Þjóðviljinn - 24.07.1968, Side 4

Þjóðviljinn - 24.07.1968, Side 4
4 SÍBA — WÓÐfmJTNN — Míövífcttdagur OL 1S68. CTtgeíandl: Samemmgarflotckur alþýðu Sósialistaflokkurlnn. Etitstjórar: Ivar H. Jónsson, (áb.), Magnús Kjartansson. Sigurður Guðmimdsson. Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson. Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson. Framkvstj.: Eiður Bergmann. Ritstjóm, afgreiðsla. auglýsingar prentsmiðja: Skólavörðustig 19 Siml 17500 (5 línur). — Askriftarverð kr 120.00 á mánuðl. — Lausasöluverð krónur 7.00. Frjáls skoðanamyndun JJálfþrítúgur sagði Karl Marx einum vina sinna í bréfi að hann hefði einsett sér að „ástunda vægðarlausa gagnrýni á öllu því sem er“ og kvaðst hvorki myndu láta niðurstöður þeirrar gagnrýni né óvild máttarvalda aftra sér frá því að h'alda henni áfram. Það er kunnara en frá þurfi að segja að hann stóð við það heit sitt og hin sósíalistíska verklýðshreyfing hefur búið að staðfestu hans síð- an. En mörgum þeim sem betur mættu vita virðist hins végar hætt við að gleyma því hversu imjög saga hinnar sósíalistísku hreyfingar hefur mótazt af skiptum skoðunum, hörðum deilum um markmið og leiðir, um menn og málefni, og þá um leið að af þessum rökræðum, sem oft voru háðar meira af kappi en forsjá, kviknuðu hugmyndir sem urðu hreyfingunni til framdráttar, þótt öðruvísi hefði áhorfzt þegar deilumar stóðu sem hæst. Á tímum fyrstu alþjóðasambanda verklýðsins, á dögum Marx og Leníns, var iðulega hver höndin upp á móti annarri og sömu sögu var reyndar að segja af hinum einstöku flokkum, sem í samböndunum voru. Engu að síður, eða jafnvel kannski einmitt þess vegna, var þá lagður fræðilegur og hagnýtur grundvöllur að þeim miklu sigrum sem hin sósíal- istíska hreyfing átti eftir að vinna. Skoðanafrelsið og rétturinn til að fylgja eftir skoðunum sínum voru aflgjafar hennar. þessu varð breyting síðar. Sú saga verður ekki rakin hér, það eitt látið nægj'a að einstefnan, sem tekin var upp í hinu fyrsta sósíalistíska ríki, Sovét- ríkjunum, átti sér sögulegar forsendur ^sem vafa- lítið urðu ekki umflúnar. En því er á þetta drepið nú, að þær deilur sem risnar eru milli kommún- istaflokkanna í Tékkóslóvakíu annars vegar og Sovétríkjunum og fjórum öðrum ríkjufn Austur- Evrópu hins vegar snúast fyrst og fremst um það meginatríði, hvort tímabært sé að afnema þær hömlur sem við ákveðin söguleg skilyrði var talið rétt, eða a.m.k. óumflýjanlegt, að setjg á frjálsa skoðanamyndun í hinum sósíalistísku ríkjum. J , Jjað er ljóst af því bréfi sem flokkarnir fimm sendu Kommúnistaflokki Tékkóslóvakíu og birt var í Þjóðviljanum í gær, að þeir finna ráðamönnum þar það helzt til foráttu að þeir hafa algerlega afnumið þær hömlur. Svar Tékkóslóvaka sem við birtum í dag og á morgun ber greinilega með sér, þótt ekki sé það sagt berum orðum, að þeir telja frjálsa skoð- anamyndun ekki aðeins æskilega, heldur beinlínis frumskilyrði fyrir lausn á þeim margvíslegu vanda- máluim sem þjóð þeirra hefur við að glíma, fyrir framþróun hins sósíalistíska þjóðfélags við þær að- stæður sem ríú ríkja, bæði heimafyrir í Tékkósló- vakíu og á alþjóðavettvangi. Það er einnig ljóst að yfirgnæfandi meirihluti þjóða Tékkóslóvakíu er sömu skoðunar. Þjóðviljinn vill lýsa afdráttarlaus- um stuðningi við það sjónarmið. — ás. J0NATHAN SCHELL: d1 U ^ annm DJ íi [ liIUUd Þ0RPID S EM VAR JAFNAÐ VIÐ J0RÐU Stuitu eftir hádegi fór éfí út á engiö bar sem Bandarík.iáher- menn voru að hvíla sig, til bess aö spyrja bá uim árásima, og á- lit þeirra á þessuim ráðstöfun- um. Einn þeinna spurði ég hvaða vopn þeir hefðu fundið á lík- um fallinna V.C.-manna, og hvort þa/u heföu nokikur verið. Sá hinn aðspurði svaraði þvi með miklu rombilaeti og horfðá beint í augun á mér um leið: „flvað eigið þér við? Eruð þér að spyrja hvort menniimir halfi verið vopnaðir? Auðvitað voru þeir vopnaðir! Sjáið þér, sko, ég get staðið við það sem ég segi: Enginn óvopnaður maður var felldur í þetta sinn. 1 okk- ar deild skýtur enginn á óvopn- aðan mann. Það sem gildir er að sýna óvopnuðum almenningi tillitsspmi. Skiljið þór?“ Með þessum orðum var saim.talinu lokið af hans hálfu. Stuttu seinna gekk hann yfir að öðru tjaldi, þar sem nokkrir her- menn sátu flötum heinum á jörðinni ög voru að éta skamnjt sinn af kaikúnum úr niðursuðu- dósum. Þeir átu þegjandi, og iíkt V£<r öðrum farið, það var eins og enginn kœrði sig um að tala um viðburði dagsins við aninan, heldur þegja og vera einn sór. Ef einíhver sagði eitt- hvað, þá var það stuttort og gagnort, svo som eins og þetta: „C-deild átti hasgan leik að hafa uppi á óvinum f morgun. Þetta voru leyniskyttur mestaOlt, sem þeir náðu til.“ Og ofast fylgdi þessu gífurlegur tónn, eins Dg þetta vœri næsta iítil- vægt og tæki ekki að mikllast af því. Ekki tótou þeir heldur upp leika og kátínu eins og ARVN- dátar. Ungur hormaður kom ríðandi á hjólhesti, sem hann hafð'i fundið við eitt af húsun- um í þorpinu, og kallaði með breiðu, bjánalegu brosi: „Sko! Sko hvað ég fann“, það var litið á hann með kulda, allt að því fyrirlitningu. Eg náði tali af Oharies A. Malloy majór. „Við erum eng- ap1 kvikmvndastjörnur, við hémar,“ sagði hann. „Ég held að meðal ökkar séu afar fáir, sem er illa við V.C. SvDna er nú málinu háttað. Hinsvegar veit ég vél hvað hverjum ein- asta alf þeim sem stigu upp í þyriu í morgun, var mest um- hugað um: að reyna aö sleppa lifandi úr ferðinni, og ósærður. Að fá að sjá konu og böm aft- ur. Víst kemur það fyrir . að óvopnaðir menn eru drepnir. Hvað á maður að gena, þe^ar karimaður f svörtum samfestinci er í skotmáli? Bíða eftir þvi að hann nái í byssu sína og verði fyrri til að skjóta? Ekki geri ég það. En stundium fleygja þeir frá sér vopnunum. Xnn undir runnana. Svo förum við að gæta að líkinu og þá llfigja vDpnin þama steinsnar frá, undir runna. Ekki er ætíð hægt að fá úr þvi skorið hvort þeir halfa verið vopnaðir eða okki. Þessi maður þama var að frétta að konan sín hefði alið fyrsta bam þeirra, dóttur". Hann benti á ungain hermann með dimmrautt hár. „Ef- ég sagði þessum hermöniniuim að þeir mættu fara á morgun, mundu þeir hverfa eins og ör- skot“. Hermennimir hlustuðu á þetta samtal, og bærðist ekki dráttur í andlitum þedrm, og þeir horfðu flestir ndður fyrir sitg. „Nei, þér er ekki mikið um ofstæki, fjairri því“, sagði hann. 1 sama bili var komið með Ví- etnama nokkium klæddan eins og venja er til í víðar buxur og skyrtan utan yfir, hendur hans voru bundnar á bak aft- ur. Malioy májór leit um öxl sér, á ðfitir famganum, sem far- inm var hjá. „Þetta vair V.C.- maður. Hamn er svartkiæddur. Þetta er óþægilegur litur fyrir miann sem vimmur erfiöisvinnu úti. Svairt drekkur í sig hita- geisla. Hér er afar heitt. Og h'tiðáfætuma á honum.“ Fang- ircn viar berfætlur eins og flest- ir af þorpsbúum. „Þeir em all- ir jafn forugir á tótunum af að vera niöri í þessum pyttum hérna“. Og svo bætti hann við með furðulegri hreinskitai: „Hvað eigum við að gera? 1 eld- húsd herstöðvarinnar er þjóin- ustufálk í svörtum samfesttag- uim . Þegar klukkuna vanteði kort- ér í fjögur var farið með alla famiga frá fimmtán ára til fjöra- tíu og fimm út að útjaðri þyrfubrautarimmar, og settust þeir allir á hækjur sn'nar, en varömaður við hvom enda rað- arinnar. Þeir huldu andli'tið f ermunum, þegmr Chinock-þyria lenti ag jós yfir þá aur. Sitéliö á þyrlunni var látið síga eins og stigi, og gengiö þair upp og inn um dimmt ferlhymt op. Fangamir hlupu svo inn um op þetta með spjöldin framan á sér, sem dingluðu til og frá í vindinum, en fyrir innan var skuggsýmt. Síðan lyiftist stélið, og þyrian, sem var í lögun einna svipuðust banana, digur og viðamikil af þyriu að vera, lyftist hægt frá jörðu. Ktvnur Dg böm létu ekki á sig fá þó að hvasst væri á meðam, heldur hlupu upp að horfa á, en hættu svo að horfa löngu áður en flugvélin var horfin að baki trjánna. Það var engu líkara en þau heföu gleymt sonum, brseðmm og feðram smum um leið og þeir hurfu inn f öskr- andi þyrluna. En þar sátu famgiamir á tveimur löngum bekkjum í dimmu herborgi sívölu og löngrj, og heyrðist ekki mannsins mál fyrir óhljcvðunum í vélumim, og gerði.st þá það sem sízt mátti vænta, að þar virtist þögn, þvf ekikert orð heyröist koma yfir nokkurs mamns varir þó að þær bæröust. Margir héldu fyrir eyran. Að framan- og aftan- verðu sat skotmaður sitt hvora- megin, og áttu að gefa gætur að öllu á jörðu niöri, og höfðu þessir menn stór símtól á höfð- inu undir hjálmimom. Skotvopn- in snera nicður á við, og eniginn vair á veröi hjá fönigunum. Tveir þeirra eða fleiri, fffl- djantfir menn eða angurgapar, stóðu upp og litu út um skot- raufarnar bak viö sætin, sem þeir sátu í. Þá sáu þeir í fyrste sinn á ævimni land sitt úr lofti, eins og bandarískir hermenn sjá það alltaf, litlu húsán í þorpimu, grænu engin við ána, og akrana, bólugrafna af sprengjugígum, (sumir voru svartir af napalm) og dökk- grænam frumskáginn alsettan gulum gígum eftir sprengjur frá B-52-flugvélum, og trén umhverfis hvern gíg höTkiðúst frá og mynduðu stjömu. J Um kvöldiö fengu komur, böm og gamalmenni að fara heim i hús siín, og gættu þeirra ARVN-menn á leiðinni. ARVN- menn höfðu flestír fyrram ver- ið bæmdur, og kunnu vel táiL verka að fanga hænsn háls- höggva þau og reyta. Flestir í þeirri sveit náðu sér sjáilfir í kjúklimga að óta, það var þeim óvenjuleg velsæld. Og gengu þeir inn í húsin daginn eftir í þeim feikna sólaríhita, sem þá var, til þess að komast í sval- ari stað. Hinir bandarísku héldu sig mest á engiinu í giennd við lendimgarstað þyrlanna, en þeim tókst samit alð ná í hænsn til að etei'kja. Morguninn eftir vöra- vagnar til Ben Suc, og átti nú brottflutningurimn að htífjr.Rt. Bandaríkjamenn þeir sem amn- ast skyldu brottflúitninginn, vissu ekki með vdssu hve mdik- ið hver skyldi fá að taka með sér. Fyrsta fyrimskipun hljóðaði svo: „Takið ail(lt“. I raiuminni fór svo að öltam var leyfit að taka það sem þeir komiust með, en það gekk ójafimt yffir, þvi þær fjölskyldur sem misst höfðu heimilisföðurinn, gátu lítið borið móts við hinar og ekki annaö, en íöt sín, ílaein eldlhús- áihöld ag einn eða tvo poka af hrísgrjónum. Aðrir komiu með húsgögn, rúmfatnað, hrísgrjón í pokum, grísi, eldlnúsáhöld, Tandtoúnaðarverkfæri og ffleira og ffleira. Stjórndn haíði gefið út tilskipun um það að engimn mætti taika meira en fdmimtán skeppur af hrísgrjónum, og skyldi það, sem umflraim væri, gert upptælct, enda gseti verið að „óvinunum" væri ætlað sumt af þvi, en þó að margar fjölskyldur hefðu fjórfolt medna heiima hjá sér, gat engimm boríö meiira on fimimitán sekki út að vöratoílunum, svo ekkert vair gert upptækt, þagar telið var. (Næstu daga var öllu búlfé, sem eftir var í þorpinu, smalað saman, og farið með þaö til eigendanna.) Mairgir af ARVN- mönnum hjálpuðu konum og börnum að koma þessum þungu pokum Dg enn þynigri grísum upp á þí'lana. Síðair var það að bandarískur liðsforingi, sem horfði á þetta, sagði undriandi: „Tókuð þið eftir þessu? Aldrei hof ég séð ammaö eins“. Það varð írægt hve fúsir ARVN- menn vorni að hjálpa fólkinu bæði þennan dag og síöair, og bandarísku hormennirnir lofuðu þá, — samt fengu þeir ekki eindregiö laf alltaf, og annar bandarískur liðsforingi sagðd svo: „Það þarf eikki ammað til en að klappa aumimgja litla ARVN á balkhilutann, þá verð- ur hann viljugur að tipla.“ Bandaríkjamönnum var mikið í mun að finna þær hrísgrjóna- birgðir, sem þór hcldu að hefðu verið tekinar í skatt, og buðu þeir því konunum að þeim skyidi leyft að taka þátit í uppbyggingunm ef þær segðu tiOL um þær, en engin svaraði neinu. Þá þótti sumum af liðs- foringjunum, sem þetta ^sýndi hylli kvennaiM.a við „V.C.“ VörubíTarnir tóra tíu í lest af stað í cinu fulltolaðnir af fólki, toúifé, og tanansitokksmun- um, burt flná Ben Suc. Fyrstu sjötótta kílómetrana óku þeir um leirugar moldargötur í kæf- andi rykskýi, sem brátt huTdi aiTlt. Eftir klukkiustumd var beygt inn á veg örskammt fyr- ir uten Phu Cuong og stiefnt á Phu Loi, sem var ákvörðunar- staðurínn. Að síðustu beygðu vörubílarnir imn á stór engi, sem var að minnsta kosti tólf- fjórtán hekterar lands, yfir- skyggt af röð a(f lágum pálma- trjám sem sprattu meðfram mjórri moldargötu. Þar var ekkert að sjá, sem gæfi til kynna, að undirbúningur væri hafinn till að taka á móti þessu fóliki, og var þvi farið með vörubílana og hleðslu þeirra af lifamdi og dauðu yfir að kofa- þyrpin.gu, sem þar var. I hús- unum bjuggu nokkrar fjölskyld- ur, sem áttu akira í námunda við þorp þetta og urðu meir en hissa að sjá að öllu þessu fölki skyldi vera ætluð vist í þessum fáu og srnáu húsum. Því aðflutta fólkið var ekki ein- ungis frá Ben Suc, heldur einnig frá öðrum þorpum. Fyrr um dagirm hatfði komið þarteað stöðugur strsiumur af vörrj- vögnum hlöðnum af fólki frá öðrum þorpum í Þrihyrningn- um. ARVN-menn fengu hrós fyrir aðstoð sína við að taka ofan af vögnunum, og banda- rísku hermennirndr tóku Tfka þátt í því. Rykugir, rýtandi, æfir og ærðir grísir, sem spörk- uðu fótum af alefli, voru bora- ir niður um stiga geröan til bráðabirgða úr illllai telgdum fjölum, og settir á jörðina. Svo kom bandarískur liðslforinigi og tók undir hendur á TítiTli, mjög gamalli og mjög heymardaiufri konu, og kom henni niður á jafnisléttu, setti hana þar niður varlega eins og væri hann að fara með óskumað egg, ag léttilega eins og værii hún fis. Bömin þirDstu, þegar þau- sáu þetta, en sjáltf stóð hún í sömu sporam innan um hrísgrjöna- poka og grísi og hortfði fram- undon sér eins og hún skildi ekkd nci'tt í neinu, ahjiðséð var, að það viar öPar hennar skdtaing að geta greint, hverskonar ferðálag þetta var, sem nú var atfstaðið, — að hún haíði fflog- ið í lotfti frá bílnum hiður á jafnsléttu. Ba'ndaríkjamenn tóku lika bömin á arma sér og settu þau • niiður. Þau vora of ung til að skilja noklkuð, en því meiri var undiran þeima. Þegar þúið var að tafca af Ihinuim bæði lif- andi og dautt ruddist sumt atf fölkinu frá Ben Suc inn í kof- ana, þar sem allt var troðtfullt fyrir, en aðriir reyndu að fínna sér skuggsælan blett. Og brátt fór það að leita frétta af fólk- inu frá öðrum þorpum, sem orðið hafði fyrir hinum sömu ósköpum sem það sjálfit. Stuttu fyrir hádegi 'sama dag fór ég yfflr að norðurhomi Jám-þríhymingsins tál þesis að athuga hvað á gengi í öðrum þorpum. Þegar ég var kominn í námunda við norðausturlhDm Þríhyrningsins — en þangað kom ég um hádegið — var mér boðið að sitja í jeppas sem í voru liðstoringjar úr áróðurs- deildum hersins sem ætluðu í eftiriitsleiöangur í vestri og lá leiðin yfir norðurhlið Þríihym- ingsins. Við ókum í slóð fjöl- margra farartækja hersins og komum brátt þar að sem verið var að ryðja framskóiKinni með stórvirkum tækjum, og einnig stóra gúmekru, Dg fögur þórp- Sitt hvoru megin við veginn höfðu jaröýtur ratt skóg á fimmita'v metra færi og skilið eftir flag, á að gizka tíu km að lengd, hóTótt og dældótt, þak- ið trjam sem höfðu rifnsð upp með rótum svo rætumar stóðu í alTar áttir, en þar mátti líka sjá meneð trjástofna og brot- inna greina. Sumstaðar bar sem jarðýtumar voru enn að verki, lagði gulleitan bjarma og silfurgráan inn í skóginn, og pkógartrén, sem verið var að siíta , upp og slíta sundur, bylgjuðust tilsýndar eins og úfinn sjór. Tré komu upp, tré féllu með braki og brestum. Hermenn með skæri til að klippa* greinar, gengu meðfraim gúmtrjánium og felldu þau i brjósthæð, en verkfræðdngar hersins báru sprengietfni að múrsteinsihúsunum, sem gúm- ekraforstjóra.mir áttu heima í. I þorpunum Rach Kien, Bunig Cong og Rach Bap var árásin, brottflutningurinn og niðurrif r'-’mha1d á 7. síðu. v 7

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.