Þjóðviljinn - 09.08.1972, Qupperneq 7

6. SIÐA — ÞJÓÐVILJINN IVliftvikudagur !). ágúst 1972
Miövikudagur 9. ágúst 1972 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7.
Þjóðviljinn birtir í dag og
i næstu blöðum
grein sem íjallar um Slipp-
stöðina á Akureyri. Saga
þess fyrirtækis er afar lær-
dómsrík, þarsem hún felur
i sér veigamikla þætti ,,við-
reisnar"-stef nunnar al-
ræmdu. ,,Viðreisnin" varð
pólitískt gjaldþrota á siðast
liðnu ári, en ýmsar kreddur
hennar í efnahagsmálum
voru þá löngu gengnar sér
til húðar. Ein af þeim
kreddum var bundin Slipp-
stöðinni á Akureyri, að vísu
gatslitin, en reynt var að
breiða yfir það með sýnd-
arráðstöfunum, þegar trú-
arjátningin dugði ekki
lengur. Það hefur komið í
hlut vinstri stjórnar að
hef ja fyrirtækið upp úr því
gjaldþroti sem einkafjár-
magnið hafði sett það í.
í þeim hluta greinarinnar
sem birtist i dag er gerð
grein fyrir pólitisku bak-
sviði Slippstöðvarmálsins,
hvaða kennisetningar í
efnahagsmálum ,,viðreisn-
in" setti á oddinn, og
hverju hún hugðist ná fram
með þeim. Sýnt er fram á
hvað örlög Slippstöðvar-
innar eru nátengd höfuð-
kjarna ,,viðreisnar"-stefn-
unnar, og hvers konar
þáttaskil verða með valda-
töku vinstri stjórnar.
i f immtudagsblaðinu
verður rakin saga Slipp-
stöðvarinnar á Akureyri frá
því að það var smáfyrir-
tæki með rassvasabókhaldi
og þangað til það var orðið
með umsvifamestu fyrir-
tækjum landsins með 180
starfsmenn. Getið er um
tvö einkennileg undirverk-
takafyrirtæki og sagt frá
taprekstrinum sem varð
einkennandi eftir að stór-
hugurinn náði tökum á
stjórnendunum.
I þriðja hlutanum verður
greint frá því hvernig opin-
berir aðilar neyddust til að
hlaupa undir bagga með
eignalitlum mönnum sem
höfðu f jármuni almennings
milli handanna. Það
reyndist þó hálfkák, sem
engu bjargaði til lang-
frama. Loks segir frá að-
gerðum vinstri stjórnar til
viðreisnar fyrirtækinu, svo
og framtíðarhorfum.
ÐSKILNAÐUR
YIÐREISNAR
N.ysniíöi í Slippstuöimii. Ljósm. Matthias Ó. Gestsson.
Athafnasvæöi Slippstöðvarinnar séö úr lofti,— Ljósm. Matthfas ó. Gcstsson.
Um
Slippstöðina
á
Akureyri
— Fyrsti hluti
o
Sú stjórnarstefna i el'nahags-
málum sem ákveöin var meö
elnahagsmálaliigum i ársbyrjun
I9IÍ0 og reynt var aö slýra el'tir
allt þar til samsteypust jórn Sjáll'-
sta>öisflokks og Alþýöuflokks
miss.ti þingmeirihluta viö kosn-
ingar 1971, var skirö viöreisn al'
höl'undum sinum. Almenningur
l'ann l'ljótt háöshragö af þessu
heiti, og helur þaö oftar veriö not-
aö i niörandi merkingu en já-
kvæöri. Kn þetta er hiö opinbera
heiti, og veröur þvi haldiö hér.
Yfirlýst markmiö viöreisnar-
stefnunnar var aö ýla undir at-
vinnurekstur einkaaöila og bUa
þannig i haginn fyrir þá aö
..frelsi’’ i elnahagsmálum gæfi
þeim aöstööu til aö láta aö sér
kveöa. Var litiö svo á, aö mark-
aöslögmálin sjáll' stýröu bezt
gangi eínahagslifsins meö sem
minnstum alskiptum af hálfu al-
mannavaldsins.
Þóaöþessum markmiöum va>ri
lýst yfir og hagstjórnárráöstafan-
ir almennl viö þetta miöaöar,
geröist engin skipulagsbreyting i
efnahagsmálum viö gildistöku
viöreisnar. breyting er tæki til
sjálfs cl'nahagsgrundvallarins.
Peningaslofnanir voru eftir sem
áöur á vegum rikisins og hin fjöl-
miirgu framleiöslu- og þjónustu-
fyrirtieki sem rekin eru á vegum
opinberra aöila héldu áfram
starfsemi sinni meö óbreyttum
hætti.
Ilins vegar var augljóst aö
einkafyrirtækjum var hyglaö
meö lánsl'é og aöra fyrirgreiöslu á
kostnaö opinberra fyrirtækja og
samvinnufyrirtækja. Var þvi
eölilegt aö stjórnarstefnan leiddi
á miirgum árum til þess aö hlutur
einkaaöila. einkafjármagns, i
efnahagslifinu ykist.
Ilér veröur ekki rætt um tvo
mikilviega þætti i viöreisnar-
stefnunni, þar sem þeir snerta
ekki beinlinis þaö mál sem ætlun-
in er aö reifa, en hins vegar er
myndin af viðreisnarkerfinu ó-
lullkomin nema menn geri sér
Ijóst, aö þeir tilheyra kjarna
þess:
a) viðleitni til aö halda hlutdeild
launþega (verkalýðs i viðri
merkingu) i þjóðartekjum i
lágmarki — ýmist með bein-
um kUgunaraðgerðum, svo
sem banni á verðlagsbætur —
með hefndarráðstöfunum
gegn kauphækkunum, svo
sem gengisfellingu — með
tregðu við að ganga til samn-
inga, eða með mun undirför-
ulli og hættulegri aðferðum,
sem fólust i þvi að draga
vcrkalýðinn til ábyrgðar. fá
forsvarsmenn hans inn i hag-
stjórnarstofnanir þar sem
þeir urðu fangar stjórnar-
stefnunnar;
b) ákvöröun um að tengja landið
mun traustari böndunt við
hagkerfi og rikjandi skipulag
auðvaldslanda i N-Ameriku og
V-Evrópu, og var henni fylgt
fram með áframhaldandi her-
námi, með inngöngu i EFTA
(með stefnu á EBE endan-
lega), með þvi að beina æ
stærri hluta fiskútflutnings til
Bandarikjanna þannig að
dregiö gæti til drottnunarað-
stöðu af þeirra hálfu, og loks
með þvi að sækjast eftir að cr-
lcnt einkaauömagiv eignaðist
hér atvinnufyrirtæki og
hreiðraði um sig i islenzku
efnahagslifi.
Viðreisnin breytti ekki islenzku
hagkerfi i grundvallaratriðum,
en leitaðist við aö sniöa af þvi
augljósa vankanta frá sjónarmiði
borgarastéttarinnar. Það átti að
gera efnahagsleg yfirráð hennar
beinni og ótviræðari, sterkari og
minna háð daglegri starfrækslu
hins pólitiska valds.
Þegar pólitiskur styrkur við-
reisnarinnar er brostinn, þá sýn-
ist aftur hennar sem efnahags-
stefnu með svo tærar hugsjónir
ekki vera sérlega mikill á innan-
landsvettvangi. Einkafjármagnið
hefur ckki brotiö undir sig nýja
geira i þjóðarbUskapnum. Við-
reisninni mistókst i veigamestu
atriö* að bæla verkalýðsstéttina,
þótt hUn skilji þar óneitanlega
eftir sig nokkur spor.
En varðandi einstök fyrirtæki
lætur viöreisnin eftir sig tvo
minnisvaröa sem hvor um sig
segja æði mikið um þá tilraun
sem verið var að gera.
Annar minnisvarðinn er ál-
bræöslan i Straumsvik.á islenzk-
an mælikvarða risavaxið fyrir-
tæki, einkum hvað fjármagn
snertir, en þaö er allt Utlent. Fyr-
irtækið nýtur mikilla friðinda,
enda er gróðamyndun þess mjög
hröð. Þaö átti að vera það agn,
sem lokkaði meira af erlendu
einkafjármagni til landsins.
Verða þessi fáu orð að nægja að
sinni um þennan þátt málsins.
Hinn minnisvarðinn er Slipp-
stööin á Akureyri, stórt fyrirtæki
sem hefði átt að geta orðið stolt
islenzks einkaframtaks. En þar
snerust hlutirnir viö og fyrirta'kiö
varö skömm þess sama einka-
framtaks.
Með þvi að athuga þetta fyrir-
tíeki kemur i ljós fágæt tilraun i
þjóðfélagslegum efnum, þar sem
almannafé er sóað og vinnuör-
yggi tvö hundruð starfsmanna
stefnt i voða til að hugsjónin
mætti ná framgangi, sU hugsjón
að allt annað megi gerast en að
rikið taki að sér rekstur fyrir-
tækja, jafnvel þótt „eigendurnir”
séu bUnir að sigla þvi i strand.
Þaö mátti ekki uppljóstra um þaö
aö einmitt kerfi einkalramtaks
og frjáls markaðar væri þröskuld
urinn sem kæmi i veg fyrir að
breyta megi rassvasafyrirta>ki
handverksmanna i iðnaöarstór-
rekstur — og aö i staö þess aö
hlaða utan á þaö kapitali reiti
„eigendur” af þvi hverja spjörog
skilji þaö eftir alsbert. Og i raun-
inni átti þetta lika aö gerast án
þess aö gripiö væri til verkta'kni-
legrar og rekstrarlegrar sérfræði
nUtimans. Með komu vinstri
stjórnarinnar urðu engar megin-
breytingar i efnahagsmálum,
þótt áherzlum hafi veriö breytt og
ekki sé lengur haldiö af fyrri óbil-
girni i einkarekstur þar sem skip-
brot er augljóst. Og þótt e.t.v.
megi benda á Skipasmiöastiiö
Þorgeirsog Ellertssem ha'ttulegt
skref, þá er nUverandi rikisstjórn
ekkilengur tilbúin til aö fórna al-
menningshagsmunum fyrir hug-
sjónir einkaframtaks og mark-
aðslögmála.
Vissulega er enn veitt af al-
mannafe til ýmis konar styrkja
viö atvinnurekstur (og einkafyrir
ta>ki) eins og f járlög sýna, en þess
verður aö krefjast að skilyrðin
fyrir þeim veröi skerpt þaö mikið,
aö bagsmunir almennings veröi
alltaf i iindvegi.
(Framhald á fimmtudaginn)
Myndin er tekin á bókasafninu. Myndir:GO
Stœrsta sjúkrahússbókasafn
á landinu er að Reykjalundi
Bókasafn Vinnuheimilis-
ins aö Reykjalundi er nú
stærsta sjúkrahúsbókasafn
á landinu og telur 7.600
bindi. Utlán safnsins á ár-
inu 1971 voru alls 6.857 bæk-
ur, en þaö sem af er þessu
ári, eru útlánin komin upp í
5.597 bindi, sem bendir til
gífurlegrar aukningar á
þessu ári. Sérstakl. mætti
geta þess, aö útlán bóka is-
lenzkra rithöfunda hafa
aukizt um 100-150%.
Bókasafn Reykjalundar
hóf starfsemi sína í október
áriö 1954. Uppistaða þess
voru bækur frá Reykjahæli
i Ólfusi og Kópavogshæli.
Einnig er nokkuð af bókum
frá Vífilsstöðum. Stofnunin
fékk bókasöfn þessi án end-
urgjalds og síðan hefur
f jöldi fólks gefið bækur til
safnsinsog peninga, marg-
ir án þess að láta nafns sms
getið.
Ein af fyrstu bókagjöfunum var
frá Guðmundi Geirdal. Mjög gott
safn. Siðan hafa safninu bætzt
margar verðmætar gjafir.
Stærstar þeirra, þegar frá er talin
gjöf Guömundar Geirdals er safn
Helga Jónssonar frá Þverá, gjöf
frá erfingjum Jóns Guðbrands-
sonar skrifstofustjóra, bækur Ur
safni Unnar SkUladóttur Thor-
oddsens á árinu 1971, en þar er
mest um erlendar bækur að ræða.
Þá barst á þessu ári injög höfð-
ingleg gjöf frá Guðna Eyjólfssyni
(Guðna i Gasstöðinni), á 4.
hundrað binda i góðu bandi. Eru
þá ótaldar gjafir frá ótalmögum
öörum einstaklingum.
Eins og áður sagði var bóka-
eign safnsins 7.600 bindi i lok sið-
asta árs, en siðan hafa bætzt við
420 bindi og er þá meðtalin gjöf
Guðna Eyjólfssonar.
Á siðasta ári var 110.000 krón-
um varið til bókakaupa, en árið
1970 voru keyptar bækur til safns-
ins fyrir 75.000 krónur. Rikis-
styrkur nam þá 10.000 krónum, en
styrkur stofnunarinnar 72.000
krónum: félagið Sjálfsvörn lagði
fram 15.000 krónur og að auki
námu félagsgjöld 4.600 krónum. Á
undanförnum árum hefur SIBS
veitt safninu riflegar peninga-
gjafir.
Félag vistmanna. Sjálfsvörn,
stofnaði safnið og sá um starf-
semi þess. Þriggja manna nefnd,
kosin á aðalfundi ár hvert, hafði á
hendi utlán og bókakaup. Tekjur
safnsins fyrstu árin voru aðeins
félagsgjöld og styrkur frá félagi
vistmanna.
Bókavörður nU er Eirikur
Björnsson. en honum til aðstoðar
eru ÁsrUn rienediktsdóttir, Val-
gerður Eiriksdóttir og Finnur
Sigurjónsson.
Fram til ársins 1970 og 1971 var
safnið skráð i aðfangabók og
lausblaöamöppur eftir höfundum
og titlum, en nU hefur það allt
verið flokkað i spjaldskrá eftir
Dewey-kerfi, og hefur sU vinna
verið unnin af bókasafnsfræði-
nema undir eftirliti bókavarðar
Borgarspitalans.
Það sem af er þessu ári, er
Halldór Laxness með hæstu Ut-
lánatölu, 85 eintök, en siðan koma
GuðrUn frá Lundi (sem var hæst
með 100 eintök allt árið i fyrra)
58, Ingibjörg Sigurðardóttir 57,
Indriði G. Þorsteinsson 51 og Jón
Helgason ritstjóri með 47 eintök,
en i sjötta sæti er ljóðskáldið
Tómas Guðmundsson með 41 ein-
tak.
Safnið á u.þ.b. 515 ljóðabóka-
titla og kvæðasöfn og ca. 600 æfi-
sögutitla.
Erlendar bækur i hillum, aðal-
lega á Norðurlandamálunum og
ensku, eru yfir 1000 talsins og auk
þess eru i umferö 200-300 bækur i
vasabroti, sem ekki eru skráðar.
Barnabækur eru 400.
HUsnæði bókasafnsins var upp-
haflega i hermannaskála, en er
nú i kjallara aöalbyggingarinnar
og ekki notað til annarrar starf-
semi. Lestraraðstaða er á safn-
inu.
Allir vistmenn og starfsliö hafa
aðgang að safninu og á árinu 1971
voru alls lánaðar Ut 6.857 bækur.
Safnið er opið 2 kvöld i viku, 1-2
klukkustundir i senn, en auk þess
eru oft sóttar bækur handa fólki
utan þess tima og rUmliggjandi
fólki eru færðar bækur. Auglýs-
ingum um safnið hefur nýlega
verið komið fyrir á auglýsinga-
töflu heimilisins og hefur það
aukið mjög aðsókn. NUverandi
hUsnæði safnsins er aðeins til
bráðabirgða. —-GO
Eirikur Björnsson, bókavörður.
_______J________________ _________________