Þjóðviljinn - 12.11.1968, Blaðsíða 6

g SlÐA — ÞJÓÐVIiLJlNN — Þriðjud&guir 12. nóvamiber 1968.
GuSmundur J. GuSmundsson:
Þáttur aldraðra í atvinnulífinu
■ 3ja nóvember s.l. gekkst Félag ungra Framsókn-
armanna í Reykjavík fyrir fundi um vandamál
aldraðra. Meðal framsögumanna var Guðmund-
ur J. Guðmundsson, varaformaður Dagsbrúnar,
og fer framsöguræða hans hér á eftir.
efidiri rnenn esru þar býsna marg-
vill verið sóómaður eöa bómdi
Góðir áheyrendur.
Ég vil í uppbali þaikka ung-
uim Praunsóiknamiönnuim fyrir
að tatea til umraeðu jain mikil-
vægt mál og vandamól aidraðra.
Og ég vil einmg virða það for-
dómafleysi að f!á hér merwi í
framsögu með óflik sjónarmið á
þjóðmálum.
Oft heyrir maður sagt, eif rætt
er-.um eánhverja f jöflsikyidu, þar
sem fjöisikyidiufaðirinn er lég-
laimaimaður: „Ég skil eikiki,
hvemig þau kiomast af.“ Að ég
tali nú eikki um, ef bömin fara
til menwta, þá er spurt: „Hvem-
ig gsta þau þetta?“. Skýring-
in á þvi, að fóflki er þetta kledft,
er oftast fleiri en ein, Oft er
það ^sparsemi og ráðdeild, góð
sumarvinna uingiinga, vinna
móður utan héimilis, en býsna
ofit, eða cfitar en mairga grumar
er skýringin aðstoð aia og
önrmu.
Hin mdkia vinna, sem edn-
kiennt hefur islenzkt þjóðfðlag
tii skaanms tíma, var þess vaild-
andi, að efldra fólk, sem hafði
þrek og heilsu, var veitendur
en ekki þiggjendur í þjóðfélag-
inu. Qg fáir imumu hafa stund-
að vimnu af meiri alúð og sam-
vizkusemi en t.d. aidursfloikk-
urinm, sem nú er milli 60 og 75
ára. Það hefðd métt segja, að
margt af þessu fiólki hiefði ummið
óæskitega langan vinmutima, em
það sem mótaði þetta ftóik öðru
fremur ,var ekki eingöngu sam-
vizkusemim og aiúðin við vinn-
una — heldur líka hitt, að það
mundi hina dimmu daga at-
vinmiuleysisms og skortsins. Og
sjáifisagt var það minnugt þess,
að það hafiði ekiki möguleika til
menntunar á sínum æsikuárum,
né heildur voru aðstæður til að
stunida þau störf eða það nám,
er huigur þess þráði.
Við skuium hafa þá hugarsýn í
bakgrunni. hvers vegna éður-
nefndur verkamaður hefur lagt
á sig meiri eftir- og næturvinnu
en æskilegt hefði verið til þess
að dóttursonur hans, sem ber
nafn hans, geti stundað það
nám, er huigur hans stendur til.
Bn fyrirsögnin á þessu spjaflli
minu í dag var: Þáttur aldraðra
í atvinnulífinu. Hvaða störf
sikyldi það fólk, sem er yfir 60
ára að aldri, aðaiflega stunda?
Að langmestu leyti erfiðisvinnu,
og í mjög' mörgum tilfieillum við
framlleiðslustörí. Til að skýra
örlítið mál mitt vil ég fiara með
örfáar tölur. 1 stærstu vedka-
lýðsfólögum í Reykjavdk er ald-
urssikiptinigin þannig:
í Vorzlunarmannafélaigi R-
víkur, mieð 3650 fólagsmenn, eru
aðeins 6,1 prósent 60 ára og
eldri.
1 Dagsbrún, með 3553 félags-
menn, eru 11 prósent efldri en
70 ára og 13 prósent milii 60 og
70 ára, eða samtals 24 prósent
60 ára og eldri.
Þessi tala er í raun allmiklu
stærri, því margir í þessum
aldursfilokki eru í Sjómannafé-
lagi Reykjavíkur en stunda
vinnu í landi, og þó nokkrir eru
á sjó ennþá.
Það er eftirtektairvert, ef kom-
ið er inn í fisdcveríkunarstöðvar
og frystihús f Reykjavík, að
ir við filökun og enn ffleiri, ef
um flatndngu í salt er að ræða.
Saima er að segja um verkakon-
ur. Þessi störf eru ekki eftir-
sóknarverð fyrir yngra fólk
kaupsins véigna. Þetta á við í
enn ríkara mæii úti á landi, þar
sem stærri hlutá fiiskverkunar-
manfia eru eldri mienn. Þetta á
einnig við um kvenfóikið. 1
filestum tilfieflium er vinnuvönd-
un einkenni þessa fóiks, en
vinnuvöndun í þessum atvinnu-
grednum er eitt hið þýðingar-
mesta í íslenzbu atvinnulífi.
Vissuiega stundar stór hópur
þessa aldursfiokks einrríg bygg-
ingarvinnu, hafnarvimmu og
hvers konar útivinnu.
í fyrra fiór að verða á þessu
breyting. Farið var að stjaka frá
eldri mönnum, og í ár var sú
skuggalega stefna tekin upp, að
ýmis stærstu fyrirtæki borgar-
innar sögðu upp öfllum verka-
mönnuim 70 ára og eldri. Vegna
andsitöðu veríkalýðsféflaga og
vinnufélaga var á nokkrum
stöðum uppsögnum breytt í 72ja
ára afldursmark; en á mörgum
öðrum stöðum hefiur smátt og
smátt verið að stjaka við
þessum mömnum, og þedr verða
æ fileiri, eldri mennimir, sem
ganga atvinnulausir.
Einhver myndi segja: „Er ó-
eðlilegt, að 70 ára gaimáill imað-
ur fiái að hvílast fírá erfiðis-
vinnu?“ En þá má aftur spyrja:
,,Á hverju eiga þessir menn að
lifa?“ Ellilifieyri, sem er um kr.
3000,00 á mánuði og tæpar kr.
6.000,00 fyrir hjón? Hver treysí-
ir sér að lifa af því? Sjötíu ára
gamaill maður getur af verk-
hæfini og vinnuiþrelki oft og tíð-
um verið jafn vinmuhæfuir háif-
sextuigum manni. Hún er hörð
af sér sú kynslóð, sem nú er
verið að reka út á gaddinn.
Enn myndi einhver ’ spyrja,
hvort ekki væri æskilegt, að
edtthvert vinnuhæili væri til fyrir
þessa maln. Sjálfsaigt gæti það
verið rétt. Ég er ekki sáflfiræð-
ingur, en hitt veit ég, að þorr-
inn af þessum mönnum, sem á
annað borð eru vinnufærir,
mundu njóta sín betur í hinu
almenna atvinnulífi, meðai fóflks
á öflilium aldri, þó vininuitími
þeirra mætti vera styttri.
Og ég sakna einnig þess, að
þegar skólaungflingur kemur á
vinnustað, þá kynmiist hann ekki
eins og áður hinum gamia
verkamanni. sem hefiur ef til
mesitan hfluta ævi sinnar og
kann frá mörgu að sieigja. Ég
hefltí, að þessi tengsl millli skóla-
æskunnar og hinna efldri séu
þýðingar- og þrodkameiri en
menn gera sér allmennt grein
fyrir.
Af þeim verkamönnum, sem
sagt hefiur verið upp vinnu í
suimar, hef ég marga hieáimsótt,
og þótt það hafi verið laerdóms-
ríkt, hefur það ætíð runnið mér
til rifja. T.d. hefur þeim mönn-
um, sem itnnið hafa aflflt upp i
40 ár hjá sama atvinnunekanda
og stundað hafia störf sán af
dyggð og trúmennsku, ekki ver-
ið haldnð kveðjuháf eða þökkuð
vel , unnin störf, heldur hefiur
þeim verið sent kalt, vélritað
bréf, þar sem tilkynnt er, að
þeir eiigi að hætta störfium tifl-
tékinn dag, og í fflestum tilfell-
um er ekki einu sinni um
kveðjuíbandtak eð ræða.
Áhrifin af starfsfleysinu hafa
verið ótrúflega slœm. Gremja og
yonbrigði, svartsýni og vonleysi,
hafá í býsna mörgum tiflfieiflum
verkað þannig, að þessir menn
h x’a hrunið saman, ef svo má
að orði komast. Af yfir 20
mönnum, sem saigt var upp hjá
einu fyrirtaski í su'mar, fúlflyrði
ég, að a.m.k. fimm þeirra eru
nú orðnir algjörlega óvinnufiær-
ir.
Sumir þessara manna þurfa
ekki að kvíða fjárhagsiega, en
sfiór hluti þeirra hefur ekkiert
nerna eflflilífeyrinn upp á að
hlaupa. Ég skal efltki lengja orð
miíin með dæmum, en mér er
m.a. 1 minni -73ja ára gamall
maður. Þau hjón höfðu kornið
upp eflflefu tömnm. Hann vann
öflfluim stundum, allt of margar
stundir. Kona hans. þvoði verzfl-
anir á kvöldin. Þa-u voru álitaf
mörg, bömdn eða bamabömin,
sem þunftu aðstoðar við. Annar
maður 72ja ára gamaflll, sem
oklkert hefur fyrir sig að leggjá,
hafði lagt aíllt sparifé sitt til að-
stoðar syni sínum í húsbygg-
ingu, en sonurinn hafði fýrir
stórri fjöflskyfldu að sjá. Svona
mætti lengi teflja.
Hlutskipti og haminigja þess-
ara manna var að verá veitandi.
Nú verður hflutslkipti þeirra að-
gerðarfleysi, sem er að brjóta þá
niður og geira þá að þiggjendum
og hxagga á síntuim nénustu. Elcki
bætir það úr skák, að upp-
sagmir korna yfir þá eins og
reiðarsiaig, fulílkomiega á óvart.
Einhver myndi segja, að þessir
menn séu hvort eð er ekki
vinnufærir. í eins-taka störfúm
‘gebur það verið nétt, en í ffleiri
I Dagsbrún eru nú 3553 félagsmenn. Þar af eru 11 prósent yfir sjiítugt og 13 prósent milli scxtugs og
sjötugs eða alls nær fjórði hver félagsmaður yfir sextugt. — Eiga þessir menn ekki að fá að vinna
meðan heilsa og kraftar leyfa?
Guðmundur J. Guðmundsson
tiilfieilum er þetta rairagt. efi um
hófflegan vinnutíma er að ræða.
Og eitt er óg saruntfærður um,
að algjört iðjuleysi er höfiuð-
óvinur þessara mamna, þótt'
vissuflega ættu þeir efitir stramgt
Mfsstarf rétt á góðri hvfild með
góðum tryggingum. En það er
nú edmu sinni svo í þessu þjóð-
féiagi, að þeir sem lægst hafa
launin, veríkamenn, verkakonur,
bændur o.ffl., hafa enga lífeyris-
sjóði. Þær góðu tifllögur um flíf-
eyrissjóð fyrir aila landsmenn
hafia verið að veltast millJli
nefnda í 10-15 ár og eiga sóáif-
sagt efitir að ganiga miflli fileiri
nefinda.
Einnig er sagt, að þegar vinna '
mdnnkar, sé eðiilegast, að þeim
eflztu sé saigt upp. Ýmislegt er
þessu tdl andsvara, og ékki er
það einblítt. Mér dettur t.d. í
hug 73ja ára gaimli hafnarverika-
maðurinn rrueð sonarböm sín
tvo, 12 og 13 ára á framfæri
símu.
En hvert erum við að haltía?
Hvaða þjóðfélag er hér að
myndast? Kemur ekkd næst 65
ána aldursmiark? (Og reyndar
hefur þegaæ ýmsum verið sagt
upp á aldrinum 60-70 ána). Og
ef til viil síðar aflflir ednMéypir
m©nn? Þurfum við ekki að
muma, að maðurinn sjálfur er
dýrmætasta eiign hvers þjóðfé-
lags og vinnuaifllið arðbærasta
auðlindin.
Við vitum, að þjóðfélagið á
eftir að taka » miklum stakka-
skdptum, sérhæfiríg á eftir að
aukasit o.s.£rv. Það er mél sins
tíma. en leysir ékki vanda dags-
ins í dag. Bn við skulumi minn-
ast þess, að sú kytnslióð, sem nú
er verið að hrékja af vinnu-
markaðinum, er einmitt sú,
sem með þrotflausu starfi og eflju
lagði grunninn að því þjóðfé-
lagi, sem við 'búum við í dag.
Meðan þessi kymslóð var umg,
var ttfl henmar kveöið: „Vor-
menm Isflands, yðar bíða eyðd-
filálkar, heiðaiönd . . . „ En nap-
urlegit væri, ef þessarar sömu
kynsflóðar, siem kölluð var vor-
menn ísflands og skiflað hefur
ékkur réttlátara og betra Is-
lamdi, ætti nú að bíða vinnu-
leysi. verkflaus hönd.
ÁLYKTUN UM VERKALÝÐSMÁL
i
RÉTTUR TIL VINNU
Rétturinn til atvinnu er meðal óhjá-
kvæmilegustu mannréttinda okkar tíma,
frumskylda hverra stjórnarvalda er að
tryggja þau réttindi að fullu. Samt er svo
ástatt á íslandi eftir mesta velmegunar-
tímabil í sögu þjóðarinnar, að við blasir
hætta á mj,ög víðtæku atvínnuleysi. Þegar
svo er komið á ýmsum stöðum vestan lands,
norðan og austan að ailur þorri fólks geng-
ur atvinnulaus, atvinnufyrirtækjum hefur
verið lokað, launamenn sviknir um kaup
og sár skortur ér orðinn hlutskipti márgra.
Mikil hætta er á að þetta ástand magnist
stórlega á næstunni og nái til landsins alls,
að mörg hundruð fjölskyldna giati fyrst
eignum sínum en búi síðan við skort sem
er í engu samræmi við efnahagsgetu hins
íslenzka þjóðfélags.
Landsfundur Alþýðubandaiagsins leggur
áherzlu á að landsmenn mega ekki una
slíkri þróun. Þrátt fyrir efnahagsörðugleika
síðustu ára ef þjóðfélag íslendinga enn svo
öflugt, að þjóðartekjur á mann eru ein-
hverjar þær hæsm í heimi, efnahagSgeta
og atvinnukerfi eiga að geta tryggt öllum
virinufærum mönnum störf við sitt hæfi.
Brýn verkefni blasa hvarvetna við. Maður-
inn sjálfur er dýrmætasta eign hvers þjóð-
félags, vinnuaflið arðbærasta auðlindin.
Ytri öfðugleikum ber íslendingum að mæta
með því að hagnýta vinnuafl þjóðarinnar
sem bezt — aldrei hefur verið fráleitara
en nú að sóa fjármunum með því að neita
þúsundum manna um réttinn til vinnu.
Landsfundur Alþýðubandalagsins skorar
á landsmenn alla að sætta sig ekki við at-
vinnuleysi og beita öllum tiltækum ráðum
til þess að hnekkja stjórnarstefnu sem leiðir
til slíks ástands. Það er sérstök skylda al-
þýðusamtakanna að einbeita sér að því að
hver. vinnufær maður fái störf við sitt
hæfi. Aldrei hefur verið brýnna en nú að
þau skyldustörf verði rækt af öllu því afli
sem samtökin búa yfir. Hvetur Alþýðu-
bandalagið alla íslendinga, hvar í flokki
sem þeir standa, að sameinast um þessa
lífsnauðsyn þjóðarinnar.
II
UM KJARAMÁL
Landsfundur Alþýðubandalagsins vill
minna á þá staðreynd að kjör launafólks
hafa að undaníörnu skerzt stórlega vegna
minnkandi atvinnu og hraðvaxandi dýrtíð-
ar, sem ekki er bætt nema að hluta með
kaupgjaldsvísitölu.
Þrátt fyrir þessa staðreynd bendir allt til
þess, að rxkisstjórnin hafi í hyggju harka-
legar ráðstafanir í efnaliagsmálum, sem
skerði mikið hlut launþega og afnemi
samningsbundin kaupgjaldsákvæði.
Landsfundurinn skorar því á launafólk
að efla svo samstöðu sína að þessi áform
nái ekki fram að ganga og að minnast þess
að aldrei er brýnna en nú að vísitala sé
greidd á kaup til að vernda kaupmáttinn.
Hafa verður ríkt í huga, að tekjur almenns
launafólks af dagvinnunni einni saman
nægi til mannsæmandi lífs.
Þá lítur Iandsfundurinn svo á að eftir-
talin séu meðal annarra brýn hagsmunamál
Iaunþega:
1. LífeyrissjóSur fyrir alla landsmenn.
2. Bætt og hert skattaeftirlit og stað-
greiðslukerfi skatta.
3. Löggjöf er tryggi betur en nú er
forgangsrétt vinnulauna.
4. Fullur samningsréttur allra laun-
þegasamtaka.
Hæstuvinningar!
Happdrætti H.Í.
Mánudaginn 11. nóvember vair
dregið í 11. flokiki Happdrætt-
is Háskólia Islamds. Dregnir
voru 2.500 virmimgar að fjár-
haeð 7.500.000 krónur.
Hæsti vinniniguriinn, 500.000
krónur, kom á heiiimiða númer
26592. Voru báðir heilmiðamir
seldir í umbbði Frímanns Frí-
mannssonar í Hafnarhúsinu.
100.000 krómur komu á heil-
miða númer 26205 sem voru
10.000 krónur:
716 1297 2463 3266 4418 4789
4964 5212 5405 7129 7347 8002
8166 8343 8421 10197 10382 11445
12441 12949 14190 14480 15466
16502 16796 17992 18615 18918
19225 19283 19795 20168 20222
21125 21167 21490 21866 22941
24650 24879 26591 26593 26635
26729 28125 28349 28708 30783
30948 33776 34254 35292 36044
36695 37043’ 38375 39412 40376
42883 4.3340; 44700 45482 45867
46268 46308 46386 50244 50662
51066 51722 52006 52021 52638
53737 54334 54342 55388 56292
58136 59294 59584 59905.
CBirt án ábyngðair).

!