Þjóðviljinn - 18.07.1972, Síða 5

Þriðjudagur. 18. júli. 1972 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5.
LIFIR OG
GRÆR”
„Enn eigum við náttúru, scm er rikari og fjölbreyttari en viöa annars
staðar i heiminum”.
fram til 1929 að framkvæmdir
gætu hafizt við fyrirhugaða raf-
virkjun. Arið 1931 var stöðin full-
gjör og tekin i notkun.
Klaksvik stóð ein að þessum
framkvæmdum, án annars stuðn-
ings en lána. Það sýnir betur en
allt annað stórhug og dugnað
Klaksvikinga, að árstekjur
Klaksvikurbæjar 1931, árið
sem stöðin tók til starfa, voru
krónur 60.000. Rafstöðin kostaði
11-falda þá upphæð.
Rafstöðin var reist við Stórá
rétt innan við byggðina á strönd.
Þá var enginn vegur að rafstöð-
inni.
Rétt eftir að rafstöðin tók til
starfa skall kreppan yfir, krepp-
an sem lagði sina „knldu hond
yvir vinnilfvið alt her heima”.
Nýja rafstöðin greiddi þó allar
áhvilandi skyldur. Það var góð
höfn i Klaksvik, góður skipakost-
uc, dugmikið og vinnusamt fólk
bæði á sjó og landi, sem ásamt
rafstöðinni gerði Klaksvik að
forystubæ Færeyja.
Árið 1949 til 1950 var aukið við
rafstöðina með dieselmótor, en
ætlunin frá 1919 til 1920 um raf-
magnsframleiðslu i Vestmanna
varð fyrst að veruleika árið 1956.
Árið 1956 voru rafstöðvarnar i
Vestmanna á Streymoy og Stórá
á Borðoy samtengdar.
Loftstrengur liggur frá Götu-
nesi, Eysturoýji Háfjall á Borðoy,
lengd loftlinunnar er 3.000 m.
Arið 1965 var enn aukið við raf-
magnsframleiðsluna við Stórá
með dieselmotor 3.000 hk.
Til gamans set ég hér að lokum
skattgjöld til sveitar- og sífear
bæjarstjórnar Klaksvikar á
hundrað og þriggja ára timabili.
Fyrsta árið, sem skattur var
lagður á, 1855 til 1856, ar álagn
ingaupphæðin krónur 60,00 um-
reiknað i núverandi verðlag. Þá
voru skattgreiðendur 2 á Skála-
toftum, 1 i Ánunum, 2 á Biskops-
stöð, 5 i Vági, 3 úti i Klaksvik, 4 á
Uppsölum, 2 i Gerðum, 4 á Oyri, 2
i Arnafjörö. Samtals 25 skatt-
greiðendur.
Árið 1865 til 1866 var álagn-
ingarupphæðin krónur 25,00 og
skattgreiðendur voru 28. Það ár
fór skattaupphæðin lengst niður,
1908 til 1909 var álagningin 4.342
krónur. Skattgjaldendur voru 193.
Þá bar hæsti gjaldandinn 775.00
kr. Fyrir árið 1967 til 1968 var
álagður skattur i Klaksvik krónur
3.582.108,00. Þá voru skattgjald-
endur 1947.
Síðari
hluti
frásagnar
af
Fœreyjaför
eftir
Þorvald
Steinason
Mykincs
Nólsoy
Foroyar
ll'Stóra Dímun
1 Lítla Dimun
Suönroy
Klukkan 7 á miðvikudagskvöld
vorum við Islendingarnir boðnir
til skilnaðarhófs á Klaksvikar-
Klub. Á réttum tima vorum við
mættir i Klaksvikar-Klub ásamt
fjölmörgum aðilum að Bridge-
felag Klaksvikar. Tekið var á
móti gestum við barinn, þar sem
hver maður fékk einfaldan eða
tvöfaldan „sjúss” (vel mældan)
eftir óskum hvers og eins bæði
með tegund og styrkleika.
Á meðan rennt var úr glösunum
söfnuðust menn i smáa eða stóra
hópa, eftir ástæðum til viðræðna.
Rétt fyrir klukkan 9 voru opn-
aðar dyr inn i annan sal, þar sem
borð svignuðu undir allskyns
kræsingum. Ég sé enga ástæðu til
þess að telja upp veizluretti, þvi
eins og segir i islenzkum máls-
hætti: „Fár minnist etins matar
eða slitinna klæða”. En matur og
vin var framreitt af þeim
höfðingsskap og rausn sem ein-
kenndi allar móttökur Færeyinga
til handa okkur tslendingum.
Setið var yfir borðum til klukk-
an 12. Margar ræður voru fluttar
og lög sungin. Allir voru ræðu-
menn stuttorðið.Ekki finn ég
ástæðu til að rekja efnið i ræðum
manna, aðeins get ég um efni
þriggja þeirra. Einn Færeying-
anna gat þess iræðu sinniað Fær-
eyingar væru svo litlir og smáir i
samanb. við tslendinga að aðr-
ar þjóðri enn stærri. Það væri
þvi svo litið sem þeir gætu gert.
Islendingur benti þá á, að þó Fær-
eyingar væru litlir og fáir, þá
hefðu þeir þó sýnt að þeir gætu
verið stórir, stærri en stórþjóð-
irnar. Það hefði oft komið fyrir,
en þó væri eitt atvik tslendingum
ljósara öðrum. Það var þegar
Færeyingar stöðvuðu siglingu
með eiturefni sem átti að sökkva i
norðurhöf. Taldi hann óliklegt að
aðrar þjóðir hefðu sýnt samskon-
ar stórhug og Færeyingar sýndu
þá.
Annar tslendingur gat þess að
gestgjafi sinn hefði skotið þeirri
hugmynd aðsér þá um daginn, að
Kópavogur og Klaksvik ættu að
koma á skipti-kynningum ung-
menna millum bæjanna.
Þó að þessum ræðum séu gerð
sérstök skil hér, er það ekki af þvi
að þær væru svo mikið öðrum
ræðum merkari, heldur af þeim
sökum þess að þessum málum er
ástæða til að koma á framfæri
viðar en i veizlusölum.
A meðan að setið var undir
borðum voru afhent verðlaun fyr-
ir tvimenningskeppnina kvöldið
áður.
Þrem tslendingum sem staddir
voru i Klaksvik var boðið til
skilnaðarhófsins. Það voru þau
Axel Jónsson bæjarfuiltrúi i
Kópavogi og kona hans Guðrún
Gisladóttir, sem þar voru á ferð á
eigin erindum, og Sölvi Óskars-
son, hann er knattspyrnuþjálfari
Klaksvikur i sumar.
Rétt um klukkan 12 var staðið
upp frá borðum, siðan var stig-
inn dans til klukkan rúmlega 4 um
morguninn. Mikið fjör var i dans-
inum, voru þar dansaðir Fær-
eyskir dansar og algengir, aðal-
lega „gömludansarnir”.
Það gat ekki orðið um langan
svefn að ræða hjá tslendingunum
þegar þeir héldu af Skilnaðarhóf-
inu i Klaksvikar-Klub á fimmta
timanum á fimmtudagsmorgun-
inn 8. júni, þvi klukkan 8 áttu þeir
að vera mættir við strandferða-
bátinn Prebe sem flytja skyldi þá
til Þórshafnar.
Þegar einn tslendingurinn kom
heim á herbergi eftir dans og
drykkju um nóttina hripaði hann
niður á blað þessi orð (eftir þvi
sem lesið varð úr skriftinni)
„Kveðja nú Klaksvik / Kópa-
vogsbúar / aldnir sem ungir / ts-
lendingar / Hyggja á heimferð /
hressir i lundu 7 vikja frá vegleg-
um / veizluföngum.
Máttugar margar / munu
geymast / myndir i minni /
manna og kvenna / úr Færeyjaför
/ Frónbúanna / gleði gjafar / frá
góðvinafundum”.
Og klukkan átta var tslend-
ingahópurinn mættur við skips-
hlið ásamt flestum gestgjöfum
okkar i Klaksvik. Það var með
söknuði, en marg-efldum þakk-
Framhald á bls. 11.
„Alls staðar frá verður beðið um skóla”. Myndin er af Miðskólanum f
Kiaksvik.
verið mesti veiðistaðurinn um
allar eyjarnar; þar hafa samtals
veiðst 33.212 grindurj sem er
þriðjungur af allri grindaveiði
Færeyinga.
Elztu heimildir um byggð i
Klaksvik telja að hún hafi verið
fjögur bændabýli, Bónda-garðar,
Vágur, Mykjanoyri, Uppsalir og
Gerðar. Litlar sem engar breyt-
ingar hafa orðið á þessu um aldir,
eða allt fram um 1800. Þessi
bændabýli urðu að vera sjálfum
sér nóg til lifsviðurværis svo sem
allsstaðar annarstaðar i Færeyj-
um.
Fyrsta stórbreytingin sem varð
kom á um 1830, þegar ein deild
einokunarverzlunarinnar var sett
á stofn i Klaksvik. En aðalbreyt-
ingin varð eftir 1856 þegar verzl-
unin var gefin frjáls.
Fyrsti visir að sjálfstjórn
Klaksvikar kom um 1850 þegar
allar Norðoyar voru gerðar að
einu fátækra-framfærsluhéraði.
Fyrsti fundur framfærslu-
nefndar var haldinn að Viðareiði i
júli 1855. Næsti fundur var hald-
inn i Klaksvik siðla árs 1855.
Nefndarfundirnir voru ýmist
haldnir á Viðareiði eða i Klaksvik
á næstu árum.
hafnarskilyrði voru góð i Klaks-
vik, þá var það ekki fyrr en árið
1910 sem Klaksvikarhöfn fékk
raunveruleg hafnarréttindi, það
er leyfi fyrir vetrarlægi skipa.
[ Frá 1910 til 1923 fjölgaði þilfars-
i skipum frá Klaksvik upp i 21 skip.
Aukningin var ekki eingöngu af
þvi að Klaksvikingar kaupi skip,
heldur allt að einu vegna þess að
útgerðin flyzt frá öðrum stöðum i
Norðoyum til Klaksvikur.
Frá þvi 1923 hefur skipum ekki
fjölgað mjög ört i Klaksvik, en
smálestatalið hefur margfaldazt.
Arið 1917 samþykkti bæjar-
i stjórn Klaksvikar að hefja undir
búning að vatnsvirkjun til raf-
i magnsframleiðslu. 1918 var
kostnaðaráætlun fyrir rafvirkj-
unina tilbúin. Úr framkvæmdum
varð þó ekki. Árið eftir, 1919,var
rætt um virkjun á Streymoy eða
Eysturoy, með byggingu stöðvar i
Vestmanna eða á Eiði.
Klaksvikingar sóttu um að
komast i það virkjunarsamband.
Ekkert varð úr þessum fram-
kvæmdum.
Þá sneru Klaksvikingar sér aft-
ur að þvi að byggja eigin rafstöð,
en mörg ljón voru þar á vegi, sem
ryðja þurfti á braut. Enda leið svo
Klaksvík.
A þriðjudaginn höfðum við Is-
lendingarnir enga fyrirfram
mótaða áætlun, fyrr en klukkan 7
um kvöldið, þá var spilaður tvi-
menningur og verðlaun veitt fyr-
ir bezta árangur.
Veður þann dag var það bezta
sem við höfðum fengið i' Færeyj-
um, flestir munu þvi hafa notað
daginn til þess að lita betur yfir
Klaksvik og næsta nágrenni.
Ég notaði þriðjudaginn að
mestu til þess að fræðast um
Klaksvik; þar naut ég góðs stuðn-
ings gestgjafa mins sagnfræð-
ingsins Robert Joenssen. Auk
þess sem Robert sagði mér marg-
an fróðleik, léði hann mér til
lestrar ritverk bæði sin og annara
um Færeyjar.
Arið 1968 átti Klaksvik 60 ára
afmæli sem kaupstaður, á þvi ári
var gefið út rit, Klaksvik 1908 til
1968, saga staðarins i stuttu máli.
t þetta rit sæki ég nokkurn fróð-
leik sem ég mun nú á eftir endur-
segja á islenzku máli, en þar
verður þó ekki um beina þýðingu
að ræða, aðeins gripið niður á
stangli:
Engar heimildir eru til um elztu
byggð i Klaksvik eða hvenær þar
var hafin búseta, en þó er vist að
byggðin er all-gömul.
(Uppgröftur sem nú stendur yf-
ir á gömlum rustum við Borð-
oyarvik, getur ef til vill varpað
kastljósi á elztu byggð þar. ÞS.)
Klaksvik hefur frá þvi fyrst var
farið að halda skýrslur um
Grindadráp i Færeyjum árið 1584
Sveitarstjórnarlögin sem nú
eru i gildi i Færeyjum eru frá
1872. Allar Norðoyar urðu þá eitt
sveitarstjórnarfélag, einn maður
var i sveitarstjórn fyrir hverja
kirkjusókn, en þær voru 7, að auki
voru tveir fyrir prestakallið, en
þeir voru presturinn á Viðareiði
Og sýslumaðurinn sem sat i
Klaksvik.
Eins og samgöngum var þá
háttað á Norðoyum var Viðareiði
hagkvæmasti fundarstaðurinn,
enda voru fundir sveitarstjórnar
upprunalega haldnir i Önagerði á
Viðareiði, seinna voru fundirnir
haldnir' ýmist á Viðareiði eða i
Klaksvik.
Þann 1. októkber 1908 varð sú
breyting á sveitarstjórnarmálum
i Norðoyum, að Klaksvik var gerð
að sjálfstæðu sveitarfélagi, henni
fylgdu byggðirnar: Skálatoftir
(nú i eyði), Strönd, Ánirnar,
Arnafjord og Oyrar. Þá voru ibú-
ar 700.
Arið 1908 voru 8 þilfarsbátar,
(skútur) skráðir i Norðoyum:
Jubilæ og King Arthur frá
Nordepil, Warden frá Hvanna-
sund, Marianna frá Húsum,
Waldero frá Kunoy, Queen frá
Viðareiði, Borðoy og Viðoy frá
Klaksvik. Þó tvær skútur væru
skráðar frá Klaksvik, var þó að-
eins ein Borðoy, sem Óli i Skúla
og Jógvan við Srein áttu raun-
verulega frá Klaksvik. Viðoy var
að mestu eign Magnúsar á Viðar-
eiði.
Þó ótrúlegt megi teljast, eins og
„AÐ ÞEKKJA ÞAÐ SEM