Þjóðviljinn - 15.03.1983, Page 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 15. mars 1983
Fimmtíu ár...
Framhald af 7. siBu.
inn, hélt því fram að 8000 kr. sektin væri
uppspuni. Það er trúlegra að svo hafi verið,
því miklu færri hlýddu skipunarbréfinu en
yfirvöldin bjuggust við. Hvað fólk hélt og
hvaða skilning það hafði á ástandinu á Ak-
ureyri skipti meira máli en það sem við
þekkjum nú sem „staðreynd“. Tal bæjar-
stjórnar um fátækt hefði ekki stoð í veru-
leikanum ef hún hefði efni á að greiða hvítl-
iðum tvær krónur en verkamönnum ekki
125 aura eftir umsömdum kauptaxta.
Kringum 23. mars eða á níunda degi af-
greiðslubannsins komst hreyfing á samn-
ingaumleitanir. Ef leysa ætti deiluna yrðu
málsaðilar að koma til móts við hvorn
annan (málamiðlun). Hins vegar ætlaði
bæjarstjórn sér aldrei að stíga eitt fet í sam-
komulagsátt, tilboð þeirra var óhagganlegt.
En það sem ýtti þeim af stað var hinn skipu-
lagða andstaða verkamanna í atvinnuleysi
undir stjórn Kommúnista, uppgötvun á
gildi samningagerða við verkamannafélag
er naut raunverulegs fylgis meirihluta
verkamanna og hægt var að treysta gerðum
samningum.
Helstu samningaaðilarnir voru: a) Á-
kvæðisvinna með minnst 100 aura á tímann
fyrir 10-tíma vaktir, b) samningar Verka-
mannafélags Akureyrar frá 1929 verði stað-
festir af bæjarstjórn, c) enginn aukakostn-
aður skyldi álagður vegna „tafa“ við af-
greiðslu Nóvu, d) engar skaðabótakröfur
eða málshöfðanir vegna deilunnar verði
gerðar. Liður a gæti vakið undrun þeirra
sem þekkja til Nóvu-deilunnar og tala um
20% launalækkun. Var ekki komið í veg
fyrir launalækkun upp á tuttugu prósent
með baráttunni? Nei, það var komið í veg
fyrir 16% launalækkun af 36 prósentum
sem koma átti í gegn (80-90 aurar á tímann)
og samið um 100 aura, en vissa var fengin
fyrir að 125 aurar skyldu greiðast fyrir alla
aðra vinnu á vegum bæjarins. Atvinnurek-
endur urðu að virða taxta Verkamannafé-
lagsins, lausn heimskreppunnar varð ekki
fengin með lækkun launa alþýðunnar.
Tilraun gerð til
að brjóta gerðan samning
Samningsákvæðið um að engar máls-
höfðanir yrðu vegna þátttöku manna í
deilunni, virti bæjarfógeti að vettugi. Þann
4. apríl var tekinn til yfirheyrslu Jón Rafns-
son, en hann var þaulvanur skipuleggjandi
baráttu verkamanna í vinnudeilum. Eftir
að hafa neitað að svara nokkru um þátttöku
sfna var hann settur í varðhald (réttmæti
yfirheyrslunnar var ekki fyrir hendi).
Á sama tíma var 5. þing VSN og gerðu
fulltrúarnir hlé á þinginu vegna atburðar-
ins. Einar Olgeirsson hélt ræðu fyrir utan
sýslumannsskrifstofuna, og óðar var Jón
leystur úr viðjum lögleysunnar. Annar bar-
áttumaður, Þóroddur Guðmundsson frá
Siglufirði, sætti svipaðri yfirheyrslu en fékk
að fara, þrýstingur alþýðunnar var yfirvald-
inu um megn.
Kosningarnar
til Alþingis
Nú hefur Nóvudeilunni verið lýst í
grófum dráttum, en athugum áhrif hennar í
kosningum til Alþingis skömrnu síðar, eða í
júlí 1933. Hvernig dæmdu verkamennirnir
á Akureyri hina tvo flokksarma verkalýðs-
ins, sem.háðu biturt stríð um yfirráð innan
verkalýðshreyfingarinnar, Alþýðuflokk-
inn, þar sem Stefán Jóhann Stefánsson var í
framboði, og Kommúnistaflokkinn með
Einar Olgeirsson sem sinn fulltrúa? Niður-
staðan varð sú að Alþýðuflokkurinn fékk
22,2 prósent atkvæða, en Kommúnista-
flokkurinn fékk 34,7 prósent atkvæða. Erf-
itt er þó að staðhæfa án frekari rannsókna
að fylgisaukningin stafi eingöngu af aukinni
stéttarvitund, sem rekja megi til reynslu
Nóvudeilunnar. Kommúnistar héldu fylgi
sínu 1934, á sama tíma sem Alþýðuflokkur-
inn fékk aðeins 11,5 prósent atkvæða á Ak-
ureyri.
Lokaorð ~
Mikið er eftir að rannsaka í sögu verka-
lýðshreyfingarinnar á millistríðsárunum.
Mikilsvert er að varðveita allar tiltækar
heimildir og gera þær aðgengilegar til rann-
sókna. Á annan hátt verður alhliða greining
á þýðingu þessa tímabils ekki gerð. Vöxtur
verkalýðsfélaganna og þróun stjórnmála-
flokkanna á þriðja áratugnum mótuðust af
stéttarmynstri íslensks þjóðfélags. Á fjórða
áratugnum var langvarandi kreppa, sem
hafði afdrifarík áhrif á skipulag verka-
lýðsfélaganna og þróun stjórnmálaflokk-
anna, sem marka má fram á þennan dag.
Breytingar
hjá
Eimskip
Samhliða ráðningu nýs
starfsmannastjóra Eim-
skips, hafa verið gerð-
ar nokkrar breytingar
á starfsmannahaldi. Jón
H. Magnússon, sem var
deildarstjóri starfsmanna-
halds, er nú deildarstjóri
Vinnumáladeildar. Verk-
svið þeirrar deildar felst
m.a. í samningum félags-
ins við stéttarfélög og
Vinnuveitendasambandið,
túlkun samninga og ráð-
gjöf við starfsmannastjóra
og fulltrúa í starfsmanna-
haldi varðandi samninga
við stéttarfélögin. Jón H.
Magnússon sér auk þess
um ýmis lögfræðileg mál-
efni, þar á meðai undir-
búning sjóprófa, og situr í
ýmsum nefndum, sem
fjalla um starfsmannamál.
Jón B. Stefánsson hefur
tekið við starfi starfs-
mannastjóra Eimskips.
Hlutverk hans er að sjá um
rekstur og stjórnun starfs-
mannahalds, ásamt því að
gera stefnumarkandi til-
lögur um framkvæmd
starfsmannamála , félags-
ins. Hann hefur jafnframt
það verksvið að annast
starfsmannamál skrifstofu
og vöruafgreiðslu. Helstu
viðfangsefni starfsmanna-
stjóra er ráðning nýrra
starfsmanna og ýmis mál,
sem að starfsmönnum
lúta, til dæmis orlofs-
veitingar, veikindamál og
umsjón launamála fyrir
skrifstofu og vöruaf-
greiðslu.
Ásbjörn Skúlason, full-
trúi í starfsmannahaldi,
hefur yfirumsjón með mál-
um, sem snúa að starfs-
mannamálum skipverja.
Hann ber ábyrgð á
launamálum skipverja, sér
um ráðningar og gerir til-
lögur um yfirmenn ein-
stakra skipa. Ásamt þessu
sér Ásbjörn meðal annars
um leyfisveitingar skip-
verja og um gerð tillagna
um starfsþjálfunarnám-
skeið.
Nemendur
Menntaskólans
á Laugarvatni
Sýna
tvo ein-
þáttunga
Nemendur Mennta-
skólans á Laugarvatni hafa
tekið til sýningar einþátt-
ungana „Krítarkrossinn“
eftir Bertholt Brecht í þýð-
ingu Þorsteins Þorsteins-
sonar og ,;Foringinn“ eftir
Inonesco í þýðingu Karls
Guðmundssonar. '
Frumsýningin var á laug-
ardaginn, í sal mennta-
skólans, en næsta sýning
verður þriðjudaginn 15.
mars í Árseli kl. 21.00 og
miðvikudaginn 16. mars
verður sýning í félags-
heimilinu á Seltjarnarnesi
kl. 21.00. Þá verður að síð-
ustu sýning í Bæjar-
leikhúsinu í Vestmanna-
eyjum, laugardaginn
19.mars kl. 16.00. Leik-
stjóri er Emil Gunnar
Guðmundsson.
- Has.
Þrjú leikfélög
standa
óvænt uppi
húsnæðislaus
Félagar í Revíuleikhúsinu ærslast á sviðinu í Hafnarbíói. Frá v. Pálmi Gestsson, Guðrún Þórðardóttir,
Örn Arnason, Þórhatlur L. Sigurðsson, Saga Jónsdóttir og Guðrún Alfreðsdóttir. Mynd - atli.
„Æjiim hér, þar til
okkur verður hent út”
„Við erum að æfa hérna á fullum
krafti á daginn og það eru sýningar
fyrir fullu húsi á kvöldin, en það er
óvíst hvað verður, ef húsið verður
rifið ofan af okkur í miðjum
klíðum“, sagði Gísli Rúnar Helga-
son leikari þegar Þjóðviljinn leit
inn í Hafnarbíó fyrr i vikunni og
truflaði fjörugan hóp leikara í Rev-
íuleikhúslnu sem voru í óða önn að
æfa nýjan revíuleik eftir fransk-
manninn íslenska, Gerhard Lem-
arquis, sem stóð til að frumsýna í
bíóieikhúsinu á næstu vikum.
3 leikhús í Hafnarbíói
„Nei, við frumsýnum ekki hér, ég
held að það iiggi alveg ljóst fyrir,
eftir þessar síðustu og nánast mjög
svo óvæntu fréttir, að húsið eigi að
hverfa nú fyrst í apríl", sagði Gísli
og gaf leikurunum smápásu.
Eins og stendur eru þrjú leikhús
starfandi í Hafnarbíói, Alþýðuleik-
húsið sem er að æfa tvö leikrit og
hugði á frumsýningu von bráðar,
Gránufjelagið sem sýnir Fröken
Júiíu við góðar undirtektir um
hverja heigi, og Revíuleikhúsið
sem sýnir Karlinn í kassanum fyrir
fullu húsi um helgar og önnur
kvöld, auk þess að vera háifnað
n)eð æfingar á nýrri Revíu.
4 t
Kom okkur
í opna skjöldu
Þessar hugmyndir um að rífa ætti
húsið núna strax í apríl komu okk-
ur algerlega í opna skjöldu og það
er staðleysa þess sem leigir af
eigendum hússins og endurleigir
síðan að við hefðum vitað tím siíkt.
Við værum ekki í þeim vanda sem
segja
Gísli Rúnar
ogfélagar í
Revíuleikhúsinu -
sem æfa nýja
revíu af kappi
í Hafnarbíó
við stöndum frammi fyrir ef við
hefðum haft hugmyndir um hvað
stóð til, en það má koma fram að
eigendur hússins hafa sýnt okkar
málefnum skilning og reynt að
hliðra til, en við stöndum uppi á
götunni þrátt fyrir það.
Hvað er helst til ráða?
„Það er úr vöndu að ráða. Við
vitum af reynslunni að það er dauði
hvers leikhúss að fara út fyrir mið-
bæinn hér í Reykjavík. Okkur
gekk ekkert í Tónabæ t.d. en hér
hefur gengið eins og í sögu. Hitt
vandamálið er að borgin á ekkert
húsnæði sem getur kallast féiags-
heimili og væri hægt að koma starf-
semi sem þessari fyrir í, en slík hús
eru til í nánast hverju einasta
bæjarfélagi úti á landi.
Vitum um tvö hús
Hins vegar vitum við um tvö
skikkanleg hús sem vel gætu nýst
okkur. Annars vegar gamla Sigtún
við Austurvöll sem notað er undir
mötuneyti í hádeginu fimm daga
vikunnar en stendur annars autt.
Við höfum lengi reynt að fá þetta
hús en einhverra hluta vegna sem
við eigum erfitt með að koma auga
á hefur það ekki gengið hingað til.
Hitt húsið er Tjarnarbær, sem
Háskólinn á og notar undir fyrir-
lestrahald. Það mætti fullvel nýta
sem leikhús.
Fótum kippt undan
starfsemi 50 leikara
Og Gísli Rúnar bætti við og aðrir
félagar hans tóku hraustlega undir:
„Við skuium gera okkur grein fyrir
því að hér í Hafnarbíói eru nú starf-
andi þrjú ieikhús í miklum blóma
sem eru að sýna 2 stykki og fjögur
önnur eru í æfingu, á lokastigi. Það
eru nærri 50 fullmenntaðir leikarar
sem starfa í þessum þremur
leikhúsum. Fótunum hefur nú ver-
ið kippt undan allri þessari starf-
semi, en við erum bjartsýn að úr
rætist og ætlum að æfa hér þar^til
okkur verður hent út.“
Og vissulega var mikið fjör í
Revíuleiknum þá stuttu stund sem
við stóðum við í gamla
stríðsbragganum. Á sviðinu ólm-
uðust þær Guðrún Alfreðsdóttir og
Þórðardóttir, Saga Jónsdóttir, Þór-
hallur L. Sigurðsson, Pálmi Gests-
son, Örn Árnason og Kjartan
Bjargmundsson. Magnús Kjart-
ansson sér um tónlistina, Steindór
Sigurðsson hefur hannað
leikmyndina, Ingvar Björnsson
lýsir og Gísli Rúnar stjórnar öllu
saman.
-«g-