Þjóðviljinn - 15.03.1983, Qupperneq 7

Þriðjudagur 15. mars 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐÁ 7
Verkamannafélagið ákveður að setja
bæjarstjórn þau skilyrði að tímalaunin 125
aurar verði að virða, að öðrum kosti verði
„framkvæmd þessa verks", ekki liðin. Enn-
fremur að eigi vinni aðrir en þeir, sem
Verkamannafélagið og Verkakvennafé-
lagið „Eining“ samþykki. Þessar kröfur
fékk bæjarstjórnin til umfjöllunar 13. mars,
sem hélt aukafund af þessu tilefni. Von var
á bátnum Nóvu daginn eftir með efni í tunn-
usmíðina auk annarra vörutegunda og
pósts. Ef bréfinu væri ekki svarað sama dag
fyrir kl. 18.00 „skoðast það sem neitun og
munu félögin haga sér samkvæmt því“.
Ef athuguð er staða Verkamannafélags-
ins, virðist það ekki hafa verið í stakk búið
til að heyja baráttu gegn bæjarstjórn.
1. Áhugi bæjarstjórnar á atvinnubóta-
vinnu var lftill.
2. Bæði bæjarstjórn og atvinnurekendur
voru á móti róttækni Verkamannafé-
lagsins.
3. Verkamannafélagið átti í samkeppni við
klofningsfélag, sem vildi taka boði
bæjarstjórnar.
4. Atvinnuleysið var mjög tilfinnanlegt.
Hver þessara fjögurra þátta nægði til að
ógna tilveru Verkamannafélagsins, hvað þá
allir saman. Spurningin um samningsrétt-
inn var á dagskrá. Athugum nú hverju
bæjarstjórn svaraði og hvað í því svari fólst.
Bæjarstjórn hélt fast við ákvæðisvinnu, þar
sem greiddir skyldu 75 aurar fyrir hverja
tunnu, og ef hagnaður yrði af sölu þeirra,
rynni hann til verkamanna., Hagnaðarlík-
urnar voru gerðar trúlegar, því lofað var
80% afslætti á raforkuverði til reksturs
véla, auk þess engin „þóknun fyrir alla
fyrirhöfn“ tekin (kaup efnis, útvegun lána,
reikningshald o.s.frv.). Kröfu Verkamann-
afélagsins um að fá að ráða hverjir fengu
vinnu var hafnað. Svar bæjarstjórnar fól í
sér ýmis jákvæð atriði, án þess að um væri
að ræða breytingu á fyrri afstöðu. Gefin var
trúleg mynd af launakjörum, sem í reynd
myndu gefa af sér svipuð laun og taxti
Verkamannafélagsins sagði til um. Þannig
gæti það reynst erfitt fyrir stjórn Verka-
mannafélagsins að færa rök fyrir neitun á
tilboði bæjarstjórnar á sannfærandi hátt.
En bæjarstjórn hafði bætt við í svari sínu að
ekki væri hægt að víkja frá þessum grund-
velli hvorki þá né seinna. Og ef vinnan yrði
hindruð mundi bæjarstjórn krefja félögin
til ábyrgðar og greiðslu á tjóni því sem af
hlytist.
Afgreiðslubann sett
á Nóvu 13. mars
En róttæka Verkamannafélagið hélt fast
við þá skoðun sína að tilboðið væri aðför að
taxta og tilveru félagsins. Ákveðið var degi
áður en skipið Nóva kæmi til Akureyrar að
setja það í afgreiðslubann. Verkfallsnefnd
var sett á laggirnar.
- Síðasta verkfallssókn Verkamannafé-
lagsins hafði verið gerð hálfu ári áður, og
lokið með sigri þeirra við samningaborðið,
en það var Sláturhússdeilan við KEA. Því
var reynsla Verkamannafélagsins góð,
sjálfstraustið hafði aukist af þeirri deilu.
Munurinn var sá, að þá var barist við eitt
fyrirtæki á hentugasta vinnslutíma, en í
mars 1933 var baráttan háð við fleiri aðila
með klofið félag á mesta atvinnuleysistíma.
Engin borgaraleg
siðfræði
Nú skyldu margir spyrja: Af hverju á að
setja afgreiðslubann á Nóvu, á hvern hátt
kom deilan útgerðarfélaginu við? Þessu
reyndu „verkfallsmenn" að svara í „Ávarpi
til alls vinnandi lýðs á Akureyri". Með af-
greiðslubanni tækist að koma höggi á við-
kvæman stað, þar sem vörur kaupmanna og
hagsmunir útgerðarfélagsins voru í húfi.
Þetta mundi gera það að verkum að borgar-
arnir yrðu að heyja baráttu sem ein stétt.
Samábyrgð og samhjálp innlendra og er-
lendra atvinnurekenda væri slík og bent var
á Krossanesverkfallið (1930), sem dæmi um
að verkalýðurinn þurfi ekki að bera sam-
viskubit, þótt hann geri hagsmunaandstæð-
ur og gróðafíkn þeirra sér að vopni gegn
árás á laun þeirra. Verkalýðurinn lítur ekki
á þessi mál út frá siðfræði borgaranna, að
hans dómi er þessi baráttuaðferð hárrétt.
Geta má þess (í sambandi við óeiningu
innan verkalýðsins) að fyrrverandi félagar
Verkamannafélagsins fengu í hendur bréf
frá félaginu áður en Nóva kom til Akur-
eyrar, þar sem þeir voru beðnir um að sýna
faglega einingu þrátt fyrir stjórnmálalegan
ágreining. Áhugi bæjarstjórnar á að fá
tunnuefnið smíðað var nægilega lítill, og
hefði verkfall við tunnusmiðjuna þeirra
vegna mátt standa til eilífðarnóns.
Bæjarfógeti les upp konungsúrskurð
Nóvuslagurinn
við bryggjuna
Þegar Nóva lagði að bryggjunni um 10-
leytið a morgni þriðjudagsins 14. mars,
höfðu andstöðuliðin skipulagt aðgerðirnar.
Höfðu „Hvítliðar“ ( en svo voru þeir kall-
aðir samkv. frásögn Tryggva Emilssonar,
sem biðu albúnir til að níðast á vinnandi
fólki fyrir nokkrar krónur) boðið sig fram
til aðstoðar yfirvaldinu til að brjóta vörn
verkamannanna á bak aftur. Áttu þeir að
hafa staðið að vopnaframleiðslu þess, búið
til kylfur og gúmmíslöngur. Bæjarfógeti
spurði „verkfallsmennina“, hvort þeir
hygðust hindra afgreiðslu bátsins, og fékk
játandi svar. En verkfallsnefndin hafði
áður leyft afgreiðslu póstsins og farþegum
að stíga á land. Mikill mannfjöldi hafði
safnast saman af forvitni og velti fyrir sér
hvort bæjarfógeti mundi láta til skarar
skríða.
Verkfallsmenn stóðu vörð við landgang
og lúgur bátsins, en ekki var hægt að hreyfa
við neinu án þeirra leyfis. Gaf bæjarfógeti
skipun um að vinna skyldi hefjast kl. 13.00,
og hvarf síðan af vettvangi ásamt liði sínu.
Eftir stóðu verkfallsmenn og biðu næstu
lotu. íbúar Akureyrar söfnuðust að bryggj-
unni á réttum tíma kl. 13.00. Þar var bæjar-
fógeti mættur og las upp úr lagabók Danak-
onungs og tilkynnti að ekki mætti koma í
veg fyrir vinnu vinnufúsra manna, bað hann
verkfallsmenn að yfirgefa bryggjuna. Frá
þeim átökum sem nú gerðust eru til ljós-
myndir, sem á óvenju skýran hátt sýna fylk-
ingarnar báðar samtímis á bryggjunni, en
ekki bara tötraralega, skilningslausa verka-
menn með þvermóðskufullan svip. Sá er
fangaði þessi andartök var verkamaðurinn
Kristfinnur Guðjónsson. Bæjarfógeta-
menn strengdu kaðal sín á milli og ætluðu
að ryðja bryggjuna. Brugðust verkamenn
fljótt við, og hlupu á kaðalinn og gerðu
væntanlegt tilhlaup kaðalsmanna að engu.
Eftir háreysti og stimpingar varð upplausn
á slagnum þegar einhver eða einhverjir úr
hópi verkamanna skáru á kaðalinn í öng-
þveitinu. Sýndu verkamennirnir stillingu í
áflogunum, en það voru samantekin ráð
þeirra til að koma í veg fyrir að yfirvaldinu
gæfist átylla til að lögsækja þá. Án nokkurs
efa unnu verkamenn þessa orustu, en stríð-
inu var þar með ekki lokið. Samúð almenn-
ings með verkfallsmönnum jókst eftir
slaginn. Til verkfallsvörslu buðu sig 70
manns, en færri gátu staðið vaktir en hugs-
að var, því inflúensa gekk yfir og veiktust
margir, allir voru þeir samt sem áður reiðu-
búnir til að standa vörð, ef hvítliðar bærðu á
sér.
Um Nóvubátinn er það að segja að hann
sigldi út á pollinn og beið átekta.
Kaupmennirnir biðu einnig og báðu ákaft
um að fá vörur sínar afgreiddar, deilumál
verkamannanna var þeim óviðkomandi.
Aftur á móti svöruðu verkfallsmenn því til
að eiginlega hefðu smákaupmennirnir
sömu hagsmuna að gæta. Þeim bæri því að
snúa sér til bæjarstjörnar og fá hana til að
gefa eftir.
Nú var haldinn fundur í Verkalýðshúsinu
við Suðurgötu og næstu aðgerðir ræddar, en
búist var við að menn bæjarfógeta fengju
liðsauka. Næsta dag gerðist fátt í deilunni
fyrren myrkva tók. Skotið var þremur byss-
ukúlum að verkfallsvörðum bryggjunnar í
þeim tilgangi að hræða þá, þar að auki var
þeim ógnað með sveðjum af þremur ungum
mönnum. Eftir að hafa afvopnað þá var
sveðjunum komið fyrir í Verkalýðshúsinu.
í Reykjavík hélt Kommúnistaflokkurinn
fund um „Kaupdeiluna", en blað þeirra
Verkalýðsblaðið hélt því fram, að hin sósí-
aldemókratíska stjórn Dagsbrúnar hefði
frestað fundi þann 15. mars til að losna við
að taka afstöðu til verkamanna Akureyrar.
Yfirvaldið á Akureyri
hélt lokaðan fund
Þann 16. mars ræddu fulltrúar borgara-
flokkanna um möguleika á að safna 300
manna liði þ.e. „aðstoðarlögreglu" vegna
slagsmálanna við bryggjuna, en hvorki full-
trúar Kommúnista né sósíaldemókrata í
bæjarstjórn voru viðstaddir. Á Akureyri
bjuggu um fjögurþúsund íbúar, því var hér
um að ræða töluverðan fjölda þeirra. Rétt
er að geta þess, að eftir Gúttóslaginn voru
sterk íhaldsöfl að verki, sem vildu að ríkis-
lögreglu yrði komið á fót. Frumvarp þar að
lútandi var til meðferðar á Alþingi. Bæði
Alþýðuflokkurinn og Kommúnistaflokkur-
inn voru á móti hugmyndinni. Málið var
viðkvæmt og verkalýðshreyfingin barðist
hatrammlega gegn þessu. í ljósi ákvörðun-
ar meirihluta bæjarstjórnar, um að láta
bæjarfógeta gefa út skipunarbréf til ýmissa
„valinna" manna í aðstoðarlögreglu, má sjá
alvarleika þessara stundar. Bæjaryfirvöld
sáu stöðu sinni ógnað. Vitneskjan um skip-
unarbréfin og dreifingu þeirra barst til
Verkalýðshússins. Orðrómur var á kreiki
um að lögreglustjórinn í Reykjavík vildi
senda liðsstyrk með varðskipi landhelgis-
gæslunnar til Akureyrar. Styrkti það enn
frekar bönd verkamannanna. Hvað svo
sem þeirri liðsöfnun leið, þá tæki undirbún-
ingur og þjálfun sinn tíma.
- Nóva sigldi því til Siglufjarðar.
Samtakamáttur
á Norðurlandi
Meðal fyrstu stofnenda Verkalýðssam-
bands Norðurlands, VSN, frá árinu 1925,
var Verkamannafélag Siglufjarðar. Verka-
mannafélag Akureyrar fékk stuðningsyfir-
lýsingu þaðan. Eins og fyrr segir stóðu
verkamenn Siglufjarðar sameinaöir þó tog-
streita væri innan félagsins. Miklar um-
ræður áttu sér stað um hvernig afgreiða
skyldi Nóvu. Tveir möguleikar voru rædd-
ir, að afgreiða engar vörur eða afgreiða
allar vörur nema Akureyrarvörurnar.
Kommúnistar innan félagsins vildu í fyrstu
hið fyrrnefnda, en sósíaldemókratar hið
síðarnefnda og féllust Kommúnistar á það
(samþykkt með 190 gegn 3 atkv.). Samið
var við skipstjórann með þeim hagstæðu
breytingum fyrir verkfallsmenn Akureyrar
að hvergi mætti skipa upp Akureyrarvörum
án leyfis Verkamannafélaga Akureyrar og
Siglufjarðar. Þessi samningur varð afdrifa-
ríkur og leiddi til þess að bæjarstjórn Akur-
eyrar varð að fá vörurnar afgreiddar með
valdi eða semja í allveikri stöðu. Helsta
ástæðan fyrir því að útgerðarfélagið og
skipstjórinn gerðu þennan samning var
hræðslan við að fá öll félög innan VSN upp
á móti sér til frambúðar.
Nóva kemur
til Reykjavíkur
í Reykjavík hafði Kommúnistaflokkur-
inn haldið fundi vegna kaupdeilunnar á Ak-
ureyri. Dagsbrún undir stjórn Héðins Vald-
imarssonar fékk skeyti frá Siglufirði þar
sem farið var fram á aðstoð við að gerður
samningur við skipstjóra Nóvu yrði virtur.
En stjórn Dagsbrúnar hélt því fram, eins og
stjórn ASÍ gerði, að deilan væri í óþökk
þeirra og þeim óviðkomandi. Þessvegna
ætti að sjálfsögðu að afgreiða Nóvu. Margt
manna mætti við höfnina m.a. Varnarlið
verkalýðsins, sem stofnað var eftir Gúttó-
slaginn. Ekki kom til óeirða þó spenna væri
í loftinu, margir Dagsbrúnarmenn tóku af-
stöðu, sem virtist óháð skipun félagsstjórn-
ar. Skipstjórinn sagði sig líka bundinn af
samkomulaginu frá Siglufirði og sigldi á ný
til Akureyrar.
Endalok deilunnar
á Akureyri
Fréttunum um samtakamátt verka-
manna á Siglufirði og í Reykjavík var fagn-
að á Akureyri, Verkamannafélagið var
ekki einangrað. Dagblöðin héldu því fram
að Kommúnistar frá Húsavík og Siglufirði
hyggðu á ferð til Akureyrar til aðstoðar
Verkamannafélaginu. Af hálfu VSN var
því haldið fram að aðstoðarlögreglumenn/
Hvítliðar fengju tvær krónur á tímann í
laun, en að öðrum kosti 8000 kr. sekt ef
kallinu væri ekki sinnt. Þessu neitaði lög-
reglustjóri og blað Erlings, Alþýðumaður-
Sjá næstu síðu