Þjóðviljinn - 19.11.1969, Side 7

Miðvikudagur 19. nóvemiber 1969 — ÞJÓÐVTUINN — S>1ðA ’J
SÍMHRINGINGAR
Jóhannes Helgi. Hring-
ekjan. Skáldsaga. Skugg-
sjá 1969. 180 bls.
T Teyrið dyn á miðjuim degi —
glennið upp gluggana. rífið
upp aiugiun, gefið gaum að
standmynd úr edir og torg-
kluikku sem legiguir þrjár sdlf-
urskærar nónörviair á streng og
Barnabækur, —
nýtt forlag,
Nýtt útgáfufyrirtæiki. Bama-
bækur, hefur gefið/ út barna-
bók sem' nefnist Fjörfcállifiamir.
Er bókin eftír sænska konu,
Sanju Hedberg, en þýðinguna
hefur Konráð Þorsteinsson
pípulagningarmeisitari gert, en
hann er nú forstöðumaður
srinnudagaskóla kristoiboðsfé-
laganna í Beykjavík. Flutti
Konráð söguna í þætti út-
varpsins, „Morgunstund bam-
anna“ s.L sumiar. Stofnaði
Konráð síðan íyrirtækið Bama-
bsekur í því skynd að gefa
bókina út, en ætilunin eir að
fleiri bœkur fylgi í kjölfarið.
Væntanlegur ágóði a£ útgáfu
og sölu bókarinnar verður lát-
inn renna tíl styrktar sumar-
búðarstarfinu að ölveri í Borg-
arfirði. Bókin er prentuð í
Ledftri og bundin í Nýja bóií-
bandinu.
sendár djúpt í veðraða kopar-
bringu þjóðhetju hátt á stalli
yfir boðaföllum stáls ogmanna-
solls. Rýnið 'í letrið á fótsitall-
inum: Vit-vilji-heiðarleiki. Og
þið sem fjær eruð: dragið sjón-
auk.a úr slíðrum. Leggið hönd
á koparkálfinn —; og nemið
titring hans í straumi tímans".
Þannig hefst ný skáldsaga Jó-
hannesar Helga og með þeim
er sleginn ákveðinn tónn. Höf-
undur sækisit eftir miklum
hiraða, samþjöppun, sem þó
kemiuir ekki í veg fyrir talsverð-
an íþurð, sem stundum slær
út í annað verra. Þetta er upp-
haf nútímasögu, Reykj avíkur-
sögu. hvað sem fyrirvara í for-
mála líður. Höfundur er á tals-
verðum þeysingi um bæinn
með 20—30 manneskjur og
nemur sjaldan lengi staðar.
skýzt með myndavél sína á
miUi þeirra. Eitthvað hefur
kviikmyndin að seigja i þesisum
efnum. Og þetta er lika mesta
símtalabók i kristninni — á
það að tákna tækniöld? Það er
einnig algengt að höfundur
lokair munni annar? aðilans í
samtölum, ef til viU í sparn-
aðarskyni, til að missa ekki
hraða.
Við skulum leyfa okkur að
ætla að þetta hraða spil með
stuttum senum eigi að si>egla
ruigling og taugaóstyrk borgar-
lífs. AUaveiga minnir það strax
-<S>
Þrjár bækur frá Skuggsjá
SkáMsaga, sagna-
þættir, dularreynsla
■ Skuggs'já hefur sent frá sér þrjár nýjar bækur: skáld-
sögu eftir Óskar Aðalstein, bók um bjóðlegan fróðleik sern
Oscar Clausen hefur sfcráð og sa'mtalsþsetti sem Gunnar
M. Magnúss hefur átt um dulræna reynslu við konu af
Suðurnesjum.
SlcáLdsaiga Ösikars Aðailsteins
nefnist Eplin í Edcn. Sögiu-
svið lieimar er lítið sjávariþorp
og er söguimiaður ungur dreng-
ur og þomgiaimiðja sögiunnar
reynsla hans af fyrstu ást- Ösk-
ar Aðalsteinn giaf út fýrstu
skáldsögu sáxrn átjén ára að
aldri árið 1939, hét hún Ljósdð
í kotinu; síðam hefiur hann sent
frá sér alls fimmitán bælciur,
skáldsögur, unglinga,bækur oig
mánningaibækur. Höfiundur bef-
ur fengizt við biaðaaneninsku,
bákava rðarstönf og þó lengst
a£ verið vitavörðiur.
Epfldn í Eden er 183 Ms.,
káputeikningu gerðd Atli Már,
sem og fýrir aðrar bœtour
Skuggsjár. Verö bókarinnar er
400 kr. án söluskatts.
Bók Oscars Cláusens nefnist
Aftur í aldir. Er hér uan að
ræða endurprent á tveám Ktl-
um sagnaiheftum sem komu út
fyrir tveiimur áratuguim og
viðbót, þætti a£ fóllki og við-
burðium á fjórða ánaitug og þá
skiráða — siegár höifiundur í e£t-
irinála, að hann hafi uipphaf-
lega ekki ætlað sér að láta
þessar kreppulýsingar kioima á
prenti fynr en hann væri all-
uir-
Undirtiti(!l bókairinnar „sög-
ur og sagnir úr ýmsum áttum“
og er boðað annað bdndi. Osc-
ar Clausen ' er þelkktur m. ,a.
fyrir , Sögur og sagndr a£ Snæ-
fellsnesi I-II. Aftiur í’ aidiir er
232 bls., verð þókairinhiar er 460
kr. án söluskatts.
Bók Qunnars M- Maignúss
heitir Völva áuðurncsja, ,,frá-
söigin a£ dulrænni reynslu UnU
Guðmundsdótti r í Sjtílyst í
Óskar Aðalstcinn
Oscar Clauscn
Garði og sanmtallslþættir viö
hana“.
Una Guðmundsdióttir er senn
hááfiáttnæð að aldri, fædd í
FteamihaW ú 9. síða.
á að Hringekjan er ólik bók
Svartri messu, siem Jóhannes
Helgi ga£ út fyrir fjórum árum.
Það veirður t.d. til þess. að
lesandinn getur átt í nokkru
erfiði við að átta sig á samhengi
atviikanna. hefur talsvert frjáls-
ræði í eltingarledk sinum við
persónurnar. En smátt og smátt
greinasf frá nokkrir þræðir —
einna gildastur er sá að Kasp-
ar nokkur, auðkýfingur, er að
kaupa sér unga stúlku. Hörpu,
í hjónasæng, með aðstoð móð-
ur hennar, Jóru. Þetta þykir
nokkrum mönnum, kven- og
vinhollum, svosem Gauta arki-
tekit, Merði „miannlífsskoðara“.
Jókala „lífslisitamianni“ hábölv-
að — eru þeir í einskonar sam-
særi um að hafa af Kaspari
kallinum bæði fé og meydóm
Hörpu (þar kemur tdl skjala
vonbiðill stúlkunnar, Tósti).
Verður nú ekki fleira rakið af
þeim málum.
Annar er mikill munur á
Svartri messu og Hringekjunni:
fyrri bókin var full með beina
vandlætingu, pólitíska og mór-
alska reiði. Þær ástríður eru
miklu hljóðlátari í Hringekj-
unni, þótt siðferðileg fordæm-
ing sé mjög greinileg á mey-
dömskaupum Kaspars rfka-
Mörður var áðux nefndur, all
fyrirferðarmikill í sögiunni, og
hefur kannski fleiri lykla
að henni í vasanum en
aðrir. Hann segir í lýr-
ísku eintali við dóttur
Gauta: ,.það er ekki til siðs
lengur að gráta — enda mundi
mannkynið tæpast anna öðru
ef það tæki tilfinningalega af-
stöðu til þess sem er að gerast.
f sitað þess hlæja menn og flýta
sér að lifa“. í formála segir
hiöfundur m.a.: „en hvers kyns
speglun á afbrigðilegum hátt-
um samtímans er með ódæm- -
um illa þokkað verk; einhverj-
ir verða þó að geira það“. Og
Mörður tefcur undir í öðru edn-
tali: „Yfirborðið er skínandi,
eins og þekkileg þök borgar-
innar, en undir er vilpan. Ekki$-
svo að skilja að nauðsynlegt sé
að einblína um of á þann sann-
leik — en skynsamlegt er að
kunna-' á því nokkur skil að
faest er sem sýnist".
Þessar setningiar geyma,. ef að
líkum lætur, mikið af ásetn-
ingi höfundiar. metnaði hans:
það er verið að sýna fólk sem
„einbiínir á munað og skjóta
fullnætgingu giirnda sinna“ edns
og segir á kápusiðu — um leið
er forðazt að „gráta“, bera á
borð „tilfinningalega afstöðu",
redði. Frá þessu sjónarmiði er
skdljanleg tilhneiging til hlut-
lægni, og á hinn bógdnn ekk-
ert óeðlilegt þótt persónumar
hafí langsamlega mestan áhuiga
á sern skjótfiengnustu flllirii og
kvennaifiari. Hltt er svo annað
mál, að tómieiki þessia hrað-
soðna rökkurlífs verður að
vandræðum bófcarinnar sjálfr-
ar.
Ofangireint tilverustig verður
afiar einhæft eins og það bárt-
ist í sögunni. Persónumar eru
rnjög bedmlífcar — karlmenn
eru skratti miklir töffiarar.
brað- og hairðhentir í kvenna-
málum og konur að sínu leiyti
kurma þessu mætavel, fyrir-
hafnarlaust. Tal manna ermjög
í svipuðum andia: fullir a£ víni
eða sjálfUimgleði, nema bvort-
tveggjia sé, slöngva þeir fram
andstuttri hraðmælsku, röfli og
spakwiztou í bland. stundum
sækir á þá storautlegt málfar,
hátíðleg ljóðræna Hns lang-
drukkna. Allt er þetta a£ okkar
veruleitoa ættað. mikil óskö-p,
en vandinn er sá að endurtekn-
ingin er fátæk af tilbriigðum.
Um leið er „speglun á aflxrfgði-
legum báttum samtímans" í
einum fleti mestmegnis. tak-
marfcast um of við yfirhorð
þeirra til að af verði þau ný
Ný bók um íslenzka mynt,
gamla vörupeninga og seðla
Jóhanncs Helgi
tíðindi, landnám í samíélags-
könnun, sem lesandi æskir sór
(og hefur hálft í hvoru verið
lofað). Það er líka fiorvitniilegt
að velta því fyrir sér, hvort
sjónarhom höfundiar á það
mannlif sem hann lýsir er eins
glöggt og virðist kama fram í
formála. Það er talað um
„steuigga" og „afbriigðilega
hætti“ — en sá grunur sezt
reyndar að lesanda að höfund-
ur sveiflist á mdlli einskonar
siðferðileigrar ádrepu og aðdá-
unar á fólki sínu, sumu hverju
a.m.k. — án þess þó að siík
togstredta verði sögunni til lyfit-
ingar.
Allt um það: ýmsa sfoemmti-
lega spretti má finna í Hring-
ekjunni. Mörður er stundum
allhress, saigan af hinni forsjálu
móður, Jóru, hæfilega háðsk,
tilbreyting er að tali tveggja
þjófa, á tröppuirn húss Jókaia.
Er þó einna bezt gengið frá
samningaþófi þeirra Gauta
airkitekts og Kasipars um villu
fyrir þann ríka. Þar er raun-
veruleg viðureiign tvegigja
manna í bók sem geymdr mörg
„símitöl“ þar sem annar við-
mælenda hefur bilað talfæri.
Árni Bergmann.
Stefán Júlíusson
T áningar — smá-
sagnasafn eftir
Stefán Júl íusson
Ot er komið hjú Bókiabúö
Böðvars í Hafinarfiröi nýttsmá-
saignasafn efitir Steifán Júlíus-
son rithöflund og nefindst þaö
Tándngar. Hetfur það að geyma
12 sögur um fóik á táninga-
aldri. Skiptast sögumar í tvo
flcktoa og fjalla allar sögwm-
ar í fýrra fllokknum um sömu
persónumar.
Þetta cr annaö smásaignasaifn
Stefláns Júlíussoner, en auk
þess ha£a fcomið út efitír hann
fjórar -skáldGögur og áitta bama-
bækuæ.
Bókin, sem er pappírsfciljiner
prentuð og bundin hjú Prent-
smiðju Hafinarfjarðair, en kápu
teifcnaði Bjami Jónss'on,
Nýiegia er fcomdnn út baak-
lingur eftir Finn Kolbednsson
um islenzkar myntír, ársettur
1970. Það er Frtaerkjamáðstöð-
in í Reykjavik er gefiur þenn-
an bækiing út. Er hann fyllri
að upplýsdngum um ísienzka
mynt en eWri bæklingar.
Kórónumyntín er nú storað
í þrarnur gæðaflokkum og he£-
ur auk þess verið bætt við
upplýsdngum um þvermál,
þyngd og málmhkitföll. Þáhef^
ur verið gerð skrá yfir vöru-
og brauðpenimga og að end-
ingu skrá yfir íslenzka seðla,
þá sem etóki eru gjaidgengir.
Þama eru vörupeningar firá
ýmsurn fcaupmönnum seimt á
nítjándu öidinni, svo sem C. F.
Siemsen, kaupmanni í Reykja-
vík ársettur 1859, P. J. Thor-
steinsson & Co, Bfilidudai, ár-
settur 1897, J. R_ B. Lefioiii,
Eyrarbakika, ánsettur 1900, Guð-
mundi Isleifssyni, Eyrarbakka,
1890» N. CJh. Grams AS Hand-
el, Akureyri, óiaifi Ámasyni.
Stokkseyri. Ennfremur braaiö-
peningar frá aðilum edns og
O. S- Endnesen, brauðgerðar-
húseiganda, Reytkjavik, A. Fred-
erriksien, R.eykjavik, Daniei
Berhhöft, batoaramiedstara í Rv.,
Guðmundi Siguirðssyni, BóWu-
dal, Á. Jónssyni, Isafirði og
V. T. Thositruip, kaupmannd á
Seyöisfirði. Efcki eru þessir
vöru- og braiuðpeningar verð-
settír í þessuam. bæklingi.
Höfundur telur þó, aö hiann
haifii ekki unnið þessa skrá til
fuilnustu og væri honum þökk
á uppdýsingum.
Fyrsta bókin ó íslenzku um
byssur og skotfimi gefin út
Hjá Bókaútgáfu Guðjóns Ó.
Guðjónssonar er komin útall-
sérstæð bók, scm ber hcitið
„Byssur og skotfimi“.
Békin fijaRar, eins og nafnið
raunar bendir till, um skotvopn
og veiðar og allt það líelzta
þeim að lútamdi, svo sem sögu-
lega þróun sfootvopnanma. skot-
fimi sem íþrótt, hirðdngu og
meðferð skotvppna, varúðar-
reglur, veiðar og náttúruvemd.
Að bókinni er mijkiil fiengur
fyirir þann fijölmenna hóp
manna, sem stumdar veiðar hér
á landi, bæði í atvininuskyni
og sem íþrótt, enda hefiurfiram
tii þessa nálega ektoert verið
ritað um þessi mái á íslenzka
tungu.
★
Höfiundur bótoarinnar er Eg-
iU Jónasson Stardal, sagnfiræð-
ingur, sem um langt stoeiðhef-
EgiU Stardal
ur verið vel þektobur í hópi
veiðdmamna fyrir sitörf sín í
þógu félagsmála þeánra og, á-
hnga á veiöimennsku. aimennt-
Bók frá Suðra:
Fimmta bók Bagleys
Desmond Baigley er einn
þoirra engilsaxnestou stoemmti-
saignaíhöfunda sem eru orðnir
fastír dagskrárliðir í bókaút-
gáíu hérlendis: Suðri gefur út
og Gísíli Cflafssom þýðir fimantu
bófc hans, Víveró bréfið. Þar
segir frá leit að týndxi borg í
Suiður-Amerítou, vinsælu efni í
stoamimtisögum, og eru þar að
sjáltfisögðiu gleymriir fijársjóðdr,
til ikirydris er svo sjélf Maíían
með í leifcnum.
Dessmond Bagley hefur víða
flæikzt og við mairgt fiengizt.
var alllengi bdaðamaður, en
ga£ út fiyrstu skáWSögu s£na,
Gullkjöiinn 1964. Hann kam
hingað í sumar leið og ferðaö-
ist um, því hann hefiur í hotga
að láta áttundu bók sína ger-
ast á Mandi.
Skemmtisögur frá Sögusafninu
Þrir gamlir kunningjar af
Kapítóluættinni koma aftur
A ísUamdi hafiur stoapazt viss
tryggð við stoemmtíBögwr eða
reyfiara a£ vissri tegund, sem
tótou að saekja hér fram o»pp
úr adidaimótunaim; eru þessar
bæfcur giefinar út afibur og a£t-
ur. Sögusafn heinailainina sitend-
ur nú í miikilli endurútgálfiu á
slííkium bókum, komu. í ifiyrra
út Sysitir Anigela og siú bók
sem heiflur orðið einstoonar sam-
nefnari sttdkza bótoa, Kapftóia.
1 ár gefur Sögusafn hedmil-
anna út þrjár bækur í þessum
flokikiL Fyrst er Ástin sirxaxeft-
ir Marie Sophie Sdhwartz, sem
síðast kiom út árið 1933 óg er
fcöiluð „ótsvikim ástarsaga" og
spennandi. Samd hö£undoir hef-
ur t.d. sikirifað „Vinnan, göfg-
ar mamninn". Þýðandi er Sig-
H. Sgurðsson Og er bókin 283
bls. Viö opnun fcókina ogflénd-
um á svcfelldri öefcnángu: „Það
var meára en ihann gæti þolað,
að Stafanía slkyWi vera swo
djörf, að bjóða homum, seán-
asfca ættlid Romarhártætfcar-
innar, að gerast þjónn hennar
á sínu flarna ættaaóðaii. Biltóð-
ið stoeymda brermheitt uim aeð-
ar hans“ . .
Þá er I Iefðarp r i nscssan eCtír
E. Marliitt, sem kom út áður
1935, „hiuglljiúf“ saga sveita-
stúlku sem fflyzt tífl, borgarinn-
ar og kynnisrt: þar ásrtánni, eins
og að líkum læfcur. Þýðandi
er Jón Levi, btókin er 256 bls.
Safmi er höfundurdrui aö ,Leynd-
armáli KordúLu frænfcu*.
Þriðja btókin er Aðalheáður
eftír C. Itíewis, þriðja úfcgéfa,
sögð byggð á san nsöguflegum
atburðum. Er hennd lýst sem
„hugðnæmastri ásfcarsagna“ —
og lýfour hennd á þessari setn-
ingu: öBflu Erngflandi er-vjaria
til meáre. virt kona en lafði
Aðaflheáðnr Caren“, og fiara á
undan 228 blte. Þýðinguna gerði
Jón, Leivl