Þjóðviljinn - 28.01.1969, Side 6

w
g SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN — Þriðjuelagur 28. jarmar 1969.
Sjómenn! Takið vélbátaútger&ina
í ykkar hendur
FISKIMAL
Nú þegar ríkisvaldið með
sfna efnahagssérfræðinga að
leiðarljósuim, hefur kreppt svp
að islenzkri sjómannastétt,
gegnum lagasetnin-gu í sam-
bandi við síðustu gengisskrán-
ingu, að sjómenn sjá sig til-
neydda að standa í verkföllum
til að verja lifsafkomu sína
í byrjun vertíðar. bar sem öll-
um löglegum hluta- og kaup-
gjalds-samningum við útgerðar-
menn hefur verið riftað af Al-
þingi, þé er kominn meir en
tími til, að sjómenn hugleiði
það í fullri alvöru, hvort ekki
sé rétt og sjálfsagt að taka út-
gerð vélbátaflotans í -eigip
hendur. Það bendir margt til
þess, að meirihluti vélbátaút-
gerðar okkar væri betur kom-
inn í höndum sjómanna sjálfra
heldur en margra beirra út-
gerðarmanna sem nti fás-t við
þennan atvinnuveg. Það er líka
eðlilegast að þeir menn sem
bera hita og bunga dagsins með
vinnu sinni á sjónum við ís-
lenzkar fiskveiðar njóti beirra
. ávaxta sem bessi atvinnugrein
hefur upp á að bióða hverju
sinni.
Þróun íslenzkrar vélbátaút-
gerðar hefur hinsvegar tekið
al.lt aðra stefnu gegnum árin
heldur en í grannlöndum okk-
ar, bar sem sjómennimir hafa
fyrir löngu trvggt sér með lög-
giöf vfirráð vfir meiriihlufa vél-
bátaflotans. Þannig er betta á
öllum Norðurlöndurtum. Þar er
lfka samvinma siómanna og
einstakra út.gerða-rmanna ágæt.
enda standa beir samein^ðir
sem v einn maður í viðs'kioíum
sínum við ríkisvaldið og báðir
hafa haft has af beirri sam-
stöðu. Norðurlandamenn serri
flu!t hafa vestur um baf. hafa
flutt reynslu heimalandanna
með sér, svo að nú stefnir bró-
unin í 'Bandaríkiupum. og Kan-
ada í bessum málum í svinaða
átt, enda eru Norðurlandamenn
þar forgöngumenn í vaxandi
vélbátaútcerð bessara landa.
Það er engu líkara. en að#við
höfum dagað upni í bróun bess-
ara mála Ifkt og nátttröHin í
þióðsögunum.
Siómennska við fiskveiðar nú
' til dass er fagvinna, jafnt bjá
undirmönnum sem vfirmönn-
um. Og bessi atvinnuerein verð-
ur ekki stunduð með góðum
árangri, án bess að valinn mað-
ur sé í hveriu rúmi, scm kann
sitt verik os veit hvemig bregð-
ast skai við beim vanda sem
að höndum ber á sjónum. Þetta
verður bjóðfélagið að skilja á
meðan það þarf og verður að
lifa af sjávarútvegi og veita
þeim mönnum aðstöðu og kjör
í samræmi við þessa staðreynd
því að annars er verið að grafa
undan undirstöðunum. Eru
valdhafar og forráðamenn út-
gerðar hér á landi alveg blind-
ir fyrir þeirri hættu, að við
missum stóran hóp af dugandi
sjómönnum á erlend skip og
báta. þair sem betur er boðdð?
Vita bessir menn ekki bað, að
nú er víða skortur á vönum
þjálfuðum sjómönnum, eikki
bara í fjarlægum löndum, held-
ur líka í nasstu löndum við
okikur, eins og Danmörku. sem
er með stórvaxandi úihafsveið-
arog'vaxandi fisikiðmað? Þannjg
vantaði á fiskiflotann í Ksbjerg
nú í byrjun þessa árs kringum
100 sjómenn og hafa beir nú
í janúar verið að reypa að ráða
.Norðmenn f skiprúm. Máske
eru yfirvöld og útgerðarmenn
hér á landi svo uppteknir af
hinni nýju lagasetningu sem
hér. á að rýra kiör sjómanna.
að betta sem ég er hér að
seg.ia sé beim hulinn leyndar-
dómur. En nauðsynlegt tel éa
að menn viti hvernig bessi mál
standa, bví að bað er tvimæla-
laust andstætt íslenzkum bióð-
arbassmunum. að sjómenn
burfi að flýja land.
Án öflug-s sjávar-
útvegs verðum við að
betlaraþjóð
Við íslendingar meaum ekki
við bvf. að missa hina unau og
du'gmiklu sjómenn okkar úr
landi til annarra bjóða. sem
vrðu fegnar að taka við beim.
En nú er svo komið, að bessi
hæt.t.a er fvrir hendi, ef mólin
fá að bróast óhindrað'í bessum
efnum á bann veg sem nú
borfir. Stefnan í íslenzkum at-
vinnu- og siávarútvessmálum
hr'fur verið banriig um lanat'
skeið, að bossari bættu er boð-
ið heim. Þióðin verður í bess-
uim efnum að knýia fram.
sfofnubrevtinaú áður en Hað er
nrðið of snfnt. Við verðum að
sni'ia okkur að bví sem bióð,
að enUnrnýia og bvegia unn
trvrfpppfintrinn oí* ryf-pnrj
factn nrirlir fóium til að
jcfnnHo * A r»íV1onrI,«’',l-'-?ööir'
ge+a trv;ð v’ð beim boðsikan,
að vavandi ntvionu- og iðnað-
prbönf verðí fullnægt með er-
lendu ninkafiármagni. sem setii
upn stóriðiu, sem síðan flvtii
tefnóðum úr landi bann verð-
mætisauka sem til verður fyrir
sams’tarf ódýrrar orku og
jVinnuafls. En einmitt draumur
íslenzkra ráðamanna og nok’k-
urra fárra stuðningsmanna
beirra er þessi lausn á vanda
íslenzíkra atvinnumála. Við höf-
um ekki barizt fyrir íslenzku
sjálfstæði f aldaanaðir til þess
að betta verði framtíðin.
Okkur vantar, að stefnan
verði sú og sú ein, að íslenzkir
atvinnuvegir verði byggðir upp
í samræmi við þjóðarbörf og
bjóðarih agsmuni á hverjum
tfma. Þar með er etoki saigt
að við sléum striki yfir alla
Nýjungar í starfsem■
inni hjá Múlakaffí
Þá 'er þorri genginn í garð
og veitinga- og matsölustaðir
keppast við að hafa sem girni-
Iegastan þorramat á boðstólum.
Hjá Múlakaffi við Hallarmúla
hefur verlð tekin upp sú ný-
breytni að útbúa kassa með
þorramat sem sendur er í
heimahús. Eru tveir skammtar
í kassanum og kostar kassinn
350 krónur.
Múlaíkaffi var stækkað fyrir
skömanu; bætt var við grill-
þjónustu og geta meran nú
fengið keypta ýsu eða kjúk-
liraga úr grillinu og flest þar á
Tniilli — etftir smetok og auira-
ráðum.
Tekið hefur verið í nottoun
hjá fyrirtækinu svonefndur ör-
byl gjuofn. Er hraðfrystur mat-
ur settur í ofninn. og tekur að-
eins tvær mínútur að hitamat-
inn. Stórir örbylgjuotfnar eru
aðeins á tveiimur öðrum sitöð-
um á landirau: eiran á Akureyri
og anraar hjá veitingaihúsi í
Reykjawík.
Matsalurinn -í Múlakallfi er
200 ferm. að stærð og auk þess
er þar 300 ferm. vinnusalur. I
Múlakaffi vinna als 18 manns
og að sögin Steifáns ÖlaiEssonar,
framkvæmdastjóra er ætflunim
að fara út í hraöfrystingu i
stórum stíl á næstunni.
Kúld
samvinnu við erlendar þjóðir í
þeirri uppbyggingu, ef sú sam-
vinna er okkur hagkvæm og til
hennar stdfnað á beim grund-
velli að ísilenzkt sjálfstæði og
íslenzk atvinnuuppbygging bíði
ekki hnefcki vegna slíkrar sam-
vinnu. En við verðum alveg for-
takslaust að koma í veg fyrir
annað Straumsvíkurævimtýri,
það er meira en nóg að sitja
uppi með eitt slíkt í landinu.
Þar á að flytja verðmætisauk-
ann jafnóðum úr landi og hann
verður til. Aðeins vinnulawnin
ásamt gjaldii fyrir orku ocr um-
samið þun-gaiEriald af útflutn-
injn' kemur í okkar hlut.
Á bennan hátt verða ekki
byveðir upp atvinmuvesrir sem
fiillnæ-eja okkar framtíðarböirf-
um sem þióða-r. Til þess að það
sé bæ-ftt. bá verður að tryc'iria
óskoruð íslenzk yfirráð vfir
beim cróða sem verður til beg-
ar b.ráefni er breytt' í vörU
georauim samsta.rf vi'nnu'afls.
vóla os orku. Þanniv verða
bióð-ir ofniabia'Csleíra siálfs+æð-
ar. Þetta þarf ocr verður að
voVa okkar' lé'iðíjrliós. í þeirri
sókn. sem v’ð v<u*ð1 itti að bof,a
á atvinnucv'iðinn. Og sú sókn
á op verður nð hefj ast i okkar
camla. bióðleira atvinnuveuri.
siávarúívefdnum. bar á éft við
iöfmnm böndu-m útcærð osr fisk-
iðnað. Þarna vmrðiir sóknin að
byrja, því að bar er hæcf. ef
rétt er að farið. að skapa stærst.-
an verðmæt.isauka á skemmst-
um tímia. Sú bióð sem í evlandi
bvr við beztu fisikimið í heimi.
eins orr við fslendingar. hún
verður að skilja Mutverk sátt
oc nvtia þau gæði sem eru á
boðstólum, svo að segja við
ba^jardymar. Haldi okkar þjóð
að bún sé t.il beois borin að
been'ar benna.r verði vinnuiþræl-
ar í erlendum stóriðiuverum í
stáð bess að vaxa Við bað. að
hvccia unn eijrin atvinmiveíri,
þá ér bjóðin genein siálfvilj-
ug en blind í trölla hendur.
I»að verður að knýja
fram stefnubreytingru
Sú óhúgnanlega staðreynd,
að bér er kominn ativiinrauleys-
ing.iabópur eins og á verst.u
kreppuárunum fyrir striðið,
sannar að stefna okkar í at-
vinnumálum hefur verið röng
um lanct skeið. Uppbygging og
endurnýjun togaraflotans, á-
samt smíði nvarpra vclbáta af
heppilegum stærðum. þetta
hvorttvegnrj'a hefur verið van-
rækt. Fn sú vanræfcsfa
hefur eyðilaiet rekstrargrund-
völl frystihúsanraia. Stór-
minnfcandi bolfisfcafli okfcar ís-
lendimga á sama tíma og aðrar
bióðir Vest.ur-Evrópu hafa auk-
ið þennan afla stórlega. þetta
saninar að við höfum ekfci not-
að þá mömileika sam ofckur
hafe steöíð til boðn sem fisk-
veiðiþióA
Þessi aftaminn'fcun er ekfci til
komin vegraa minnkandi afla í
sjónum.' heldur vegna hins að
ofckiir befur sfcort sfcip og báta
til að sækja þeranara afla þarag-
að sem hann var að fá. ÞÓtta er
sjálfsfcaparviti ov bau eru sÖErð
vera vít-a verst. Hinsvegar höf-
um við orðið fyrir f.iárhia'gslegu
sfcakkafalli vegna aflábrests á
síldveiðum á s.l. sumri og þass
verðfalls sem varð á bræðslu-
síldairafurðum 1967. Og eins
vegna mikils verðfalls er varð
um li'fct leyti á frosinnd fisk-
blotok. Þet.ta eru staðreyndir
sem ber að viðurkenna.
Himsvegar er það líka stað-
reynd, að við höfum orðið að
þola morg sildarleysisár og
höfuim gert það án þess að allt
þjóðfélagið hafi farið úr sfcorð-
um eins og nú. Hér er þyngst
á metunum, þegar þessi mál
eru krufin, að sildarleysjð í ár
olli okfcur meiri skaða, vegna
þess að aðrir þættir útgerðar-
innar höfðu verið vanræktir,
eins og ég hef bent á hér að
framan. Þá hef ég margbent á,
að draga hefði mátt úr þeim
skaða. sem verðfallið á fisk-
blofckinni er búið að valda okk-
uir, ef viðbrögð okfcar geign
þedm vanda hefðu verið rétt.
Ef við hefðum tekið meðferð-
inia á nýja fiskinum, vinnslu-
hráefni firystihúsannia, faistari
og raunhæfari .töfcum, þá var
leifcur einn að jafna verðfallið
á frosnu fiskblokkimrai, með því
að vinna meira af hráefninu í
nieytendaum'búðir fyrir Banda-
ríkjam'airkað. En ínn á þennan
markað hefur vantað fisk siem
uppfyllt getur þara- kröfuir sem
neytendur gera um gæði og
umbúnað. Þessd fiskur, ýsia og
þorskur. hefuir ekki lækkað í
verði. þrátt fyrir mdkið verð-
fall á blokkinni. Hór var tæki-
færið sem ekki var hægt að
nota. einfaldlega' af þeirri á-
stæðu einni. að hráefnismál
hraðfrystiiðniaðar okkar eru
efcki í því lagi sem þau þurfa
að vera oe geta verið, ef allt
væri með frfldu eins og vera
ber á því sviði.
Það er mikill og háskalegur
misskilningur ef efnahagssér-
fræðinigar oktoar haldia að slíkt
mál verði bætt með genigisiell-
iin.gu. Gengisfeliing eykur ekkt
vöruigæði, hún vinnur miklu
fremur gegn vöruvöndun þar
sem hún auðveldar útflutnárag
á lélegri, ód.ýrri vöru: Og ef
sú lélega, ódýra vara á að vera
aðaluppistaðan í útflutniragn-
um og kom a í stað anraatrrar siem
hægt er að selja á nær tvö- •
földu verði og vantar á maric-
aðinn, þá fer sni fræði sem
kennd hefur verið við hag, að
verða skrýtin. Þegar ég tala um
nauðsyn á því, að knýja fram
stefnuhreytiragu i okkar at-
viranu- os sjávarútvegsmáluira,
þá á ég við alla þaetti sjávarút-
vegsimála. frá útgerð til fisk-
iðraaðar. En einn allra veig'a-
mesti þáttur þeirra mála er
vöruv"'"'iunin í framleiðslunni,
allt fr" "ýrsta stigi til hins síð-
asta. Það er hér sem skórinn
kreppir hvað fastast, að okkur
fslendinsum og mestra um-
bóta er þörf.
Mikii f jölmenni á upplestr-
arkvöldi dönsku skáldanna
AIMir salir og gangar Norræna
hússins voru þéttskipaðir er
hefjast skyldi upplestur fjög-
urra danskra ungstoálda á mlð-
vikudagskvöld. Hafa að líkind-
uim 500 manns verið þarma sam-
an komin og hlýddi þessi stóri
hópur með athygli á daigskrána.
Meðal viðstaddra voru forseti
Isilands og Hálldór Laxness imeð
frúm sínuim.
Líklega hafa fáir búizt við
svo mitoilli aðsóton að upplestr-
arkvöldi með nútímaskáldskap
dönskum. Er leyfitegt að ádykta
sem svo, að dönsk niútím'aljóð
njóti meiri hylli á Islandi en
íslenzk?. Varla — em óneitan-
lega er sú goða ahygfli sem þpssi
bókiraenntatojmninig heifiur vakið
verð nánari umihugsuraar.
Preben Meulengrath Sörensen
lektor kynnti stoáldin og verk
þeiira ndkkruim orðurn, en síð-
an lásu Jörgien Gustava Brandt,
Inger Christensen, Klaus Rif-
bjerg og Bennry Andiersen sögur
og Ijóð. Virðist Ijóðlist Dananna
kilmnari og viðfairagsefnin tengd-
ari borgarti'lveru, firringu og
fjöldamenninigu en við eigum
að venjast í okkar Ijóðlist (sem
von er til) og filutningur þeirra
yfirleitt laus við allan hátið-
leika og drunga. Undirtetotir
voru með ágætum, erada þótt
miáfl. filytjendanna næðd ekki til
aillra viðstaddra.
Ivar Eskelamd forsitöðumaður
Norræma hússins stýrði saim-
komunni og færði skáldunum
þakklætisvott í lokin og áheyr-
endur hýlltu þau með lófataiki.
Var hann að þvi er bezt varð
séð harla forlyftur vegna hinn-
ar frábæru aðsókmar að þessu
upplestrankvöfldi. yerður æ
Ijósar að íslendingar hafa þag-
ið góðar gjafir af flrændum sín-
um þar ssm er Norrasna húsið
og starfsemin sem þar ,er rekvn.
Vonandd verður hún jafn vel
mietim, í ft-amtíðimni og nú.
Umferðarslysum hefur
að mikið á síðustu 15
fjöig-
árum
Um 145.000 manns létu Iífið ’
í umferðarslysum árið 1966 og
2.700.000 manns (Bandaríkin
ekki meðtalin) særðust í 27
löndum, samkvæmt yfirliti sem
Alþjóðaheilhrigðfemálastofnunin
hefur nýlcga birt.
Yfirlitið nær yfir tímaibilið
1950-1966 og giefur Ijósa hug-
mynd um þá þróun sem átt
hefiur sér stað. Á þessum 15
áruim hefur slysatalan í ein-
stökum löndum tvöfaldazt, þre-
fafldazt og jafnvel fjórfaildazt.
Að jafnaði er þriðjunigur þeirra
sem láta lífið í umferða rsl ys-
um fótgangandi fólk, en í
nokkrum lönduan er hiIutfaMs-
tala þeirra mum hærri, einkan-
leiga f Póllamdi (44,1%), Portú-
gal (42,5%) og Siragapore (40,1%).
Fótgangandi fóTk er tiltölMega
öiuiggast í Hollandi (23,1 prós.
þeiirra láta lífið í uimférðarsflrys-
uim), Nýja Sjálandi (20,8%),
Lúxemborg (20,7%) óg Banda-
rfkjumuim (16,9 prós.). &
Mannskæðustu umferðarsflys-
in ei'ga sér sitað í Pófllamdi:fyr-
ir hver 100 uimfierðarsllys láta
11 manns lífið, en 93 sllasast.
Önnur lönd ofarleiga á lista eru
írfland með 9 látna og 130
slasaða á hver 100 slys, Finn-
land með 9 látna og 139 stas-
aða, Svíþjóð með 7 látnia og 130
slasaða, Ásbrafllfa og Spánn
með 6 látna og 139 slas-
aða, Fraifcfcland með 6 látnaog
137 slasaða, Unigverjaland með
6 látna og 126 sflasaða, Noregur
raeð 6 látna og 117 sflasaða og
Sviss með 5 flétna og 125 sflas-
aða. Isflands er cikki getið í
þessu yfirliti.
Hættuflegtustu sflysamárauðir
ársfns eru sutfnarmámuðimir,
einfcum júflí og ágúst, en fæst
verða umferðarfílysin í janúar
og febrúar. Verstu siysadagar
vilcuinnar eru laugardagar og
sunnudagar, en fasst verðasllys-
in á þriðjudögum, miðvi'kudög-
um og fimmtudögum.
Umferðarsllys eru tiðust ’ á
tímiabiflinu kll. 4 til 7 eftir há-
degi, nema í Póflflaindi þar sem
hámarkiið er um þrjúleytiö og
í Júgóslavíu þar sem það er
um tvölieytið — með öðrum
orðum í öllluim tilvilkuim. að loton-
uim vinnudegi. Þessar aðstæður
útheimta vitanlega varúðarráð-
stafanir til að draga úr sllysa-
hættunmd, til dæmis þá að Ijútoa
vinnu á mdsmunandi tíma f
verksimiðjum, verriunum og
skrifstofum.
Um leið og hdra hörmuleiga
auknirag hefur átt sér stað, er
huiggiun að vedta því efltirteflct,
að í nokkrum löndum hefur
dauðsfölflum á hver 100 um-
ferðarslys fæk'kað lítið edtt, en
það gefur til kynna að ednhver
ánangur hafd náðst í viðleitn-
innd við að auka umfierðarör-
yggið. En hflutfialflS'talIa sflasaðra
heldur áfram að hælkka alil-
staðar, og hlutfafllstafla látinna
hækkar víðast hvar.
Þó að filestar slkýrslurnar sem
Allþjóðalheilibrigðdsmiálastofhunin
safinaði um umferðairsflys séu
kommar frá lögrpglluyfirvöfldum
hilutaðeiigandii landa, er erfitt
að gera samanburð landa á
milli vegna hinna margvíslegu
fráYika og miismunandi aðferða
við skýrsluigerðina. Til dæmis á
sér oft stað að maður sem ekki
lætur flífið þegar í stað í um-
ferðarsflysi, heldur lifir nokkra
kflulkkutíma eða daga, sé ekki
talinn flórnarlamb umfterðarslyss.
Kannandr hiafa leitt í ljós, að
sé tíminn frá sffysi til manns-
láts lengdur úr þremur upp í
þrjá daga, hækikiar dánairtalara
af völdum umferðarslysa um 13
atf hundraði. — (Frá S.þ.).
Skortur á práteini
alvarlegt vandumál
Fái einstaikiingurinra of lítið
af próteini (eggjahvítuefnum) í
frumbemsku, getur það leitt til
líkamlegrar og andflegrar stöðn-
unar og'eða tafiar í vexti, sem
ekki er hægt að ráða bót á
síðar, segir U Þant framikvstj.
Sameinuðu þjóðanna í skýrsilu
sem birt var í lok liðiins árs
og ber heitið „The Protein
Problem".
Sé bömum uinnið slíflrt mein,
segir í sflcýrslkmni, ,,mun iraeyzla
meira magns af próteini á fiufll-
orðinsárum œklki bæta fyrir það,
og sé slíkt mein algeragt í ein-
hverju landi, mun það að lík-
ind+im torvelda þróun hlutað-
eigandi lands í náleiga ölllum
greinum“.
Skýrsflan legigur áherzlu á,
að menn verði að gera sérfulla
grein fyrir umfainigi vandamáLs-
ins, örum vexti þess og knýj-
andi þörf á úrbótum, og er í
Frairah. á 9 síðu-
i
I
l