Þjóðviljinn - 23.12.1970, Qupperneq 3

aJSðteSÉöáagW 23. 8etíeB<beiP ítOTO — ÍOÖErmOTNN — SÍÐA 3
Allende forseti byrjar þjóð
nýtingu koparnáma í Chile
SANTIAGO 22/12 — Forseti Chile, sósíalistinn Salvador
Ailende, hefur undirritað breytimg'ar á stjórnarskrá lands-
ins, sem lögleyfa það stefnuskráratriði hans að þjóðnýta
helztu auðlindir landsins — kopaiTiámuimar sem eru nú
í eigu bandarískra auðhringa. Mikill mannfjöldi safnaðist
saman fyrir utan forsetahöllina til að fagna þessum tíð-
indum.
í ræðu sem Allende hélt af
svölum forsetaballarinnair sagði
hann, að hér vaari ekki lagt
tll árásar gegn bandarísku þjóð-
inni eða stjóm hennar, og
mundu núverandj eigendur fá
skaðabætur. Hann sagði hinum
fagnandi fólksfjölda, að skaða-
bæturnar mundu greiddar á 30
ánum með 3% árlegum vöxtum,
og að greiðslum yrði hætt ef
auðfélöigin reyndu að koma í
veg fyrir þjóðnýtinguna.
F;orsetinn varaði þjóð sína við
því um leiið, að ef til vill yrði
stofnað til alþjóðlegs samsæris
til að koma í veg fyriir þessar
aðgerðir. Frumvarp um þjóðnýt-
inguna verður lagt fyrir. þing
Chile á morg-jn, og er búizt við
því, að það verði s>amþykkt, en
það mundi auka tekjur ríkisins
um 70 miljónir dollara á ári.
Kristilegir demókraitar hafa lýst
stuðningi við þjóðnýtinguna í
grundvallaratriðum, en þeir eru
stærsti flokkur þingsins, og að
sjálfsögðu nýtur hún stuðnings
flokka sósíalista, kommúnista og
annarra vinstri manna sem
styðja AJlende. Hér er um aS
ræða framkvæmd á fyrsta lið
stefnuskrár Allende, en í kjöl-
far hennar á að sigta þjóðnýt-
ing á öðmm námum, bönikum
og verzlunarfyrirtækjum í er-
lendri eign.
Állende benti á það, að tvö
stærstu bandarísku náimafyrir-
tækin í Chile, Anaconda og
Kennecott hefðu á árunum 1930
til 1970 flutt út úr landinu kop-
ar fyrir 3.700 miljónir dollara
og hefðu þeir peningar verið not-
aðiir til að efla áhrjf þeirra til
að ráða koparframlei’ðslu í fimm
heimsálfum.
Allende
Enn spáð pólitískum afleið-
ingum atbuðanna í Póllandi
WARSZAWA 22/12 — Fréttaskýrendur spá því, að áfram
verði haldið mannaskiptum í pólitískri forystu Póllands
eftir að Gomulka féll vegna þess að „honum tókst ekki að
brúa bilið milli flokks og alþýðu“ eins og það heitir. Er
gert ráð fyrir því að Cyrankiewicz forsætisráðherra verði
látinn víkja á morgun, og taki hann þá við embætti rík-
isforseta.
339 Bandaríkja-
menn stríðsfang-
ar í N-Víetnam
Edward Kennedy er
milligröngrumaður
* WaáHíNÍjTON 22/12 — Edward
Kennedy öldungadeillarþingmað-
UT skýrði frá því í daig, að stjóm
Norður-Víetnams hefði afhent
honum (lista yfir bandaríska
stríðsfanga sem í haldi eru í
landinu. Stjórnin segir að engu
verði við þenman lista þætt, en
samlkvaemt honum hafa Norður-
Víetnamair tekið 368 baindaríska
hermenn til fanga, 20 þeirra sem
eru á listamum eru látnir, en
níu hafa verið látnir lausir.
Samkvæmt síðustu opinberum
skýrslum bandarfsikra aðila frá
17. nóvember áttu 378 Banda-
ríkjamenn að vera í haldi í Norð-
ur-Vietnam. , Ýmsir þingmenn
telja að sú staðreynd, að Norð-
ur-Víetnamar hafa nú birt nöffh
fanganna bendi til þess aðauikn-
ar líkur séu á því að skriður
komizt á stríðsfangavandamálið.
' Þeir sem taldir eru helzt koma
til greina sem eftirmenn Cyr-
ankiewicz eru þeir Kocoliek og
Jaroszewizc, sem báðar eru vara-
forsætisráöherrar. N úverandi
foseti, Miairian Spychalsky, misstt
sæti sitt í forsætisnefnd Pólskia
verkamannaflokksins um leið og
Gomulka á sunnudaginn var.
.Pólska þingið þarf að sam-
þykk.ja mannaskipti þessi, og
var talið að það mundi koma
saman til fundar síðari hluta
miðvikudags, þótt enn hefðj ekki
verið gefin út opinber tilkynn-
ing þar að lútandi í gær.
Samkvæmt fréttum sem bár-
ust frá Eystrasaltsborgunum
Gdynia, Gdansk og Szczecin í
dag, va.r ástandið að fæirast í
eðlilegt horf þar. í fyrrnefndu
borgunum tveim höfðu verlca-
menn snúið aftur til vinnu sinn-
ar og búizt var við því, að vinna
yrði aftur tekin upp að fullu
við skipasmíðastöðvar í Szczecin
á morgun, miðvikudag.
Lundúnablaðið Daily Tele-
graph hélt því firam í dag að
um 100) þúsund- pólskir og sov-
ézkir hermenn hefðu lokað öll-
um leiðum til Eysitraisaltsborg-
anna þriggja og éinanprað þær
frá umheiminum, en ekki hafa
borizt sta'ðfestingar á þessum
orðróm úr öðruin áttum. Reut-
er-fréttastofan segir, að pólska
stjórnin hafi afturkallað heim-
ildir, sem áður voru gefnar lög-
reglu, um að beita skotvopnum
gegn ,,óeirðarmönnuim“. ,og flug-
samgöngur við Eystrasaltshafn-
iirnar eru komnar í eðlilegt horf.
Sá maður sem, nú er talinn
líMegaist forsætisráðherraefni,
Kociolek, var áður flokksritari
í Gdansk. og sagt er að honum
hafi tekizt furðuvel að koma á
„röð og reglu“ er hann var
í fyrrj viku, meðan óeirðir stóðu
þar sem hæst.
Fréttaskýrendur í Varsjá hafa
tekið með fyrirvara 'þeim út-
listunum á afsögn Gomulka, að
hnnn hverfi af vettvangi af
heilsufarsástæðum, enda hefur
einnig verið að því láitið liggja,
að hin pólitiska forysta hafi ekki
haldið því sambandi við ahnenn-
ing, að bann hefði getað skjlið
forsendurnar fyrir hinum óvin-
sælu efnahaigsráðstöfunum. I>ó
er vitað að Gomulka er á sjúkra-
húsi og áð hann fékk alvarlegt
áfall á skrifstofu sinni meðan
, ástandið var alvarlegast í Eystra-
sendur til heimaborgar sinnar saltsborgunum.
Gyðingamorðinginn Stangl
dæmdur í lífstiðarfangelsi
Stúdentaleiðtoginn Dutscke
verður hrakinn frá Englandi
LONDON 22/12 — Ríkissaksókn-
ari Bretlands, Sir Peter Raw-
linson lét svo ummaelt i dag að
þýzki stúdentaileiðtoginn Rudi
Dutschke væri maður sem vildi
berjast gegn vestrænu lýðræði,
og því hefð: innanrfkisráðherr-
ann fullan rétt til að vísa hon-
um úr landi. Dutschke hefur
dvalið í Bretlandli eiftir að hann
beið alvarlegt tjón á heilsu sinni
eftir morðtilraun sem gerð var
v:ð hann og hefur stundað nám
við Cambridige. Lögfræðingur
Dutschkes vísaði hins-veigar til
þess að það væri heifð sem Bret-
er hefðu verið stoltir af, að þeir
hefðu leyft mö-nnum laindvist,
sem ekki iværi vært heima fyrir
af pólitískum ástæðu-m — og
nefndi hann í því sambandí þá
Marx, Engels, Voltaire, Lenín og
Sún Jat-sen.
Duischke
DUSSELDORF 22/12 — Franz
Stangl, sem var yfirmaður út-
rýmingabúða nazista í Treblinka
á stríðsárunum, var í dag dæmd-
ur í ævilangt fangelsi fyrir
stríðsglæpi. Stangl var handtek-
inn í Brasilíu, og er líklegt að
endanleg refsing hans verði 15
ára fangelsi vegna þeirra skil-
mála, sem Brasilíumenn settu
fyr:r afhendingu hans vestur-
þýzkum yfirvöldum.
Meðan Stangl veitti Treblinka-
Franskir verka-
menn læsa for-
1»
stjórana inni
PARÍS 22/12 — Franskir at-
vininurekendur eru nú mjög á-
byggjuiMEr yfir róttækum að-
gerðum verkamanna, sem hafa
á nokkrum stöðum gripið til þess
ráðs að loka yfirmenn sína inni.
I síðustu vik-u voru þrír forstjór-
ar dokaðir inni af óánægðu'starfs-
fóttki og þtrír t-il viðbótar voru
læstir inni á mánudaigsikvöild og
voru «nn á bak við lás og slá
er síðast fréttist. Stærsta verk-
lýðssamband landsins, CGT, sem
kommúnistar stjóma, hefur enn
ekki tekið afstöðu til .þessa nýja
akæruhem aðar.
búðunum forstöðu voru myrtir
þar um -100 púsund ’pólsliir Gyð-
ingar. Þegar Brasilía féllst á að
afhenda Stangl fyrir þrem ár-
um var og samið um það, að
eftir afplánun refsingar í Þýzka-
landi skyldi hann afhentur
austurrískum yfirvöldum vegna
þess, að þar var hann um tíma
starfandi við geðsjúkrahús, sem
útrýmdi, samkvæmt ummælum
Stangls sjálfs, ' 23—28 þúsund-
um geðsjúkra manna samkvæmt
áætlunum nazista um að
,,hreinsa‘‘ þjóðina.
Stangl vann við Volkswagen-
verksmiðjurnar í Sao Paulo, en
þar höfðu erindrekar Simons
Wiesenthals, sem manna mest
hef-ur gert til þess að hafa upp
á nazískum stríðsglæpamönnum,
upp á honum fyrir þrem árum.
Það vt>ru menn Wiesenthals sem
á sínum tímia höifðu upp á Adolf
Eiohmann, sem bar einna mesta
ábyrgð á Gyðingamorðum naz-
ista.
Olíuleit hefstá
Skáni í vor
STOKKHÖLMI 22/12 — Italska
rfflcisfyrirtækið SAIPEM mun í
vor hefja olíuleit á, Skán: oig er
það sænskt rílcisfyrirtæki, sem
hefur undirbúið .boiT.narstarfið,
sem felur Itölunum þetta verk-
ePni. Itölsku tæknimannirnir.
sem sagðir eru hafa mikla reynslu
í sllíkri leit í ýmsum rikjum,
munu nota mjög nýtízkulegan *-
búnað, og geta þeir borað allt
niður á 5909 metna dýpi.
Réttarhöld yfir
flugvélaræningj-
um í Leníngrad
MOSKVU 22/12 — Áfram er
haldið í Leníngrad réttarhöldum
yfir tíu mönnum og einni konu,
sem í sumar gerðu tilraun til
fiugráns. Spumir hafa bor:zt af
því til Moskvu, að krafizt sé
dauðadóms yfir tveim þessara
manna, og er annar þeirra, Mark
Dymsjits, fyrrum ofursti í flug-
nernum. Saksóknari leggur til að
aðrir þeir sem ákærðir eru verði
dæmdir í 5 — 15 ára fangelsi.
Hinir ákærðu eru flestir af
gyðingaættum og munu sumir
þeirra hafa sagt fyrir rétti, að
tilgangur þeirra með flugvélar-
ráninu hefði átt að vera sá, að
vekja athygHi á yfirlýstum vilja
þeirra til að fá leyfi til aðftetj,-
ast til Israel.
MÁL OG MENNING
HEIMSKRINGLA
ÆVISAGA ÁRNA PRÓFASTS
ÞÓRARINSSONAR
skrásett af Þórbergi Þórðarsyni
Allt verkið í tveimur bindum
Fæst í m’jög fallegu skinnbandi.
LEIKRIT SHAKESPEARES
í þýðingu Helga Hálfdanarsonar
(fimm bindi)
NY OG NIÐ
Ljóðabók Jóhannesar úr Kötlum
VIÐ TJARNIRNAR
Sögur eftir Jóhannes Jóhannesson
EG KALLA MIG ÓFEIG
Sögur eftir Hallberg Hallmundsson
HÚS SKÁLDSINS
Um skáldverk Halldórs Laxness eftir Peter Hallberg
(Fyrra bindi)
MARÍÖ OG TÖFRAMAÐURINN
eftir Thomas Mann
MANNSÆVI
eftir Pástovskí (fjögur bindi)'

LOGMA.L OG FRELSI
.. ..„„eftír Brynjólf Bjarnason
ENSKA ÖLDIN í SÖGU
ÍSLENDINGA
eftir Björn Þorsteinsson
ÞÆTTIR ÚR SÖGU
SÓSÍALISMANS
Jóhann Páll Árnason
FRÁSÖGUR ÚR BYLTINGUNNI
eftir Che Guevara
TÖF
Ljóð eftir Baldur Ragnarsson
LAUFÞYTUR
Ljóð eftir Sigríði Einars frá Munaðamesi
VIÐ HVÍTAN SAND
Ljóð og myndir eftir Áslaugu á Heygum
KROSSGÖTUR
Ljóð eftir Baldur Óskarsson
MÁL OG MENNING
HEIMSKRINGLA