Þjóðviljinn - 11.03.1980, Page 5

Þriöjudagur 11. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Hver er
madurinn?
Róbert
Mugabe
kristinn
marxisti
Flokkur Roberts Mugab-
es, ZANU, vann frægan
sigur í kosningunum í Zim-
babwe — Ródesíu, fékk
nær 63% atkvæða svarta
meirihlutans og 57 þing-
sæti. Sá pólitískur leiðtogi
hafði sigrað sem hvíti
minnihlutinn og Vestur-
veldin höfðu óttast mest —
en það fyrsta sem hann
gerði eftir að kunnugt var
um úrslit kosninganna var
að boða sættir þeirra afla
sem í sjö ár hafa háð harða
borgarastyrjöld um fram-
tíð landsins.
Mugabe er yfirlýstur marxisti,
en hann hefur reynt ah róa bæöi
svarta og hvita andstæöinga sina
með þvi, að hann hafi ekki i
hyggju aö steypa yfir landsmenn i
skyndingu róttækum sósialisma.
Hann hefur einnig lýst sig reiðu-
búinn til að halda uppi nánum
efnahagslegum tengslum við Suö-
ur-Afriku, enda þótt hann sé að
sjálfsögðu andvigur kynþátta-
stefnu yfirvalda þar i landi.
Kaþólskur að
uppeldi
Mugabe er fæddur á kristni-
boðsstöð, þar sem faöir hans
starfaði og uppalinn til kaþólsku.
Hin kristna lifsskoðun hefur vikið
fyrir sósialisma, en um leið vill
Mugabe halda þvi fram að hanri
sé sannfærður um að kristinn
dómur og sósialismi eigi samleið.
„Sósialisk heimspeki er nú
grundvöllur lifsviöhorfa minna,”
segir hann, ,,en i henni hefi ég
fundið marga hluti sem ég lærði
af kristindómi”.
I Suður-Afríku
og Ghana
Robert Mugabe fæddist árið
1924. Hann hlaut kennaramennt-
un og kenndi við ýmsa trúboðs-
skóla. Ariö 1949 fékk hann náms-
styrk til að nema viö Fort Hare,
svertingjaháskóla i Suður-Afriku.
bar tók Mugabe i fyrsta skipti
þátt i pólitiskri baráttu, og var þá
ekki sist undir áhrifum frjá sjálf-
stæöisbaráttu Indverja og ný-
fengnu sjálfstæði Indlands (Það
má minr.a á að Mahatma Gandhi,
einn áhrifamesti foringi ind-
verskrar sjálfstæöisbaráttu,
dróst fyrst inn i pólitiska baráttu
þegar hann kom til starfa i Dur-
ban og kynntist kynþáttakúgun I
þáverandi nýlendum Breta i Suð-
ur-Afrlku.)
Mugabe hélt siðan áfram
kennslu f Ródesiu og 1958 fékk
hann starf i Ghana sem þá haföi
nýlega fengiö sjálfstæöi. Þar
starfaði hann i tvö ár, og varð fyr-
ir sterkum áhrifum af þjóðernis-
hyggju meö róttæku ivafi sem
Nkrumah forseti boðaði meðan
hann var og hét.
1 Ghana kynntist hann konu
sinni, Sally. Þau eignuöust son
sem dó árið 1966 þegar Mugabe
Framhald á bls. 13
j Fyrsta vantrauststillagan kom fram
Vinsældir frú
hafa aldrei
verið minni
Á dögunum striddi
Verkamannaflokkurinn
breski íhaldsstjórn
Margaret Thatchers með
því að bera fram van-
traustsMllögu á þingi.
Ihaldsflokkurinn fór að
sjálfsögðu létt með að
fella hana, eins og hann
hefur þingstyrk til. En
Gallaghan og öðrum leið-
togum Verkamanna-
flokksins gafst með van-
traustinu tækifæri til að
benda á ófarir stjórnar-
innar og „leiftursóknar"
hennar.
Margaret Thatcher ber sig
mjög mannalega á opinberum
vettvangi og leggur bersýnilega
áherslu á að hún sé engin kveif.
En hún hefur reyndar af ákaf-
lega litlu að státa. Verkfall stál-
verkamanna hefur nú staðið i
þrjá mánuöi og er farið að hafa
mjög lamandi áhrif á marga
þætti efnahagslifsins, og stjórn-
in býður ekki upp á nein þau úr-
ræði sem leysa mættu þá deilu.
Verðbólgan er komin upp i 18%
sem er tvisvar sinnum meira en
i fyrra og atvinnuleysið jókst i
febrúar meira en nokkru sinni
fyrr á einum mánuði siðan 1975.
Er nú hálf önnur miljón vinn-
andi manna atvinnulaus. Að-
hald i lánveitingum og vaxta-
hækkanir hafa stefnt miklum
fjölda smærri fyrirtækja og
meðalstórra i hættu.
Er blóðtaka hressandi?
Talsmenn einkaframtaksins
halda að sönnu áfram að bera
lof á Margréti járnfrú og segja
hana á réttri leið. En vinsældir
hennar i öðrum hópum fara
mjög rýrnandi: nýleg skoðana-
könnun á vegum Gallup segir að
jákvæðar undirtektir við stefnu
frú Thatcher séu komnar niður i
37% kjósenda og stjarna hennar
ekki fyrr staðið svo lagt á
valdaferli hennar.
Gagnrýnin kemur úr ýmsum
áttum. Frank Blackaby, að-
FRETTASKYRING
Thatcher
Margaret Thatcher hefur sett upp hjálm stálverkamanna og leitar
vinsælda á hefðbundinn hátt. En þaö eru takmörk fyrir þvi hvað fólk
þolir...
stoöarforstjóri Þjóðhagsstofn-
unarinnar bresku, segir að
„Efnahagsmálakenning frú
Thatcher er eins og trú mið-
aldalækna á að fólk hressist við
að þvi sé tekið blóð.” Mörgum
sem annars væru hliðhollir viss-
um niðurskurði rikisútgjalda
þykir að þannig sé að þeim mál-
um staðið, að yfirvöld freistist
fyrst og fremst til að draga úr
þjónustu við almenning i staö
þess aö fækka i skriffinnsku-
bákninu. Ahrifamenn i flokki
forsætisráðherrans eru einnig
farnir að nöldra eins og Sir Ian
Gilmour, ráðherra, sem segir:
„Það eru takmörk fyrir þvi
hvaö fólk getur sætt sig við. Það
verður erfitt að halda þó ekki
væri nema lágmarkssamúð hjá
almenningi og stuðningi af hans
hálfu, ef aö lifskjör venjulegs
fólks versna snögglega.”
Ekki kona...
Enginn er þó reiöari frú That-
cher en þeir Bretar sem hafa
látið jafnréttismál til sin taka.
Hún hefur skorið niður fjárveit-
ingar til skóla og dagheimila og
auk þess fækkaö menntunar-
tækifærum fyrir fullorðnar kon-
ur og takmarkað ýmsa þá opin-
bera þjónustu sem veitti all-
mörgum konum úr efnalitlum
fjölskyldum möguleika á að
vinna a.m.k. hálfan daginn.
„Hún er ekki einu sinni kona,”
segir rithöfundurinn Germaine
Greer um járnfrúna. „Hún er
maskina. Hún hefur verið Ihald
siðan hún var barn”...
áb tók saman
■
■
Danska ríkisstjórnin í kröggum:
Hættlr við
umbætur í
skattamálum
Anker Jörgensen, forsætisráðherra Dana, á sjónvarpsskerminum sl.
sunnudag. Þreytulegur i bragði sagði hann, að stjórn sin væri alls ekki
nógu sterk eða samhent, en hann myndi leggja allt kapp á að bæta úr
því á næstu vikum.
Rlkisstjórn Anker Jörgensen er
nd valtari i sessi en um langa
hrið. Henni gengur ekki einungis
illa að fá þingmeirihluta fyrir
stefnu sinni, heldur hrjáir hana
sundrung I eigin liði. Vandræöi
krata tengjast einkum misheppn-
aðri tilraun þeirra til umbóta I
skattamálum.
I kreppunni hafa danskir kratar
fylgt þeirri stefnu að skerða kjör
launþega en bæta þeim það upp
með umbótastarfsemi. Anker
Jörgensen hefur haldiö fast viö þá
skoöun aö slika kreppupólitik sé
aðeins hægt aö reka með sam-
starfi krata og hægfara borgara-
afla. Borgaraflokkarnir hafa
óðfúsir lagt hönd á plóg kjara-
skerðinga en reynst tregari til
umbótastarfsemi. Hvað eftir ann-
að hafa þeir hafnaö tillögum og
úrslitakostum krata um s.n. efna-
hagslýðræöi, eða hlutdeild starfs-
fólks i gróöa fyrirtækja, og má nú
segja að sú hugmynd sé pólitiskt
dauð.
Kratar veigra sér við að láta
verkafólk þola einhliöa kjara-
skerðingu, og sl. desember, þegar
ljóst var aö efnahagslýöræðið
væri úr sögunni um langa hrfö,
hugðust kratar fara nýjar leiöir I
umbótaviðleitninni. Reynt skyldi
aö minnka skattbyrði almenn-
ings, að hluta til með niðurskurði
rikisútgjalda, en að hluta til meö
aukinni skattheimtu á fyrirtæki
og efnafólk.
Minni frádráttur
vegna vaxtagreiðslna
1 síöustu viku kunngjörðu
kratar, að þeir heföu skapaö
þingmeirihluta fyrir nýrri skatta-
löggjöf. Megininntak hennar
varöaöi frádrátt vegna vaxta-
greiöslna. I stað þess að draga
vaxtatekjur frá vaxtagjöldum og
færa mismuninn sem frádráttar-
lið, eins og nú er gert, var ætlunin
að skattleggja vaxtatekjur að
fullu, en vaxtagjöldkæmu aðeins
til frádráttar að tæplega hálfu
leyti.Meðþessu móti átti aðklipa
af skattafrádrætti skulda-
kónganna, og auk krata stóðu rót-
tæki vinstriflokkurinn, sósiallski
þjóöarflokkurinn og vinstri-
sósialistar að þingmeirihlutan-
um.
Borgarar og hægri-
kratar gagnrýna
Þegar kunngert var um
væntanlegar skattabreytingar
varð uppi fótur og fit I atvinnu-
lifinu. Atvinnurekendur, bankar
og lánastofnanir kepptust um að
boða samdrátt i atvinnulifinu, ef
Gestur Guö- ■ 'v?,
mundsson , W’,
skrifar frá ai* : i
Kaup- aím i ’Á*
mannahöfn.
breytingarnar yröu lögfestar.
Harmatölur auðherranna komu
engum á óvart, en þeim bættist
óvæntur liðsauki frá hægri kröt-
um, einkum Erling Olsen hús-
næðismálaráöherra.
Erling þessi Olsen er dæmi-
gerður hægrikrati. Hann er hag-
fræðingur að mennt og hefur sinnt
ótal skipulagsverkefnum, s.s.
endurskipulagningu almennings-
vagnakerfis og uppbyggingu
háskólamiðstöðvarinnar I
Hróarskeldu. Hann hefur ekki
notiö sérstakrar alþýöuhylli, m.a.
vegna þess aö hann hefur verið
opinskár og harður talsmaöur
launaforréttinda háskólamanna,
og ráðherra varð hann fyrst I
nýjasta ráðuneyti Anker Jörgen-
sens sl. haust. Sem húsnæöis-
málaráðherra hefur hann vakið
athygli fyrir óbilgirni i viðskipt-
um viö leigjendur hins opinbera.
Undanfarin ár hafa leigjendur
beitt þvi baráttutæki i vaxandi
mæli að þverskallast við að
greiöa húsaleiguhækkanir, og oft
náö verulegum árangri. Erling
Olsen svipti leigjendur þessu
baráttutæki með þvi að setja
reglugerö um að hið opinbera geti
tekið vangoldna húsaleigu beint
af launum fólks eða námslánum.
Fram til þessa hefur enginn
húsnæöismálaráðherra viljaö
gripa til slikra óyndisúrræöa, en
Erling Olsen vill gjarnan sýnast
harður I horn að taka.
Hann varð meöal hinna fyrstu
til aö gagnrýna væntanlegar
lagabreytingar um vaxta-
frádrátt. Einkum vakti hann
athygli á afleiðingum breyt-
inganna fyrir fólk sem væri að
festakaup á eigin húsnæöi, en þar
gerir þaö gjarnan gæfumuninn aö
vaxtagjöld eru frádráttarbær frá
skatti. Erling Olsen gagnrýndi að
þennan frádrátt átti aö minnka
um helming. Anker Jörgensen
reyndi aö þagga niður i ráðherra
slnum en án árangurs og siðar tók
Alþýöusambandið undir gagnrýni
Erling Olsens. Þegar svo var
komiö þótti róttæka vinstri-
flokknum i óefni komið, og féllu
þeir frá stuðningi sinum við laga-
frumvarpið. Það nýtur þvi ekki
lengur þingmeirihluta og er þar
með úr sögunni. Kunnugir segja,
aö ekki verði lagt fram nýtt
skattalagafrumvarp á þessu ári.
Róttækir eru enn hlynntir
skattalagabreytingunni, en gagn-
rýni atvinnurekenda og þó eink-
um Erlings Olsens og alþýöusam-
bandsins, egndi almenning til
andstööu við breytinguna, aö
þeirra mati. Þvi verði að leita
nýrra ráða.
Stjórnarkreppa
Þessi rás viöburða hefur veikt
stöðu rikisstjórnarinnar veru-
lega. Styrkur Anker Jörgensens
hefur falist i þvi að standa undir
nafni; á úfnum sjó kreppunnar
þykir flestum þessi óþreytandi
forsætisráðherra vera þjóöar-
skútunni traust akkeri. En
draumur Ankers um traust sam-
starf við borgaraöflin hefur ekki
ræst.Þess i stað leitar hann sam-
starfs við þau um kjara-
skerðingar en til róttækari afla
um umbætur. örlög skattafrum-
varpsins benda til þess aö slikur
tviskinnungur gangi ekki til
lengdar.
Ýmsir krefjast þess nú að
Anker viki úr embætti fyrir yngri
og hæfari manni. Hann sýnir hins
vegar engin uppgjafarmerki, —
Framhald á bls. 13