Þjóðviljinn - 12.01.1978, Side 7

Fimmtudagur 12. janúar 1978 ÞJÓDVILJINN — StÐA 7
Hún var vinnukona hjá honum afa minum og
henni var sagt upp vistinni þegar hann var búinn
að barna hana tvisvar, — ekki nema ellefu
mánuðir milli fæðinga og tvíburar í seinna skiptið
Böðvar
Guðmundsson,
Akureyri
Heyrt og lesið
Það er tvennt sem ég hlakkaði
sérstaklega til um hátiðirnar
hér áður. Annað var aðfanga-
dagskvöldspredikun biskupsins,
hitt var gamlárskvöldshugleið-
ing útvarpsstjóra. Þetta bar til
þá er Sigurbjörn Einarsson var
biskup yfir Islandi og Andrés
Björnsson var útvarpsstjóri. Á
þeim árum voru helstir frétta-
skýrendur i útvarpi Magnús
Þórðarson og Tómas Karlsson.
Kannski var það vegna kalda-
striðsdrungans i fréttaþætti
þeirra félaga, — mig minnir
hann hafi heitið Efst á baugi, —
að mér fannst sem mannviti og
viðsýni andaði óaflátanlega af
munni þeirra biskups og út-
varpsátjóra, þeir tóku undar-
lega ólikt þeim Magnúsi og
Tómasi á málum. Undarlega,
segi ég, en samt er sennilega
ekkert undarlegt við það. Hvað
er annars ólikara mildi og
mannúð kirkjufeðranna eða við-
sýnni rökhyggju menntamanns-
ins en málflutningur kalda-
striðsdáta?
Mikið fannst mér gott að til
væru viðsýnir húmanistar á
borð við þá biskup og útvarps-
stjóra. Nóg er vist til af öðru.
Svo þögnuðu raddir þeirra
Magnúsar og Tómasar og aðrir
voru settir undir merki. Áfram
héldu þeir biskup og útvarps-
stjóri að auka á hátiðleikann
sem fylgdi fæðingarhátið frels-
arans, endurlenging dags og
áramótum.
En nú er svo komið að mér
finnst eins og um eitthvað hafi
skipt. Raddirhinna vitru manna
láta ekki lengur jafnvel i eyrum,
— hvort sem það nú stafar af
óhagstæðari viðmiðun en
Magnúsi og Tómasi eða þá auk-
inni mannvonsku minni. Hásar
raddir eyðimerkurhrópenda
kalla enn sem fyrr á réttlætið,
ósjálfrátt leggur maður frekar
eyra við hrópinu hása en mjúkri
kliðandi mildi og gáfna.
Um siðustu hátiðir varð mér
það á að blaða eitthvað i öllu þvi
lesmáli sem á þrykk fór i haust.
Tvær raddir heyrði ég þar svo
eftirminnilegar að ég get ekki
haldið mér saman. Báðar kalla
á sama réttlæti, þó mjög sitt á
hvorn veg, en báðar mjög eftir-
minnilega. Hér á ég við annars-
vegar skáldsögu Egils Egilsson-
ar, Karlmenn tveggja tima, og
hins vegar inngang Helgu Kress
að smásagnasafninu Draumur
um veruleika. Þar sem hvorugt
þessara verka hefur að minu
viti fengið verðuga umfjöllun i
blöðum, langar mig til að benda
á nokkur atriði þeim viðkom-
andi. Hér er reyndar ekki um
meitt smámál að ræða: Kúgun
annars helmings mannkyns á
hinum helmingnum, konum.
Bók Egils er byrjandaverk i
þeim skilningi, að hún er fyrsta
skáldsagan af hendi höfundar.
Hún er þó ekkert byrjandaverk
hvað varðar efnistök og stil.
Lesandi fær að fylgjast með
ungum, framagjörnum náms-
manni islenskum i Kaupmanna-
höfn, sem gengur sjálfviljugur
inn i svörtustu sjávarhamra
karlmennskunnar, — og kemst
ekki út aftur. Félagsskapurinn,
hinn heimabundni baggi, hálf-
volg framagirni hans, allt ber
markvisst að sama brunni: að
trénast og staðna sem tilfinn-
ingasljór og ófullnægður miðl-
ungsmaður, eigandi þá eina út-
göngusmugu að láta sig dreyma
um uppvöxt sinn norður i landi.
Sú veröld sem söguhetjan lifir
og hrærist i er enganveginn fög-
ur, — hlutverk konunnar er að
láta næringu i annan enda
karlsins, þrifa það sem fer út
um hinn endann og vera ilát
undir það sem fer úr honum
miðjum. Vinátta, viðkvæmni
eða virðing á hinu kyninu á ekki
heima i þessari veröld, það sem
skiptir máli er að gera sér allt
að keppinautum, — og sigra.
Er þessi heimur sem Egill
lýsir raunverulega til? Sjálfur
hef ég á einhvern dularfullan
hátt sloppið við hina afdráttar-
lausu reynslu Inga i sögu Egils,
tel mig reyndar tæplega þekkja
til sliks heims. Sennilega er þó
siðaumhverfi flests karlpenings
likt, þótt það sé kannski mis-
munandi heflað, einungis mis-
munandi úfið yfirborð sömu
undirstrauma einnar, ráðvilltr-
ar menningar. Man til dæmis
nokkur lengur kvikmyndina
hörmulegu um hann Lénharð
fógeta. Sennilega man fólk þá
ekki annað en það að hún var
enn eitt af þessum daglegu, öm-
urlegu sjónvarpsslysum. En
hvað um það, — i henni var einn
heljar deli úr sveinahópi Lén-
harðs. Hann var leikinn af Flosa
Ólafssyni og nauðgaði öllum
konum sem hann náði i. Eitt
sinn er hann látinn hrópa upp
yfir sig i fögnuði: Aldrei hefði ég
trúað þvi að eiga eftir að serða
svona margar! Gott er Gula-
þing þetta, og giljum þær er
viljum, — sagði Sneglu-Halli
forðum. Vitnar þetta ekki um,
að þessi kærleikslausi dólga-
heimur er til?
Markviss efnismeðferð Egils
mundi þó tæplega nægja til að
gera þessa bók svo eftirminni-
lega, — allavega ekki hvað minn
smekk áhrærir, — enda kemur
margt fleira til. ögrandi hisp-
ursleysi málfarsins, ásamt fjöl-
breyttum orðaforða gerir bók-
ina drepfyndna á köflum. En nóg
um það, hér áttu ekki að stofn-
ast bókmenntaskrif a la sænska
mafian, — ég ætlaði einungis að
benda á dálitið sem mér fannst
merkilegt.
Formáli Helgu Kress að
Draumi um veruleika er eins og
áður getur af öðrum toga spunn-
inn. Hann er visindaleg úttekt á
þvi hvernig karlmenn, ráðendur
bókmenntasögu sem annarrar
sögu, — hafa skrifað um bók-
menntir sem konur hafa sett
saman. Fá skrif leiðast mér
meira svona hversdags en bók-
menntafræði, það skal játað hér
og nú, en við lestur formálans
hennar Helgu brá svo við að
beygur minn við ljúfsára hrynj-
andi gáfulegrar bókmenntate-
oriu gufaði upp á fyrstu blaðsiðu
og hvarf. Ég hef aldrei, hvorki
fyrr né siðar lesið bókmennta-
skrif sem eru spennandi i orðs-
ins fyllst merkingu. Helga raðar
þar saman á einstaklega mark-
vissan hátt einu atriði eftir ann-
að uns það liggur ljóst fyrir, að
jafnvel hinir merkustu menn, —
karlmenn auðvitað, — hafa
aldrei getað unnað konu þess að
skrifa jafhgáfulega og karl, —
viðfangsefni kvenna eru lika au-
virðileg að karlamati, best læt-
ur þeim að hjala um ástir eða
börn, og þar af leiðandi eru ástir
og börn auvirðileg viðfangsefni!
Svo eru konur lika lausbeislaðar
i hugsun og vixlaðar i formi. Fá-
um hefur tekist að spá um fram-
tið skrifa, en ekki kæmi mér á
óvart þó að þessi ritgerð Helgu
Kress ætti einhvern timann eftir
að komast i þær bækur sem ætl-
aðar eru til að bera skólafólki
úrval þess sem best og skarpast
hefur verið skrifað, — þ.e.a.s. ef
karlmennskan heldur ekki
áfram að ota sálmabókarfor-
mála Guðbrands og helvitis-
þrugli Jóns Vidalins að skóla-
fólki.
Og svo var blessaður gamli
góði útvarpsstjórinn minn að
tala á nýársnótt um nauðsyn
mikillar aðgátar i kvenréttinda-
málum, — þvi það er nefnilega
nýdáin fjörgömul kona sem ólst
upp hjá föður sinum þangað til
hann dó en þá var hún niu ára og
geymdi minningu hans æ siðan
og eignaðist fjölda afkomenda
og baslaði lengi lengi og dó bæði
elskuð og virt!!
Þetta var merkileg dæmi-
saga, — sennilega fullkomin
ástæða til að rifa seglin i barátt-
unni fyrir bættum rétti kvenna
fyrst konur geta dáið eftir langt
basl og kúgun, bæði elskaðar og
virtar.
Við, afkomendur hennar
ömmu minnar elskuðum hana
og virtum þegar að hún dó, —
samt sem áður finnst mér full-
komin ástæða til að berjast fyrir
þvi með hnúum og hnefum að
ekki þurfi margar konur að
reyna svipað og hún um ævina.
Hún var vinnukona hjá honum
afa minum og henni var sagt
upp vistinni þegar hann var bú-
inn að barna hana tvisvar, —
ekki nema ellefu mánuðir milli
fæðinga og tviburar i seinna
skiptið. Hún hrökklaðist suður
með sjó með eitthvað af öllum
þessum börnum og henni þótti
alltaf ljótt i Hvitársiðunni, —
en það hef ég séð á prenti samið
af tveimur merkum karlmönn-
um, að þar verði eitt fegurst
landslag á tslandi.
Það er sko engin andskotans
ástæða til að stinga skottinu
milli fótanna og fara sér hægt
þótt einhver deyi elskaður og
virtur. Mikið er annars gott að
til eru afdráttarlausir húman-
istar á borð við Helgu og Egil.
Nóg er vist til af öðru.
Böðvar Guðmundsson
Kvikmynd Rósku:
Ballaðan um
Ólaf liljurós
sýnd i Fjalakettinum
Verður Fœðinga-
heimilið lagt niður?
Loksins gefst kvikmyndaunn-
endum tækifæri til þess að sjá
Ballöðuna um ólaf liljurós eftir
Rósku, en myndin var tekin hér á
landi sumarið 1976, og sýnd
fréttamönnum s.l. haust.
Ballaðan er 35 minútna löng
kvikmynd, tekin i litum og leik-
stýrð af Rósku, en aðalleikendur
eru þau Dagur Sigurðarson, Sig-
rún Stella Karlsdóttir, Þrándur
Thoroddsen og Megas.
Það er Fjalakötturinn, kvik-
myndaklúbbur Háskólans og
menntaskólanna sem sýnir
Ballöðuna nú um helgina.
Fyrsta sýningin verður i dag
kl. 21, önnur á laugardag kl. 17,
Róska
og á sunnudag verða þrjár sýn-
ingar kl. 17, 19.30 og 22. Með
Ballöðunni verður sýnd júgó-
slavnesk mynd gerð árið 1971 af
Dusan Makaveyv um kenningar
Williams Reichs, og nefnist
myndin Leyndardómur liffær-
anna.
Kvikmyndaunnendur hafa
löngum sýnt islenskri fram-
leiðslu mikinn áhuga, og lengi
áttu menn von á að fá að sjá
Ballöðuna i sjónvarpi, enda var
tekin ákvörðun um að sjónvarpið
keypti myndina i nóvember s.l.
Ekki hefur þó orðið af samning-
um, hvað þá sýningu, en Jón Þór-
arinsson yfirmaður LSD sjón-
varpsins, var veikur og þvi ekki
hægt að spyrja hann um ástæður
þessa i gær.
—AI.
Eins og skýrt var frá I Þjóðvilj-
anum i gær standa nú yfir um-
ræður um áframhaldandi rekstur
Fæðingaheimilis Reykjavikur-
borgar við Eiriksgötu.
Fæðingum hefur fækkað veru-
lega á heimilinu, einkum eftir til-
komu nýju Fæðingadeildarinnar i
Landspitalanum, og er nú svo
komið að tapið á rekstri þess
nemur einni miljón á viku.
Borgarráð skipaði á fundi sin-
um á þriðjudag nefnd til að kanna
rekstrargrundvöll heimilisins. 1
henni eiga sæti þau Addá Bára,
Markús örn Antonsson og
Eins og áður hefur verið frá
sagt var dregið i Happdrætti
Krabbameinsfélagsins 24. des-
ember siðastliðinn. Vinningar
voru átta talsins. Ekki hefur enn
verið vitjað um vinninga sem
komu upp á nr. 48660 (BMW-bif-
reið) og 19391 (Grundig-litsjón-
varpstæki).
Miðar þessir voru seldir i
lausasölu, en ekki er vitað hvort
Úlfar Þórðarson, borgarfulltrúar.
Komið hefur til tals i borgar-
stjórn, að gera heimilið að eftir-
meðferðarheimili fyrir sængur-
konur sem útskrifast af Landspit-
alanum, eða að taka það undir
legudeildir fyrir aldraða, eins og
tillaga var gerð um i borgarráði á
þriöjudag af þeim Albert
Guðmundssyni og Kristjáni
Benediktssyni. Þeir gerðu einnig
tillögu um að koma upp legu-
deildum i Hafnarbúðum og á
skrifstofum borgarlæknis i
Heilsu verndarstöðinni.
þeir seldust á Akureyri, i Kefla-
vik eða úr happdrættisbilnum i
Reykjavik. Krabbameinsfélagið
biður þá sem hafa keypt miða á
þessum stöðum sérstaklega að
gæta að þvi hvort þeir eigi þá
miða sem hér um ræðir. Hand-
hafar miðanna eru beðnir að hafa
samband við skrifstofu Krabba-
meinsfélags Reykjavikur að
Suðurgötu 24 (simi 19820) sem
allra fyrst.
ÚTBOÐfP
Tilboð óskast i efni i loftræsikerfi fyrir
göngudeildarálmu Borgarspitalans.
Útboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri,
Frikirkjuvegi 3, R.
Tilboðin verða opnuð á sama stað, þriðju-
daginn 7. febrúar n.k. kl. 11.00 f.h.
INNKAUPASTOFNUN REYK3AVÍKURBORGAR
Fnkirk]uvegi 3 — Sími 25800
-A1
Ósóttir vinningar