Þjóðviljinn - 15.08.1980, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 15. ágúst 1980
UOmiUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóðfrelsis
(Jtgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvemdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson. Kjartan ólafsson
Fréttastjóri: Vilborg Harftardóttir.
> Auglýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaóur Sunnudagsblaós: Þórunn Siguröardóttir
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Afgreióslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaóamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefónsson, Guöjón FriÖriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
iþróttafréttamaóur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson
Handrita- og prófarkaiestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöróur:Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa-.Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
" útkeyrsla: Sölvi Mágnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6, Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
A tómstöð að
öllum búnaði
# Síðustu tuttugu ár hafa embættis- og stj-órnmála-
menn haldið því að almenningi að herstöðin á Miðnes-
heiði væri eftirlits- og varnarstöð. Síðast endurtekur ut-
anríkisráðuneytið þessa f ullyrðingu í svari sínu við einni
af 15 spurningum sem Olafur Ragnar Grímsson beindi
til þess í utanríkismálanefnd. „Stöðin í Kef lavík er eftir-
lits- og varnarstöð", segir þar.
# Hlutur þeirra embættis- og stjórnmálamanna sem af
þekkingarskorti eða beinum ásetningi hafa leynt þjóðina
hinu rétta um þróun herstöðvarinnar, breytingar á eðli
hennar og hlutverki á síðustu 15 árum, er sannarlega
aumkunarverður.
# I rauninni er ekki um það deilt lengur að herstöðin er
að öllum búnaði atómstöð. Flest bendir til þess að um-
búðirnar um starfsemina á Vellinum séu með svipuðum
hætti og í kjarnorkuhreiðrum annarsstaðar í heiminum.
Um það eru hinsvegar deildar meiningar hvort hér hafi
verið eða séu kjarnorkuvopn. Bandarískir þingmenn eru
ekki í vafa um að á svokölluðum „hættu- og átakatím-
um" verði f lutt hingað kjarnavopn og að allt sé til reiðu
að veita þeim viðtöku.
# Samkvæmt skýrslu öryggismálanefndar má skipta
umsögnum erlendra sérfræðinga, rannsóknarmanna og
bandarískra þingmanna í þrennt. I fyrsta lagi eru þeir
sem telja ólíklegt að hér séu eða verðikjarnavopn. í öðru
lagi eru þeir sem tel ja víst að þau verði höf ð hér á hættu-
og átakatímum. í þriðja lagi eru svo þeir, þar á meðal
tveir fyrrverandi hershöfðingjar í Bandaríkjunum, sem
staðhæfa að hér séu kjarnavopn.
# Framhjá þessum staðhæfingum er ekki hægt að
ganga og þær verður að kanna ofan í kjölinn á sjálfstæð-
an hátt hvað sem líður þögn Bandaríkjahers. Það er
heldur ekki hægt að ganga f ramhjá þeirri staðreynd að
varðgæslu og öryggisbúnaði við Patterson-svæðið á Vell-
inum svipar mjög til umbúnaðar við kjarnavopna-
geymslur annarsstaðar í heiminum.
# Frank Barnaby og Milton Leitenberg hjá Friðar-
rannsóknarstofnuninni í Stokkhólmi telja að auðvelt sé
að komast að raun um hvort kjarnorkuvopn séu staðsett
á Islandi með þvi að kanna hvernig öryggisgæslu vopna
sé háttað hér á landi. Þjóðviljinn leggur eindregið til að
sérfræðingum sem halda slíku fram sé boðið hingað til
lands á vegum isl. stjórnvalda til þess að gera sjálfstæða
rannsókn og standa fyrir máli sínu. Sömuleiðis þeim sem
staðhæfa að hér séu kjarnorkuvopn.
# Kaldastríðs-tónar gerast nú æ magnaðri í samskipt-
um austurs og vesturs. I nýjustu hernaðarkenningu
Bandaríkjastjórnar er stef nt að ótviræðum yf irburðum í
kjarnavopnakapphlaupinu við Sovétmenn, og gert ráð
fyrir möguleika á svæðisbundnu atómstríði. í kjölfar
siikra kenninga er þrýst á bandamenn Bandaríkjanna að
taka á sig aukna áhættu og nýtt hlutverk. I Noregi og
Danmörku er þrýst á um nýjar birgðastöðvar og hér á
stóraukningu olíubirgða fyrir NATÓ. Endurnýjun kjarn-
orkuvopnakerfisins í Vestur-Evrópu er í uppsiglingu og
eru f lestir óháðir sérfræðingar þeirrar skoðunar að hún
muni stórauka líkur á því að Evrópa verði vígvöllur stór-
veldaátaka einu sinni enn.
# f Ijósi þessara viðhorfa er það lífshagsmunamál Is-
lendinga að þeir hafni þátttöku í vitfirrtum atómvopna-
viðbúnaði. I það fen erym við þegar djúpt sokknir fyrir
andvaraleysi og ósannsögli NATó-sinna á islandi
Keflavikurstöðin er ein af helstu miðstöðvum banda-
riska sjóhersins og hefur það hlutverk að miðla upplýs-
ingum granda kjarnorkukafbátum og stjórna hugsan-
legum vopnaviðskiptum i okkar heimshluta. Vélar setu-
liðsins geta borið kjarnorkudjúpsprengjur og kjarnorku-
flaugar, AWACS flugvirkið er stjórnstöð sem spannar
gríðarstórt athaf nasvæði, og hlustunarstöðvar á Stokks-
nesi og Stafnesi eru bæði tengdar sjóköplum og geislum
gervitungla.
# Hvort sem hér eru kjarnorkuvopn eða ekki er sýnt að
Keflavíkurstöðin er könguló í kjarnavopnaneti Banda-
ríkjanna á norð-austanverðu Atlantshafi. Vilji islend-
ingar bægja frá sér hættu þarf fyrst að knýja fram
óyggjandi sannanir fyrir því aö hér séu ekki kjarnavopn,
og síðan aðdraga þjóðina markvisst út úr miðdepli hugs-
anlegs atómstríðs með áfangaáætlun um brottför hers-
ins. Lágmarkskrafa er að kjarnórkustjórnstöðin verði
flutt annað sem allra fyrst.
— ekh
klrippt
Engar holur
Starfsmenn utanrikisráðu-
neytisins hafa_ oftar en einu
sinni á liönum árum birt yfirlýs-
ingar þar sem þeir hafa fullyrt,
aö ekkert i búnaöi Keflavikur-
stöðvarinnar likist herstöövum,
þar sem kjarnorkuvopn séu
geymd. Ætla mætti aö slikar
fullyröingar byggöu á þekkingu
og alþjóölegum samanburöi, en
ýmislegt af þvi sem fram hefur
komiö hefur þó boriö vitni um
þekkingarskort.
Fyrir nokkrum árum var
þekkingin ekki á hærra stigi en
svo aö þáverandi forstööu-
maöur varnarmáladeildar
ráöuneytisins sagöist hafa
gengiö um allt svæöiö og hvergi
séö holur í jöröu fyrir eldflauga-
væru oddar þeirra rauömálaöir,
en i sjálfu sér væri allt eins hægt
aö mála þá i öörum lit ef ætlunin
væri, aö þau þekktust ekki.”
Þótt Benedikt og Páll Asgeir
hafi ekki fundiö „rauöa odda” á
göngum sinum um vopna-
geymslur á Vellinum er sem-
sagt hugsanlegt aö þeim hafi
aöeins verið villt sýn meö lita-
skiptum
Nýr tónn
1 viðtali viö Olaf Egilsson,
sendifulltrúa,i Timanum 22. mai
sl. kveöur viö nýjan tón frá
utanrikisráðuneytinu. Hann
segir:
„Allstaöar þar sem kjarn-
orkuvopn eru geymd, er svo
mikill viöbúnaöur i kringum
þau, vegn^ öryggis- og varúöar-
ráöstafana, aö þaö er útilokaö
aö slikt dyijist nokkrum
manni.”
I
lega eöa timabundna geymslu
kjarnorkuvopna eöa flutning á
þeim vopnum. I framhaldi af
þvi yröi herstööin i Keflavik siö-
an borin saman við slikar
stöövar svo aö ljósar yröu for-
sendur og rök embættismanna
utanrikisráðuneytisins fyrir
þeirri fullyröingu aö herstööin
sé I öllu ólik kjarnorkuvopna-
stöövum. I svari ráöuneytisins
segir aöeins:
„Omögulegt að
ímynda sér,f
„Viöurkennt er aö sérstakar
öryggisráöstafanir eru viöhafö-
ar hvarvetna þar sem kjarna-
vopn eru geymd, þótt nákvæm-
ar upplýsingar um umbúnað
þeirra og varögæslu séu ekki
birtar af hlutaðeigandi aöilum.
Taliö er t.d. aö kjarnavopn séu
höfö I neöanjaröarbyrgjum og
Hér á Patterson-svæöinu er allt meö svipuöum ummerkjum og I kjarnavopnageymslum I
herstöövum annarsstaöar.
Iskotpalla. Þaö hefur semsé
lengi veriö útbreiddur misskiln-
ingur hér aö kjarnorkuvopn séu
eingöngu tengd risastórum eld-
flaugum. Þó lá sú vitneskja á
lausu i erlendum ritum aö fram-
leiddur hefur veriö fjöldi teg-
unda af kjarnavopnum af öll-
um stæröum og geröum, þannig
aö augun ein nægja ekki til þess
aö finna þau öll, hvað þá
nákvæmustu leitartæki.
Engir „rauðir
oddaryy
Páll Ásgeir Tryggvason,
fyrrv. forstööumaöur varnar-
máladeildar, nú sendiherra i
Osló, segir i viötali viö Dagblaö-
iö 1976:
„Ég hef gengiö þarna um allt
svæöiö og mér hefur veriö sýnt
allt saman, en þarna er ekkert
Inema venjulegur vopnabúnaöur
sem er I herstöövum af þessari
| stærö.”
■ Páll Asgeir var sæll i sinni trú
| og taldi firru aö gera ráö fyrir
I kjarnorkuvopnum i herstööinni.
I 1 ljósi þeirra upplýsinga sem
■ fram hafa komiö siöar er
t ástæða til þess aö ætla aö full-
I yröingar hans hafi ekki staöiö á
| traustum þekkingargrunni.
■ Hiö sama má segja um Bene-
I dikt Gröndal þáverandi utan-
I rikisráöherra sem sagöi i viötali
I viö Timann haustiö 1978:
■ „Ég er þeirrar skoöunar aö
I engin kjarnorkuvopn séu geymd
hér, enda teldi ég aö það væri
| útilokaö aö fela þaö fyrir tslend-
■ ingum ef svo væri.” Svo var aö
I skilja á Benedikt aö erfitt væri
aö dylja sjálf tólin. 1 skýrslu
I öryggismálanefndar er vitnaö i
ummæli La Rocque, fyrrv.
I hershöföingja, forstööumann
CDI i Washington, og gætu þau
| rennt stoöum undir fullyröingu
> Benedikts þótt veikar séu. t
| skýrslunni segir: „Aöspuröur
hvernig þekkja mætti kjarn-
orkuvopn sagöi La Rocque, aö i
útliti væru þau ekki frábrugöin
öörum vopnum. Hinsvegar
Þetta kemur heim og saman
viö skoöun Fránks Barnabys og
Milton Leitenbergs hjá Friöar-
rannsdknarstofnuninni I Stokk-
hólmi I skýrslu öryggismála-
nefndar er haft eftir þeim, ab
„auövelt sé aö komast aö raun
um hvort kjarnorkuvopn séu á
tslandi meö þvl aö kanna hvern-
ig öryggisgæslu vopna er háttaö
hér á landi.”
’ Enda þótt Morgunblaöiö telji
Friöarrannsóknarstofnunina I
Stokkhólmi og Miöstöö varnar-
málaupplýsinga i Washington
nánast óalandi og óferjandi hef-
ur utanrikisráðuneytiö séð sér
þann kost vænstan, að fara i
smiöju hjá fyrrnefndu stofnun-
inni er þaö svarar spurningum
Olafs Ragnars Grimssonar um
búnaö setuliösvéla og hvaö þaö
sé helst sem geti gefið til kynna
tilvist kjarnorkuvopna i her-
stöö.
Vikist undan
svari
Sérstaklega var spurt aö þvi
hvaða aðferöir væru helst not-
aöar til aö dylja flutning á mis-
munandi tegundum kjarnorku-
vopna. t svari ráöuneytisins
segir, að ekki sé hægt aö upp-
lýsa um aðferðir til að dylja
flutning kjarnorkuvopna, hvort,
hvar eöa hvenær um þær sé aö
ræöa. Er þó augljóst aö æskilegt
væri aö slfk þekking væri til
staöar i ráðuneytinu, og vafalit-
iö má afla hennar meö eftir-
grennslan.
t svörum sinum víkst embætti
utanrikisráöuneytisins undan
þvi aö leggja fram skriflega
greinargerö um samanburö
sinn á herstöðinni i Keflavik viö
kjarnorkustöðvar. Um það var
beöiö aö I þeirri greinargerð
yröi ýtarleg lýsing á þvi hvaö i
starfsemi og búnaöi herstööva
gæfi einkum til kynna varan-
giröingar, lýsing, varsla, um- >
gengnisrelgur o.m.fl. sé meö
þeim hætti að til visbendingar
megi hafa um að þar séu ekki .
einungis geymd venjuleg vopn.
Þeir tslendingar sem kunnug-
astir eru varnarsvæðunum viö
Keflavikurflugvöll hafa ekki ,
taliö að þar væri um neina sllka ■
staði að ræöa, þvert á móti væri
ómögulegt aö imynda. sér hvar
slik vopn ættu að vera. Þess ber ,
og að gæta að islenskir verktak- ■
ar hafa nú i meira en tvo áratugi
annast allar framkvæmdir á |
Vellinum og er sá mikli fjöldi ■
tslendinga sem hjá þeim hefur ■
starfað þaulkunnugur öllum aö-
stæöum.”
■
Hvað skilur |
á milli?
■
Nú er þaö spurning hvort ■
embættismenn utanrikisráöu-
neytisins brestur frekar imynd- |
unarafl eöa þekkingu. t ljós hef- ,
ur komiö að varögæslu og ■
öryggisbúnaöi viö svokallaö
Patterson-svæði á Vellinum
svipar mjög til lýsinga á kjarn- ■
orkuvopnageymslum, sem þeir |
Barnaby og Leitenberg gefa I I
samtölum viö starfsmann |
öryggismálanefndar (Sjá Þjóö- •
viljann I gær og fyrradag). Þess ■
veröur aö krefjast aö embættis-
menn utanrikisráöuneytisins
rökstyöji þá niðurstöðu sina aö ■
einungis séu „venjuleg vopn” i
vopnageymslum á Patterson -
svæöinu og öörum „varnar-
svæöum” viö Völlinn. úr þvi aö >
þeirsetja fram slika fullyröingu
hljóta þeir að geta rökstutt
hana. Hvaö skilur i milli varö-
gæslu og öryggisbúnaöar Patt- •
ersons-'svæöisins og kjarnorku-
vopnageymslna i herstöövum
annarsstaöar sem styöur þá I
fullyröingu aö hér séu ekki, eöa •
hafi ekki verib kjarnorkuvopn?
—ekh
shsrrið