Þjóðviljinn - 02.07.1981, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Fimmtúdagur 2. júli 1981.
Gamla tjómabúiö opið í sumar
Gamla rjómabúiö hjá Baugsstöðum, skammt frá Knarra-
vita austanviö Stokkseyri, veröur opiö i sumar siödeúis á lauear-
dögum og sunnudögum, í júli og ágústmánuöum.
Gæslumaöur, Skúli Jónsson, sýnir gestum hús og vélar og
hvernig yfirfallshjólið, það eina sinnar tegundar hér á landi,
knýr smjörgeröarvélarnar, sem enn eru með sömu ummerkjum
og fyrr á árum, þegar vélvæðingin var að hefjast i islenskum
landbúnaði.
Þau unnu í Sunnudagsgátunni
18. júni s.l. var dregið hjá Sunnudagsgátunni úr innsendum
réttum lausnum að viðstöddum fulltrúa fógetaembættisins. Upp
kömu eftirtalin nöfn:
Kristin Ingólfsdóttir, Engjavegi 30 Selfossi, Sigurður Ananias-
son, Koltröð 4 Egilsstöðum, Jórunn Jórmundsdóttir, Túngötu 25
Grindavik, Valgeir Helgason, Reykjanesv. 12 Njarðvik, Sigurður
Ó. Kolbeinsson, Hrafnagilsstr. 37 Akureyri, Kristinn Björnsson,
öngulsstöðum Eyjafirði, Inga Jónasdóttir, Hellubæ Reykjadal,
Sveinbjörn Þ. Sveinbjörnsson, Kálfsá Ólafsfirði, Rannveig
Helgadóttir, Smáragrund 2 Sauöárkróki, Kristrún Malmquist,
Auðbrekku 3 Kópavogi, Friða Traustadóttir, Faxabraut 39 c
Keflavik,og Ingibjörg Jones, Rjúpufelii 35 Reykjavik.
Rétt svör við Sunnudagsgátunni voru eftirfarandi: 17. mai:
Ármannsfell, 24. mai: Baula og 31. mai: Snæfellsjökull og sam-
anlagður bókstafafjöldi þvi 30.
Landssamtök um sjúkraflutninga
Landssamtök áhugamanna um sjúkraflutninga voru stofnuö
nýlega af sjúkraflutningamönnum viösvegar af landinu og ýms- .
um aðilum, sem láta sig þessi mál varöa, en markmiöiö er aö I
stuöia aöbættu skipulagiog framgangi þeirra um iand allt.
Þessu hyggjast samtökin ná með aö beita sér yfir aukinni
menntun og bættri starfsaðstöðu, stuðla að þvi að talstöövasam-
bandi verði komið á milli sjúkrabila og móttökustööva og sam-
ræmd kerfi sjúkraflutninga i lofti, á láöi og legi.
Stofnskrá er opin til 1. sept. n.k. og geta félagar orðið þeir sem [
lokið hafa námskeiði i sjúkraflutningum, hafa kennsluréttindi i '
skyndihjálp eða eru starfandi við heilsugæslu og/eða löggæslu
eöa tengjast þeirri þjónustu. Skráning er á skrifstofu Rauða-
kross Islands, Nóatúni 21, Rvik.
1 stjórn samtakanna voru kosnir Jón Guðmundsson Seyðis-
firði, form., Hjörleifur Ingólfsson Keflavik gjaldkeri, Birgir I
Thomsen Rvik ritariog aðrir i stjórn Guðjón Petersen forstjóri
Almannavarna, Kristinn Guðmundsson læknir og Sigurður
Sveinsson og Viðar Þorleifsson brunaverðir.
Seölabankinn í staö Sœnska
llér kemur módel Seölabankans, sem risa mun á núverandi lóö
Sænska frystihússins og þannig mun fjær Arnarhóli en upphaf-
lega var ætlaö. Auk bilageymslu I kjallara veröur húsiö alls um
9.500 fermetrar og eru þaraf liölega 2.000 fermetrar fyrir Reikni-
stofu bankanna, sem veröur i lágu byggingunni til vesturs
(hægri á myndinni), en aöalbyggingin meöfram Inngólfsstræti
veröur 5 hæðir frá Arnarhóliséö og 6 frá Skúlagötu.
Einsog fram hefur komið i fréttum höföu Reykjavikurborg og
Seölabankinn makaskipti á lóðum og veröur nú samtímis banka-
húsinu byggð almenn bílageymsla fyrir nær 200 bíla i grunninum ■
sem tekinn var á hinni umdeildu fyrri lóð bankans við Sölvhóls-
götu. Mun Seðlabankinn sjá um þær framkvæmdir, en um 100
bílastæði verða ikjallara og á jarðhæð bankans. —
á dagskrá
...að ekki sé viðlit fyrir „konur” að
reikna þetta út er fráleitt. Auðvitað
þarf að vita á hverju útreikningurinn
byggist og ekki má bregðast að fólkið
fái réttar og fullnægjandi upplýsingar
Um bónus
Fimmtudaginn 25. júni er grein
i Þjóðviljanum, sem ber nafniö
„Hvað er Bónus? ÞREFÖLD
AFKÖST - TVÖFALT KAUP”.
Grein þessi er merkt stöfunum
—hs og viröist það vera blaða-
maður blaðsins bó að skamm-
stöfunin hæfi ekki neunu þeirra
nafna, sem annars staðar i blaö-
inu eru greind sem nöfn blaða-
manna þess.
—hs hefur farið upp á Akranes
vegna óánægju með bónus i iðn-
fyrirtæki þar. Um þann þátt
málsins verður ekki fjallað hér
heldur einungis þaö sem i um-
ræddri grein er f jallað um bónus i
fiskiðnaði. Bæði er það að —hs
spyr spurningar sem sjálfsagt er
aö svara og eins^hitt að i raun
heföi hann þurft að spyrja fleiri
spurninga, en taka ekki allt fyrir
sannleika, sem hann var upplýst-
ur um. En það hefur lengi veriö
vandamál hversu illa hefur kom-
ist til skila á Akranesi um hvað
hefur verið samið I kjarasamn-
ingum og hvers vegna. Viröast
þeir sem til þess hafa verið kjörn-
ir aö koma þessu til skila annað
hvort hafa vantað vilja eða getu
til þess.
Viðamiklir
útreikningar
1 greininni segir: „Herdis
Ölafsdóttir formaður kvenna-
deildar Verkalýös- og sjómanna-
félags Akraness sýndi mér út-
reikning á nýtingu og afköstum
einnar konu i einn dag i frysti-
húsi. Sá reikningur fvllti briár
A-fjórir arkir. Það sér hver mað-
ur aö ekki er viðlit fyrir konur aö
reikna út laun sin, nema hafa
tölvu og dugar þó varla til”.
Til þess að reikna út bónus
þurfa að liggja fyrir ákveðnar
forsendur, sem bónusinn er
reiknaður út frá. Þessar forsend-
ureru^meðal annarshversu mikiö
er framleitt og i hvaða pakkning-
ar, fiskstærð, gallafjöldi, nýting
og notaður timi. A fyrstu árum
bónussins fékk fólkið afhent i
einni tölu árangur dagsins. Þetta
þótti brátt ekki nógu gott og fyrir
kröfu frá verkalýðsfélögunum
var samið um aö fram kæmu
allar þær tölur sem notaður eru
við útreikningana, þannig aö
hverjum manni væri i lófa lagið
að ganga úr skugga um að allar
upplýsingar væru réttar. Þetta er
aö sjálfsögðu allmikill útreikn-
ingur, en að ekki sé viðlit fyrir
„konur” að reikna þetta út er frá-
leitt. Auðvitað þarf að vita á
hverju útreikningúrinn byggist og
ekki má bregöast að fólkið fái
réttar og fullnægjandi upplýsing-
ar. Nú ef þetta bregst hafa verka-
lýðsfélögin yfir að ráða fólki, sem
getur yfirreiknað bónusútreikn-
inga, og þarf þess vegna enginn
að standa uppi ráðalaus. Til
þrautavara má svo geta þess að
ASI hefur á eigin vegum bónus-
sérfræðinga, sem færir eru um aö
reikna þetta.
Breytilegir
taxtar
I greininni segir ennfremur:
„Ekki vissi ég það áður að bónus I
iönaði er ekki reiknaður á tima-
kaupið heldur á lægra kaup. Þær
konur sem ég talaði við vita ekki
hvernig það er tilkomiö. 1 Akra-
prjóni fá konurnar 24.18 á timann,
en bónusinn sem þær fengu greitt
eftir (og trúlega er það sama tal-
an alls staðar á landinu) var
reiknaöur ofan á kr. 23.42 á tim-
ann. Furðulegt”. Og siðan beðið
um upplýsingar.
Þó að hér sé nefnt iðnaðarfyrir-
tæki þá leyfi ég mér að fara um
þetta nokkrum oröum, þar sem
hiö sama á einnig við um fisk-
vinnsluna. Þarna er notaður
skemmtilegur blekkingaleikur
með þvi aö stilla þvi upp að kon-
urnar i Akraprjóni fái 24.18 á tim-
an,, en svo sé notuð önnur tala
lægri fyrir bónusinn. Konurnar i
Akraprjóni geta nefnilega verið
meö kr. 22.59, 23.43, 23.86 og 24.18
(Hér eru notaðar jafn gamlar töl-
ur og i greininni). Þar að auki
geta þeir taxtar sem féik i bónus
vinnur eftir verið miklu fleiri.
Þetta stafar af ýmsu, sem á mis-
munandi mikinn rétt á sér. Þar er
t.d. um að ræða aldurshækkanir
og aðstöðu við vinnuna o.fl., sem
ekki hefur bein áhrif á bónusaf-
köstin. Þvi hefur það þótt rétt að
miða bónusinn allan við einn
grunn ántillits til launa fólks fyrir
annað. T.d. fær tækjamaður, sem
hefur meira en almenn laun
vegna kalds vinnustaðar, ekki
hærri bónusgrunn, þar sem
kuldaálagið er komiö inn i laun
hans á öðrum staö. Þaö fá þvi all- ,
ir sömu greiðslu fyrir sama auka-
álag og virðist það eitt vera eðli-
legt og réttlátt. Þar aö auki ein-
faldar þetta mjög alla útreikn-
inga, en fyrr i greininni er einmitt
kvartaö yfir of flóknum útreikn-
ingum.
Þreföld afköst —
tvöfalt kaup
Og að lokum segir i greininni:
„Annað dæmi. Það er úr frysti-
húsi. Byrjað er að mæla bónus viö
hraðatöluna 67. Þegar sú tala er
komin uppi 210, þ.e. harðinn hefur
meira en þrefaldast, þá hefur
kaupiö aöeins tvöfaldast”.
Hraöinn lop er sá vinnuhraði,
sem eðlilegur er talinn i löndun-
um hér i kringum okkur. Þessi
viömiðun er að visu örlitið breyti-
leg, t.d. töluvert hærri i Banda-
rikjum Norður-Ameriku. Þegar
byrjaö var að greiða samkvæmt
bónuskerfi hér á landi var miðað
við grunntöluna 100. Viö hraðatöl-
una 200 greiöist nákvæmlega tvö-
falt kaup, enda hefur hraöinn ná-
kvæmlega tvöfaldast. Við þessar
tölur hefði vafalaust verið eðli-
legast aö halda sig og semja ekki
um annaö. Þá hefði að minnsta
kosti verið siglt framhjá ósvifn-
um útúrsnúningum og blekking-
um á borð við „þreföld afköst —
tvöfalt kaup”.
Nú er það hins vegar svo og er
þaö ekkert leyndarmál, að áður
en bónus var tekinn upp var al-
gengt að vinnuhraði væri lægri en
100. Þetta hafði þau áhrif, þegar
bónus var tekinn upp, aö fólk fékk
enga greiðslu fyrir afkastaaukn-
inguna upp að 100. Þessu vildi
verkalýðshreyfingin ekki una og
að lokum var samið um að byrja
greiðsiu neðan viö 100, núna 67.
Jafnframt þessu var sett upp
launalína, sem var i jafnvægi við
200, en hærri á öllum afköstum
neðan við 200. En að sjálfsögðu er
mikill meirihluti fólks með afköst
innan við 200 og fær þvi greiddan
bónus, sem er hærri en svarar til
beinna afkasta miöaö við eðlileg
viömiðunarafköst.
Timans og rúmsins vegna hafa
hér einungis veriö nefnd þau
aðalatriði, sem mestu máli
skipta. Auðvitað hafa miklu fleiri
sjónarmiö komið fram viö gerð
kjarasamninga. Meö þökk fyrir
birtinguna.
Arni Benediktsson.
Textiles by William Morris
and Morris & Co. 1861-1940.
Oliver Fairclough and Emmeline
Leary. Introduction by Barbara
Morris. Thames and Hudson 1981.
William Morris var einn þeirra
hagleiks og listamanna, sem
gæddi þau viðfangsefni sem hann
átti við, lifi. Hann er meöal
fremstu hagleiksmanna á sviöi
vefnaðar, uppdrættir hans að
veggteppum og margskonar öör-
um vefnaði vöktu heimsathygli á
sinum tlma og hann var talinn
meðal meistaranna I þessari list-
grein. Fyrirmyndir hans voru
liljur vallarins og öðrum þræði
list siðmiðalda og Giotto og Botti-
celli. Fyrirtækið „Morris and
Co.” blómstraöi og aö honum
látnum, 1896, var framleiöslunni
haldið áfram i hans anda. Morris
var frægt skáld á sinni tið og
prentverk hans og þær bækur sem
þar voru unnar eru meöal feg-
urstu verka prentiðnaðarins.
Stefna hans var að endurvekja
listiðnaðinn á dögum vaxandi
fjöldaframleiöslu og óvandaös
varnings. Iönaður miðalda hlaut
þvi að veröa honum fyrirmynd og
þvi fylgdi dáleiki hans á bók-
menntum miöalda og þar með á
islenskum fornbókmenntum.
Morris var meðal þeirra reiöu
ungu manna, sem sá fátt upp-
byggilegt i þvi samfélagi sem
hófst með Iönbyltingunni á Eng-
landi og ekki skánaði þaö þegar
leið á öldina, svo aö Morris var
reiður áfram og allt til loka og
hann vissi nákvæmlega af hverju
hann var reiður. Hann fyrirleit
sýndarmennsku og sjáifsánægju
uppskafninganna og millistétt-
anna, smekkleysið og græðgina,
arörán lágstéttanna og eyðilegg-
ingu smekks og mensks gildis-
mats.
I þessari bók eru birt dæmi um
vefnaðarlist Morris, teppi, vegg-
teppi, prentun á lin og baðmull og
fleira af þeim toga. Listiðnaður
Morris stendur jafnfætis mörgum
þeim verkum sem teljast sigild i
málara og skreytilist og skoðanir
hans á prangara samfélagi 19.
aldar og arfleifð þess hafa vissu-
legareynst réttar.