Þjóðviljinn - 08.09.1972, Qupperneq 5

Köstudagur S. september 1972 ÞJOÐVILJINN — SIÐA~5.
Einsog blaðiö skýröi frá í
gær, hefur brezkur sagn-
fræöingur, George
Bilainkin, nýlega rann-
sakað aðdragandann að
hernámi islands 1940, og
hefurhann fundið það, sem
um það er skrifað,i fundar-
gerðarbókum brezku ríkis-
stjórnarinnar. Við birtum
hérnú frásögn hansaf um-
ræðunum um hernámið á
fundum stjórnarinnar.
i fundargeröum lokaöra funda
brezku striösrikisstjórnarinnar,
sem sagnfræöingum hefur nú
veriö gefiö leyfi til aö kanna.
kemur fram aö það var Churchill.
þá flotamálaráöherra. sem setti
fram kröfuna um hernám ts-
lands. Á fundi. sem haldinn var 6.
mai 1940 undir stjórn Neville
C'hamberlains. tók Churchill
fyrstur til máls. og skýrði sam-
ráðherrum sinum frá þvi, aö hann
heföi komizt aö þeirri niðurstöðu
aö Bretar ættu aö hernema island
til aö tryggja sér þar bækistöð
fyrir f lugvélamóðurskip og
birgöageymslu fyrir flotann á
norðurhöfum. Howard Smith.
sérlegur fulltrúi stjórnarinnar i
málum Danmerkur. var reiðu-
búinn aö leggja af staö til islands.
Annaö hvort myndi hann skýra
rikisstjórn landsins frá áformum
Breta og fara fram á aðstoð
hennar. eöa hann myndi koma i
fylgd meö herliði, sem tæki mikil-
vægustu staöina þegar á sitt vald.
meöan hann væri aö ræða viö
stjórnina.
Churchill
lagði á
ráðin
um hemám
íslands
1940
Churchill sagöi aö flotamála- fyrri leiöin væri farin, kynnu
ráðuneytið væri þvi fylgjandi aö Hjóðverjar aö frétta þaö og gadu
seinni kosturinn yröi valinn til flutt herliö þangaö meö hraö-
þess aö tryggja það aö Bretar skreiöum skipum, meðan samn-
yröu á undan Hjóðverjum. Kf ingaviöræðurnar stæðu yfir. og þá
Styrkt áróöursspjöld fyrir EBE
„Kjósið minni
lentu Bretar i ööru Narvikurmáli.
Deild úr brezka flotanum meö
tva-r lettar fallbyssur. tvær
strandlallbyssur og tvær loft-
varnarbyssur væri reiöubúin til
aö leggja þegar af staö. og myndi
komast til islands á sólarhring.
Halifax lávaröur. utanrikisráð-
herra. var sammála tillögunni. og
einnig þvi aö seinni leiðin yröi
farin. Hann haföi ráöfært sig viö
Howard Smith. sem var fús til aö
taka aö sér aö skýra rikisstjórn
islands frá geröum hlnt. Aðal-
rökin gegn samningatilraunum
viö islendinga voru i augum Hali-
fax lávaröar þau. aö lslendingar
myndu áreiöanlega neita her-
námi landsins. og þá yröi enn
erfiðara aö hernema þaö en áöur.
Skyndileg landganga kynni að
leiða til formlegra mótmæla. en
þegar til lengdar léti væri sú leið
skárri. Viövörun myndi veröa
send til brezka ræðismannsins á
islandi og átti hann aö koma þvi
til leiðar að Howard Smith fengi
viðtal viö utanrikisráöherrann á
þeim tima, sem flotadeildin var
væntanleg i höfn. Ræöismaöurinn
átti einnig aö útvega mikilvæga
staöi svo sem pósthúsiö. útvarps-
stööina og heimili þýzka ra'ðis-
mannsins. i samtalinu átti
Howard Smith aö segja aö brezka
stjórnin tæki tillit til óska islend-
inga um aö vera hlutlausir. en
heiöi nauöug komizt aö þeirri
niðurstöðu aö ekki varni unnt aö
tryggja þaö hlutleysi ööru visi en
meö þvi aö fyrirbyggja þýzka
árás. sem Bretar teldu yfirvof-
andi. Hann átti aö benda á þaö.
aö heföu Hjóðverjar orðið á
undan. hei'öi island orðið aö
orustuvelli. en hins vegar væru
Hjóöverjar þessekki megnugir aö
senda her til landsins til aö hrekja
burt brezku hermennina. Hann
átti loks aö gefa fulla tryggingu
fyrir sjálfstæöi islands aö styrj-
öldinni lokinni. og um leið aö
skýra frá þvi aö Bretar væru fúsir
til aö gera hagkva'ma efnahags-
samninga viö íslendinga. Haö
va'ri mikilvægt fyrir þá, en myndi
ekki kosta Breta mikið.
Fundargerðirnar frá þessum
stjórnarfundi skýra frá þvi. aö
þessar tillögur hafi fengið al-
mennt fylgi. en bent var á aö
þetta herlið væri e.t.v. ekki nógu
ijölmennt til aö hernema landið.
Stjórnin samþykkti aö hernema
island þegar i staö. meö þaö fyrir
augum aö koma þar upp bæki-
stöövum fyrir flugher og flota, og
féllst á aö fara þá leið, sem Hali-
fax lávaröur haföi mælt meö.
Stjórnin fól yfirmönnum herfor-
ingjaráösins aö kanna hvort
nauðsynlegt væri aö senda auka-
herlið til landsins til þess aö
tr.vggja öryggi þess gegn árás frá
Djóðverjum. Hún samþykkti
einnig að gefa Howard Smith
heimild til þess aö skýra frá þvi
aö Bretar væru fúsir til að gera
þegar i staö viðskiptasamninga
viö islendinga. sem myndu vera
þeim i hag.
Neville Chamberlain var enn
forseti stjórnarfundar. sem hald-
inn var H. mai 1940, tveimur sólar-
hringum áöur en Churchill tók viö
embætti hans. Á þessum fundi
skýröi Churchill frá þvi aö tvö
beitiskip. HMS Glasgow og HMS
Derwent. og tveir tundurspillar
heföu lagt af staö til islands þá
um morguninn. Skipin væru
væntanleg til Reykjavikur
klukkan fimm um morguninn. 10.
maí. AMC C’alifornia heföi fengið
fyrirskipun um aö vera á veröi
AF ERLENDUM
YETTVANGI
viö Austfirði til aö koma i veg
fyrir aö Hjóöverjar gætu komið
nokkrum mönnum þar á land úr
togurum eöa öörum smáskipum,
einkum i grennd viö Seyðisfjörð,
þar sem sæsimalinan kemur á
land.
Sir Ciyril Newall, marskálkur
og yfirmaöur herforingjaráös
llughersins. sem haföi veriö faliö
aö kanna hvort nauösynlegt væri
aö senda aukalið til islands. taldi
aö ein deild úr sjóhernum væri
ekki nægilega aö tryggja öryggi
islands gegn þýzkri árás. Herfor-
ingjaráöiö haföi þvi fyrirskipað
aö ein hersveit úr landhernum
skyldi veröa send til landsins.
Þegar landherinn kæmi þangað,
skyldu sjóliöarnir snúa aftur
heim.
Halifax lávaröur taldi aö
nauösynlegt væri að gefa út
fréttatilkynningu strax aö land-
göngunni lokinni, og var uppkast
hans aö tilkynningu samþykkt aö
mestu.
10. mai kom grein um tsland og
..einangrun'' þess i ..Times", og
daginn eftir var skýrt lrá þvi aö
landið heföi ekki annan her en 70
lögregluþjóna. Blaöiö sagöi frá
hernáminu. og tók þaö fram aö
landgangan heföi farið fram án
nokkurra árekstra og ..lslend-
ingum heföi verið gefin
full trygging um aö herinn yrði
siöar fluttur úr landinu".
laun
fyrir konur99
Samtök þeirra manna, sem
berjast fyrir aöild Dana að Efna-
hagsbandalaginu, hafa nýlega
fengið heldur hlálega útreið. Ung-
ir inenn hringdu til sanitakanna
og báðu um fjárstyrk til að láta
prenta áróðursspjöld, þar sem
ætti að segja i fáum orðum frá
eðli EBE og klykkja út með orð-
unum ..kjósið EBE”. Yfirmenn
samtakanna spurðu ekki nánar
um texta áróðursspjaldanna og
veittu drjúgan styrk. En svo kom
á daginn að þessi áróður fyrir
EBE var næsta undarlegur. Á
spjöldunum voru nefnilcga setn-
ingar eins og „Kjósið minni laun
fyrir konur, kjósið EBE”, eða
..Skitt og laggó með stjórnar-
skrána, kjósið EBE”.
Þeir menn, sem stóðu að gerð
þessara spjalda, viðurkenna það
fúslcga að þeir hafi verið að gera
gys að stuðningsmannasamtök-
iinum, en þcir lialda þvi fram aö
þetta atvik veki ýmis alvarleg
vandamál: Hvernig geta samtök-
in sáö þannig um sig peningum án
nokkurs eftirlits? og! Hvernig er
liægt að treysta stjórnmálamönn-
um, sem verður svona alvarlega
á i inessunni?
Angela Davis í Moskvu
Angela Davis er nú gestur í Sovétrikjunum, og er þessi mynd tekin á dögunum i Moskvu. Hefur hún
mætt mikilli vinsemd á ferð sinni um Sovétrikin og er nú koinin til Ú/.bekistan. Var hún kjörin heiðursdokt-
or við háskólann íTashkent.