Þjóðviljinn - 15.07.1969, Side 7

r
Ingibjörg Haraldsdóffir:
Við hafnarmyrmið í Santiago
de Cubá stendur kastali einn
forn, kallaður E1 MOro, gjörður
af grábleiku grjóti, óaðskiljan-
legur hluti landslagsins eins og
vera ber um kastala. Héðan
höfðu Spányierjar fyrri ailda
gott útsýni yfir skipaferðir, hér
gátu þeir stöðvað sjóræninigja
og aðra árásarmenn með falli-
byssum sínum, sem nú liggja
grænar eða rauðbrúnar af elli.
í grasinu, gestum til yndisauka.
Við vorum eina ftólkið, sem
raskaði ró kastailans þennan
fagra aprílimorgun, þegar sólin
var ennþá tiltölulega lágt á
lofti cg ferskur sjávarblær lék
um forna veggi. í>etta var síð-
asti dagurinn miinn á Kúbu að
þessu sinni, sieinna um daginn
átti sovézka flutningaskipið
Romain ROHand að leggia úr
höfn í átt til Odessu við Svarta-
haf. En kastalanuim sttóð ví.st
á sama um það. Það þarf stærri
og merkari atburði til að sikekja
veggi hans. Við gengum uppá
þak kastalans, fllatt og víðáttu-
mikið með varðtumum á öll-
um homum. Fyrir neðan okk-
ur var hafið, grænt og gegn-
sætt uppvið ströndina, en blátt
þar sem dýpið er meira, lygnt
eins og spegill. Hinum megin
sást höfnin, langur fjörður,
meistaraverk náttúrunnar, og
fyrir endann grillti í Santiago
de Cuba, þessa borg, sem ég
hafði verið að uppgötva und-
anfarna viku. Reykinn frá
verksmiðjunuim lagði beint upp
til hímins í logninu. *
1 kastalanum ríkti hátíðleg
þögn, ekkert heyrðist nemiaskó-
hljóð okkar, sem glumdi og
bergmálaði í veggjunum, og
skrjáfið í kröbbunum, som
mjökuðu sér útá hlið upp og
niður veggi. Kastálinn var full-
ur af kröbbum af öllum mögu-
legum stærðum og litum. Það
var eitthvað óhugnanlegt við
þessa krabba. Svona vcrður það,
þegar lífið hefur eyðzt í atóm-
stríðinu, sem alltaf er verið að
lofa okkur, þá líða ár eða ald-
ir í algjörri þögn, og svo kcima
krabharnir uppúr sjónum og
hertaka borgir og kastala.
Við skoðuðum dýflissuna, mjóa
skonsu með moldargólfi og
traustum járnrimlum. Við hróp-
um niður í brunnánn og berg-
málið bar draugalegar raddir
okkar til baka. Við gengurn um
sali, þar sem hátt var til lofts
og vítt til veggja, ög um mjóa
dimma rangala, þar sem óttinn
við krabbana kom mér til að
skjálfa eins og lauf í vindi.
Og allstaðar fylgdu okkur draug-
ar fortíðarinnar: hofmannlogir
Spánverjar, svartir þrælar. Hin-
ir fyrrnefndu fylltu salina, hin-
ir siðamefndu dýflissihrnar.
Þessir draugar höfðu reyndar
fylgt mér allan tímann í Santi-
ago, á einhvem dularfullan hátt,
þeim mun dularfylM som nú-
tíð borgarinnar er hrópandi
andsögn við fortíðina og hvergi
hafði ég fundið jafnrækilega
fyrir nálægð byltingarinnar og
einmitt í þessari borg.
Á leiðinni inn í borgina aft-
ur síí ég nokkra minnisvarða
við voginn. Sumir þeirra voru
einÆaldir, mjóir pýramídar á
stöpluim, ]>að voru legsteinar
þeirra sem féllu fyrir byssu-
kúlum hermanna Batista 20.
júlí 1953, þann fræga dag, þeg-
ar nokkrir ungir ofurhugar mcð
lögfræðinginn Fidcfl Castro í
fararbroddi réðust til atlögu á
herbúðirnar Moncada. í>að var
uþphaf byltingarinnar og borg-
arbúar eru staltir a.f að sýna
ferðamanni Moncada, sem nú
heitir Sktóilahorg og er kennd
við 26. júlí. 1 stað heriúðra-
blásturs og sikothvella heyrast
þar nú glaðar raddir, hlátur og
sön.gur skólabarna.
Á aðra mionisvarða eru
greypt nöfn og ártöl, í flestum
tillfelllum 1957 og 1958. Slíkir
minnisvarðar cru við flesta
fjallavegi á Kúbu.
Frá Santiago blasa viö fjöll-
in Sierra Maestra, vagga bylt-
ingarinnar. Á kvöldin eru þau
í fjólublárri slikju og mérkoma
í hug önnur fjöfll, í amnarri
heimsálfu, svo óralangt í burtu
að þau eru orðin að „fjólu-
bláum dra.uimi“ í fullri alvöru
og ekki einusinni Sierra Ma-
estra getur komið í staðinn íyr-
ir þau.
Á kvöldin göngum við u.pp
mjóa og bratta gö<tu frá höfuö-
borginni uppí miðborgina. Hér
áður fyrr var hafnarhverfið
lastabæli, sem átti sér fáa líka.
Fullir sjóarar slögsuðu hér um
dag og nótt og nutu lífsins, rán
og morð vonu daglegir .viðburð-
ir, litlu hótetin sem voru hér í
öðru hverju húsi voru mið-
stöövar vændis og ólifnaðar,
þetta var su.msé Nýhöfn þedrra
Kúbuimianna.
Gluggar og dyr eru hvar-
vetr.a opin uppá gátt til að
h.leypa inn kvöldblænum, því
að dágarnir eru heitir í Santi-
ago, jafnvell i byrjun apríl. Sums-
staðar situr fólk á þröskuldum
sínum og lítur eftir fáklaadd-
uim krökkum sem leika sér á
gangstéttuinuim. Og á öllum
vinnustöðvum er uininið dag og
nótt. Á einum sitað sitja kon-
ur viö að sortera kaffiibaunir
í sjálfboöavinnu, annarsstaðar
er verið að sauima sikófatnað.
Þessi mánuður er neflndflega
kenndur við Playa Giron, nú
eru liðin 8 ár síöan bandaríski
imperiali«minn tapaði í íyrsta
sinn oiustu í Rómönsiku Amer-
íku. Kúbanar minnast þessa
glæshega sigurs síns mieð tröll-
auknu átaki í fraimfleiðsilustörf-
unum.
Við fáum okkur kaiffi á kaftfi-
sölustað, sem opinn er allan
sólarhringinn. Kaffið er stcrkt
og heitt og dísætt og borið
fra.ni í litlum dúkkuþolllum á
kúbanska vísu. Svo höldum við
áfram ferð okikar og komum á
torg, sem kennt er við Carlos
Manuel de Cespedes, upphafs-
Þriðýuriagur 15. júli 1969 — ÞJÓÐV.hLJINN — SÍÐA 7
Nemcndur í barnaskóla í Santiago de Kuba.
mann fyrstu vopnuðu uppreisn-
ar Kúbana gegin Stxlnverj-um.
Þetta var 1868 osr Cespedes féll
í 10 ára stríðinu, sem kom i
kjöflfar uppreisnarinnar. Hann
var ríkur landieigandi, en gaf
þrælum sínum frelsi og barðist
með þeim. Þjóðin metur hann
mikils og kallar hann Padre de
la Patria — föður ættjarðarinn-
ar.
Á torginu er margt um mann-
inn, enda er jazzhdjómsveit að
lcika þar á palli. Feit og sæl-
leg svertingjastalpa syrngur í
h.lj'óðnoma djúpri altröddu og
dillar sér í takt við músíkina.
Á bekk andspænis okkur sitja
6 öldungar, viröulcgir og spari-
klæddir og líta út eins og þeir
hafi setið á þessum bekk á
hverju kvöldi í hálfa öld að
minnsta kosti. Krakkar hafa
saínazt saiman fyrir framan
hljómsveitarpallinn og dansa
af miikiHi snilld. Þau eru flest
dökk á hörund, þó er þarna
ein ljóshærð og bláeyg teilpu-
táta óg dansar engu verr en
súkkulaðibömin.
Þegar við komum aftur nið-
ur að höfn or vinman enn.þá í
fullum gangi. Verið er að skipa
upp kanadísku hveili. úr Rom
ain Rdlland. Litlar dráttarvél-
ar þeysa um brygigjuna með
langa kcðju af vögnum afltaní,
hróp og köll hafnarvorkamann-
anna bora engin þrerytumerki
og það verður unnið til morg-
uns, þá koma aðrir og lcysa þá
af hólimii, vinnan má aldrei falla
niður.
Dagamir eru heitir í Samti-
ago. í fátækrahveriunum hlaupa
yngstu börnin um nakin í sóQ.-
inm. Méf varó það nokkurt á-
fall að sjá þessi hverfi, í Hav-
ana hefur þeim verið útrýmt,
en hór eru þau enniþá stór hluti
borgarinnar. Auövitað verða
þau rifin og ný hús byggð yfir
íbúana, en enn sem komið er
stendur slagurinn um önnur
mál, fyrst þarf að ska.pa þjóð-
inni efnahagsilegain gmndvöll,
rækta landið og iðnvæða, vinna
bug á vanþróuninni. En þótt
kofarnir stamdi enn, þessair öm-
urlegu spilaborgir úr kassafjöl-
um og ryðguðuim coco-cola-
skiltuim hefur þó bylting breytt
lífi íbúanna: nú hafa heimilis-
feðurnir vinnu allan ársins
hring, börnin ganga í skóla,
hungrið er úr sögunni, enginn
þari framar að betla.
Santiaigo de Cuba er næsit-
stærsta borg landsins, höfuðborg
austasta héraðsins, Oriente. Héð-
an eru alllar uppreisnir runnar:
1868, 1395, 1953, 1956 — þessi
ártöl eru skráð Jogagylltu let-ri
í sögu borgarinnar. Fóilkið er
brosmilt og frjálsilegt og talar
með syn.gjandi Oriente-hreim,
það er af ýmsum hörumdslitumv
miikið ber hér á kynbJendimg-
uim, eimm og sami maður ber oft
ættarmerki Spámverja, svert-
ingja og indíána. Þetta er fal-
legt fólk, sterkilega byggt og
breiðfleitt mieð nokkuð há kimn-
bein.
Mér er boðið í ökuferð um
borgina á opnum jeppa. í-
búðahverfi eru hér þrenns
koinar, rækdlega aðsikilin, hvert
um sig sórstakuir heimur og
tala öll síniu miáili um þær
hrópandi andstæður, þá þjóð-
félagslegu lygi, sem var orsök
allra byltinga. I fátækrahverf-
unom eru engar götur, aðeins
kræklióttir stígar milli kofánna.
Goitur og hænur og alllsiberir
krakkar horfa á ofckur stórum.
augum, hilar eru hér fáséðir
gripir. Konumar skvetta úr
þvottafötum út fyrir þröskulda
og kalla á krakikana sína, gróf-
raddaðar af margra ára mdsnotk-
un talfæranna. Innum galopn-
ar dyr sést fátækleg stofa, T,þar- ■
hanga á vegg myndir af Fidtíl
Castro og Jesú Kristi.
í miðbænum eru flest hús
í svonefndum nýlendustíl, eimm-
nr hæðar hús byggð umhverfis
ferhyrnda húsagarða. Þetta eru
virðuleg hús og eiga sína sögu,
svona byggðu forfeðumir
spönsku. Hér er gert ráð fyrir
guðræknu borgaralegu h'femi.
Gluggamir eru háir og mjóir
með hstilegum svörtum jám-
grindum fyrir. Við svanaglugga
sátu áður svarteygar fölar sienj-
órítur og hlustuðu á unga menn
ssm sungu þeim senenöður og
kvoldloftið var rafmagnað duld-
u.m ástríðum — en nú eru aðr-
ir tfmar. Semjórítumar ganga í
skóla og vinna í landbúnaðin-
um um helgar, serenöðumar
hafa orðið að víkja fyrir sker-
andi bítlaimúsfk.
Svo er það snobbhill. Hverfi
Framhald á 9. síðu
íslandskyimmg SAS
SVONA líta þær út kápumyndirnar á nýjum bæklingi, sem SAS,
skandinavíska flugfélagið, hefur látið gera til kynningar á
íslandi og ferðamöguleikum hingað með flugvélum félagsins.
BÁÐAR eru myndirnar litprentaðar, eins og reyndar allar aðrar
ljósmyndir í bæklingnum, og á önnur (sem er forsíðumynd)
að vekja athygli og áhuga lesandans á sérstæðri náttúrufeg-
urð á íslandi, en baksíðumyndin að minna á rómaða þjón-
nstu um borð í SAS-vélunum.
TEXTINN er saminn af enskum starfsmönnum SAS, en yfirfarinn
af Pétri Karlssyni. Myndir eru margar í hæklingnum, frcmst
kort af íslandi, þá myndir frá Reykjavik, Þingvöllum, Mý-
vatni, Dettifossi, Vestmannaeyjum o.s.frv. — allt fallegar
myndir og i’el prentaðar.
SAS er sem knnnugt.er öflugt félag og leiðir flugvéla þess liggja
víða. íslandsbæklingur félagsins á því eftir að komast i
margra hendur í hinum ýmsu hein^hlutum, því að (eins
og segir í fréttatilkynningu frá skrifstofu SAS á íslandi)
„þessu kynningarriti er, nú dreift um allan heim á vegum
SAS, — eftir því sem tilefni er til“.