Þjóðviljinn - 05.05.1981, Síða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 5. mal 1981
Þriðjudagur 5. mal 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Ræða HELGA GUÐMUNDSSONAR 1. maí:
Fundarmenn.
Félagar I verkalýöshreyfing-
unni um land allt.
Vafalitiö hendir þaö flest okkar
einhvern tima aö spyrja þeirrar
spurningar hvers vegna I ósköp-
unum viö séum aö öllu þessu
streöi i verkalýöshreyfingunni. Af
hverju alla þessa fundi, ráöstefn-
ur, námskeiö, þing og endalausa
samningafundi viö atvinnu-
rekendur. Þvl erum viö kölluö út
á göturnar eöa á sérstaka hátlöis-
og baráttufundi hvert vor, eins og
I dag.
Væri ekki miklu einfaldara og
ódýrara aö láta bara undan þeim
sem vilja gera baráttu okkar, aö
einföidu reikningsdæmi snjallra
manna, um þaö hvernig skipta
eigi hinni margfrægu óútskýröu
þjóöarköku. Getum viö ekki spar-
aö okkur alla hina kostnaöarsömu
fyrirhöfn, meö þeirri aöferö setja
á laggirnar einh verskonar
dómstól eöa ráö, nokkurra
viö fullum visitölubótum Nei viö
styttingu vinnuvikunnar, Nei, viö
niöurfellingu eftirvinnu. Nei, viö
lengingu orlofs. Nei viö auknum
veikindatryggingum. Nei og aftur
nei. Svo kunnáttusamlega er
stundum fariö meö textann aö
manni dettur i hug hvort blessaöa
mennina vanti ekki eitthvaö I
nauösynlegan oröaforöa Islenskr-
ar tungu.
Félagslegt réttlæti
Minnast skulum viö þess aö
hver marktækur ávinningur
verkalýösbaráttunnar hefur kost-
aö fórnir, þó meö mismunandi
hætti sé. Nú um sinn böfum viö
metiö félagsmálapakka af ýmsu
tagi nokkurs og þó aö okkur kunni
aö finnast i bili aö nær heföi veriö
aö leggja áherslu á kaupiö, þá má
þaö ekki gleymast aö félagslegur
jöfnuöur, félagslegt réttlæti er
eitt af höfuöbaráttumálum
tieigi Guömundsson flytur ræöu slna á útifundinum á Lækjartorgi. Ljósm, — Gel.
náinni framtiö, þar sem atvinnu-
leysiö hefur veriö gert aö hluta af
hagstjórnaraöferöinni, llfskjörin
gerö aö reiknisdæmi þeirra sem
ráöa atvinnurekstrinum, rfkis-
valdinu og hervaldinu og varöar
um þaö eitt hvernig kúrsinn
stendur á veröbréfamarkaönum.
Brjálæðisleg her-
væðlng stórveldanna
Austur I Póllandi er nú háö
barátta, sem teljast má einstök i
sögu verkalýöshreyfingarinnar.
Pólskur verkalýöur hefur risiö
upp, og stefnir aö róttækri
umsköpun samfélags sins, aö
meö ólíkindum má kallast, ef hún
tekst friösamlega. Ég minni á
samþykkt siöasta Alþýöusam-
bands þings um eindreginn stuön-
ing viö hin nýju samtök verka-
fólks i Póllandi. Svo aö segja dag
hvern, berast okkur fregnir
þaöan um eftirtektarveröan
árangur, sem samtökin ná og
undraverö sýnist hæfni
leiötoganna til aö rata hinn vand-
rataöa meöalveg milli hinna
herskáu i báöum fylkingum.
Fríður getur ekkí staðið
óvilhallra gáfnaljósa, sem hafi
þaö verkefni aö reikna út, meö
nýjustu og fullkomnustu apparöt-
um tölvualdarinnar, hver laun
hins vinnandi manns eigi aö vera.
Grátkór
atvinnurekenda
Til eru þeir menn, sem teljast
málsmetandi i samfélaginu sem
sett hafa fram slikar hugmyndir
á undanförnum árum I fullri
alvöru og jafnvel gert tilraunir til
aö beita aöferöum lögspekinnar
til aö gera sjónarmiö verkalýös-
hreyfingarinnar I efnahagsmál-
um tortryggileg, meö þvi aö full-
yröa um leiö aö henni komi þau
mál ekki viö. Verkefni hennar sé
ekki á þvi sviöi hún eigi aö sjá um
kjaramálin, og ekki annaö. Nú
getum viöauövitaö rifist um þaö i
okkar hóp hve langt á aö ganga I
þessu efni en hvert okkar veit þó
fuil vel að kjaramál eru efna-
hagsmál og efnahagsmál eru
kjaramál. Þaö stendur nefnilega
ekki á upphrópunum frá atvinnu-
rekendum þegar viö höfum gert
kjarasamninga. 1 hvert einasta
sinn dynja á okkur fullyröingarn-
ar um aö nú hafi okkur laglega
tekist aö koma atvinnurekstrin-
um i nær óieysanlegan vanda.
Meö sama áframhaldi sé ekki
annaö að gera en aö loka öllu
saman. Vesalings rekstrargrund-
völlurinn sé nú endanlega rokinn
út i veöur og vind. Einatt er svo
innilega kveöiö á i grátkórnum aö
manni dettur i hug aö nú hafi
verkafólkinu loksins tekist aö ná
fram langþráöu markmiöi sinu,
aö koma þjóöfélaginu á kaldan
klaka, nú sé öllu aö veröa lokiö
fyrir þessari vesalings auönu-
lausu þjóö.
Nei og aftur nei
Samkævmt þessari kenninga-
smiö er hinn vinnandi fjöldi ekki
annaö en ómerkilegur þrýstihóp-
ur sem hugsar um þaö eitt aö,
knýja fram stundar ávinning, án
nokkurs skynsamlegs tillits til
framtiöarinnar. Hinum megin viö
boröiö sitja svo þeir, sem af
fööurlegri umhyggjusemi sinni,
hafa tekiö ábyrgö á aö allt fari vel
aö lokum. baö þarf varla aö rifja
upp fyrir ykkur, aö þessi söngur
hefur fylgt samtökum launafólks,
allt frá fæöingu þeirra, og látiö
ykkur ekki koma I hug aö honum
veröi hætt. Hann verður kyrjaöur
viö hvert einasta tækifæri sem
gefst, og raunar oftar, eftirleiöis
sem hingaö til. Textinn er hvorki
skáldlegur né flókinn. Hann er
auölæröur en fluttur I ýmsum til-
brigöum og á honum hamraö viö
hverja samningsgerö og hljóöar
svo. Nei: viö hækkun launa, Nei
verkalýöshreyfingarinnar. Þegar
atvinnuleysistryggingum var
komiö á þá kostaöi þaö eitt harö-
vitugasta verkfall I sögu hreyf-
ingarinnar. Verkafólk fórnaöi þá
stundarávinningi i launamálum
fyrir langtlma árangur I trygg-
ingamálum. Þannig mætti telja
upp ótal dæmi úr sögunni, þar
sem menn horfa fram hjá augna-
blikinu, til lengri framtlöar og
siöari tlma kynslóöir njóta þá
frekar afrakstursins af
baráttunni en þeir sem þurfa aö
heyja hana. t þvl sambandi skul-
um viö minnast þess nú og alla
daga aö viö eigum mörgum
gengnum og öldruöum félögum
okkar ósegjanlega mikiö aö
þakka. Forgöngumennirnir I
verkalýös baráttunni settu sér
mark sem á þeim tlma mátti
virðast meö öllu óhugsandi aö ná.
Þeir ætluöu sér ekkert minna en
að afnema forréttindi rlkjandi
auöstéttar og koma á þjóöfélagi
jafnaöar og mannsæmandi lífs
fyrir alþýöu manna. Þeir áttu viö
margþættan vanda aö glima, ekki
einasta harövltugan andstæöing
heldur ekki slður vantrú verka-
fólksins sjálfs á eigin hæfileikum
og getu til að ráöa ferðinni I
þjóöfélaginu. Þetta strlö hefur I
reynd staöiö alla öldina meö mis-
munandi blæbrigöum. Stundum
meö harövltugum átökum, verk-
föllum og jafnvel slagsmálum en
undantekningarlaust undir þeim
söng andstæöinganna aö allt fari
til andskotans ef látiö veröi undan
kröfum verkalýösins, sem alltaf
eru taldar ótímabærar.
Krafan um breytingar
Viö skulum ekki gera litið úr
þvi aö viö erfiöleika kunni aö vera
aö glíma I þjóöfélaginu á ýmsum
timum. Aöstaöan til aö sækja
fram er vissulega misgóö. Það
má stjórnvöldum hins vegar,
vera fullljóst, einnig þeim sem nú
sitja,, aö þessi skilningur sam-
takanna er ekki til marks um aö
þau láti átölulaust til lengdar, aö
kjarasamningum sé breytt meö
lögum. Hinn skaplegi friöur sem
nú ríkir byggíst á þvl mati, aö
þrátt fyrir breytingar á vlsitölu-
kerfinu hafi meö ýmsum öörum
hætti tekist aö tryggja svo lifskjör
almennings aö viö megi una rétt I
augnablikinu. Þaö er hins vegar
deginum ljósara aö slikur friöur
getur ekki staöiö lengi ef hann
færir verkalýösstéttinni ekkert
nema óbreytt ástand.
Verkalýöshreyfingin er I eöli
sinu framsækin hreyfing sem
stefnir aö margháttuöum breyt-
ingum á þjóðfélaginu, ekki breyt-
inganna einna vegna, og ekki
vegna þess aö fólkinu innan henn-
ar leiöist svo óskaplega aö finna
þurfi þvi eitthvaö aö rlsla sér viö.
færi hann
verkalýðs-
stéttinni
ekkert
nema
óbreytt
ástand
Krafan um breytingar, bráttan
fyrir fegurra og betra mannllfi,
stendur á þeim einföldu sannind-
um, aö fyrirmyndarþjóöfélaginu
hefur alls ekki veriö komiö hér á
landi frekar en annarsstaöar. En
nú kunna samt einhverjir aö
spyrja. Er nokkuð ógert? Hafa
ekki allir nóg aö bita og brenna?
Jakob Swiecicki frá Póllandi
flytur ávarp á Hallærisplaninu,
þar sem félög bókageröarnema
og járniönaöarnema héldu fund.
Hann kom einnig fram á fundi
Rauörar verkalýöseiningar viö
Miöbæjarskólann. Ljósm.— Gel.
Eru ekki allir jafnir i þessu landi
velferöarinnar. Veröur barátta
verkalýðshreyfingarinnar héöan
af nokkuö annaö en smáskítlegt
karp um krónur og aura, og þá
krónur til þeirra sem flestar hafa
fyrir en aurar til hinna?
Neyðarástand i
málefnum aldraðra
Vissulega hefur margt áunnist,
þrautseigja verkafólks hefur
veriö meö ólikindum og fært okk-
ur margvislegan ávinning. En
nútlmaþjóöfélagiö gerir nýjar
kröfur til verkalýðssamtakanna,
kröfur sem ómögulegt var aö sjá
fyrir, þó ekki sé tekiö lengra
viömiöunartimabil en nokkur ár.
Þegar viö nú búum viö þær aö-
stæöur aö meirihluti fólks býr viö
efnahagslega afkomu sem, fyrir
nokkrum áratugum heföi veriö
talin óhugsandi þá stingur þvi
meir I augun aö sjá, hve margt er
ógert i málefnum þeirra hópa,
sem af einhverum ástæöum eiga
þess ekki kost, aö skila fullum
afköstum I hinu daglega amstri.
Viö vitum, aö i málefnum aldr-
aöra rikir viöa neyöarástand og
þessum hópi þjóöfélagsþegnanna
er einatt sýnd alveg ótrúleg
óviröing.
I nútlmaþjóöfélaginu gætir
meir og meir þeirrar hugsunar aö
afskrifa bara gamla fólkið rétt
eins og ónýtan bll eöa úr sér geng-
iö skip, þegar þaö hefur náö
sjötugs aldrinum og gildir þá einu
hvernig á stendur. Allir hljóta ab
sjá, aö umskiptin I lifi manns sem
stendur á þessum timamótum, og
er þar aö auki ekki talinn gjald-
gengur I venjulegum viöskiptum
samfélagsins, eru óþolandi meb
öllu. Sem betur fer, er þessi regla
ekki orðin algild, og margar
undantekningar eru til. Má
hæstrábandi til sjós og lands, sá
sem hefur aösetur sitt hér handan
torgsins, vera til vitnis um þaö.
1 hjúkrunarmálum aldraöra
rikir viöa hreint hörmungar-
ástand og fjölmörgum heimilum I
landinu hefur nánast veriö breytt
I hjúkrunarstofnun fyrir aldraöan
sjúkling, sem þyrfti aö njóta
umönnunar sérhæfös starfsfólks.
Styðjum fatlaða
Verkalýðshreyfingin hefur
ákveöiö aö leggjast á árina meö
samtökum fatlaöra og gera
málefni þeirra aö slnum. 1 beim
málum er sannarlega átaks þörf,
ekki einasta nú á ári fatlaöra
heldur einnig I framtlöinni. Þar
er ekki beðið um samúö, heldur
vilja til aö gera umhverfi okkar
og aöstæöur allar þannig, aö
heilbrigöir og fatlaöir geti átt
raunverulega samleiö, I þjóö-
félagi sem gerir báöum fært aö
njóta sln til fulls. Þaö er á sllkum
grundvelli sem viö eigum aö
takast á viö verkefniö. 1 verka-
lýöshreyfingunni er skiljanlega
mikill fjöldi manna sem af
einhverjum ástæöum hefur
skerta starfsorku til almennra
starfa og eru jafnframt I samtök-
um fatlaöra. Þaö er þess vegna
eðlilegt, sjálfsagt og fagnaöarefni
aö taka á meö þeim og undir
leiösögn þeirra, sem gerst vita
hvar skórinn kreppir.
Samstaða, virðing
og hlýja
Ég hef tilfært þessi stuttu dæmi
til vitnis um að barátta verka-
lýössamtakanna veröur aldrei
metin á mælistiku peningalegra
viöskipta einna saman og þaö er
þess vegna óhugsandi aö fara þá
leiö sem ég minntist á I upphafi.
Samkennd, félagsleg samstaða
viröing og hlýja I mannlegum
samskiptum veröa aldrei metin
til fjár. Þó eru þessir þættir
meðal þeirra grundvallaratriöa
sem verkalýöshreyfing veröur
ætiö aö miöa starf sitt við. Þessa
er ekki slst þörf að minnast og
hafa aö leiöarljósi á þeim tlmum
sem viö nú lifum, vegna þess
hversu einfalt og þægilegt er aö
láta sér sjást yfir ranglæti og ljót-
leika heimsins ef það brennur
ekki á manni sjálfum.
t sjálfumgleöi okkar yfir þvl aö
harbneskjulegustu fátæktinni
skuli hafa veriö útrýmt i landinu
væri þaö okkur sjálfum til
ævarandi minnkunar, aö sjást
yfir þá staðreynd aö miljónir
manna, lifa vltt og breitt um
heiminn, viö óbærilega örbyrgö
og mannlega niðurlægingu. Veröi
þeim á aö risa upp, og heimta
sinn rétt til aö lifa eins og menn,
er þeim mætt meö gapandi byssu-
kjöftum af þeim, sem fyrir velta
sér I auðæfum sem eru venjulegu
fólki meb öllu óskiljanleg.
Þar sem þjóöum þriöja heims-
ins hefur tekist aö hrista af sér
klafa heimsvaldasinnanna, tekur
æöi oft viö nýtt tlmabil arðráns og
kúgunar, þar sem auöhringarnir
einir búa yfir þeirri tækniþekk-
ingu sem nauösynleg er til aö
nýta auölindir þróunarlandanna.
Sú þekking er ekki föl fyrir neitt
minna en bróöurpartinn af
afrakstrinum. örlög hinna
snauöu veröa þá áfram hlutskipti
þeirra sem eiga ekki annan kost
en þann, aö hiröa molann af boröi
rlka mannsins.
Félagar okkar I iðnrikjum
vesturlanda búa heldur ekki allir
við nein allsnægtakjör. Margar
miljónir verkamanna, ekki slst
ungt fólk, hafa enga vinnu og sjá
ekki fram á neina breytingu I
lengi
Takist þessi tilraun hefur
alþýöu manna enn einu sinni tek-
ist, aö sanna fyrir umheiminum
hve máttug hugsjónin um
mannsæmandi llf, um frelsiö til
þess aö ákveöa sjálfur muninn á
réttu og röngu án fyrirmæla vald-
hafanna, um réttinn til aö segja
þaö sem maöur óskar, er voldug
og sterk. Trú stórveldanna á mátt
vopnanna á eftir aö veröa sér æöi
oft til skammar I framtiöinni þó
þau kunni aö fagna stundar
ávinningi hvort heldur er I E1
Salvador, Afghanistan, Chile eöa
Tékkóslóvakíu svo nokkur dæmi
séu nefnd. Sjálf hafa þau smlöaö
kenninguna, um friö óttans, meö
þvl aö ná svo langt I hernaðar-
mættinum, aö geta sprengt heim-
inn á steinaldar stig, ekki einu
sinni heldur margsinnis. Þaö er
ekki okkar hlutskipti aö taka
undir sönginn um jafnvægi óttans
heldur þvert á móti aö berjast
gegn þeirri brjálæöislegu her-
væöingu sem stórveldin standa
fyrir með öllum tiltækum ráðum.
Viðhöldum
hugsjóninni: Frelsi,
jafnrétti, bræðralag
Samtök launafólks á Islandi eru
vissulega öflug. Fyrir löngu er
vitaö aö landinu verður ekki
stjórnab I fullum fjandskap við
þau. En aö þeim steöjar nú og á
næstu árum mikill vandi, sem
skapast af nýjum þjóöfélagshátt-
um. Heimurinn stendur nú einu
sinni enn á þröskuldi nýrrar
tæknibyltingar, tölvubyltingar-
innar, sem hafa mun víðtæk og
óþekkt áhrif á daglegt llf.
Einn liöurinn I þessari byltingu
er ný og fullkomnari tækni I
hverskonar fjölmiölun. Vandinn
sem aö samtökum okkar steöjar
er sá aö hin nýju fjölmiðlun með
alþjóölegu sjónvarpi, myndbönd-
um og fjölþjóölegri blaöa- og
bókaútgáfu o.fl. o.fl. mun opna
afþreygingariönaöinum greiöa
leiö inn á hvert einasta heimili I
landinu. Veröi ekki aö gert af
hálfu verkalýðssamtakanna mun
sú hætta blasa við, aö félagslegur
áhugi, áhugi fyrir aö taka þátt I
daglegu starfi hreyfingarinnar,
fari enn minnkandi. Viö þessu
verðum viö aö bregöast á þann
eina hátt sem einhverja mögu-
leika hefur á aö skila árangri. Viö
þurfum aö taka þessa tækni I okk-
ar þjónustu beita henni I félags og
fræöslustarfi þar sem hún á viö og
viö veröum aö finna nýjar leiöir
til aö samtökin veröi sú lifandi
fjöldahreyfing sem ein veröur fær
um aö viöhalda hugsjóninni um
frelsi, jafnrétti og bræöralag, til
lengdar og á hverju sem gengur.
(Fyrirsagnir Þjóöviljans)
á dagskrá
Að lokum hvetur undirrituð fólk til
að halda áfram að standa vörð um
hagsmuni sína og muna, að loksins
þegar tókst að ná samstöðu um aðgerðir
í bónusmálunum, sem svo lengi höfðu
verið brýnar, tókst það framar vonum.
Bónusverkfall og
bónussamningar
Fyrir þremur árum var sagt
upp bónussamningi milli Alþýöu-
sambands Vestfjaröa og Vinnu-
veitendafélags Vestfjaröa. Þrátt
fyrir nokkrar tilraunir til sam-
komulags tökst ekki aö ná þvl
fyrr en nú fyrir stuttu, þegar
verkafólk Ifrystihúsunum létloks
til skarar skrlða og tók máliö I
slnar hendur.
Hvers vegna núna?
011 aöildarfélög ASV hafa haft
lausa samninga sl. 3 ár og hafa
samninganefndir þeirra og
vinnuveitenda komiö saman
u.þ.b. tvisvar á ári þessi þrjú ár,
en aldrei náð samkomulagi. 1
nóvember ’79 var samþykkt vilja-
yfirlýsing á virmustaöafundum
um að fara I bónusverkfall, en
ýmislegt kom I veg fyrir aö úr þvl
gæti oröið fyrr en núna 23. mars
að langlundargeðiö þraut og
starfsfólk I frystihúsunum á Isa-
firN, I Bolungarvik, Súöavik,
Súgandafiröi og Þingeyri hóf
þessar aðgerðir sem margir efuö-
ust um aö mögulegt væri að fram-
kvæma. Ástæöan fyrir þvi að
starfsfólk á suðurf jörðunum tók
ekki þátt I þessu er sú að vegna
samgönguerfiðleika tókst ekki aö
kynna málin nægilega áöur en
aðgerðir hófust.
En hversvegna var þetta verk-
fall framkvæmanlegt einmitt
núna? Hvaöolli þvi að fólk var til-
búið að veröa af kaupauka sinum
um ófyrirsjáanlegan tima og
leggja Ut í slíkt hættuspil sem
verkfall getur talist? Aöspurö
kvað starfsstúlka I Ishúsfélaginu
hér á ísafirði ástæðuna þá, aö
fyrir vinnu I „draslfiski” eins og
hún kallaði þaö, þ.e. aörar teg-
undiren þorskur, fékkst sáralitill
bónus og frá áramótum hafði litið
veiöst af þorski þannig aö litlu
var að tapa, kaupaukinn varð
nánast enginn, þótt reynt væri aö
keppast viö.
Einnig taldi sama starfsstúlka
óánægju með timakaupið liklega
tilaö hafa hvattfólk til að fá leið-
réttingu á bónusgreiðslum, sér-
staklega hjá þeim sem engar
bónusgreiðslur hafa fengið og hjá
premiufólkinu, en premian hefur
dregist verulega aftur Ur bónus-
greiðslunum.
Þess má einnig geta aö frá ára-
mótum hafa gæftir verið óvenju
tregar og þ.a.l. litið um laugar-
dagsvinnu. Segir slikt fljótlega til
sin, vegna þess hve hin eiginlegu
dagvinnulaun eru i raun lág.
1 heild má þvi segja, að ástæban
fyrir að þetta tókst einmitt nUna
sé sú, aö tekjur hafi almmnt
verið I lágmarki mánuöina á
undan vegna litils þorskafla, auk
þess sem verkfall sjómanna sl.
vor, lokun frystihúsanna I mánuð
sl. sumar og almennir kjara-
samningar sl. haust hafi stuölaö
að því, að erfitt var að hefja
aðgerðir á þeim tlma.
Að hægja á sér
En hvernig skyldi nú ganga
fyrir konur, sem i mörg ár hafa
hamast viö aö ,,ná hraöa” og ,,ná
góöri nýtingu”, að fara allt I einu
aö vinna I hægagangi, hætta aö
keppast viö og spenna taugarnar
án þess að ofkeyra sig, hætta að
nýta fiskinn eins vel og mögulegt
er, svo aö ekkert fari til spillis?
Jú, það gekk bara alveg stór-
vel.
Aö sögn starfsstúlkna Ishús-
félagsins rikti mikil samstaöa
meöal starfsfólksins og stóðu
konurnar i boröavinnunni allar
sem ein aö þessum aðgerðum.
Framkvæmd verkfallsins mæddi
langmest á þeim, þar sem þær
geta haft mest áhrif á vinnuhraða
sinn og þal,aukin afköst og bætta
nýtingu fyrir fyrirtækiö. Premían
er hins vegar reiknuö út frá
heildarafköstunum, og getur þvi
sá sem hana fær litlu ráöið um
upphæö hennar.
Fyrsta dag verkfallsins I Ishús-
félaginu átti að banna pásur, sem
leyfðar hafaverið i 7 mlnútur kl.
9, 11 og 14. Konurnar sættu sig
siöur en svo við þá ráöstöfun og
fengu þvi framgengt, að pásurnar
yröu áfram eins og áður. Eins
þótti nýnæmi þar, að verkstjórar
skiptust á um aö standa yfir fólk-
inu í salnum i þvi skyni, liklega,
aö hræöa þaö til hraöari vinnu-
bragöa. Undarlegt þótti þeim
starfstúlkum einnig aö þeir fáu
stólar, sem veriö höföu I salnum
fyrir þær, sem kjósa frekar að
sitja viö vinnuna, voru allir
horfnirfyrsta daginn eins og dögg
fyrir sólu. Þótti þeim hegöan
verkstjóra hin furðulegasta, en út
yfirþótti þeim taka, þegar starfs-
fólki, sem losar af borðunum og
sér um endurskoðun, var bannað
aö tala eðlilega við starfsstúlkur I
boröavinnunni.
Liklegt er aö allt þetta hafi
stuðlað að enn meiri einhug en
ella. Alla vikuna var svo unnið
„eðlilega” og tókst að koma af-
köstunum verulega niður. Ekki
eru til neinar áreiöanlegar heim-
ildir um hversu mikið afköstin
minnkuðu, en ágiskanir eru um
40—50% minni afköst, þótt erfitt
sé aö finna rétta viömiðun, þvi aö
misjafnt er hve hratt gengur að
vinna hverja tegund.
Ekki er heldur öll sagan sögð
meö tölum um hraöa, því aö nýt-
ingin versnaöi auðvitað aö mun
og er t.d. 2—3% nýtingartap
gifurlegttjón fyrirfyrirtækin.
I lok vikunnar bárust fréttir um
mikinn væntanlegan afla og taldi
Pétur Sigurðsson formaöur
Alþýöusambands Vestfjaröa, að
þær heföu haft töluvert aö segja
um hve samningar náöust fljótt,
þar sem augljóst var orðiö aö ekki
tækist aö vinna nema helming
þess sem venjulega er unniö.
Frestun hafnaö —
samningar
Sunnudaginn 29. mars var svo
lögö fram tillaga I öllum aöildar-
félögunum um frestun aögeröa
um viku, þar sem fyrirsjáanlegt
væri, aö vinnuveitendur væru til-
búnirtil samninga. Var sú frestun
samþykkt alls staöar nema hjá
Baldri á Isafiröi, en þar var til-
lagan felld af yfirgænfandi meiri-
hluta fundarmanna. Taldi Pétur
aö þessi ákvöröun félaga I Baldri
hefðihaft mikið aö segja, þvi dag-
inn eftir var boöaöur samninga-
fundur og samkomulagi náö.
Hvað náðist fram?
Að sögn samninganefndar-
manna ASV, sem ég hef talaö við,
náöust fram nokkur mikilvæg
atriði, þannig aöóhætter aö segja
að verkfallið hafi borgaö sig.
Eittaf mikilvægustu atriöunum
er, aö samþykkt var aö láta fara
fram timamælingar á premiu-
launuðum störfum i öllum frysti-
húsum á Vestfjörðum I 'þeim til-
gangi, að þau veröi sett I bónus.
Munu störfin jafnharðan sett I
bónus og staölar fyrir þau hafa
veriö samþykktir. Þessu skal
lokið innan 4 mánaða. Með þessu
ákvæði munu flest allir fá tæki-
færi til að hafa áhrif á eiginn
bónus, þ.e. premian veröur
afnumin.
Hvaö viðvikur borðabónus
náðust fram þrjú atriði, sem
likleg eru til aö bæta ástandið.
Samþykkt var að kanna mögu-
leika á breyttu nýtingarkerfi, en
eftir er að samræma sjónarmið
samningsaöila. Hafa ASV menn
lagt fram tillögur um fasta
nýtingu, þ.e. að meðalnýting
hússins hafi ekki lengur áhrif á
nýtingu hvers og eins, heldur ráði
hver sinni nýtingu sjálfur. Er
vonandi aö hægt sé aö ná þessu
fram en ekki látiö sitja við
ákvæðin I samningum um ,,aö
kanna möguleika”. Segja má, aö
ef þetta næst fram sé mikil bót
komin á núverandi bónuskerfi.
Einnig var samþykkt að endur-
skoða alla staöla, sem bónusinn
er reiknaður út frá, timamæla þá
aö nýju. Þessi timamæling veröur
gerö af báöum samningsaðilum i
erlendar
bækur
Letters.
A novel. John Barth. Secker &
Warburg 1980.
John Barth er bandariskur
höfundur og hefur skrifaö margar
langar skáldsögur, en eins og
kunnugt er eru Bandarikjamenn
manna iðnastir aö lesa þessar
skáldsögur, sem ýmsir höfundar
setja saman af mikilli atorku og
einstakri iðni. Þessi saga er I
sendibréfaformi. Bréfin eru alls
88 og eru þvl mörg yfrið löng og
þeim er raöaö upp eftir sérstöku
kerfi, þannig aö söguþráöurinn
skeröist ekki.
Höfundinum tekst að setja
saman læsilega atburöarás og
margar góöar persónulýsingar I
þessum bréfum. Ef menn hafa
ekki annað aö gera en aö lesa
skáldsögur, þá er þessi skáldsaga
ekki lakari öörum til lesturs,
formiö er lltt tlökaö nú á dögum
og höfundurinn er pennalipur.
The Complete Sherlock
Holmes.
Arthur ÍConan Doyle. With a
preface by Christopher Morley.
Penguin Books 1981.
Hér eru þessar vinsælu sögur
allar prentaöar I einu bindi, alls
rúmlega 1100 blaösiöur og stóru
samráöi viö hagræðingardeild
ASl. Er vonandi aö meö þessari
endurskoöun náist fram meira
samræmi milli fisktegunda, þvi
aö þessir staölar hafa verið I
miklum ólestri lengi og m.a.
valdiö þvi hve miserfitt er að ná
góöum bónus eftir tegundum.
Sömuleiðis náöist samkomulag
um kröfu ASV um aö setja skuli
ákveönar reglur um hvaö skuli
vigtaö frá innvegnu magni, sem
áhrif getur haft á borðanýtingu.
Er þar m.a. tekiö fram aö reynt
skuli eftir megni að koma i veg
fyrir aö flök, sem skemmast I
flökunarvélum, berist inn á
vinnuborö. Heimild er þó gefin til
aö annaö hvort skipta á jafn-
þungum, óskemmdum flökum
eöa vigta frá flök, sem berast inn
á borö meö meiriháttar vinnslu-
göllum, flök meö hálfum hrygg-
súlum eða stærri og flök með roði
aö hálfu eöa meira. Einnig var
samþykkt aö vigta sérstaklega
þunnildi, sem ekki eru hirt. Meö
þessum ákvæöum næst meirifesta
i nýtinguna, en þessi atriði hafa
verið tilviljunarkennd og i ósam-
ræmi milli húsanna.
Þriðja mikilvæga atriði samn-
ingsins er, aö skreiöar- og salt-
fiskákvæöin voru felld inn I aðal-
bónussamninginn, og gilda þar
meö sömu reglur um þá vinnu og
aörar tegundir fiskvinnu, en sums
staöar mun heimild til aö vinna i
skreiö og saltfiski allan sólar-
hringinn og láta fólk endurvinna
gallaöan fisk kauplaust, aö sögn
Péturs Sigurðssonar. Taldi Pétur
mikla bót aö þessu ákvæöi, en
misjafnt er hvernig borgað hefur
verið fyrir þessa tegund vinnu
áöur, sums staöar jafnvel bara
tlmakaup. Mun nú þessi vinna
veröa timamæld og greitt fyrir
hana samkvæmthóp-bónuskerfi.
Fleiri atriði samningsins mætti
nefna, svo sem námskeiö i bónus-
vinnu fyrir bónustrúnaöarmenn
og verkstjóra einu sinni á ári og
aö halda skal fræöslufundi á
vinnustöðunum, i vinnutima,
fyrir allt starfsfólk i bónus, um
bónusmál, tvisvar á ári.
Samþykkt var einnig ákvæöi
um bónusgreiðslur I veikinda- og
slysatilfellum þar sem staö-
gengisreglan gildir. Skal miöaö
við síöustu vinnuviku starfs-
manns (a.m.k. 3 daga) og greiöa
honum bónus I samræmi við það,
sem hann fékk áöur, á meðan
hann er veikur.
Einnig er I samningnum ákvæöi
um að ef meiriháttar breytingar á
vinnutilhögun eru væntanlegar
skuli þaö tilkynnt trúnaöarmanni
verkalýðsfélagsins á vinnustaö
a.m.k. viku fyrirfram og sam-
starf haft um framkvæmdina.
Mun þetfaatriði til komið, vegna
þess aö dæmi eru til að búiö hafi
veriö aö breyta vinnutilhögun án
vitundarstarfsfólks einn morgun,
þegar þaö mætti i vinnu.
Aö siöustu má nefna, að
ákveöið hefur verið aö ráða
bónuseftirlitsmann á vegum ASV,
sem fylgjast skal með fram-
kvæmd bónusmála á sambands-
svæöinu. Viö þaö hlýtur að nást.
meiri festa i þessi mál og óliklegt
aö mál, sem snerta bónusinn, geti
legið svo lengi milli hluta og þau
hafa gert undanfarin þrjú ár, eftir
að starfsmaður hefur veriö
ráöinn til aö hafa umsjón með
þeim.
Aö lokum hvetur undirrituð fólk
til aö halda áfram aö standa vörð
um hagsmuni sina og muna, aö
loksins þegar tókst aö ná sam-
stöðu um aðgerðir i bónus-
málunum, sem svo lengi höföu
veriö brýnar, tókst það framar
vonum. Samstaöan gat knúið
fram samninga, leiöréttingu
mála, sem vonandi veröur til
góös. Meö þvi að standa saman
erum viö ótrúlega sterk, sterkari
en viö héldum.
broti. Eins og kunnugt er var
Conan Doyle læknir og tók aö
skrifa leynilögreglusögur meöan
hann beiö eftir sjúklingum og
stundum lét hann þá biða, þegar
hann var mjög upptekinn viö
skriftir. En hann var ekki aöeins
læknir og rithöfundur, hann
fékkst viö margt fleira og liföi
ákaflega fjölbreytilegu lifi. Höfuð
afrek hans var persónan Sherlock
Holmes. Þeir sem ekki þekkja þá
persónu ættu sem fyrst aö kynn-
ast honum meö þvi aö lesa þessa
bók. Niu binda útgáfan er hér
prentuö I einu handhægu bindi.