Þjóðviljinn - 01.12.1968, Page 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVTLJINN — Surnnudagur 1. diesember 1968.
Jóhann Páll Árnason:
Tékkóslóvakía — und-
anhald og mótspyrna
Med miðstjómarfundinuim um
miðjan nóvefmiber og þeim ait-
burðum, sem fylgdu í kjölfar
hans, má teilja, að stjómmálla-
■þróunin í Tékkóslóvatoíu hafi
komizt á nýtt stig. Línumar
hafa nú skýrzt, svar hefur feng-
izt við ýmsum spumingum óg
mörg vandamál horfa öðru vísi
við.
Að vísu hafði almennt verið
gert ráð fyrir því, að til ein-
hverra tíðinda 4rægi á þessum
miðstjómarfuindi, en hin raun-
vemlega atburðarás var bó
mjög frábrugðin spádómunum.
Fyrir fundinn var talið, að í
miðstjóminni (sem nú teilur 180
manns) væru þrír álíka stórir
hópar: 1) eindregmir fylgismenn
Sövétríkjamma, s.k. fhaldsmenn;
2) svonefndir „raunsæismenn",
b-e. þeir sem teílja að Tékkar
verði að sætta sig við núver-
andi ástand til langframa og
tilraunir til að breyta þvf gætu
aðeins kaillað yfir þá eitthvað
enn verra; 3) ,,róttækir“, þ.e.
þeir sem enm vilja halda uppi
harðri andstöðu. Gert var ráð
fyrir, að aetlun Rússa væri að
koma á fót einhvers konar sam-
fylkinigu tveggja fyrxmefndu
hópamna, þar sem þó bæri mest
á „raunsæismönnum", e.t.v.
undir forystu Gustavs Husáks
eða Josefs Lenárts, fyrrv. for-
sætisráðherra, og kmýja þannig
fram meiri háttar breytimgar á
flokksstjóminni. Af þéssu varð
þó ekki, em það sem mest kom
á óvart, var hinn opinskái og
óskammtfeMni > málfilutniinigur í-
haldsmamna. Fulltrúar þeirra
(Indra, Kolder, Hofffimann og
rneira að segja Jiri Hendrych,
sem amnairs hefur ekki komið
fram opinberlega síðan í marz)
urðu fyrstir til að taka til máls
eftir framsögu Dubceks, og þeir
höfðu einnig sterka aðstöðu í
nefnd þeirri, sem gerði uppkast
að stjómmálaálykifcun fundarins.
Ræðurnar sem fluttar voru á
fundinum, hafa að vísu ekki
verið birtar í heilu lagii (sú
venja er úr sögunni um ófyrir-
sjáamilegan tímoa), en atf bví, sem
birzt hefur, má ráða, að róttæk-
ari armurinn hatfi svarað með
harðri gaignrýni. Þó erhitt engu
síður augljóst, að með bví að
fallast á bær leikreglur, sem
Mosikvusammiingurinn oig síðari
ráðstafanir hafa mótað, hafa
beir sjálfir bumdið hendur sín-
ar. Jafhvel • bótt beir ræddu
málin af fuMri hreinskiHmi I
æðstu stofnunum 'flokkrins,
kæmi það etokd fyrir almennimgs
sjónir. 'Þannig er stóruim tor-
veldað sambamd þeirra við þau
þjóðfélagSöBl, sem þeir ammars
gætu stuðzt við.
Miðstjómarfumdinum var fyr-
irvarallaust slitið aðfaranótt 17.
nóvember, enda þótt fjöldi
manns væri enn á miaelendaskrá
og það einmitt fuililtrúar rót-
tæka armsims. Stjómmálaálykt-
umin, sem samþykkt var (noklk-
ur hluti miðstjómarinnar mun
hatfa setið hjá við atkvæða-
greiðslu) gemgur lencra i gaign-
rýni á þróunina eftir janúar
s.l. en nokkurt anmað plagg
fllokksins himgað til og tetour í
mörgum aitriðum upp fyrri mál-
flutning hinna fhaldssamari f
flcikiknuim. Þó er því slegið
föstu, að flokkurinn hafi. ekki
misst öll tök á þróuminmi og
þar með enn á miý borin til
baika him sovézka fluMyrðing um
•yfirvotfandi gaignbyitingu.
Dubcek var að vísu ékki vik-
ið frá, eins og margir höfðu
spáð, em þö áttu sér stað noktor-
ar bneytimgar á forystu fllokks-
ins Zdenck Mlymár, ritari mið-
stjórmar, sem verið hefur einn
af nánustu ráðgjöfum Dubcetks,
vék úr eimbætti og í hans stað
kom Lufaomír Strougal; hann
var innamríkisráðherra árirn
1961—65 og er því ekki að
furða, þótt uppgangur hams sé
litinn misjöfmum auigum. Þá
hefur útvairp hernémslið'sims
hafið mitolar árásir á Josef
Spacek, sem enn á sæti í for-
sætisnefnd flokksins, og virðist
þess varla langt að bíða að
hann hverfi einnig atf sviðinu.
Þá er svo komið, að afl hinum
róttækari anmi fllotokstforystumm-
ar eru aðeins þeir Dubcek og
Smirtoovský eftir, og reyndar
hlýtur röðdn að koma mjög
bráðlega að þeim síðarnetfnda.
Miðstjórnarfúndurinn kaus sjö
mamna framfcvasmdaneiflnd, sem
í raun og veru fær alræðisvald
í máletfmum filokíksins; hún þarf
ekiki að leggja ákvarðanir sinar
fyrir forsætisnefnd (sem mú er
stoipuð 20 mömmum) fyrr em etft-
ir á. Raunar var þetta „sjö
manna ráð“ óformllagia orðið til
þegar í september, en nú er
það öðru visi skipað. Mlynár og
Spacek urðu báðir að ví'kja og
edmnig Ceímík, som mun helga
sig sítjórnarstörfuim. I þeirra
stað koma L. Strcxugal, sem áð-
ur er getið; Evzen Erban, fyrrv.
sósíaldemókrati og formaður
verkalýðssaimbandsims fyrir
1948, nú formaður Þjóðfylk-
ingarinnar, og talinn í hópi
hægfara „raunsœisimamna“, og
Stefan Sádovský, fllototosritari f
Slóvakíu og hægri hönd Hus-
áks. Auik þess eiiga þeir Dub-
cek, Smrkovský, Svoboda og
Husák sæti í nefndinmi eins og
áður.
I
Enn fremur kaus fumdurinn
sérstallca netfnd með Strougal í
forsæti til að stjórmia floklknum
á Bæheimi og Mæri. Uppruna-
lega átti að kjósa þá mietfnd á
fllókksþingi, eins og gert var í
Slóvaikíu, og var talið víst að
Oísar yrði kosinn aðalritari, em
við því Ilögðu Rússar blátt bann.
Niðutrstöður miðstjómarfund-
arins, ásarnt notokrum umdan-
genignum ráðstöfunum (í byrj-
un nóvember var stöðvuð í einn
mánuð útgáfá á málgaigmi blaða-
mannasatmtoiamdsims, Reportór,
og nokikiru síðar fór vikurit
miðstjómar floksins (!), Polit-
ika, sömu leið) vötotu almemna
óánægju bæði moðail mennta-
manna og verkamamma. Daiginn
eftir að álytotum fundarins var
birt, hófu stúdentar í hélztu
háskölum lamdsins setuverkiflalll,
sem sfióð í fjóra daiga. Dubcek
hatfðd í framsögurajðu sinni á
miðstjómarfundinum talið upp
tíu atriði f steflnu fllokksins
eftir jamúar s.l., sem héldu
gildi sínu, em öllil voru þau
þannig orðuð, að þau inmi'héildu
enga.r áþreifanlegar sitoulldbind-
ingar. Stúdentar svöraðu því
með öðmm tíu krötfum um á-
kveðnar aðgerðir; hinar hélztu
vom: að vikið yrði úr ölilum
trúmaðarstöðuim þeim, sem 21.
ágúst vildu ganga til samvinnu
við hermámsliðið; að lögin um
ritskoðun yrðu takmö'rkuð við
6 mánuði, og að lögunum um
stctfnun verkamanmiairáða yrði
framfylgt.
Verkalýðstfólög víðs vegar um
lamdið lýstu yfir samstöðu sinni
með stúdentum og sendu fHotoks-
stjóminmd þar að auki mót-
mælaorðsendingar gegn otf mifc-
illi undanlátssemi. Viðbrögð
stjómarvaldanma við aðgerðum
stúdenta virpast hins vegar
bera vott um nóktourm skoðamia-
misimum á æðstu stöðum. 17.

1. desember 1968
Landið hérna, landið þarna
er Iandið þitt og mitt.
Þú skalt snúast vel til varna
og verja fjöregg þitt. /
I kringum það er hafsins hringur,
en horfin feðratrú.
Það er eins og íslendingur
enginn sé til nú.
Við sjálfa sig í stríði stendur
hin stolta, gamla þjóð,
þó bundnar hafi báðar bendur
og bresti kraft og móð.
Frá fornum dyggðum flestir snúa.
Það fáu bætir úr.
Allir virðast aðeins trúa
á ál og kísilgúr.
/
Landið hérna, landið þarna
er landið þitt og mitt. /
Þú skalt snúast vel til varna
og verja fjöregg þitt.
Þegar gerist þröngur hringur
og þrengist um þinn hag,
vertu alltaf íslendingur
og ekki sízt í dag.
AÐALSTEINN GÍSLASON.
Leiðtogar „róttækra“ og „íhaldsmanna" á miðstjórnarfundi Komm-
únistaflokks Tékkóslóvakíu: Alexander Dubcek og Alois Indra.
nóvember sagðd Rudé Právo frá
hinu fyrirhugaða varktfalld og
fór um það lotfsamilegum orð-
um, en 20. nóvember birti rík-
issitjórnim edndregna ástoorum til
stúdenta um að hætta verk-
fallinu þegar i stað og gaf í
skytn, að ella yrði gripið til
nauðsynlegra ráðstafana. Stúd-
entar héldu eigi að síður verfc-
fallinu áfram, eins lenigi og
fyrirhuigað hatfði verið, og lét
ríkisstjómin það þá afskipta-
lausit. Ástæðam er 'trúlega sú,
að jámbrautarstarfismenn höfðu
hótað verkfalli, ef stúdenitair
yrðu bedttir valdi.
Nú heflur fllokkssitjómin á-
kveðið að hefja „upplýsingaher-
ferð“, þ.e. senda mienn í skóla
og verksmiðjur til að útskýra
núvarandd stefnu og saonfiæra
almenniinig um, að hún sé hin
eina möguilega. Þetta eitt verð-
ur að teHjast notour ávdnningur
fyrir amdstöðuhreyfimiguna; op-
inskáar og hreinskilnar umræð-
ur um stjómmálaástandið em
einmiitt eitt af því, sem Rúss-
um er versit við, og ötfuigt; aiflt-
FORVAL
Framkvæmdanefnd Byggingaráætlunar
auglýsir hér með eftir verktökum til þátt-
töku í forvali, þar sem valdir verða úr verk-
takar er gefinn verður kostur á að bjóða
sem aðalverktakar í byggingu 180 — 850
íbúða í fjölbýlishúsum á efra svæðinu í
Breiðholti.
Forvalsgögn verða afhent á skrifsto’fu
Framkvæmdanefndarinnar að Lúgmúla 9
Reykjavík.
Frestur til að tilkynna þátttöku í forvalinu
stendur til kl. 18 mánud. 16. des. n.k.
FR AMK V ÆMD ANEFND
B Y GGIN G ARÁÆTLUN AR
Athugið
Geri gamlar hurðir sem nýjar. Kem á staðinn og
gef upp kostnaðaráætlun án endurgjalds.
Ber einnig á nýjar hurðir og nýlegar.
Sími 3-68-57.
LHKFANCALAND
VELTUSUNDI 1 kynnir nýja verzlun —
LEIKF AN G AK J ÖRBÚÐ.
Gjörið svo vel að reyna viðskiptin.
LEIKFANGALAND
Veltusundi 1 — Sími 18722.
.. 1 1 "i
urhvarf til þeirria sitamfeiaðifeirða,
sem tíð'kuðust á tálmum Novotn-
ýs, þagar almennin.gur áitti þess
engan kost að fýlgjast með mik-
ilvæguim pólitístoum ákvörðun-
um, hetfur vaikið einin meiri
gremju en notokrar einstakar
ráðstafanir. Þar við bætist, að
eigi fflokiksforystan yfirledtt að
geta náð eyrum stúdenta og
verkamanna, verður hún að
beita fyrir sig mönnum, sem
aninars hefiur verið reynt að ýta
til hliðar og eru ekki líklegir til
að hiailda uppi gagnrýnislausum'
vömum fyrir múveramdi stefnu.
Síðústu atburðir hafa þammig
leitt til þess, að róbtækari arm-
urinn heifur stórum minna svig-
rúm í miðstjlómn flliofcksins en
áður, en um leið hefiur barátt-
an færzt úr flyrir vébömd þess-
ara stofnama. Þeir, sem flerðinmi
ráða, virðast að vísu líta svo á,
að nú koimi aðeins vamarbar-
átta til greina, en mieðam sam-
staða verkamanoa og stúdenta
helzt jatfn góð og hún hefiur nú
reynzt, er nokkur von um að
hún geiti borið áramgur.