Þjóðviljinn - 22.10.1981, Side 7

Fimmtudagur 22. október 1981 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 7
r
Rœða forseta Islands i veislu Noregskonungs:
Að klæða og
græða heiimnn
Megi það vera sameiginleg gœfa þjóða okkar
Vigdis Finnbogadóttir forseti tslands og ólafur Noregskonungur á
svölum konungshallarinnar i Osló i gær. Ljósm. A.I.
Ræða Noregskonungs í höllinni
í Osló til heiðurs forseta Islands:
Órofa bönd
liggja milli
landa okkar
Yöar Hátign, yöar Konunglegu
tignir, Góöir gestir.
„ísland byggöist fyrst úr Nor-
egi á dögum Haralds hins hár-
fagra ...”. Þannig hefst Islend-
ingabók Ara fróöa, eitt af fyrstu
sagnfræöiritum sem skráö var á
móöurmáli en ekki á latinu.
Heima á Islandi vitnum vér álika
oft til Ara og þér hér i Noregi til
Snorra varöandi fortlö vora. Ekki
býsnast þessi merki sagnfræöing-
ur fremur en Snorri yfir þvl
hvernig menn komust yfir hiö
mikla og úfna haf sem aöskilur
lönd vor. tithafiö lá i þá daga sem
endamörk veraldar um lönd og
álfur, en norskir sæfarar rufu
þessi endamörk meö heimsbylt-
ingu I siglingafræöi, úthafssigl-
ingum 600 árum fyrir daga Kól-
umbusar. Þeir létu sér ekki fyrir
brjósti brenna aö sigla um 1000
km. leiö — og þaö sem merkilegra
er, þeir rötuöu heim aftur. Meö
reglubundnum siglingum til Is-
lands og siöar Grænlands stofn-
uöu þeir fyrstu „transatlant-
ik”-linuna.
Grein af norskum meiði
Vér Islendingar erum grein af
norskum ættmeiöi, sem skaut rót-
um á eyju i úthafinu. Landgæöi
voru mikil á Islandi og nóg aö
starfa aö nýta þá kosti. En hugur-
inn flaug jafnframt viöa og sætti
sig ekki viö þrönga sýn, heldur
vildi einatt leita út I heiminn þar
sem skoöanaskipti um veröldina
voru viötækari. Þaö er athyglis-
vert aö vér tslendingar einir
Noröurlandabúa höfum varöveitt
forn-norrænt orö yfir þann sem er
fávis.
A tungu vorri er þaö enn þann
dag I dag nefnt aö vera „heimsk-
ur”, — sá sem heima situr og sér
ekki út fyrir sitt nánasta um-
hverfi. 1 sögum vorum kemur þaö
einatt fram aö ekki þótti annaö
sæma höföingjasonum en aö þeir
fengju skip og sigldu á fund ann-
arra þjóöa og þá fyrst og fremst á
konungafundi i Noregi. Þangaö
komu þeir sem bændur og sæfar-
ar, hlóu og ortu viö hiröina og var
vel tekiö. En þrátt fyrir gleöskap,
góöan fagnaö og hetjudáöir var
þeim jafnan efst i huga aö snúa
aftur heim til heyskapar og korn-
uppskeru og mikilla kvenkosta
sem einatt biöu þeirra þar I fest-
um. Þeir lögöu allt I sölurnar til
aö teljast drengir góöir i ættlandi
sinu og bregöast ekki vinum og
frændum, hvorki þar né annars
staöar. Heim komu þeir rlkari i
anda eftir dvöl i þeirri menning-
armiöstöö sem konungsgaröur i
Noregi var Islendingum á
há-miööldum. Þar stóö þá sann-
kölluö akademia þjóöa vorra
beggja.
Eigi skal halturganga
Utan til Noregs fóru Islending-
ar, en út til Islands fóru einnig
Norömenn aö heimsækja nýja
þjóö og frændur. Þeir eru i sögum
vorum nefndir Austmenn og þóttu
snjallir aö ráöa drauma. 1 Gunn-
laugssögu Ormstungu fléttast all-
ur söguþráöur út frá draumráön-
ingu Bergfinns Austmanns. Eins
og allir muna varö hann vitni aö
draumi Þorsteins á Borg. Helga
hin fagra var þá rétt ófædd. Þor-
stein dreymdi aö hann sæi „álpt
eina væna ok fagra ok þóttumk ek
eiga, ok þótti mér allgóö. Þá sá ek
fljúga ofan frá fjöllunum örn mik-
inn, hann fló hingat ok settisk hjá
álptinni ok klakaöi viö hana bliö-
liga. Þá sá ek, at örninn var
svarteygr og járnklær váru á
honum, vaskligr sýndisk mér
hann. Þvi næst sá ek fljúga annan
fugl af suörætt, sá fló hingat til
Borgar ok settisk á húsin hjá álpt-
inni ok vildi þýöask hana, þat var
ok örn mikill. Brátt þótti mér sá
örninn, er fyrir var, ýfask mjök,
er hinn kom til, ok þeir böröusk
snarpliga ok lengi, ok þat sá ek, at
hvárumtveggja blæddi, ok svá
lauk þeirra leik, at sinn veg hné
hvárr þeira af húsmæninum, ok
váru þá báöir dauöir, en álptin sat
eftir hnipin mjök og daprlig”.
Fyrir erninum i draumnum,
Gunnlaugi Ormstungu, fór eins og
spáö haföi veriö aö eignast aldrei
Helgu hina fögru. Atti þaö siöar
fyrir honum aö liggja aö fara á
höföingjafund i Noregi og ganga
fyrir Eirik jari meö mikiö fótar-
mein og spuröi jarl hann hvi hann
væri ekki haltur. „Eigi skal halt-
ur ganga meöan báöir fætur eru
jafnlangir”, svaraöi Gunnlaugur.
Siöan hafa ekki fariö sögur af þvi
aö nokkur Islendingur hafi gengiö
haltur fyrir Noregskonung og þaö
er ósk min aö þaö eigi ekki eftir
fyrir neinum aö liggja.
Djúp og einlæg vinátta
Yöar Hátign, Konunglegu tign-
ir, gestir hér i kvöld, vér eigum
margt dýrmætt sameiginlegt.
Vináttan er djúp og einlæg. Vér
höfum betur en aörir varöveitt
tungutak forfeöra vorra og heföir
tengdar þvi. Má ég þar nefna til
varöveislu þjóöa vorra beggja á
fornum mannanöfnum og aö vér
gerum oss grein fyrir aö þau eiga
sér merkingu fyrir utan aö vera
alla ævi hluti af persónu okkar.
Nafn Yöar Hátignar Ólafur
merkir þann sem lifir forfeöur
sina og erfir þá. Báöar hafa þjóö-
irnar viöhaldiö hinu sögufræga
nafni Astriöur, — og aö tilviljum
eigum vér þaö sameiginlegt aö
eiga dætur sem bera þaö nafn.
Þaö merkir þeir sem guöirnir
elska og vernda. Haraldur Krón-
prins og sú sem hér mælir af hálfu
tslands i kvöld bera fyrir hönd
okkar fornnorrænu menningar
nöfn sem eilítiö erfiöara er aö
kyngja, fyrir oss sem berjumst
fyrir friöi I heiminum: Haraldur
leiötogi hers, mitt eigiö nafn og
margra norskra kvenna — or-
ustudis. Krónprinsessa Sonja, yö-
ur má vera gleöi aö nafn yöar
mun vera gælunafn fyrir Soffia,
sem merkir viska.
Aldrei fáum vér heldur full-
þakkaö aö bókmenntir vorar hafa
átt greiöa leiö aö hugum manna i
hvoru landinu fyrir sig. Islenskar
bókmenntir hafa veriö þýddar
svo frábærlega vel á norsku aö
undrun sætir. Norskar bókmennt-
ir hafa lengi blásiö skáldum anda
i brjóst, ekki sist á timum róman-
tisku stefnunnar á siöustu öld sem
vér eigum svo rikulega sjálfstæöi
vort aö þakka.
Það er hlustaðá oss
Leyfiö mér yöar Hátign aö
vitna i elskulegt skáld sem öll min
kynslóö kann utanbókar á Islandi
eins og ótalmörg önnur:
„Ættum viö ekki aö klæöa fjall-
iö?”, sagöi einirinn einu sinni viö
útlenda eik, sem stóö nær honum
en nokkurt annaö tré I skóginum.
Eikin leit niöur fyrir sig til þess
aö gá aö hver þetta væri, svo leit
hún upp aftur en svaraöi engu. A-
inruddistsvo fast fram, aö öldurn
ar hvitféllu; noröanstormurinn
var kominn inn i giliö og hvein i
hamrakleifunum; berir fjall-
drangarnir slúttu fram yfir gil-
barmana og stóö af þeim kuldi.
„Ættum viö ekki aö klæöa fjall-
iö?” sagöi einirinn og leit tiljuru-
Framhald' á siöu 14
Forseti Islands, Vigdis Finnboga-
dóttir,
Heimsókn norrænsþjóöhöföingja
til Noregs er ávallt sérstæöur viö-
buröur, og þaö er mér i dag mikil
gleöi aö geta fyrir mina hönd og
fyrir hönd allrar norsku þjóöar-
innar boöiö forseta Islands hjart-
anlega velkominn viöþessa opin-
beru heimsókn yöar hingaö til
lands.
Frá striöslokum höfum vér not-
iö tveggja mjög velkominna opin-
berra heimsókna frá tslandi, og
ég get fullvissaö yöur um aö vér
fögnum eigi siöur þessari þriöju
heimsókn frá Islandi.
Náin tengsl meira en þúsund ár
mynda órofa bönd milli landa
okkar beggja, — bönd sem voru
knýtt þegar Ingólfúr Arnarson frá
Fjölum geröist fyrsti norræni
landneminn á Islandi. Margir
NorCmenn fóru á eftir honum og
áttu þátt i aö skapa náin tengsl og
hlýlegt sambandiö milli tslands
og Noregs. Sagnfræöingar segja
frá þvi' undarlega atriöi aö þessi
nánu tengsl endurspegluöust i
tungutaki Islendinga sem töluöu
um aö „fara utan” þegar þeir
sigldu frá Islandi til Noregs, eins
og þeir væru á heimleiö, en þeir
„fóru út” þegar þeir héldu frá
Noregi til tslands.
Vér hér i Noregi höfum rika á-
stæöu til aö vera tslendingum
þakklát. Sögur um konunga Nor-
egs aö fornu voru ritaöar af Is-
lendingum meö Snorra Sturluson
i fararbroddi. Þessar sögur voru
skráöar eftir munnlegum frásög-
um sem gengu frá kynslóö til kyn-
slóöar á Islandi, og auk þess sem
þær eru úrvals bókmenntir, hafa
þær átt mikinn hlut i aö varpa
ljósi á timaskeiö i sögu vorri sem
ella væri ef til vill ennþá myrkri
huliö.
Og á siöari timum höfum vér
einnig haft ástæöu til aö vera
þakklát islenskum vinum vorum,
sem á striösárunum skutu skjóls-
húsi yfir deild 330 úr norska
fhighernum og veittu henni tæki-
færi tfl aö leggja fram sérstak-
lega mikilvægt framlag sitt i
þágu málstaöar Noregs.
Þau sambönd sem þér sjálf haf-
iö haft viö Noreg eru ekki ný. Eft-
ir margar heimsóknir þekkiö þér
land vort og hafiöá þann hátt, svo
og meö fyrra starfi yöar viö leik-
húsin i Reykjavik, skapaö
tengsl og knýtt vináttubönd á
margvislegum vettvangi viö
marga staöi i landi voru. Þetta
kemur einnig af mikilli starfsemi
yöar aö feröamálum á Islandi.
Islendingar og Norömenn
byggja á sama grunni og hafa
einnig svipuö viöhorf til margra
alþjóölegra viöfangsefna. I Norö-
urlandaráöi og Norrænu ráö-
herranefndinni vinna stjórnmála-
mennimir aö þvi aö styrkja og
efla sambandiö milli hinna nor-
rænu grannlanda. Til vamar lýö-
ræöi voru, hafa ’bæöi íslknd ög
Noregur frá upphafi verið aöilar
aö samtökum Noröur-Atlants-
hafsrikjanna. A vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna og I alþjóðlegum
störfum eigum vér nána og djúp-
tæka samvinnu til styrktar starf-
inu að friöi og réttlæti i heimin-
um.
Hagsmunir bæöi Islands og
Noregs eru nátengdir hafsvæöun-
um undan ströndum landanna.
Þaö á bæði við um fiskveiöiauö-
lindir og auölindir á sjávarbotni.
Útfærslan i 200 milna efnahags-
iogsögu umhverfis lönd vor leiddi
til deilu um hafsvæöi milli Jan
Mayens og tslands, en aö hætti
góðra granna var samiö til lausn-
ar málinu. Ég hef trU á þvi aö
m.eö þessu sé lagður grunnur að
frjórri samvinnu landa vorra á
þessum sviöum.
Ég vona að þér takiö meö yöur
heim til Islands bjartar og varan-
legar minningar úr heimsókn yð-
ar hingað. Og ég er viss um aö sú
hlýja og sú gestrisni sem mætir
yöur hvar sem þér fariö um þetta
land,ervitni þeirrigleöi sem þaö
veitir oss öllum aö hafa yöur hér
hjá oss.
Meö þessum oröum lyfti ég skál
fyrir forseta Islands, fyrir tslandi
og fyrir islensku þjóöinni i þeirri
von aö framtiöarböndin milli
landanna tveggja megi haldast
jafn sterk þeim böndum er um
aldaraðir hafa tengt oss saman.
Barnahópur fyrir framan konungshöllina I Osló fagnar forseta tslands viðkomuna f gær. Ljósm. A.I.