Þjóðviljinn - 21.07.1974, Síða 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 21. júli 1974.
Fiskveiðar
í Suður- Ameríku
Þar er að finna bestu bandamenn
islendinga í landhelgisbaráttunni
en þeir eiga í harðvítugri baráttu
við bandaríkjamenn
Perúmenn veiða manna mest af ansjósu, eða um io miljónir lesta árlega.
Helstu bandamenn ís-
lendinga í landhelgisbar-
áttu þeirra eru þjóðir Suð-
ur-Ameriku. Nokkrar
þeirra hafa lýst yfir 200
mílna fiskveiðilögsögu og
standa fast við þá stefnu á
hafréttarráðstefnunni sem
nú stendur yfir í Caracas í
erveiddur af kúbumönnum. Kúba
hefur lagt mikið kapp á að efia
fiskveiðar sfnar og hafa þær hart-
nær sjöfaldast frá því byltingin
var gerð árið 1959.
Venesúela. Nýlega barst
blaðinu grein frá kúbönsku
fréttastof unni Prensa
Latina þar sem greint er
frá fiskveiðum ríkja Suð-
ur-Ameriku og baráttu
þeirra fyrir auknum yfir-
ráðum yfir landgrunninu
og fiskimiðum þess, bar-
áttu sem einna helst beinist
gegn bandarískum auð-
valdshagsmunum.
Árið 1972 drógu suðurameriskir
sjómenn rúmlega 8 miljónir
tonna af fiski úr sjó að þvi er segir
i skýrslum Matvæla- og land-
búnaðarstofnunar Sameinuöu
þjóðanna. Talan hefði orðið rúm-
ar 13 miljónir tonna ef ekki hefði
komið til aflabrestur I Perú sem
nam meira en 50% af venjulegum
ársafla landsins.
Sama ár var hlutur Suður-
Ameriku einn áttundi af heildar-
afla jarðarbúa sem nam 65.6 mil-
jónum tonna. Japanir voru feng-
sælastir með 10.2 miljónir lesta,
næstir komu sovétmenn með um 9
miljónir, þá perúmenn með 4 mil-
jónir (þegar vel árar er ársafli
þeirra um 10 miljónir tonna),
norðmenn með 3 miljónir og
bandarikjamenn með rúmar 2
miljónir.
En það má lesa vanþróun fisk-
iönaðar Suöur-Ameriku úr inn-
flutningstölum landanna: árið
1972 þurftu þau að flytja inn fisk
fyrir 127 miljónir dollara (rúm-
lega miljarð isl. kr.).
Baráttan hef$t
Bak við þessar tölur felst
harmleikur þjóða sem búa við
strendur hafs sem er fullt fiski-
miða sem annaðhvort eru ónýtt
eða gernýtt af voldugum erlend-
um fiskveiðiflotum. Af þessari
ástæðu hefur meirihluti landa
Suður-Ameriku staðiö fast á þvi
að færa út efnahagslögsögu rikj-
anna i 200 milur á haf út.
Fiskveiðiflotar Bandarikjanna
— einkum frá fyrirtækjunum Del
Monte og Van Camp Sea Food
Corporation i Kaliforniu — iöka
mjög ólöglegar veiðar undan
ströndum margra Suður-
Amerikurikja. Arðrán heims-
valdasinna á fiskimiðum Suður-
Ameriku á sér langa sögu.
Barátta Suður-Ameriku gegn
þessu arðráni hófst með
Santiagoyfirlýsingunni árið 1952
en þá lýstu Perú, Chile og Ekva-
dor yfir 200 milna fiskveiðilög-
sögu. Af ótta við svipaðar að-
gerðir annarra rikja álfunnar
settu bandarikjamenn lög i ágúst
1954 sem vernda fiskveiðiflota
peirra. Samkvæmt þeim var fjár-
málaráðuneytinu gert að greiða
sektir þær sem þjóðir Suður-
Ameriku kynnu að dæma banda-
risk fiskiskip sem sek voru að
landhelgisbrotum i.
1 nóvember 1954 færði land-
heigisgæsla Perú fyrstu banda-
risku fiskiskipin til hafnar i Perú,
ásamt fimm hvalveiðibátum i
eigu griska miljónamæringsins
Aristotelesar Onassis. Floti þess
siðarnefnda var sektaður um 3
miljónir dollara.
Bandariskir fiskibátar héldu þó
áfram að auka veiðar sinar i
perúanskri landhelgi I ársbyrjun
1955.
Ekvador tók til svipaðra
varnaraðgerða vegna sinnar
landhelgi og hefur á undanförn-
jm 12 árum sektað bandarisk og
japönsk fiskiskip um rúmar 20
miljónir dollara fyrir landhelgis-
orot.
Auga fyrir auga...
— Ef þú gefur manni fisk hefur
hann nóg I eina máltið, en ef þú
kennir honum að veiða hefur
hann nóg að éta þaö sem eftir er
ævinnar. Þannig hljóðar kin-
verskur málsháttur. Viö þetta
verður þó að bæta að áöur en
maður kennir manni að veiða
verður að hreinsa fiskimið hans
af sjóræningjum.
A sjöunda áratugnum gerðu
bandarikjamenn fjórar laga-
breytingar til þess að vernda
„réttindi” fiskibáta sem gerðu út
frá San Diego I Kaliforniu.
Arið 1961 gerði lagabreyting
sem kvað á um að hægt væri að
svipta hvert það land sem sektaði
bandariskan fiskibát fyrir land-
helgisbrot efnahagsaðstoð.
Arið 1967 var samþykkt laga-
breyting sem kvað á um aö hægt
væri að afturkalla lán til Suður-
Amerikurikja vegna skipasmiða
ef bandarisk fiskiskip yrðu tekin I
landhelgi og sektuð.
Sama ár var samþykkt laga-
breyting sem kvað á um að ef
fiskiskip væri sektað gæti fjár-
málaráöuneytið dregið sektina
frá sjóðum sem ætlaðir væru til
aðstoðar viö viökomandi land.
Arið 1968 var enn gerð laga-
breyting þess efnis að allri
hernaöaraðstoð við lönd sem
sektuðu bandarisk fiskiskip
skyldi hætt.
í október i fyrra hótaði Nixon
að beita þessum lögum gegn lönd-
um sem tekiö höfðu bandarlska
fiskibáta I landhelgi og beindi
hann spjótum slnum einkum gegn
Perú og Ekvador.
Undrafiskurinn ansjósa
Perú er þaö land álfunnar sem
skarar fram úr I aflamagni en
þróun fiskveiðitækni er hins
vegnar örust á Kúbu. Við
strendur Perú þrifast fjölmargar
fiskitegundir og eru þær merkast-
ar túnfiskur og ansjósa. Ansjósan
er um 15 sm að lengd og vegur 40
grömm að meðaltali. Hún veiöist
eftir endilangri strönd landsins.
Ansjósan er notuð i fiskimjöl og
oliu og er 98% af heildarafla
Perú.
Perú og Chile veiða 90% af allri
ansjósu sem veiðist á þessu svæði
og 20% af heimsaflanum. Kaldur
hafstraumur frá Suðurskautinu,
Humboldt-straumurinn, liggur
upp meö vesturströnd áífunnar og
kælir hitabeltissjóinn við
strendur Perú. Við það skapast
lifsskilyrði fyrir þykkt lag af svifi
sem er aðalfæöa ansjósunnar.
En stundum gerist það að heit-
ur straumur frá miðbaug berst
suður til Perú og útrýmir svifinu.
Við það foröar ansjósan sér.
Þetta átti sér stað siöast I árs-
byrjun 1972.
Arið 1970 var Perú stærsti
framleiöandi fiskimjöls og fram-
leiddi 45% af heimsframleiðsl-
unni, eða 2,25 miljónir lesta.
Þetta færði landinu 38% af gjald-
eyristekjum þess. 1 nóvember sl.
hætti Perú allri sölu á fiskimjöli
vegna aflabrestsins. Framleiösl-
an var hafin að nýju I mars og
voru þá framleidd 500 þúsund
tonn, sem er aðeins fjórðungur
meðalársframleiðslunnar árin
1968-71.
1 mai I fyrra þjóönýtti Perú-
stjórn fiskiönað landsins og færði
það landinu 15,3 miljónir I tekjur
á ári. A einu ári hefur stjórnin
greitt helming erlendra skulda
einkafyrirtækjanna sem áður
áttu fiskiðnaðinn, eða 263 mil-
jónir dollara.
Tæknina verður
að efla
Fiskveiðar verða eitt helsta
máliö sem rætt verður á hafréttar
ráðstefnunni I Caracas. Rányrkja
bandariska fiskiskipaflotans á
fiskimiðum rlkja Suður-Ameriku
eykur efnahagslegt ósjálfstæði
þeirra og gerirvandamál hungurs
og fæðuskorts óviöráðanleg.
Krafa þróunarlandanna um
yfirráð yfir auðlindum land-
grunns þeirra verður aðeins orðin
tóm ef þau'eru ekki ákveðin I aö
tryggja sjálfstæöa þróun
fiskiðnaðar landanna.
—ÞH
Sunnudagsmynd