoletbi, en það
tekur langan tfma og það er
erfitt og kostnaðarsamt fyrir
bóndann að eyða áburði á tún
sem gefa ekkeht af sér. Það
er leitt að þurfa að segja það,
en við höfum því miður engin
ráð til tryggrar endurvinnslu.
Öruggara er að taka ný tún,
en auðvitað er ekfci alls staðar
landrjimi til slíks. — vh.
I
i