Þjóðviljinn - 17.02.1983, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 17. febrúar 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Varanleg ki ördæmaskipan
Páll Bergþórsson skrifar
Á 10 eða 20 ára fresti lengst af
þessari öld hafa gosið upp deilur
um kjördæmaskipan til Álþingis-
kosninga hér á landi.
Þetta stafar af því að ávallt hafa
menn einblínt of mikið á lausnir
sem lagfærðu ástandið aðeins í bili,
en innan skamms töldu menn vera
aftur komið upp misrétti sem þurfti
að leiðrétta á ný.
Réttara væri að hugsa lengra
fram í tímann, loka til dæmis ekki
augunum fyrir hugsanlegum fólks-
flutningum milli kjördæma og
fjölgun (eða fækkun) þjóðarinnar.
Eftir því má svo setja fram einhvers
konar reikningsreglu, sem ákveður
fjölda þingmanna hverju sinni eftir
mannfjölda kjördæmanna. Þó skai
tekið fram að ekki er nauðsynlegt
fremur en menn vilja að sú tala
fáist með því að deila í mannfjöld-
ann með ákveðinni tölu, heldur er
hægt að fá fram það misvægi at-
kvæða sem hæfilegt þykir.
Hér skal nú skýrt frá reiknings-
reglu sem hefði verið vel nothæf
síðustu 50 ár til þess að ákveða
þingsætafjölda hvers kjördæmis
mjög í líkingu við það sem raunin
var á, auk þess sem reglan hefði
tryggt allvel jöfnuð milli þing-
flokka. Það er reiknað með að
kjördæmin hefðu verið þau sömu
og nú eru. Fjöldi þingmanna í
hverju kjördæmi, að meðtöldum
uppbótarmönnum, væri fundinn
eftir reikningsreglunni: Tekin er
kvaðratrót af mannfjölda kjör-
dæmisins og deilt í hana með 20. Af
þeim þingsætum hvers kjördæmis
sem þannig reiknast skal svo
fimmta hvert vera uppbótarsæti. Til
að úthluta uppbótarsætum mætti
raða þeim á flokkana eins og gert
hefur verið. En þegar komið er að
tilteknu sæti sem ákveðinn flokkur
hlýtur, koma ekki lengur til greina
þau kjördæmi, sem þegar hafa
hlotið alla sína uppbótarmenn.
Heldur fellur sætið í skaut þeim
frambjóðanda flokksins í hinum
kjördæmunum, sem hefur flest at-
kvæði þeirra sem ekki náðu kjöri,
samkvæmt þeim hlutfallskosningá-
reglum, sem í gildi eru, t.d. rneðal-
talsreglu. Eftir þessu getur tala
þingmanna samtals ýmist verið
stök eða jöfn, en við því má gera
með því að bæta við einu uppbótar-
sæti í því kjördæmi, sem næst stæði
því að fá einn þingmann í viðbót.
Sem dæmi má nefna, að mann-
fjöldinn 10000 í kjördæmi gefur 5
þingmenn, en 90000 gefa af sér 15
þingmenn. Þetta veldur auðvitað
vissu misvægi atkvæða, en mjög í
stíl við það sem hefur tíðkast síð-
ustu áratugi, hvort sem mönnum
finnst það nú réttlátt eða ekki.
Hver hefði svo fjöldi þingmanna í
hverju kjördæmi verið síðustu ára-
tugi eftir þessari reglu? Til að svara
því skal hér birt tafla yfir útkomuna
samkvæmt manntali 1940, 1960 og
1981.
Útreiknaður fjöldi þingmanna eftir kvaðrat-reglu
1940 1960 1981
Þingm. Þar af Þingm. Þar af Þingm. Þar af
alls uppb.s. alls uppb.s. alls uppb.s.
Reykjavík .. 10 2 13 3 15 3
Reykjanes 5 1 8 2 11 2
Vesturland .. 5 1 5 1 6 1
Vestfirðir 6 1 5 1 5 1
Norðurl. vestra ... 5 1 5 1 5 1
Norðurl. eystra ... 7 1 7 1 8 2
Austurland ... 5 1 5 1 6 1
Suðurland ... 6 1 6 1 7 1
Alls 49 9 54 11 63 12
Þingsæti í reynd 49 11 60 11 60 11
Ef aðferð í líkingu við þessa væri ákveðin í stjórnarskrá, er sýnilegt að
ekki þyrfti að breyta henni eins oft og raunin hefur orðið á, og flestir munu
telja, að slík festa í stjórnskipun væri æskileg.
Klara og
Kvikmyndaklúbbur Alliance
Francaise sýnir í kvöld, fimmtu-
dag, myndina Klara og félagar og
eru sýningar í E-sal Regnbogans kl.
20.30.
Myndin Klara og félagar var
erð árið 1981 af Jacques Monnet.
aðalhlutverkum eru Isabeile
Adjani, Thierry Lhermitte, Daniel
félagar
Auteuil, Josiane Balasko og Mari-
anne Sergent. Tónlist er eftir Mich-
el Jonasz.
Myndin segir sögu nokkurra fé-
laga, fjögurra stráka og tveggja
stelpna, sem hafa stofnað saman
áhugamanna rokk-hljómsveit. Þau
eru stór börn, á aldrinum 25-30
ára, sem vilja ekki stækka. Fundur
þeirra og Klöru (lsabelle Adjani)
raskar öllu lífi þeirra og í litla hópn-
um þeirra.
„Klara og félagar" er mjög
skemmtileg gamanmynd, en sam-
tölin og aðstæðurnar eru undir á-
hrifum frá kaffileikhúsunum: Allir
leikarar myndarinnar, utan Isa-
belle Adjani, urðu til í þessum nýja
afar sérstaka kímniskóla.
Allar upplýsingar um kvik-
myndaklúbbinn og aðild að Al-
liance Francaise er að fá í símum
23780 og 17621.
sjónarhorn
„Ljóst er að ofan ófiskgengu
fossanna, Hestafoss og Búða, eru
mikil og góð hrygningar- og uppeldis-
V skilyrði fyrir lax og annan göngufisk
f er vafalaust margfaldaði laxagengd
í Þjórsá frá því sem nú er, þegar
laxinn hefði náð þar fótfestu“.
Vaxandi umsvif
í fiskvegagerð
á Suðurlandi
Hestafoss í Árneskvísl Þjórsár. Töluvert flóð er í ánni. Ljósm. EH.
Ægissíðufoss í Ytri Rangá, skammt neðan við Hellukauptún.
Fiskvegur vinstra megin á myndinni, byggður 1982.(Ljósmynd EH)
Einkennileg náttúrusmíð í Árneskvísl Þjórsár. Eins konar hleri, sem
áin hefur heflað, stendur upp á rönd. Veiðimaður stendur á
eyrinni rétt neðar.
Lengst af hefur tiltölulega lítið
verið um fiskvegaframkvæmdir á
Suðurlandi samanborið við aðra
landshluta. Af um 30 slíkum
mannvirkjum, sem byggð höfðu
verið á jafnmörgum árum eftir
seinni heimsstyrjöldina, voru
aðeins tveir fiskvegir á Suður-
landi. Annar er í fossinum Faxa í
Tungufljóti í Árnessýslu en hinn í
Volalæk, skammt frá Skeggja-
stöðum í Hraungerðishreppi.
Hins vegar komst verulegur
skriður á þetta mál á s.l. ári þegar
byggðir voru tveir fiskvegir á
vatnasvæði Rangánna, og ráða-
gerðir eru uppi um fiskvegagerð á
a.m.k. tveimur stöðum á vatna-
svæði Þjórsár.
Ástæða þess hve lítið hefur
verið um framkvæmdir af nefndu
tagi á Suðurlandi er líklega fyrst
og fremst sú, hvað göngufiskur á
víða greiða leið um árnar og
gengur langt inn í land án fyrir-
stöðu. í Stóru-Laxá fer laxinn
lengst hér á landi eða um 100 km
vegalengd frá sjó. Þess má geta,
að Gullfoss er 90 km frá sjó.
Rangársvœðið
Á s.l. sumri var byggður fisk-
vegur í Ægissíðufoss í Ytri-
Rangá, en þar hafði göngufiskur
ekki átt nægjanlega greiða leið
um fossinn. Næsta hindrun í ánni
sem er alger, er Árbæjarfoss, en
hann er í ánni skammt ofar en
Hellukauptún. Ráðgert er að
gera þann foss fiskgengan á næst-
unni. Það er Veiðifélag Rangæ-
inga, sem tekur til vatnasvæðis
Rangánna,sem stóð fyrir fisk-
vegagerðinni. Einnig lét félagið
gera fiskveg í Skútufoss í Fiská
s.l. sumar, en sá foss va^ alger
hindrun fyrir göngufisk. Auk
þessara fiskræktarframkvæmda
stefnir félagið að því að auka sjó-
birtingsrækt á félagssvæði sínu
með sleppingu slíkra seiða í veru-
legum mæli í vatnasvæðið. Al-
kunna er, að Rangárnar hafa ver-
ið þekktar meðal veiðimanna
langa hríð sem skemmtilegt og
gott sjóbirtingssvæði. Á seinni
árum hefur komið til sögunnar
nokkur laxveiði. Þannig hafa
veiðst síðustu ár um 100 laxar
sum árin. Hins vegar hefur sil-
ungsgengd farið minnkandi, að
dómi margra. Nú ætla menn að
unnt verði með myndarlegu átaki
að auka sjóbirtingsgengd mikið á
næstu árum og vatnasvæðið muni
þannig endurheimta sína fyrri
frægð. Vonandi tekst að ná góð-
um árangri í þessu efni.
Vatnasvœði Þjórsár
Þá er í bígerð á vegum Veiðifé-
lags Þjórsár að bæta gönguskil-
yrði fyrir laxinn um ána og koma
fiskinum inn á ný svæði á efri
hluta árinnar. Annars vegar er
þannig stefnt að því að byggja
fiskveg um Urriðafoss og hins
vegar að opna laxi leið um Hest-
afoss í Árneskvísl Þjórsár, hjá
Læk, og um Búða í Þjórsá sjálfri
hjá Árnesey.
Ljóst er, að ofan ófiskgengu
fossanna, Hestafoss og Búða, eru
mikil og góð hrygningar- og upp-
eldisskilyrði fyrir lax og annan
göngufisk, er vafalaust margfald-
aði laxagengd í Þjórsá frá því sem
nú er, þegar laxinn hefði náð þar
fótfestu. Nefndir fossar eru 48
km frá sjó og með tilkomu fisk-
vega um þá myndi laxi og öðrum
göngufiski opnast um 25 kin
svæði í Þjórsá, en það er frá foss-
unum að Þjófafossi. Auk þess
mundi laxinn komast í ýmsar
bergvatnsár, sem falla í Þjórsá á
þessu svæði, eins og Fossá í Þjórs-
árdal.
Sumarið 1974 var sleppt í til-
raunaskyni á vegum Veiðimála-
stofnunar verulegu magni af laxa-
seiðum frá Kollafjarðarstöðinni í
Rauðá og Fossá í Þjórsárdal. Ár-
angur þessara sleppinga og ann-
arra slíkra, sem fram fóru á vatn-
asvæðinu, svo sem í Kálfá í
Gnúpverjahreppi, og leigutakar
svæðisins, stangveiðifélagið Ár-
menn stóðu fyrir, gaf glæsilega
svörun í veiðunum 1977-1979.
Þessi ár veiddust til viðbótar ár-
legu meðaltali veiði í Þjórsá um 7
þúsund laxar. Smáseiðaslepping
sannaði þannig gildi sitt rækilega.
Þessi tilraun sýndi hve smá-
seiðaslepping getur verið árang-
ursrík og fjárhagsiega arðvænleg.
Hvorttveggja kemur sem viðbót;
annars vegar náttúruleg fram-
leiðsla með sleppingu smáseiða á
hið ófiskgenga svæði og hins veg-
ar aukin veiði í búnað, sem þegar
er fyrir hendi og eykur þar af
Einar
Hannes-
son
skrifar
leiðandi ekki stofn- eða reksturs
kostnað við netaveiðina. Nær öll
laxveiði í Þjórsá hefur verið neta-
veiði. Með byggingu klak- og
eldisstöðvarinnar í Fellsmúla í
Landssveit hefur hagur fiskrækt-
armála á vatnasvæði Þjórsár
vænkast mjög og má búast við að
á næstu árum muni verða bylting í
laxagengd á svæðinu.
Einar Hanncsson
Einar Hannesson hefur starfað
hjá Veiðimálastofnun allt frá
1947, lengst af sem fulltrúi veiði-
málastjóra. Fjallar hann í þvi
starfí ekki hvað síst um hinn fé-
lagslega þátt veiðimálanna. Einar
hefur starfað mikið að bindind-
ismálum og stjórnmálum og skrif-
að fjölda greina um veiðimál,
bindindismál og stjórnmál í blöð
og tímarit.