Þjóðviljinn - 09.04.1981, Page 8

8 SÍÐA — ÞJÓDVILJINN Fimmtudagur 9. aprll 1981
Fimmtudagur 9. april 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Paö er nákvæmisvinna aö sniöa leöriö til. Mynd Eik
Tréskór voru ,,i móö” fyrir nokkrum árum, en nti hefur framleiösla þeirra dregist
mjög saman. Mynd Eik,
Skóverksmiðjan Iðunn
á Akureyri heimsótt:
Eins og menn muna var greint
frá þvi á dögunum aö horfur væru
á að skóverksmiðjan Iöunn á
Akureyri yröi lögö niöur og þar
meö yröi lokið skóframleiöslu hér
á landi. Iöunn er rekin af Iön-
aöardeild Sambandsins og höföu
stjórnendur komist aö þeirri
niöurstööu aö ef riki og bær geröu
ekki sinar ráöstafanir til bjargar
verksmiöjunni væru dagar
hennar taidir.
Bæjarstjórn Akureyrar sam-
þykkti fyrir sitt leyti að leggja fé
til uppbyggingar verksmiðjunnar
ef á móti kæmi aðstoð ríkisins.
Iðja félag verksmiðjufólks álykt-
aði um málið og lagði mikla
áherslu á að fundin yrði leið til að
halda rekstrinum áfram og
tryggja atvinnuöryggi þess fólks
sem hjá Iðunni starfar NU liggur
boltinn hjá rikinu ef svo má segja
og hefur stjórn iðnaðardeildar
verið falið að leita eftir þvi hver
hlutur rikisins hugsanlega gæti
orðið við endurskipulagningu
verksmiðjunnar.
A dögunum var blaðamaður
Þjóðviljans staddur fyrir norðan
og heimsótti þá Iðunni og ræddi
við verksmiðjustjórann Richard
Þórólfsson.
„Aðurfyrr var rekstur þessarar
verksmiðju i miklum blóma og i
kringum 1960 var framleitt hér
skótau fyrir annan hvern mann i
landinu”, sagði Richard. Þá
starfaði hér eitt hundrað rnanns,
en nú eru starfsmenn komnir
niður i 50. Arið 1968 brann verk-
smiðjan og var endurbyggð i
þeirri mynd sem hún er I dag. Það
var gert ráð fyrir 500 para fram-
leiðslugetu á dag, en nú fram-
leiðum við um 300 pör daglega.
Hverjar eru ástæðurnar fyrir
þeim erfiðleikum sem nú er við
að glima?
tJr verksmiöjusal Iöunnar. Mynd Eik.
Gætum fjölgað starismönnum
ef reksturinn vrði tryggður
Richard Þórólfsson verksmiöjustjóri sýnir Kristinn Bergsson meö sérhannaöan vinnuskó
blaöamönnum skó sem var prufusmiöaöir fyrir frá Iöunni. Mynd Eik
Tékkana Mynd Eik
Tel að Iðunn geti
annað allt að
20% af því
skótaui sem
Islendingar þurfa,
segir Richard
Þórólfsson
verksmiðjustjóri
Þær eru margar. 1 fyrsta lagi
eigum við I æ harðnandi sam-
keppni við innflutninginn og það
má raunar geta þess að skó-
iðnaður á öllum norðurlöndunum
á við mikla erfiðleika að striða.
Það er flutt inn skótau frá austur
og suður Evrópu, Brasiliu og
austur Asiu svo að dæmi sé tekið.
Auk þess er skóiönaður okkar i
sér aðstöðu vegna hinnar miklu
verðbólgu sem hér rikir og vegna
hinna gifurlega háu vaxta. sem
við lýöi eru hér á landi. Allt þetta
gerir að verkum að samkeppnis-
aðstaða okkar við láglaunalöndin
er afar slæm.
Hvaðan fáið þið hráefnið?
Aður fyrr var öll okkar fram-
leiðsla úr innlendu leðri en nú
hefur orðið breyting á. Nú
verðum við að flytja allt leður
inn. Þegar verksmiðjan brann fór
sútunaraðstaðan veg allrar ver-,
aldar ofe hún var aldrei endur-
byggð. Leðrið er flutt inn frá
ýmsum löndum og við þurfum
alltaf að liggja með stóran hrá-
efnislager. Við seljum alla okkar
framleiðslu fyrirfram, fram-
leiðum upp i pantanir. Nú er að
koma sá timi þegar þarf að fara
að taka ákvarðanir varðandi
haustframleiðsluna. Skókaup-
menn fara árlega á mikla kaup-
stefnu sem haldin er I Dlisseldorf
og gera þar sinar pantanir. Þessi
kaupstefna er nú nýlega afstaðin.
Þeir skókaupmenn sem ég hef
talað við gera ráð fyrir þvi að við
höldum áfram okkar framleiðslu
þvi að ég veit að þeir hafa pantað
mjög litið af til dæmis kulda-
skóm. Það er sama sagan með þá
og okkur að þeir eiga erfitt með
að liggja með stóra lagera og við
getum afgreitt okkar vörur til
þeirra með styttri fyrirvara en til
dæmis verksmiðjur suður á
Spáni.
Ef ákveðið verður að halda
rekstrinum hérna áfram þá er
ljóst að viö komum til með að
hafa næg verkefni og getum bætt
við okkur fólki.
Sérhæfiö þið ykkur i ákveðnum
verkefnum eða framleiðið þið
allar gerðir skófatnaðar?
Við erum með mjög margar
tegundir i framleiðslu, þó höfum
við ekki treyst okkur til að fram-
leiða tiskuskófatnað kveiina, þar
er samkeppnin of hörð ’ fyrir ,
okkur.
Þaö er hins vegar almennt talið
að t.d. vetrarskófatnaður okkar
sé afburða vara og yfirleitt eru
gæðin á framleiðslu okkar talið
standast samjöfnuð viö besta sem
framleitt er annars staðar.
Það er sem sé mikil fjölbreytni
i framleiöslu Iöunnar en við erum
Jika i sérhönnuðu skótaui. Við
'höfum t.d. hafið framleiðslu á
sérstökum vinnuskófatnaði, fyrir
fólk sem vinnur innan húss og
þarf að standa mikið við vinnu
sina. Sólinn er þykkur, skórinn
breiður og mikið opinn. Hann er
úr mjúku leðri sem er sveigjan-
legt og fellur vel að fætinum.
Þessi sérfræðingur hefur látið
hafa það eftir sér að mikil eftirsjá
verði að verksmiðjunni ef hún
lokar og telur að erfitt verði að fá
jafngóða skó erlendis frá. Það er
nú einu sinni þannig að menn
virðast hirðusamari um það að
hafa góða h jólbarða undir bilnum
sinum, heldur en það hafa á fót-
unum skótau sem er gott og
' heilsusamlegt og fer vel með fæt-
urna.
Annars er það staðreynd að Is-
líwdingar efu með sérstakt fótlag
og þeir eru iirargif með háa rist.
Við þurfufn að panta mikið af
mjög stórum skóleistum. Við sér-
smiöum liKa íriitaf dálitið af stór-
um skóm á fólk sem á i erfið-
leikum með að fá skó við sitt hæfi
I verslunum”.
Það hefur komið fram að um-
leitanireru i gangi varöandi sam-
vinnu við tékkneska fyrirtækið
„Exaco” Hvað er um það mál að
segja?
Fjölmiðlar hafa verið að spyrja
út i' það mál og ég hef sagt það að
ég sé ekki bjartsýnn á að samn-
ingar geti tekist á milli okkar og
Tékkanna, ég óttastað þeim muni
þykja tilboð okkar of hátt. Þetta
stendur eins og menn vita um það
hvortviðséum tilbúnir til að setja
saman fyrir þá um 40 þúsund pör
af skóm sem eiga að seljast á
Amerikumarkað. Við höfum gert
prufu fyrir þá og eigum von á
sendingu frá þeim til frekari at-
hugunar. Þeim leist vel á verk-
smiðjuna og voru ánægðir með
þessa prufu sem við gerðum.
Tæknilega er okkur ekkert að
vanbúnaði, ai þetta er spurning
um það verö sem við getum boöið.
Ef hins vegar af þessu yrði þá
hugsa ég mér mjög gott til
glóðarinnar varðandi samvinnu
við Tékkana. Tékkar eru frá alda
öðli ein hæfasta skóframleiðslu-
þjóð Evrópu og þvi gæti sam-
vinna viö þá og aðstoð þeirra
oröiö okkur mikil lyftistöng. Við
höfum keypt frá þeim vélar til
skóframleiöslu sem hafa reynst
okkur mjög vel.
Nú er starfandi hjá ykkur fólk
sem hefur verið hér mjög lengi.
Þýðir það ekki að Iðunn hefur á
að skipta mjög hæfu starfsfólki?
Jú, það fólk sem hér starfar er
mjög vel þjálfað og langreynt
starfsfólk. Þeir sem lengst hafa
unnið við Iöunni hafa verið hér i
40 ár.
Þetta ersérhæfð vinna og mikið
um vandasamt handverk. Ég tel
að starfsfólkið hér sé afburðafólk
I þessari grein en það er jafnljóst
aö það yrði erfitt fyrir það að fá
vinnu á almennum vinnumarkaði
ef svo færi að verksmiðjunni yrði
lokað. Fólkinu hrýs hugur við
þeim málalokum og veit ekki
hvað þvi yrði mögulegt að taka
sér fyrir hendur.
Raunar þurfum við á þvi að
halda að nokkur endurnýjun eigi
sér stað, það er litið um yngra
fólk i vinnu hér. En I þessari stöðu
þýðir nú litiðaðhugsa um það. En
væru verkefni næg gætum við
bætt við fleira fólki, það er langt i
frá að afkastageta verksmiðj-
unnaf sé nýtt.
Það er sagt að til þess að halda
rekstri verksmiðjunnar áfram
þurfi að koma til hagræðing og
áætlanagerð nokkur ár fram i
timann og það er lika talað um að
verksmiðjan þurfi að halda
áfram til þess að fólkið geti haldi
áfram að vinna þau störf sem það
hefur áratugaþjálfun i. Veröur þá
ekki niðurstaðan að sú að verk-
smiöjan verður tæknivædd með
aukna framleiðni að leiðarljósi og
fólkið missi vinnuna hvort eð er
þareðekki verði lengur þörf fyrir
handverk þess?
„Ég tel það af og frá. Skó-
iðnaður verður alltaf sérhæft
handverk, það er einfaldlega ekki
hægt að vélvæða hann að sama
marki og margar aðrar iðn-
greinar. Það yrði þvi enginn
hlekkur i framleiðslunni sem
myndi hverfa úr sögunni. Þvert á
móti, við myndum verða að bæta
við fólki”.
En á þessu stigi málsins er litið
hægt að tala um framtiðina, við
vitum ekki hvort verksmiðjan
verður lögð niður á næstunni eða
hvort framtið hennar veröur
tryggð. Ég tel að þetta sé nú undir
iðnaðarráðherra komiö. For-
dæmisins vegna má gera ráð
fyrir að hann sé tregur til, þótt
hann sé áhugasamur um að efla
islenskan iðnað.
Núna framleiðir Iðunn 8% af
þvi skótaui sem islendingar þurfa
á að halda, en ég held þvi fram að
það hlutfall gæti orðið mun hærra
eða a.m.k. 20%. Við höfum aö
undanförnu fengið mjög góð orð
frá almenningi, það virðast flestir
vera á þeirri skoðun að ófært sé
að leggja niður þessa einu skó-
verksmiðju sem starfrækt er i
landinu og gera þar með að engu
þá uppbyggingu sem hér hefur átt
sér stað og þá starfsreynslu sem
hér er fyrir hendi.
j
á dagskrá
Það er hrikalegt að mannkynið skuli á
blómatíma þróunar sinnar vera fært
um að tortíma sjálfu sér — ekki
aðeins einu sinni — heldur margsinnis
Berqþora
Einarsdottir
„Vopnin kvödd” og
„Friður á jörðu”
Ef fréttamaður tæki vegfar-
endur tali i Moskvu og spyrði þá,
hvort þeir hefðu hug á þvi að
varpa kjarnorkusprengjum á
Bandarikin af einhverju ákveðnu
tilefni eða e.t.v. tilefnislaust,
mundu þeir sennilegast krossa
sig og biðja Guð að hjálpa sér.
Sama yrði upp á teningnum ef
fólk I Washington væri spurt þess
sama. Almenningur i þessum
löndum og öðrum kjarnorku-
veldum léti sér aldrei detta i hug
að taka ábyrgð á beitingu slikra
vopna. Fólk féllist þó e.t.v. á það,
að kjarnorkuvopn yrðu notuð I
varnarskyni eða algerri neyð.
Yfirlýsingar valdhafa og hers-
höfðingja ganga I svipaða átt.
Asetningur um að beita ekki
kjarnorkuvopnum nema I
varnarskyni eða i neyð er fyrst og
frémst tryggður með vitneskjunni
um ógnunarlegan eyöingarmátt
þeirra. Sá skelfilegi eyðingar-
máttur er öllum kunnur, ekki sist
hershöfðingjum og stjórnmála-
mönnum, sem hafa yfir þeim að
ráða, enda gera þeir sér senni-
lega besta grein fyrir þvi, að
verðikjarnorkuvopn notuð I hern-
aði, kemur notkun þeirra, þeim
sem nota þau engu að siður i koll,
en þeim er vopnunum er beitt
gegn.
Erþá nokkur ástæða til þess að
óttast kjarnorkuvopnin, þó að þau
séu til og eru nokkur likindi fyrir
þvi, að þeim verði beitt á næst-
unni eða i framtiðinni?
Frá lokum siðari heimsstyrj-
aldarinnar, þegar fyrstu kjarn-
orkusprengjurnar voru smiðaðar
og notaðar á Hirósima og Naga-
saki, hafa kjarnorkuvopn ekki
verið notuð i hernaði. A þvi tima-
bili hefur verið stöðugur ófriður i
heiminum og ekki liðið svo ár, að
ekki væru hernaðarátök einhvers
staðar og oft viða i heiminum i
einu. Enginn vafi leikur á þvi, að
notkun kjarnorkuvopna hefur oft-
sinnis verið ihuguð og sennilega
oft ekki munað miklu, að þeim
yrði beitt, eins og t.d. i Viet-Nam
striðinu og Kóreu á sinum tima.
Þrátt fyrir tilraunir kjarnorku-
veldanna tilþess að stemma stigu
við Utbreiðslu kjarnorkuvopna i
heiminum vex útbreiðsla þeirra
sifellt og fleiri og fleiri lönd eign-
ast þau.
Jafnframt hafa komið fram
meðfærilegri kjarnorku-
sprengjur, sem bjóða hættunni
heím á þvi, að þeim sé stolið eða
þær herteknar og komist þar með
I hendur samtaka eða jafnvel ein-
staklinga.
Magn kjarnorkuvopna i
heiminum vex stöðugt og kjarn-
orkuvopn,sem tileruidag, nægja
til að gereyða honum 15 sinnum.
Svarið við þvi, hvort hætta sé á
þvi, að kjarnorkuvopnum verði
beitt er einfalt — á meðan kjarn-
orkuvopn eru til, er hætta á þvi að
þeim verði beitt. Við erum þvi
aðeinsóhultfyrir þeim, ef þau eru
ekki öl. Með aukinni útbreiðslu
þeirra og fjölbreyttari vopnum,
vex hættan á þvi, að þau verði
- notuð af ásettu ráði eða af slysni.
Friðarvilji almennings og
hræðsla stjórnmálamanna við
notkun kjarnorkuvopna er ekki
næg trygging fyrir þvi, að þau
verði ekki notuð. Eyðing þeirra er
ein næg trygging.
Óttinn við kjarnorkuvopnin var
mestur eftir heimsstyrjöldina
siðari á timum kalda striðsins,
meðan harmleikurinn i Hirósima
og Nagasaki var enn i fersku
minni og á meðan Sovétmenn og
Bandarikjamenn voru að gera til-
raunir með kjarnorkuvopn og
vart varð við geislavirkt úrfelli
viða um heim.
Á siðari timum virðist hafa
gætt nokkurs áhyggjuleysis út af
kjarnorkuvopnum. Megin-
ástæðurnar eru sennilegast þær,
að á meðal kjarnorkuvopnaand-
stæðinga hefur málinu verið
drepið á dreif með heitri umræðu,
sem orðið hefur viða um kjarn-
orkuver og aðra friðsamlega
notkun kjarnorku, auk þess að
vera bein afleiðing slökunar
spennu iheiminum á siðari árum.
Enn eitt atriði mættinefna i þessu
sambandi: Við minnkandi kalt
strið milli austurs og vesturs
hefur þungamiðja spennu flust
frá Evrópu og Vesturlöndum til
Mið-Austurlanda, Afriku, Indó-
kina og viðar. Spennan og ógnun-
in af kjarnorkuvopnum hafa þvi
til skamms tima ekki brunnið
eins heitt og áður á Vesturlanda-
búum, sem ákafast andmæltu
kjarnorkuvopnum á sinum tima.
En áhyggjuleysi út af kjarn-
orkuvopnum er i raun andvara-
leysi gegn hættunni af þeim i ljósi
þeirra staðreynda, að nú eru
kjarnorkuvopnin útbreiddari,
fleiri og fjölbreyttari og þau þvi
margföld ógnun á við það, sem
þau hafa verið áður.
A sfðast liðnu ári hafa verið
gerðar tilraunir til að magna upp
nýtt kalt strið og herða vig-
búnaöarkapphlaupið. Umræða
um kjarnorkustrið hefur hafist á
ný, m.a. i sambandi við kólnandi
sambúð risaveldanna og fyrir-
hugaða staðsetningu bandariskra
vopna og hergagnabúnaðar i
ýmsum löndum Evrópu, en hver
gerð i þessu efni eykur hættuna á
styrjöld og fari svo, að til hern-
aðarátaka komi I Evrópu, verða
ekki dregnar upp neinar leik-
fangabyssur, heldur þau hræði-
legustu og ógnvænlegustu vopn,
semtileru. Vopn, sem munu hafa
geigvænlegar afleiðingar.
Það er ekki almenningur i
'kjarnorkuveldunum, sem
stjórnar hér. örfáir menn slá
striðsstefið á vigbúnaðartrumb-
una: þeir, sem tala máli her-
gagnaframleiðenda. Það eru þeir
menn, sem geta leitt heiminn til
glötunar, til tortimingar.
Eina örugga vörnin gegn kjarn-
orkuvopnum er útrýming þeirra.
öll önnur vörn er blekkíng. Þaö
vita allír, að fáu sem engu verður
bjargað á svæði, þar sem til
slikra átaka kemur og aðrar
varnir en útrýming eyðingar-
vopnanna eru litils sem einskis
megnugar. En þvi miður virðist
sem margir séu farnir aö lita á
kjarnorkustyrjöld eða takmark-
aða kjarnorkustyrjöld sem óhjá-
kvæmilega. Það er hrikalegt, að
mannkynið skuli á blómatima
þróunar sinnar vera fært um að
tortima sjálfu sér, ekki aðeins
einu sinni, heldur margsinnis. En
það er enn hrikalegra, að hluti
þess virðist hafa sætt sig við slik
örlög og þetta fólk spyr i litillæti
sinu, hvert það eigi að fara, þegar
stundin renni upp. Eitt svar við
slikri spurningu var svohljóðandi
og hefur sennilega fremur verið
sagt i gamni en alvöru: „Sveip-
aðu um þig hvitu laki og flýttu þér
út i kirkjugarð, svo að þú náir i
pláss þar”. Þetta eru ábyggilega
ekki vitlausari viðbrögð en mörg
önnur, en það er til raunhæft ráð,
raunhæf vörn. Það er að berjast
gegn vopnaframleiðslunni, berj-
ast gegn þvi að svimandi háum
peningaupphæðum sé varið til
framleiðslu vopna, sem nota á til
að eyða okkur sjálfum. Það er að
berjast fyrir útrýmingu vopn-
anna, fyrir friði.
Berg'þóra Einarsdóttir.
Kynning Fiskiðnar:
Tölvuþjónustá
fyrir fiskiðnað
Fiskiön, fagfélag fiskiðnaöar-
ins, gengst fyrir kynningu á
rekstrarráögjöf og tölvuþjónustu
fyrir fiskiönaö, í ráöstefnusal
Hótel Loftleiöa, föstudaginn 10.
april n.k. kl. 9.15. Þessi kynning
er sérstaklega ætluö stjórnendum
fiskvinnsluf yrirtækja, en er öllum
opin sem áhuga hafa. Hefur Fisk-
iðu fengiö fyrirtækiö Rekstrar-
tækni sf. til aö leggja til megin
hluta efnis á kynningunni.
Fjallað veröur m.a. um bónus i
frystingu, saltfisk og skreiðar-
verkun og ýmsar nýjungar tengd-
um þvi. Einnig verður sérstak-
lega fjallað um fræðsJustarfsemi
fyrir starfsfólk fiskvinnslufyrir-
tækja.
Ýmsar nýjungar við tölvu-
þjónustu verða kynntar, s.s.
tölvuunnið gallaeftirlitskerfi i
frystihúsum, útreikningar fyrir
fiskveiðar, aflabókhald fyrir
veiðiskip og birgðabókhald fyrir
frystihús. Einnig veröur flutt
erindi um tölvunotkun i fiskiðnaði
i nútið og framtiö.
Að kynningunni lokinni veröa
pallborðsumræður um ráðgjafa-
og tölvuþjónustu og hlutverk
þjónust uf yri rt æk j a.