Þjóðviljinn - 21.07.1968, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVTLJENN — Summidagur 21. jffilí 1968.
Otgelandi: Sameiningarflokkui alþyðu Sosialistaflokkurtnn
Ritstjórar: tvar H. Jónsson. (áb.). Magnús Kjartanseon.
Sigurðui Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson
Framkvstj.: Eiður Bergmann
Ritstjóm. afgreiðsla. auglýsingar prentsmiðja: Skólavörðustíg 19
Sími 17500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 120.00 á mánuði. —
LauSasöluverð krónur 7.00.
Samningsatríði
| verkföllunum miklu í vor var það eitt samnings-
atriðið að ríkisstjórnin hét því að gera ráðstaf-
anir til þess að trygigja næga atvinnu í landinu;
birti hún yfirlýsingu um það efni þar sem heitið
var framkvæmdum í mörgum tölusettum liðum.
Enginn efi er á því að þessi fyrirheit stuðluðu mjög
að því að samningar tókust; í fyrsta skipti um langt
árabil hafði verkafólk kynnzt mjög víðtæku at-
vinnuleysi mánuðina á undan og vildi mikið til
vinna að þeim háska va^ri bægt frá dyrum launa-
manna. Verkafólk tók þannig tillit til þessara fyr-
irheita þegar samið var um kaupgjaldsmálin sjálf;
menn sættu sig við skarðari hlut til þess að öðlast
atvinnuöryggi. Fyrirheitið um næga atvinnu var
þannig raunverulegt samningsatriði; verkafólk
hafði hremlega keypt framkvæmdir á því sviði því
verði að draga úr hinni sjálfsögðu réttlætiskröfu
um fulla og tafarlausa vísitöluuppbót á kaup.
Verkafólk á samskonar heimtingu á því að ríkis-
stjórnin standi við fyrirheit sín um fulla atvinnu
og að atvinnurekendur greiði það kaupgjald sem
þeir hafa samið um. .
gn ríkisstjómin hefur ekki s’taðið við fyrirheit sín
og verður naumast sagt að hún hafi sýnt nokkra
tilburði í þá átt. Enn eru hundruð atvinnulausra
skólanemenda í Reykjavík og nágrenni, þótt einn
liðurinn í loforðaskrá ríkisstjórnarinnar væri sá að
tryggja skólafólki vinnu. Á mörgum stöðum úti
um iand er enn mikið atvinnuleysi og afkoma
verkafólks mjög slæm. Hitt er þó enn alvarlegra
að með haustinu sjá menn fram á stórfelldan sam-
drátt og uppsagnir, og telja kunnugustu menn að
með óbreyttu stjómarfari verði atvinnuleysi í höf-
uðborginni fljótlega tvöfalt meira en það varð mest
á síðasta vetri, og ekki eru horfumar álitlegri úti
um land. Eigi að koma í veg fyrir að neyðarástand
verði þarf að gera ráðstafanir nú þegar, m.a. efna öll
þau fyrirheit sem ríkisstjómin hét hátíðlega að
framkvæma fyrir fjórum mánuðum.
Ekki verður hjá því komizt að þau verklýðsfélög,
sem gerðu samningana í marz og tóku þá tillit
til loforða ríkisstjómarinnar um næga atvinnu, geri
nú ráðstafanir til þess að tryggja að við samning-
ana sé staðið. Trúnaðarráð Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar samþykkti fyrir nokkrum dögum álykt-
un þar sem krafizt var tafarlausra ráðstafana til
að tryggja næga atvinnu, og jafnframt lagði fundur-
inn áherzlu á að „taka verði til gagngerðrar endur-
skoðunar þá meginstefnu í efnahags- og atvinnu-
málum, sem hér hefur verið ráðandi á undanförn-
um árum, og að sú endurskoðun verði að hafa að
markmiði atvinnuöryggi og vaxandi kaupmátt al-
mennings, því að þetta tvennt er ein aðalforsend-
an fyrir hagsæld þjóðfélagsins.“ Undir þessa kröfu
munu margir taka, en hún nær því aðeins fram að
ganga að henni sé fylgt eftir af fullri alvöm og
festu af hálfu alþýðusamtakanna. Verklýðsfélögun-
um ber að líta á loforð ríkisstjórnarinnar um næga
atvirmu sem ófrávíkjanlegt samningsatriði. — m.
J0NATHAN SCHELL:
i
?n r © inra
UJ J QJ LiJ Lð
t •0RPID SEM VAR
JAFNAÐ VIÐ J0RDU
gerdu að gamni sér, og auðséð
var hvað það. var sem vaíkti þeim
slíka kæti; það var togstreitan
milli þeirra og mannsins á gólf-
inu: í>rek hans 'að þola, klók-
indi þeirra að reyna hann.
Fanginn hreyifði hvorki legg^né
lið, mælti ekki orð. Liösforing-
inn með sívalninginn horfði á
hann ögrandí, barði hann aftur,
spu.rði hann svo margra spurn-
iruga. Fanginn svar-aði því til að
hann vissi ekki neitt, gæti .engu
svaraö. Allt í einu litu þeir við,
allir þrír, og sáu mig, og við
það breiddist á andliti þeirra
þetta afsökunarbrios, sem her-
menn Saigonstjómarinnar hafa
alltaf til taks að setja á sig,
þegar þeir mæta Bandaríkja-
manni. >eir sáu þegar að ég
skildi ekki mal þeirra, og köll-
uðu því á bandarískan höfuðs-
mann úr stjórnardeild hersins,
Ted L. Shipman, sem var leið-
beinandi þei-rra, og talaðii víet-
nömsku með mikluim ágaetum.
Þeir spurðu ha.nn hver ég væri,
en við eigum að venjast, og vlð
mundum aldrei aðfhyllast, en
við verðum að gæta þess að
þetta land er í 'Asíu, og hér er
það hnefarétturinn, sem .gildir,“
sagði hann. „Hér fæst enginn
til áð hlýða neinu nema valdi.
Svona er Asíufólkinu farið.
Það er svo gerólkt öllra því sem
okkur hefur verið kennt, og
okkar afstöðU allri, aö við skilj-
um það ekki. Þeir eru þúsund
árum á eflir okkur, og við er-
um að reyna að kefina þedm,
en það gerist ekki í fljótum
hasti. Tökum t.d. dæmi af Kór-
eubúum. Þeir eru Asíumenn með
húð og hári, og þar gengurallt
eins og í sögu. Auðvitað álítum
við ekiki að þetta séu beztu að-
ferðimar, svo við reynum að
gera bneytingar á, en það vill
ganga hægt. Skiljið þér, þær
upplýsingar seim við fáummeð
þessu móti, eru stundum ekki
nákvæmar. Við vorum einmitt
núna um þetta leyti að reyna
að fá þá tifl. að nota tæki sem
Aðrar yfinheyrslur vom þess-
ari lí'kar. Martinez spurði sömu
spuminga við þær alla.r, eða
því sem næst: „Hvar á hann
heima?“ „Er hann bóndi?“ Svo
kom atðalspumingin: „Hefur
hann séð nokkum V.C.-mann?“
Og að síðustu: „Er hann V.C.-
maður?“ Og í stað þess að
benda á þá staðreynd, að Þjóð-
frelsi^fylkingin átti í rauninni
öll ráð í hendi sér í þorpinu og
hver maður var henni háður að
meira eða minna leyti, reyndu
þeir að láta lítai svo út sem
„V.C.“ væri ekki annað en
flokkur skæi’uliða á sífelldu
flafcki fram og áfitur um landið.
Eftir framburði borpSbúa aö
dæma var ÞFF ekki annað en
huldufólkslegir menn, sem bi.rt-
ust allt í einu í skógarjaiðri
aðra hverja viku bg vom svo
horfnir í hálfan mánuð. Þeg-
ar ungur maður gmnaður um
að vera í „V.C.“ var spurður
hvort hann hefði nokkum tíma
séð þessa menn, svaraði hann
því til að hann hefði séð hóp
af vopnuðum mönnum hverfa
inn í skóginn fyrir hálfurn
mánuði .... Annar maður, sem
spurður var hvort hann þekkti
nofckum ,,V.C.“-mann, svaraði
því áð hann þekkti einn, þel-
dökkan mann á að gizka fjöm-
tíu og fimm ára gamlan, sem
héti Thang. Annar sagðist hafa
verið leiddur út í fmmskóginn
fyrir ári til þess að greifa jarð-
gönig, en ihann mundi ek'ki
hvar það hafði verið. Mér
fanmsí margt benda til þess, að
þessir, menn, sem yfirheyrðir
vom, væru engir viðvanin.gsr í
því að þurfa að svara, heldur
þaulvanir. Að minnsta kosti
var þeim leikur að hverfa frá
oðavali ÞFF og taika upp tals-
máta Bandarikjamanna og her-
manna Saigonstjómarinnar. Það
er mælikvarði á magn áróðurs
í Víetnam hve fá nöfn em ó-
mervguð af honum til annarrar
hvorrar hliðar. T. d. kalla
Bamdaríkjamenn Þjóðfrelsdsher-
inn aldrei annað en „Víet
Cong“ (víetnamska kommún-
ista) — en það segir sjáif ÞFF
vera rangnefni, því í henni séu
ýmsir stjómmálaflokfcar aðrir,
og félög. En ÞFF kailar Saigon-
herinn leikbrúður og leppa.
Jafnvel nöfnin á lamdiwæðum
em efcki hin scmu hjá báðum.
ÞFF neitair að viðurkenna til-
skipun frá árinu 1956, bar sem
landsvæði em endurskírð, og
heimtar að hin gömlu nöfn fái
að vera í gildi, t.d. kalla þeir
Binh Duong hinu eldra nafni
Thu Dau Mot. Ekkert sam-
komulag er til millli þessarra
tveggja, ervginn miiillivegur. Sá
sem er með „nbrðanmönnum,“
notar nöfn þeirra og önnur
orðatiltæki, hinn notar hin. En
grunuðu mennimir í Ben Suc
vom fljótir að skipta um, eins
og þeiim væri hvorttveggja jafn
tarnt. (Sjálfur .reyndi ég að
gena þetta sarna þega-r ég komst
í sama vanda.)
Margar konur vom færðar til
yfirheyrslu í skólanum, og
stundum báru þær nakið bam
á mijöðminni. Mennimir vom
allir vel stilltir en surnair af
konunum ekfcá. Ein þeirra
kvartaði hárri röddu og fékfcst
ekki til að svara neinu af því
sem hún var spurð. Barnið
horfði á spyrjaindann opnum
munni, ag görnul kona, sem
sat á hækjum sínum á jörð-
'inni, kinkaði kolli til samiþykk-
is ásökunum hinnar yngri.
„Þefckir þú nokfcra V. C—
menn hér um slóðir?“ spurði
yfirmaður yfirheyrslanna, sem
var ungur maður, hana.
Túlkurinn, sem reynt hafði að
þagga niðrjir í gömlu konunni,
svaraði: „Hún segist éfcki muna
neitt. Hún skilur ekkert í því
að alltaf sfcudi vera verið að
skjóta og sprengja."
„Segðu henni að hún eigi að
svara spurningunni."
„Hún segist ekfci hafa getað
komið hingað með innanstokiks-
muni sína Qg grisinn siinn: bg
kúna. Hún er bálvond.“
Spumimgiaimaðurinn fékk
býsna sfríða drætti í andlitið,
og svo vair að sjá sem hann
vissi nú ekfci framar sitt rjúk-
andd ráð. Að endingu lét hann
konuna fara og sneri við blaði
í blokkinni sinni með óstyrk-
um handtökum.
Sadgonherinn fór öðruvísi aið.
Klukkan ellefu á þeim sama
morgni kom ARVN-maður með
ungan fanga, sem hafði bundið
fyrir augu, og lét hann standa
uppi við vegg. Síðar spurði
hann hann margra spurningav
en fapginn anzaði engu, og var
hann' bá barinn hvað eftir ann-
að. Bandarískur maður, sem var
sjónarvt>fbur að bessu, sagði svo
frá, að liðsíoringinn hefði
„gengið að honum.“ Þegar bú-
ið var að berja fangann var
bann. látinn standa í sömu
sporum uppi við veginn í marga
klukkutíma. ARVN-menn yfir-
heyrðu í kofa sem ekki var
neitt afþiljaður, og var hsmn á
baik við skótann, þar sem
Bandaríkjamenn höfðu sínar yf-
irheyrslur. Grunuðu mennirnir
voru bundnir og höfðu bundið
fyrir augu, ag aildrei gekk nema
einn inn í einu. Hóputr af fjöl-
skyldum, sem misst höfðu eða
týnt heimilisföðumum, sat í
skugga undir tré í námundai við
þennan kofa og fólkið gat vel
greint höggin, en ekkert hljóð
heyrðdst frá föngunum.
Um leið Dg ungur maður
nokkur var leiddur inn í þenn-
an dirnrna klefa, kofann, fór
lítilil dregur, sem hafði horft
á þet'ta í ofvæn-i, að hágráta. Ég
fór inn á eftdr grunaða mammin-
um, og só þá að þrír háir og
grannir, unglegir víetnamsfcir
liðsforingjar, klæddir hreinum
og nýlegum einkennisbúnLngum
með vesturienzku sniði og sfcot-
hylkjareimar lagðar í kross á
brjóstið, höfðu sett manninn
upp við vegg, tekið bindið frá
augunum og langt landabréf á
eólfið fyrir framan hann. Svö
bentu þeir á kortið og spurðu
um ferðiir „V.C.“-manna þar
um slóðir. En þegar hann svair-
aði að þessu gæti hann ekki
svanaö, barði einn af liðsforingj-
unium hann í andlitið með sí-
valíningnum, sem landabréfið
var vafið á, og sparkaðd svo í
síðuna á honum. Spiikfeitur
Bpindaríkjamaður. rauöur í and-
liti og svo ólundariegur á
svipinn sem manni er unnt að
vera, sat á veigaliflum stóli við
veigalítið borð, úti við dymar
og horfði hugstola á hendumar
á sér. Liðsftrimigjarnir Mógrj og
Þorpsbúar pyndaðir til sagna
og þegar þeir heyrðu ad ég
væri ékki hermaður, heldur
fréttaritari, litu þeir hver á
annam þýðingarmiklu augna-
ráðd, heilsuðu mér og héldu svo
áfram verki sínu, en án þess
að berja famgann framar en
orðdð var. En svo sem tveim-
ur mínútum síðair sagðd Ship-
man höfuðsmaður, að sór þætti
það að vísu mjög leitt að verða
að biðja mig að fara, en vjið þvi
yrði ekki gert.
Þegar við vorum komnir út.
bað þesisi litli maður, smáeygð-
ur og píreygður með áhyggju-
svip í aiuigum bafc við gleraug-
un mig að heyra sér út í horn.
Hann hristi höfuðið pg sýndist
vera æstur: „Sko, sjáið þér,
þeir hafa aðnar aðferðir og siði
segir til um það hvort maður-
inn segir satt eða ekki. En við
eruim ekki annað en leiðbein-
endur, við höfium ekki vald til
að segja þeim að gera þettaeða
hitt. Við getum reynt að segja
þedim til, en þeim er frjálst að
segja okfcur.að snáfa burt hve-
nær sem þeim lízt. Ég er leið-
bednandi þeirra og ég hef sagt
þeim til O'g saigt þeim til þang-
að til ég er orðinn helblár f
framan, Saimt get ég efcki neit-
að þvi að nokkuð hefur okkur
orðið ágenigt á síðustu árum.
Þetta er miklu sikárra orðið en
áður var“.
*
Ég spurði hvort yfirheyrslum-
ar þá um daginn hefðu borið
nofckum verulegan árangur.
/