Þjóðviljinn - 23.12.1980, Page 1

Frásagnir frá
hernámsárum
VII

Oskar Þórðarson
frá Haga
skrifar

Flutningaskip Breta á ytri höfninni I Reykjavik. Til vinstri er pólskur tundurspillir.
Her námsj ól
Veturinn 1942—1943 hafði breski sjóherinn all-
marga islenska vélbáta i sinni þjónustu. Einnig
nokkur skip sem kölluð voru linuveiðarar og var
svo öll striðsárin, allt frá þeim degi er herinn steig
hér á land. Fleytur þessar önnuðust margskonar
flutninga fyrir her og flota Breta. Stærri bátarnir
voru einkum i ferðum kringum land og i flutningum
á allskonar vörum á staði þar sem herinn hafði
aðsetur, en smærri bátarnir i þvi sem kallast gat
snatt og annað þvi um likt.
Þessi vinna gekk undir nafninu „transport” og
var eftirsótt af eigendum vélbáta og fengu færri en
vildu.
Sá hét Oddur, sem annaðist
samninga við heriijn fyrir hönd
islensku vélbátaeigendanna og
átti, að sögn, nokkra þeirra
sjálfur. Ekki verður sagt um þá
báta, sem voru i þjónustu Breta i
Hvalfirði þennan vetur, að þeir
væru allir sérstök úrvalsskip,
enda tæpast þörf jafngóðra báta
og á vertíð, þar sem hér var um
að ræða flutning á mönnum og
vörum innfjarðar auk ferða til
Reykjavikur hálfsmánaöarlega
eöa þar um bil. Nokkrir bátanna
hurfu frá þessari vinnu eftir
áramót, sumir liklega á vertíð.
Um miðjan nóvember 1942
vantaði kokk á einn þessara
„transport’Sbáta. Ég var þá á
lausum kili hvað vinnu snerti,
nýlega kominn til Reykjavfkur
frá Hvitanesi i Hvalfirði, vann
hér og þar smátima i einu m.a.
viö höfnina.
Starfið var auglýst og ég var
einn i hópi umsækjenda. Ég hafði
heppnina með mér og fékk
vinnuna. Báturinn hét Sævar og
hafði áður veriö á Siglufiröi en
var nú gerður út frá Sandgerði.
Sævar var 29 smálestir.
. Við vorum þrir á bátnum,
Guðmundur Bæringsson
formaðurinn, Sæmundur
Helgason vélamaöurinn og svo
ég, kokkurinn. 1 sameiningu
hjálpuðumstvið Sæmuridur við aö
vinna þau störf önnur- sem til
féllu.
Timinn leið og jólin nálguðust.
Samkvæmt röðinni áttum við
„frihhelgi” um jólin. Oljósan
grun höfðum við þó um að
Bretarnir myndu fresta
ferðaleyfi okkar.
Siðustu dagana fyrir jólin var
óvenjumikið að gera hjá okkur.
Jafnvel á svo ömurlegum stað og
i bresku flotastöðinni i Hvalfirði
var jólaundirbúningur { fullum
gangi. Bandariskt birgðaskip
kom með allskonar vörur og
a.m.k. sumar þeirra voru i
augum okkar sannkallaðar
jólavörur svosem ferskir ávextir,
epli og appelsinur svo að eitthvað
sé nefnt.
Og allt þetta þurfti að flytja,
fyrst i breska birgðaskipið
Blenheim og siðan að dreifa þvi
til annarra skipa og i land i
Hvltanesi. Sem að likum lætur
þótti okkur ekki nærri gott að
„missa af jólunum” á þennan
hátt. Guðmundur átti heimili og
fjölskyldu I Reykjavik. Viö
Sæmundur vorum einhleypir en
af sjálfum mér var það að segja
að þetta yrði I fyrsta sinni sem ég
værifjarriheimili foreldra minna
um jólin.
En strið er harður húsbóndi.
Viö vissum aö ef Bretarnir teldu
sig þurfa á okkur að halda yrðu
umsamin réttindi okkar að vikja.
Sú varð llka raunin.
Það er aðfangadagur jóla árið
1942.
Veörið sem verið hefur
umhleypingasamt jólaföstu-
Breskur hermaður i Hvalfirði
árið 1941.
dagana er nú stillt og heldur
þungbúiö, eins og annarleg ró
hvili yfir öllu. Ef að nú færi aö
snjóa, yröi jólalegt.
Allan daginn höfum við verið
önnum kafnir viö að flytja
sjóliöana af herskipunum „i
bjórinn”, eins og þeir kalla það, I
land I Hvitanesi þangað sem bjór-
sjoppurnar eru og til baka. Um
borð I herskipunum má ekki
drekka bjór. Ef svo væri væru
þessir flutningar á hundruðum
manna, fram og aftur, óþarfir. Þá
væri nóg að flytja bjórinn út i
skipin. — En nú verðum við að
flytja hvorutveggja, segjum við i
gamni.
Við furðum okkur á þessu
bjórþambi, en Bretarnir eru á
ööru máli og þeir láta ekki deigan
siga við drykkjuna. Þegar
sjóliðarnir koma til baka eru
flestir þeirra undir áhrifum
drykkjunnar, sumir um of. Þeir
renna út á dekkiö eins og
fjárhjörð. Samlitur búningurinn
gerir þá áþekka hvern öðrum.
Þegar hvert rúm i bátnum er
skipað (við töldum einu sinni 120
upp úr bátnum) er lagt frá landi á
ný.
Þrátt fyrir drykkjuna er friöur
og samlyndi. En það er mikið
sungið og þrengslin eru óskapleg.
Ég verð að taka mér stöðu fram i
stafni áöur en ferðin hefst, annars
kæmist ég þangað ekki. Ég get
losað spottann, sem báturinn er
bundinn með og við höldum af
stað.
Sem betur fer eru farþegarnir
ekki alltaf svona margir. en þó
alltof oft of margir. Þannig
höldum við áfram, skilum einum
hópi út I skipin og tökum annan til
baka og þegar siöasta ferðin er
farin er komið fram yfir
miiðnætti.
Allan daginn er látlaus
straumur manna upp og niður
bryggjuna. Menn leiðast,
faðmast, syngja og dansa. Það er
dansað á bryggjunni eftir hljóm-
falli söngsins, stappaö og skrækt.
1 bátnum dansa þeir enn, það
þrengist um dansarana þegar
fleiri koma um borð. Aö lokum
veröur ekki dansað meira og
söngurinn verður hjáróma I
þvögunni.
Piltarnir sem merktir eru með
M.P.-borða um handlegginn og
eiga að sjá um að allt fari vel og
Framhald á bls. 3
i
i
Tjaldbúðir amerlskra hermanna I desember 1941.
Hvalfjörður á strlðsárum. Skipiðtil vlnstrler New Mexico.