Þjóðviljinn - 19.11.1969, Page 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVTLJINN — Miðvikudagur 19. rtóvember 1969.
VEIÐAROG VINNSLA
„Síld, meiri sáld, í salt og
bræðslu, gefi okkuir guð“. Slík-
ar setningar sem þessa. var al-
gengt að heyra af vörum fólks
í. norðlenzkum sáldairplássum á
meðan „sdlfuir hafsins" réði þar
allri velgengni og umskiapaði
lítinn bæ eins og Siglufjörð í
borg með stárborgairbrag tvo
mánuðí á hverju sirairi. Nú er
þetta liðin saga í bili, en sem
á þó máske eftár að endurtaka
sig, samkvæmt föstum lögmál-
um sem við þekkjum ekki.
En þrátt fyrir mikið breytta
tíma og fleiri úrræði, þá er
síldin ennþá hið eftirsótta sálf-
ur og gull hafsins, sem barizt
er um og beðið eftir og líklega
aldrei fyrr eins og nú.
Nú er fyxst og frernst spurt
um síld til að fullnœgja mann-
eldisþörf á hungruðum síldar-
mörkuðum margra landa. Síld-
in er orðin edn allra .eftirsótt-
asta fæðutegund og mesta lost-
æti í matarvenjum margra
þjóða. Hér hefur síldarverð til
söltungr verið hækkað nýlega
úx kr. 4,75 í kr. 13,00 hvert
kg. f næstu löndum við okkur
hefur verið á góðri söltunarsíld
um langt skeið verið tvöfalt og
stundum þrefalt miðað við okk-
ar síðasta verð, og dæmi eru
um, að boðið hafi verið hærra
verð, en þó aðeins í einstökum
tilfellum.
f tilefni af þessu óvenjulega
ástandi í síldarmálunum kom
einn gamiail síldarverkunar-
maður að máli við mig nýlega
og bað mig um að koma á
framfæri sjónarmiðum sánum
sem orðið hefðu til gegnum
langa reynslu við síldarsöltun.
>að sem hinuapn gamla síldar-
saltanda lá þyngst á hjarta var
þetta: Þegar lögin um síldar-
útvegsnefnd voru samþykkt af
Alþingi þá björguðu bau salt-
sildarsölu okkar út úr miklu
öngþveiti og kornu aðkallandi
i skipulagi á söltun og sölu. l>á
voru síldarár og framboðið
meira en eftirspumin, en nú
hefur þetta snúizt við os eftir-
spum t.d. í ár er margföld á
við framboð. Að siálfsöaðu er
nauðsynlegt að aðlaga sig hér
breyttum báttum, svo að beim
vinningi verði haldið sem að-
stæðumar skapa hverju sdnni.
— Hvað vilt þú þá láta gera?
spurði ég.
Hann svaraði eftir andartaks
þögn: — Nú höfum við síldar-
útvegsnefnd með átta fulltrú-
um, svo höfum við úthafsnefnd
sem hefur ekkert að gera, og
svo loks bedtunefnd. Þetita er
ofskipulagning og væri ekki of-
verk fyrir síldarútvegsnefnd að
annast verkefni allra þesisara
þriiggja nefnda. En síldarút-
vegsnefnd með átita fulltrúum
er of þunglamialeg í vöfum.
bezt væri að hún væxi skipuð
ekkí fleiri en fimrn fulitrúum.
Þannig yrði bún að mínu viti
miklu starfhæfari ef í hana
veldust hæfir menn með góða
þekkingu á verkefnunum.
— Og hvað viltu svoOáta gera
fledra? si>urði ég.
— Ég er nú ekki kominn að
aðaimáiinu ennþá, anzaði hann.
— þetta erii nú nánast auka-
atriði málsins sem ég hef hér
minnzt á. Aðalatriði þessa máls
er hins vegar það, að við kunn-
um að nota okkur þær aðsitæð-
ur. sem verða til vegna beinn-
air vöntunar á saltisíld. Við eig-
um að einbedta okkur að því nú
að vinna sem aJlra mest af
síldinni hér heima í neytenda-
umbúðir og ryðjia síðan vör-
unni braut inn á markiaðinn
sem bíður eftir henni. Nú er
tækifæri sem okkur ber skylda
til að nota vel. Við þetta nýia
aðkallandi verkefni. ættum við
fyrst og fremst að miða skipu-
lag þessara mála nú. Það er
þetita siem þairf að verða mál
málanna í okkiar baignýtinigu á
síldinni um aila framtíð. Þetta
tel ég vera verkefni okkar
númer 1. Að sjálfsögðu þurf-
um við að endurskoða sildar-
matslöig okkar, sem eru frá ár-
inu 1938 og því að srjálfsögfðu
úrelt orðin á mörgum sviðum.
Hér bíður verkefni hatlda hin-
um nýja síldiarmatsstjóra sem
hann og óefað leysir í mjöig ná-
inni framtíð.
Ég þaikka hérmeð hinum
garnla síldarsaltanda fyrir
þetta innlegg hans í þáttinn og
vil séirstaklega undirstrika, að
ég er honum alg.iörlaga sam-
mála hvað viðkemur því að nú
sé alveg sérstakt tækifæri fyr-
ir okkur til þess að ryðia
brautina inn á markaði fyrir
niðurlagða síld í neytendaum-
, bú ðum og að okkur beri skylda
til að gera það. Sem sjálfstæð
þjóð vantar okkur mest af öllu
þrótt, tii þess að geta rofið
þann mikl'a vítahring sem um-
lykur okkur sem hráefnafram-
leiðendur í allt of stórum mæli.
Hér er það löggjafans að marka
brautina þannig. að slík þróun
verði sem auðveldust.
Sjávarútvegur og
bankastarfsemi
Eftir því sem atvinnuvesir
verða meira vélvæddir og iðn-
væddir að sama sikapi vex börf
þeirra fyrir aukna þjónustu
frá hendi þeirra lánastofnana
er þeir skipta við. Hér er oft-
ast um gagnkvæma þörf að
ræða, því að um leið og aukin
þjónusta lánastofnunar við at-
vinnurekstur vex og lánsfjár-
upphæðir verða stæcrri í snið-
urn. þeim mun brýnni börf
verður fyrir lánastofnun að
vita örugglega á hverjum tímn
hvort lánsfé sé þannig varið að
það hafj möguleika á að veita
lántakandg mesta hu-gsanlegan
arð í vjðkom-andi atvinnu-
rekstri.
' f útvarpsiviðtali, sem Sveinn
Biömsson verkfræðingur hiá
Iðnaðarmiálastofnuninni. ný-
kominn heim ú-r hálfs árs dvöl
í Bandartkjunum árþti við Egg-
ert Jónsson hagfræðing. bá
saigði bann frá þessum þætti í
stairfsemi bandarísfcra lánia-
stofnana. Sveinn siagði eitthvað
á þá leið, að b-ankar í Banda-
ríkjunum létu sér það eitt ekki
næigja, að lán sem veitt væru
til framleiðsiu væru, tirygtgð með
fasteignaveði, heldur vildu þeir
líka vita hvort sérþekking á
viðkomandi íramleiðsiu væri
fyrir h-endi hjá lántakandia og
að ekkj væri óvanaiegt að við-
komiandi banki vedtti lántak-
anda leiðbeiningar og stuðlaði
þannijr að meiri velgengni í at-
vinnurekstrinum.
Hér erum við komnir að
mjög veiigamiklum þætti í nú-
tím-a bankastarfsemi í iðnaðar-
þjóðfélaigi, þætti sem við höf-
um til þessa alveg sleppt, joví
miður. Það segir sig alveg
sjálft, að því áhættusamiart sem
atvinnuirekstUir er þeim mun
meiri þörf hefur bann fyrir
sérþekkingu og leiðbeiningar í
viðkomandi framleiðsIuigrein.A.
Þar sem sjávairútvegur, fisk-
veiðar og vinnsla aflans verðg
að telj-ast í þe-ssum flokki. og
þettg eru höfuðstoðir ís-lenzks
þióðarbi'iskapar. þá er það
skaði að við skulum ekki enn-
þá h-afa tileinkað okkur há
m-öiguleika sem aðrar þjóðir
telja að felist í slíkri leiðbein-
in gast-arfsemi gegnum lána-
stofnanir.
Ef við grandskoðum atvinnu-
söigu okkar síðustu áira-tuigina.
þá fer ekki hjá því, að srá
grunu-r læðist að m-anni. að
ýmis töp lánasitofnana og at-
vinnufyirirtækjia hefðu orðið
minni á þessu tímabili, ef siú
leiðbeiningastarfsemi sem vitn-
að er til hér að framian heíði
verið fyrir hendi og þar af
leiðandi meiri sérþekking ver-
ið höfð með í ráðum hverju
sinni. Mér hefur skilizt af ýms-
um frásögnum af uppbyggingu
fisikiðnaðar í Noregi, að leið-
beiningastarfsiemi, ekki ósyip-
uð h-inni þandiarisku sem
Sveinn segir frá, hafi verið fyr-
ir hendi þar i landi um langt
skeið, eða í það minnsta síð-
asta áratuginn. Svo mikið er
víst. að öll stærri fiskiðnaðar-
fyrirtæiki verða að hafa í þjón-
ustu sinni leiðbej,nanda fkontr-
olldr) sem býr yfir sérþekkingu
í viðkomandi framleiðslu og er
ábyrgur gaignvart þeiirri lána-
stofnun sem viðkomiandi fyrir-
tæki skiptir við. Þegair nokkur
norsik sal-tf i ski ðnaðar-f y rirtæki
keyptu noklcurt magn a-f óverk-
uðum saltfiski héðan eitt árið
á milli 1950 og 60 þá var það
einn slíkur ieiðbeinandi frá
stænsta kaupandanum sem kom
hingað og var ábyrgur fyrir
móttökunni. Þó var hér um að
ræða saltfi-sk sem var metinn
í gaeðafl-okka af íslenzka ríkis-
matinu. Þegar þetta skeði, þá
framkvæmdi é-g útflutningsma-t-
ið á þessum fiski hjá fyrirtæki
Tryggva Ófeigssonar á Kirkju-
sandi og átti viðtal við mót-
tökumianninn sem var frá Ála-
sundi, en í þeim bæ var ég
nokkuð kunnugun, á fyriria
helmingi áratu-gsins á mi-Ui
1920 og ’30, leiðbeind-i mieðal
annars um framleiðsíu á salt-
fiskii um borð í einu aflaskip-
anna hjá Blindheimsútgerðinni.
Ég gæti næsitum trúað því, að
þetta hafi verið með því fyrsta
sem Norðmenn fóru að tileinka
sér Xeiðbeiningar í fiskfram-
leiðslu. Og það að ég var val-
inn til þessa starfs. var einniig
vegna þess, að ég var fslend-
inigur. En Norðmenn litu þá
upp til okkiar fyrir vandaða
fiskframJ úðslu og töldu að við
stæðum þeim firamiar á þessu
sviði.
Ekki getrði móttökumaður
sáltfisksins hér nedn-ar aithuga-
semdir við íslenzkia ríkismatið
á saltfi-skinum, en það skild; ég
á saimta-lihu við bann, að hann
bjó yfir staðgéðri þekWngu á
þessart verkun.
f sam-tali sem blaðið Fiskeri-
nytt í Osló átti í sumar er leið
við einn af framámiönnum
norska ríki-smatsins og spurði
um þann árangu-r sem náðist
hefði á síðu-stu árum í norskri
Hvað
hefði gerzt?
Sú var tíð að fsOendiingiar
fóm með bænirmar sa'nar á
kvöld in og ákölluðu guð af
einlægni og trúnaðairtraiusti:
„mér yfir láttu valka þinn eng-
il svo ég sofi rótt“. Þetta
hefur verið að breytast eins
og annað á síðustu áratugum.
Nú er eklki lengur talið nægi-
legt að herskarar hiiminainna
haldi vörð yfir mannainna
börnuim, heldur þurfa að
koma til aðrir bemskarar,
jarðnesikdr, btinár stórvirkari
tækjum en hinum fomlegu
vopnum himnaiianns. Við ís-
lendingar höfium um skeið
notið slíkrar umhyggju jarðn-
eskra vemdarenglla. og er
sízt að efa að umhuigsunán
um þá sáfelldu gæzlu hefiur
orðið miörgum til fróiunar,
ökki sízt á fcvöldin. þiegar
-menn haifia svifið vamarlaus-
ir inn í rítoi evefnsdns. Her-
, námsblöðin haffla eánnig laigt
áherzlu á það að imienn
gleymdu ekká þeirri ósín-
——
gjömu umhygigju sem þeir
nytu; árum saman hefiurokk-
ur verið greint firá þvi í fjöl-
máðlunartæikjum að stríðs-
mennimir vemduðu okkur
hverja mínútu fyrir vonduí.n
kommúnistum sem bdðu fær-
is að kiófesta land okkar og
hneppa þjóðina í þrælkuri.
Okkur haifia verið fkittar á-
hrifaríkar frásagnir ujm það
hvemig vesturlheimskir flug-
englar fyfl-gdust I meö hverju
rússnesku sáldveiðisikipi sem
nálgaðist landið, að ógleymd-
um kafbátum og flugvéilum,
og legðu ság oft í lífshættu
við skyldustörf sín. Á þenn-
an háitt hefflur þjóðinni vertð
innrætt trúnaðartraiust sem
vonandi hefiur tryggt öillum
góðar svefnfarir, þótt því
miður fiari eikiki sagnir af því
að iþakklætið tai gæzílumann-
anna haifii verið bundið í ljóð-
stafi eins og tíðkaðist meðan
menn foaindu huga sínium til
hirnna rétt fyrir svefninn.
En nú hafiur allt þetta
trúnaðartraiust hrundð til
grunna í eámi vetfangi. Okk-
ur berast þær furðulegu frótt-
ir að rúmlega tu-ttugu ung-
lingar hafi laoimazt inn á
herstöð vamarliðsins, án þess
aö hi-n-ir ötulu gæzlumenn
hefðu hu-gmynd um. Siðan
halfi æskuföllkið brotizt inn í
hið allra hel-gasta, sjálfasjón-
varpsstöðina, fjöregg vest-
rænnar mennin-gar, án þess
að hafa í höndum áhriÆarik-
ari vopn en „litlar úðunar-
dósir með máln-ingu“ að því
er Morgunblaðið grednir frá.
Þegar vemdarenglamir átt-
uðu sig Wks á þessari inn-
rás urðu viðbrögð þeirra þau
að þedr „forðuðu . . . sér
. . hið bréðasta", edns og
það er orðað í Morgunblað-
inu, og skiildu fjöreggið eftir
í höndum innrásarflokksdns.
Hafði hann síðan sitöðina á
valdi sínu um aílilangt skeið
þar til vemdarenglamir
„kvöddu íslenziku lögreglunaá
vettvan-g“.
Eftiir þessia atburði hljóta
menn að spyrja sig hvorther-
seitan mikla sé eintóm sváka-
vemd. Hvaö befði gerzt ef
innrásarmennimir hefðu ekki
verið tuttugu íst. nzldr ung-
lingar, heldur ámóta margir
Rúsoar eða Kínverjar oghaít
eitthvað annað í höndum en
úðunardlósir? Höfðu hinir
grandalausu vemdarar þá
einnig forðað sér hið bráðasta
en aftirlátið íslenzku flögregl-
unni að leysa vandann? Hef-
ur þjóðin verið blekkt með
svikaöry-ggi; eru arftakar
hinna fomu hi-mnasveita ekflc-
ert annað en -hjóm og sýnd-
armennsfca? — Austri.
fiskframleiðslu, þá sagði sá
sem spurður var, að árangur-
inn væri mjög góð-ur og hann
væri ekki aðeins að þakka ma-ti
og eftiriiti norska rikism-atsins
á fiski, h-eldux beri lika að
þa-kk-a árangurinn starfsemi
leiðbeinand-anna á vegum fyr-
irtækjanna. En þeir eru á-
byrgir ga-gnvart þeirri lána-
stofnun sem fyrirtækið sikipt-
ir -við.
Eftir því sem norski fiskxnót-
tökumaðurinn, sem é-g h-ef vitn-
að til hér að framan, sagði mér,
þá gegna störfum ledðbeinend-
anna í Noregi á veigum hinna
stóru fiskiðnaðarfyrirtækja
naar eingöngu menn sem hlotið
hafa sína eldskím á sviði
sjálfrar fraimlei ðslunn ar. Þeir
verða að vita hvemig góðum
á-rangri verður náð í þeim
framleiðslugreinum, sem fyrir-
tækið sem þeir vinna hj-á, fæst
við. Og þeir verða lífca að
þekkj-a þær kröfur sem gerðar
eru til gæða við m-at á fiski í
flokka á hina ýmsu miarkaði.
Fiskmia-tsmenn sem getið bafa
sér góðan orðstír í störfum.
skipa því gjarnan þessar þýð-
inigairmiklu stöður í Noregi.
Ég tel ekki nokkum vafa á
því. að með aukinni þjónustu
iánastofnan-a við lántakendiur á
þann bátt sem á hefur verið
minnzt hér að firam-an, mætti
gera tvennt í senn: f fyrsta
1-agi tryggja betri afkom-u hjá
ýnrsum fyrirtækjum. Og í öðru
lagi, sem er jafnþýðingarmik-
ið að mínu áliti og það er að
haigur viðkom-andi lánastofnun-
ar hlyti að standia traustari.
fótum ef yfirsýn um meðferð
lánsfjárins í höndajm lántak-
endia væri hægt að bygigja á
raunhæfu mati valinna trúnað-
arm-anna.
Hér er áreiðanlega um stórt
rnál að ræða, sem er þess vert
að því verði gauraur gefinn.
Geta ekki hin flokksvöldu
bankaráð á fslandi sameinazt
í afstöðu til þessa mikilvæga
máls? Hér á að vera hæigt að
m-ynda eitt sijónarmið í afsitöð-
unni til þessa máls, annað er
ekki heilbriigt. O-g þörfin fyrir
þessa lagfærin-gu hér, er mjög
brýn, ekki sízt vegna þess. að
lánsfé b-anka í atvinnurekstri
er hér meira en annarsstaðar
og eigið áhættufé fyrirtæfcia
minna.
Uppnám og fát
í uimmeelum fréttamanna
hljóðvarps og sjónvarps (sbr.
Morgunblaöid og flKmann í gær)
út af ásökunum um að þeir hafi
gerzt sakir um hneyksli í
fréttatiiredðsilu sinni varðandi
Vietnam-fundinn síðasitliðdnn
laugarda-g öriar ekiki á rök-
semdum sem afsakað geti fram-
komu þeirra í málinu; og þaö
litla sem þair reyna að reyta
til af slíku er moð.
, í ummælum sínum hafa þeir
að engu leyti gietað undan vik-
izt þeirn sökum sem ég hef op-
inberlega á þá borið af nefndu
tilefni (sbr. ræðu miína á Al-
þingi í gær), og á þessu sitigi
krefst því mál þetta ekki frak-
ari rökræöna af minni hálfiu-
En jafn fiuillkomlega cg um-
masli þessara manna vitna um
rökþrot, jafn átakanlega vitna
þau líka um uppnám og fát í sál-
um þeirra. Ummæli þeirra snú-
ast öfll u-pp í harmaitölliur, og við
lestur þeirrá liggur við að mað-
ur heyri þá klökkna. f öngum
sínum grípa þeir til þess ráðs
að spinna upp tilfiinningasama
historlu um að ég hafii ásamt
félögum mínium Gunnari Gutt-
orrrussyni og Geir Vilhjólmssyni
sýnt þeim ednhvem ógnariegan
dóligsiiátt; þegar við kornum í
firéttastofumar tii þeirra s.l.
sunnudaig. Mongunfolaðið segir
meira að segja í fyrirsö-gm:
„Ruddust in á frcttastofnanir
Ríkisútvarpsins.“ Ðitum við
ekki lí-ka í slcjaldarrendur? Eg
kem öðim ihverju í þessar stofn-
anir, sérstaklega fréttastáfu
hljóðva-rpsins, og í þetta sinn
eins og endranær bryjaði ég á
því að opna dymar (braut sem
sé eikiki hurðina) og gekk síðan
eins og mér er eðlilegt inn
gólfið. Ég er að vísu maður
klofian-gur en geng þó yfiirleltt
ekkert hraða-r en almennt ger-
ist, og allls efkxki í þetta sinn-
Hitt getur verið að þessi sér-
staka hedmsökm mím halfii af
vissum ástæöum verlkað svo ó-
þægilega á fréttamennina, að
þeim hafi fiundizt hún líkiust
fjandsamlegri inmrás- Þeir sem
þefckja hin einstökiu prúðmemni,
Gunnar Guttonmsson og Geir
Vilhjálmsson, geta fariö nærri
um hve miikið mun hæfit í full-
yrðingum firéttamanna um fyr-
irgan-g af þedrra hálfiu.
Nú, — em hvað þá um þamn
„aiustur svívirðiniga“ sem fréttar
mennirnir segja að við félagam-
ir höfium gerzt seikiir um. oig sér
í laigi undirritaður? Ég neita
því ekki að mér hafii rxinmið
í skap þegar við höfðum ár-
amigurslausit reynt með fortölum
að fiá þá til að bæta róð sitt
og senda út viðbóbarfréttir um
Vietnam-fundinn, samnleikan-
um samkvaamar. Pullyrðimgar
um ofstapa í þassu sambamdi
eru þó algjörlega úr lausu lafiti
gripnar. En hitt er satt, aö ef
mér grernst við ednhverm, þá
tala ég gjaman. af fullri hredn-
skilni, sérstafldega þeigar í hlut
eigía k-unningjar mínir edns og
ég tel þá vera viðlkoanamdi
fréttamenm. „Sá er vinur sem
til vamms siegir.“ Ég lliýsiti sem
sé hredmsikilnislega yfiir þeirri
skoðun minni að framflcoma
þessiara fréttamamna í sam-
þandd við Vietmam-fiunddnn,
ram-gtúlkanir þedrra og tilraum-
ir tíl blekkimga anmarsvegar,
þögn þeirra um anifkdlvægustu
aitriði málsdns hinsvegar (hina
geysianáklhi fundarsokn o.fll.)
gæti ékki annað kallazt en sáð-
laus fróttamennslka, Og við
þetta stend óg.
En memn bregðast másjafh-
lega við hrednsfldlni. Sumir taka
henni með karlmennsku. Aðrir
bregðast við eins og móðursjúk-
ar konur. Og ef óg ætti að biðj-
ast afsökunar á ednhverju út af
þessu máli, þó væri það helzt
sá þáttur sem ég hef ótt í því
— alveg óviljandd — að frétta-
menm sjónvarps og hljóðvarps
hafa í blöðum gerzt uppvísir að
því, með átafcanlegum hætti,
hvorri þessara mamnteigunda
þedr tilheyra.
18. nóveimlber 1969-
Jónas Ámason.