Þjóðviljinn - 06.12.1969, Page 6

g SÍÐA — ÞJÓÐVrLJINN — Ijaugárdagur 6. desemlber 1969.
Fiárhagsáœtlun Reykjavíkur borgar 1970:
íhaldið sniðgengur mikilvæg hagsmunamál
borgarbúa þrátt fyrir 100 milj. útsvarshækkun
Á 2. hundrað milj. kr. eftirgjöf á aðstöðu-
giöldum fyrirhuguð til kaupsýslunnar
á sama tíma og húsnœðismálin og atvinnu-
málin eru vanrœkt
£g kveð mér ekki hljóðs nú
við 1- umr- um fjárhagsáætlun
borgarinnar og stofnana hennar
fyrir árið 1970 í því skyni að
ræða hana ítarlega eða gera
almennt einstaka liði hennar að
umtalsefni. Svo sem venja er
munu breytingartillögur berast
milli umræðna og þau atriði
verða rædd sérstaklega við 2-
umr. sem einstakir flokkar og
borgarfulltrúar telja einkum
ástæðu til að gera að umtals-
efni og leitast við að fá breytt-
Eigi að siður tel ég nauðsyn-
legt að vekja nú þegar athygli
á nokkrum mikilvægum stað-
reyndum, sem við blasa við
lestur frumvarpsins og um leið
hverjar afleiðingar þær stað-
reyndir hafa fyrir afkomuör-
yggi og .velferð almennings í
Reykjavík, fáist meginstefnu
fjárhagsáætlunarinnar ekki
breytt, áður en hún verður end-
anlega afgreidd í borgarstjórn-
Árviss tíðindi
t>að eru engin ný tíðindi þótt
á það sé bent að þessi fjárhags-
áætlun verði sú hæsta sem
borgarstjómin hefur afgreitt.
Þau tíðindi eru árvdss í þjóð-
félagl gengislækkana, verð-
bólgu og dýrtíðar. Og það er
ekki í valdi þorgarstjórnar, né
neinnar annarrar sveitárstjórn-
t ar í landinu, að spjrrna gegn
þeirri þróun með umtalsverð-
um árangiri. Til slíks þarf allt
annað og meira. Til þess að
; breyta þeirri þróun dugir ekk-
ert minna en uppreisn alls al-
mennings í landinu gegn skipu-
lagsleysi, stjórnleysi og verð-
bólgu, þ.e.a.s. þeim vágestum
sem fylgt bafa viðreisnarstjóm-
inni. Til þeirra breytinga þarf
ný viðhorf í þjóðmálum og
gjörbreytta stjómarstefnu.
Með þessu er þó ekki sacpt að
almenn fjármálastefn.a og við-
horf í rekstri og framkvæmd
um t.d. Reykj avíkurborvar, hafi
ekki einnig sín áhrif á
fjárhagsáætlun og þróun fjár-
mála 'borgarfélagsins. Vissulega
veltur á miklu, og b?>ð mjög
miklu. hvemig á er baldið og
hvernig stjórnað er. En þegar
tvennt leggst á eitt, vaxrandi
verðbólga og dýrtíð af völdum
stjómarsfefnunnar oglélegfjár-
mála'srtjóm og slappt eftirlit í
relkstri borgarinnar, þá getur
ekki farið nema á einn veg.
Vissulega erum við með bér
fyrir framian okkur hæstu fjár-
hagsáætlun, sem hino-.-ið til hef-
ur séð dagsljósið. Niðurstöðu-
tölur hennar á yfirliti um teki-
ur og reksfrargiöld bormrsjóðs
eru 1.339.782 þús. kr. í áætlun
þessa árs var sambærilee taía
1.175.312 þús. kr. Hæklrunin
milli ára er 164 milj. 470 þús.
kr.
Tekjur borgarsióðs eru. eins
og ég savði áðan. áætlaðar
1.339.782 þús. kr. og eru teklu-
skattarnir mikill meirihluti
teknanna að vanda. eða 848.351
þús. kr. á móti 747.278 þús. ?
ár, Útsvör skv. útsvarslögum
eru nú áætluð 842.151 þús. en
voru í áætlun þessa árs 742.679
þús. kr. Grunnupphæð útsvara
á því að hækka um 99 mili
472 þús. eða um 13,4%.
k Fas^eirnagiöld eru nú á-
ætluð 75 m:li. k.r. í stað 73 m:1'
í áæflun þesisa árs. Hækkun 7
milj. N
★ Ýms'r skattar eru áæ'11
4 mili. vr ófrreyttir frá é
ætlun v- - - -^rs.
★ r
ætl. á
ætlun þessia árs 21.2 milj.
Hækkun 1,5 milj.
★ Arður af fyrirtækjum er
nú áætlaður 32 milj. 116 þús.
kr. en var í ár 28 milj. 518
þús. Hækkun 3 milj. 598 þús.
■k Framlag úr Jöfnunarsjóði
er áætl. 130 milj. kr. í sitað 116
milj. í áætlun þessia árs. Hækk-
un 14 milj. kr.
k Aðstöðugjöld eru áætluð
225 milj. kr. í stað 183,2 milj.
í áætlun þessa árs. Hækkun
41.8 milj. kr.
k Aðrar tekjur eru áætlaða-r
2 milj. kr. 615 þús. í stað 2
milj. 115 þús. í áætlun þessa
árs. Hækkun 500 þús. kr.
Tekjuhækkun borgarsjóðs á
rekstraryfirliti er þannig áætl-
uð nær 164,5 milj. kr. samtals
frá áætlun yfirstandandi árs.
Hækkun útsvara
Enginn dregur í efa þarfir
sveitarfélaganna, og þar með
einnig Reykj avíkurborgar. fyr-
ir auknar tekjur í krónutölu,
þegar allur tilkostnaður hækk-
ar og öll útgjöld faira vaxandi,
hverju nafni sem nefnast. En
sú mikla hækkun útsvarann a
sem nú er ráðgerð og nerour
naar 100 milj. kr. er eigi að sið-
ur alvarlegt u mhugsu n.aref ni.
og það jafnt þótt nokkur hluiti
þeirrar upphæðar hafi einnig
verið tekinn með breytingu
fj árhagsáætlunarinn ar á miðju
þessu ári. En með þeim sam-
anburði er ætlunin að hækka
útsvarsupphæðina um 65,3 milj.
eða 8,39%.
Þessi hækkun útsvarsupp-
hæðarinnar er alvarleg vegna
þess, að nú er mjög að verka-
fólki og launafólki sorfið af
völdum vaxandi dýrtiðar og
skerts kaupmáttar launa. Þótt
krónutala launa h-afi nokkuð
hækkað í ár frá því sem var í
fyrra, þ.e. hjá þeim sem ekki
hafa þá gengið atvinnulausir,
er þess að gæta að launamenn
bafa almennt verið að sligast
undir útgjöldum sínum og geng-
ið æ verr að ná endum saman.
Kositnaður við heimilishald og
aðrar -beinar lífsþarfir hefur
aukizt svo gei-gvænlega að
1 aun atek j ur láglaunafólks
nægjia engan veginn til þess að
endum verði háð saman. Og
allir vita að í þessu ástandi
hafa opinberu gjöldin reynzt
flestuim launamönnum erfiður
baggi. Hækkun útsvarsamphæð-
i'rínnar. hvort sem miðað er
við 65,3 eða 99,5 milj. boðar
nuknar byrðar. aukna érfið-
leika undir að rísa. Slík út-
svarsihækkun er neyðarráðstöf-
nn og mikil ótíðindi. miðað við
l--'ð efnahagsástand sem al-
■'•'iijfmr á við að búa.
Hækkun útsvaranna er al-
varlegri og ískyggilegri fyrir
það, að þungi þeirra leggst í
sívaxandi mæli á einstiakling-
ana. Auðmannastéttin og hluta-
félög hennar greiða æ lægra
hlutfall útsvaranna. Sú befur
þróunin verið ár frá ári, bæði
í skjóli lagasetningar þessum
aðilum tiL hiagsbóta og þeirra
fölsku framtala, sem frá þeim
koma. Skaittaeftirlitið er óvirkt
og máttlítið. Við heildaráiaign-
ingu útsvara í Reykjiavík 1968
var einstaklingum gert að
greiða 68fk,2 milj. af 755,7 milj.
kr. útsvarsupphæð, en á „fé-
lög“ voru einungis lagðar 75,5
milj. Er augljóst hve fjarstætt
slíkt hlutfall er og óbagstætt
öllum almenningi.
Þá hlýtur slík hækkun út-
svarsupphæðarinnar, sem nú er
áætluð, og siem borgairsitjóri og
meiribluti borgarstjómar virð-
ist ekki álíta óeðlilega eða sér-
stakt vandamál, enn á ný að
setja stefnu Sjálfstæðisflokksius
varðandi álagningu aðstöðu-
gjálda fyrirtækja og kaupsýslu-
manna í brennipúnkt um-
ræðna um fj'árbagsáætlunina.
Hér eru möirkin mjög skýr af
hálfu háttv. borgarstjóra og
samiberja bans. Tekjuþaæfir
borgairsjóðs má og skal upp-
fylla með ítrustu álaigninigu út-
svara, samfcv. heimild gildandi
útsvarsstiga, hvemig sem af-
komu alþýðu manna er háttað.
Gefa kaupsýslu-
sféttipni
Á hinn bóginn er svo ætlunin
að gef-a kaupsýslustéttinni eftir
um eða yfir 100 milj. kr. í að-
stöðuigjöldum frá því sem heim-
ilt er að innheimta samkv. þeim
lö'gutn sam Gunnar Tboroddsen
hafði fongöngu um að sebt voru,
þegar hann var fjármálaráð-
herra. Þessi fjármálaáætlun
byggdb á óbreybtiri gjialdskrá
aðstöðuigjalda frá þesisu ári,
þótt heildarupphæð hækki
nokkuð vegn-a aukinna umsvifa
og útgjalda hjá kaupsýslustétt-
inni. Stefnan er óbreytt og
stéttareðli Sjálfstæðisflokksins
mótar hana skitmerkilega. Al-
menningur er ekki of góður til
að borga, en auðfélögum og
braskiairastétt skal hlíft.
Ég mun síðar víkja að því,
hversu fráleit og óframkvæm-
anleg þessi mikla eftirgjöf að-
stöðuigjiáldanna er eins og nú
horíir. Hún hefur raunar jafn-
an verið óafsakanleg. en eigi
borgin að sinna brýnustu verk-
efnum sínum nú og treysta at-
vinnugrundvöll borgarbúa, sem
fæstir munu treysta sér til að
neita að nú verði hjá komizt.
er þesisi mdkla eftirgjöf að-
stöðugjaldanna með öllu óír-am-
kvæmanleg. Ástæðan er sú að
hún gerir borgarsjóð máttvana
í atvinnu- og húsnæðismálnm
borgarbúa.
Mér þykir rétt að drepa næst
á aðalútgjaldaiiði í fjárhagsá-
æ-tlun borgarsjóðs.
Útgjöld
★ Upphæð útgjalda á rekstr-
aryfirliti borgarsjóðs er nú á-
ætluð 1.078.082 þús. kr. í fjár-
haigsáætlun þessa árs voru
rekstrarútgjöld b-orgarsjóðs á-
ætiuð 957,5 milj. kr. Hækkun
rekstrargjalda nernur því 120,5
milj. kr.
Til eignabreytiniga eru nú
færðar af gjaldabálki rekstrar-
áætlunar 261,7 milj. kr. í stað
217,8 milj. í ár. Nernur sú
hækkun 43,9 milj. kr.
Þannig hverf-a 120,5 milj. af
.164,4 milj. kr. tekjuhækkun
borgarsjóðs beint í ' hækkaðan
rekstrarkostnað. Eftir verð-a
'aðeins 43,9 milj. til aukningar
á eign abrey tingum og fer bróð-
urparturinn af þeirri hækkun,
eða 25 milj. kr., til greiðslu
afborgana, eða til að grypna
nokkuð á skuldasúpu borigar-
sjóðs. En afborganir á eiigna-
breytingum eru nú hækkaðar
úr 40 milj. í 65 milj. kr. Má
fara nærr; um að 18,9 milj( kr,-
hrökkva skammt til að hald-a í
h-orfi fraimkvæmdum skv.
eignabreytingum, þegar allur
tilkostn-aður hefur stórhækkað
milli ára.
Eins og áður getur eru
reksir-argjöld borgarsjóðs á-
ætluð 1.078.O0i0 þús. kr. Er
skiptin-g þeirra áætluð þann-
ig:
★ Stjórn borgarinnar, þ.e.
meðferð borgarmála og borgar-
skrifsitofur er áætl. 52 m-iljj.
225 þús. kr. f áætlun þesisa árs
er til þessa áætl. 48 milj. og
95, þús. kr. Hækkar liðurinn
því um 4 milj. 130 þús. kr.
•4r Löggæzla er nú áætl. 39
milj. 808 þús. í áætlun þess-a
árs 36 milj. 407 þús. kr. Hækk7
un 3 milj. 401 þús.
★ Brunamál er áætl. 16 milj.
326 þús f áaétl. þesisa árs 14
milj. 712 þús. Hækkun 1 milj.
614 þús.
★ Fræðslumál eru áætl. 143
milj. 603 þús. kr. í áætlun
þessa árs 122 milj. 450 þús. kr.
Hækkun 21 milj. 153 þús. Þessi
stóri útgjaldaliðuir hefur nær
tvöfaldazt síðan 1968.
★ Listir, íþróttir og útivera
er áætl. 54 milj. og 90 þús. kr
í áætl. þessa árs 44 milj. 363
bús. Hækkun '9 milj. 727 þús.
kr.
★ Hreinlætis- og heilbrigðis-
mál er áætl. 113 milj. 65f> þús.
kr. f áætl, þessa árs 96 milj.
410 þús. lor, Hækkun 17 milj.
240 þús. kr. Ekkí er ólíklegt
að þessi gjaldaliður geti breytzt
nokkuð til lækkunar milli um-
ræðna, þegar fyrir liggur á-
kvörðun um daggjöld sjúkra-
húsia. Sk-al þó engu öruggu um
það spáð, vegna fyrirsjáanlegs
mikils bálla, trúlega 15—20
milj. á rekstri Borgarspítalans,
á þessu ári, auk hækkunar úr
6 milj. í 9,4 milj. vegna þátt-
tö-ku borg-a-rsjóðs í ball-a Landa-
kotsspítala. Virðist augljós
nauðsyn að nýta betur en nú
er unnt þ-ann mikla og kostn-
aðarsam-a kjarna, sem til stað-
ar er í Borga-rsipítalianum, með
því að koma sem fyrsit upp B-
álm-u spítalans, eins og vdð Al-
þýðubandalagsmenn höfum
hvað eftir annað lag-t þun-ga
áherzlu á hér í borgarstjóim-
inni.
★ Félagsmál eru nú áariluð
381 milj. 285 þús. f áætlun
þessa árs 347 milj. 430 þús. kr.
Hækkun 33 milj. 855 þús. kr.
★ Gatna- og holræsagerð er
áætl. 252 milj. 450 þús. kr. f á-
ætlun þesisa árs 225 milj. og 800
þú-s. kir. Hæfckun 26 milj. 650
þús. kr.
★ Fasteignir er áae-tl. 13 milj.
145 þú-s. f áætlun þe-sisa á-rs 12
milj. 545 þús. Hæ-kkun 600 þús.
kr.
★ Vextir og kostnaður við
lán er áætl. 3 roilj. kr, og er
það sama upphæð og 5 ár.
k Önnur útgjöld eru áætluð
8 milj. og 500 þús. kr. f áætlun
þessa árs 6 milj. og 300 þús. kr.
Hækkun 2 milj. og 200 þús.
Veldu-r hé-r mestu um áætlaður
kostnaður við borgarstjórnar-
kosningar í vor 1,5 milj. og auk
þess hækkun á kostnaði við
ráðstefnur og veikindafrí tíma-
og vikukaupsmianna.
Hér hafa verið nefndar í ör-
fáum orðurn þær breytingar frá
gildandi fjárhagsáætlun, sem
felast í því frumva-rpi að fjár-
ha-gsáætlun borgarsjóðs fyrir
árið 197tt. sem hér liggur fyr-
ir. Á b-ak við bess-ar háu tölur
rek strarkostn-aðar borgár sj ó ð-s
er að sjálfsögðu m-argvísleg or
nytsöm starfsemi borgarinnar
og í fjölbreyttum greinum borg-
arrekstursins. Allt slíkt hlýtuir
að vonum að kosta mikið fjár-
m-agn, og rraargvísleg útgjö-ld
eru lögboðin og hlít-a lítt eða
ekki ákvörðunum eða meðferð
borgarstjórnar.
Hitt er jafnljóst, og satt og
rétt, að í síhækkandi rekstrar-
útgjöldum borgarsjóðs, og bá
einnig borgarstofnananna, fel-
ast stórar fjárháoðir, sem stafa
af óþarfri eyðsl-u, skorti á eft-
irliti og raunverulegri stjórn
á rekstri og f-ramkvæmdum.
Skrifstofubáknið er dýrt o-g
þungt, bifreiðakostnaður óhæfi-
lega hár, innkau-p stofnan-a hafa
lengst af verið óhagkvæm og
það er útgjald-asamt að Teigja
húsnæð; fyrir starfsemi bo-rg-
arinnar í stað þess að h-afa fyr-
ir löngu byggt eigið húsnæði.
Þannig martti lengi telja og
marggr fróðlegar tölur færa
fram. sem styðj'a sterkum rök-
um margra ára endurtekna
ga-gnrýni á stjórn og stefnu
meirihluta b-orgarstjómar, bæði
við umræður um fjárhagsáætl-
un og reikninga borgarinnar.
Enginn vafi er á, að með baig-
kvæmari rekstri og bættu eft-
irliti mætti spara stórar fjár-
hæðir. Á því er lífca brýn
nauðsyn að hluitfallið m-illi
relcsbrarkostíi-aðar og verklegra
framkvæmda borgarsjóðs b-reyt-
ist verulega framkvæmdunum
í haig. Þett-a knýr enn fa-star á
en ella á tímum atvinnuleysis
og almenns samdráttar í firam-
kvæmdum einstaklin-ga. Þá er
ti-1 þess ætl-ast og með réttu,
að borgin h-aldi ekki aðeins í
horfinu held-ur auki a-thafnir
sín-ar og framkvæmdir allar. ,
Eignabreyfingar
Ég mun ekiki að þesisu sinni
fara nákvæmlega út í eigna-
breytingaáætlun borgarsjóðs.
Til eignabireytin-ga tekjum-e-gin
kemur sá afgangur frá rekstr-
aráæ-tlun, sem fyrr er nefndur,
að upphæð 261,7 milj. Auk þess
er gert ráð fyrir 37 milj. kr.
lántöku. Þannig verður heild-
arupphæðin tekju- og gjalda-
megin 298,7 milj. kr.
Aðal-gjaldaliðurinn er bygg-
in-gaframkvæm-dir og til þeirra
eru áætlaðar 183,5 milj. kr. í
stað 167,5 m-ilj. í ár. Hækkunin
í krónum er 16,0 milj. En sú
hækkun er um þriðjungur þess
sem þurft hefði miðað við það
eitt að balda í horfinu frá allt-
of lágum framlögum þess-a árs.
Byggingar'kostnaðuir he-fur
hækk-að um 25% og til þess
að skila sam-a ma-gni fram-
kvæmda og jafnmörgum dags-
verkum og í ár hefði upphæðin
þurft að hækka um 41,9 milj.
eða í 209,4 milj. kr.
Samdráttur
Það er því ljóst að borgar-
stjóri og borgarstjórnaoneiri-
hluti Sjálfstæðisflokksins stefn-
ir að samdrætti í byggingar-
framkvæmdum borgarinnar.
Sá samdráttu-r kemur ekki
aðeins niður á a-tvinnumö-gu-
leikum verk-amanna og annarra
byggingarmianna þegar sízt
skyldi. Afleiðing samdráttarins
verður einnig seinkun mikil-
væ-gra og nauðsynlegra fram-
kvæmdia við skólabyggingar,
heilbrigðisstofnanir, íþrótta-
mannvirki, barnaheimili. æsku-
lýðsiheimili, ýmsar menningar-
stofnanir. og siðast en ekki
sízt íbúðabyggingar borgar-
sjóðs. en sú áætlun sem um
þær var samþykkt 17. marz
1966, hefur sem km>"'igt er
Framhald á 9 síðu
Ræða Guðmundar Vigfússonar á borgarstjórnarfundi í fyrradag
við 1. umræðu um fjárhagsáætlun borgarinnar fyrir árið 1970