Þjóðviljinn - 01.12.1968, Qupperneq 4

SÍÐA — WÖÐVIL-JINN — Suininudagiur 1. desetmiber 1968.
Ctgetandi: Sameimngarflokkjur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson.
Siguröui Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Frið'þjófsson.
Auglýsingastj.: Ölafur Jónsson.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig 19.
Sími 17500 (5 iinur). — Askriftarverð kr. 130,00 á mánuði. —
Lausasöluverð krónur 8,00.
Til hvers?
JJirfsku þurfti til þess að stofna frjálst og full-
valda ríki á íslandi 1. desember 1918. Þjóðin
var fámenn svo að fáir hefðu trúað því að henni
fjölgaði í 200 þúsund á fimmtíu árum. Samt eru
íslendingar enn með fámennustu þjóðum heims
sem reyna að halda uppi frjálsu og fullvalda ríki.
Þó er miklum mun auðveldara að rökstyðja það nú
að íslendingar geti og eigi að vera frjáls þjóð og
fullvalda. Þeim mun hönmulegra er að þeim rödd-
um virðist fjölga sem draga í efa að íslendingar
geti verið sjálfstæðir í ríki sínu. Hver spekingur-
inn af öðrum rís upp og mælir því bót að ísland,
landið sem 1918 dró fána hlutleysis og vopnleys-
is að hún, sé þátttakandi í stríðsfélagsskap ríkja,
Atlanzhafsbandalaginu, og heldur því fram að Is-
land ’eigi að gerast aðili að ríkjasamtökum eins
og Fríverzlunarbandalaginu og Efnahagsbanda-
lagi Evrópu. Rökin sem færð eru fyrir þessu eru
sviplík þeim sem andstæðingar íslenzks sjálfstæð-
is hafa fyrr og síðar hampað: íslendingar séu svo
fáir að þeim sé í rauninni um megn að eiga frjálst
og fullvalda ríki, það sé augljós óg úthéiknanleg-
ur hagnaður þjóðinni og gróðavon að ísland væri
aðili að stærri ríkjaheildum. Stjórnarvöld lands-
ins hafa löngum illu heilli haft forgöngu um þessa
hættulegu stefnu þó sjaldan hafi íslenzkir valda-
menn og kreddufræðingar boðað hana jafnopin-
skátt og blygðunarlaust og næstliðinn áratug. Rík-
isstjórn Sjálfstæðisflokksins (áður: íhaldsflokkur-
inn) og Alþýðuflokksins rekur nú óþjóðhollan á-
róður fyrir innlimun íslands í Fríverzlunarbanda-
lag Evrópu og hún hefur kallað erlendan auðhring
inn í landið boðandi framhald á þeirri braut að of-
urselja auðlindir íslands erlendu auðmagni. Er-
lendum peningastofnunum er gefið úrslitavald um
ákvarðanir í íslenzkum innanlandsmálum, stækk-
un landhelginnar lögð undir úrskurð útlends dóm-
stóls.
r
Qfarasaga íslenzks sjálfstæðis í baráttunni við á-
sælni Bandaríkjanna er rakin í Þjóðviljanum í
dag í greinum Einars Olgeirssonar og Gunnars
Benediktssonar, manna sem báðir hafa jafnan stað-
ið þar sem barizt var harðast í hinni nýju sjálf-
stæðisbráttu íslendinga undanfarna áratugi. Af
þeim óförum, sam skýrast sjást í langvarandi her-
námi og því hemámi hugans sem komið hefur
átakanlega fram í sjónvarpsbetlinu, Bandaríkja-
dekrinu og vantrúnni á ísland og íslenzka atvinnu-
vegi, er frelsi og fullveldi íslands mikill háski bú-
inn. Hætt er við að valdamenn íslands yrðu taldir
litlir karlar og ættlerar ef þeir farga því sjálfstæði
og fullveldi sem varð árangur af aldalangri sjálf-
stæðisbaráttu íslendinga. Þeim — og öllum — væri
hollt að geyma í minni þetta stef eftir Guðm. Böðv-
arsson: Til hvers var þá talað og skrifað, til hvers
hefur vor kynslóð lifað ef vér horfnir eftir skiljum
ófrjáls böm á seldri storð? Enga heitstrengingu
ættu í'slendingair betri á fimmtíu ára afmæli ís-
lenzks fullveldis en þá, að svo megi aldrei fara. — s.
Skömmin, nýjasta mynd Borgmans. Liv Ullmann í hlutverki sínu.
SKÖMMIN
Nýjasta mynd Bergmans
„Skömmin" er nú fullgerð en
höfur eíkki verið frumsýnd enn-
þá. Eftirfarandi lýsing á mynd-
inni er tekin úr saenska kvik-
myndatímaritinu Chaplin.
— Titlamir að Skömminni
hafa hljóð að bakgrunni. Um
leið og upplýsingamar birtast á
tjaldinu heyrist styrjaldargnýr;
sikot, sprengirvgar og slagorð.
Byrjunin er ákaflega venjuleg:
Vekjaraklukka hrinigir og tvær
B0"gmans-persónur byrja nýjan
dag. Sú veröld som þau vakna
f er smáborgaralegt sveitaum-
hverfi. Fyrstu hreyflngar þelrra
og orð gofa margt til kynna.
Hann (Max von Sydov) fer að
sorja drauma sína. Hún (Liv
Ulmann , tekur til morgunmat-
inn með vcnjubundnum tilburð-
um. Af eintaii mannsins skilst,
að þau hafa bseði yorið hljóð^
færaleikarar í hljómsvcit, sem
hefur verið lögð niður. Þá
kemur það og fram, að stríðs-
ástand hefur verið rikjandi í
landinu í mörg ár. Þau virðast
hafa fundið sér menningarlegan
felustað fyrir hina kölluðu sem
eiga að sjá um hljómlistina á
friðardaginn. Ekki skal efnis-
þráðurinn rakinn nánar, en
Skömmin er mjög skýr, einföld
og rökrctt kvikmynd og einkar
aðgengileg. Hún lýsir þjóðlfélagi
í stríði þar som undiirrefni er
orðin mönnum eðlileg, þar sem
kröfunni um andspymu er
frostað þar til andspyman er
ekki lengur mögulegÁ Við íá-
um sálifræðilega og takmarkaða
lýsingu á stríðinu í gognum að-
alhlutvenkin tvö. Við fáum ekki
að vita neitt um orsakir stríðs-
ins eða hvers kónar stríð er
háð. En sem pðlitískur veru-
leiki hcfur þetta strfð álfka
litla þýðingu fyrir efnisþráðinn
eins og pólitfk krossferðarihii-
ar hafði í Sjöunda innsiglinu.
Þau vandamál sem myndin
fjallar um eru siðfræðileg en
ekki pólitísk. En það þýðir ekki
að hún sé gjörsneydd pólitisku
efni. SpurnimgBmar um álbyrgð,
samúð, sjálfsþekkingu, sem
bomar eru fram í myndinni,
eiga erindi til allra manna.
Sem siðfræðilegar grundvallar-
spumingar hafa haer auðvitað
póiitísika og þjóðfélagslega
þýðinigu. Myndin lýsir einnig
sameiginlegri áhættu okkar
allra; þeim breytingum sem
verða á manninum við hinn
stöðuiga ótta, hvemig humanist-
inn breytist í ræningja og böð-
ul.
☆
— Skömmin er ein myndrík-
asta en um lejð orðfæsta af
myndum Bergmans.
HRÆÐIZT EKKI NAFNIÐ!
Ilafnarbíó sýnir nú bi-ezka úrvalsmynd, „Ilér var hamlngja mín“. Myndin er gerð af Desmond Dav-
is, en hann hefur oft verið nefndur kvikmyndafagurkeri í ætt við Frakkann Alan Resjnais, og hafa
kvikmyndir hans vakið milda hrifningu. „Hér var hamingja mín“ hlaut verðtaun sem bezta kvik-
myndin á kvikmyndahátíðinni í San Sebastian 1966. — Myndin er af Sarah Mills og Sean Caiflfrey.
— Nánar á kvikmyndasíðu n. k. sunnudag.