Þjóðviljinn - 28.06.1983, Page 7

sjaldan heill. Og sorgin, sem eng-
um gleymir, gekk svo sannarlega
ekki fram hjá húsi þínu. Um hana
talaðir þú ekki, en þú ortir um hana
ljóð. Hvað það var reyndar þér líkt
að leggja til atlögu við það form
tjáningar í rituðu máli, sem erfiðast
er-þú, sem sagðirsjálfurí aðfarar-
orðum síðari bókarinnar þinnar:
„Ég skil ekki leyndardóma rit-
stíls“, og lést þér aldrei til hugar
koma að fara yfir ræður þínar á
þingi fyrir prentun. Pú þoldir
auðvitað ekki þessa hreinlífsseggi
tungumálsins, þó að þú hefðir lesið
þá alla betur en flest okkar hinna,
sem aldrei höfðum sagt að við
skiljum ekki leyndardóma rit-
stílsins.
Þannig voru töfrar þínir fólgnir í
þversögnunum sem þú hlóðst um
þig. Sannleikann í þér tókst þér
aldrei að dylja. Þess vegna þótti
svo mörgum vænt um þig, og þess
vegna var ýmsum ekkert hlýtt til
þín. Sannleikurinn er ekki öllum
fýsilegur fylgisveinn.
Mikið meira er víst ekki að
segja. Annað en að þakka fyrir sig.
Fyrir góða hjartalagið þitt, bjarta
brosið þitt, glettnina, stríðnina,
sorgina, fyrir vináttu þína, heila og
góða, fyrir ómótstæðilegan félaga
og vin. Endurgoldið þetta get ég
ekki, en sé vinátta mín nokkurs
virði, vil ég að þeir sem elskuðu þig
mest, Vala þín, börnin, foreldrar
þínir og bræður, viti hvar mig er að
finna. Farðu vel, góði vinur.
Guðrún Helgadóttir.
Við vorum heldur litlar sálir, er
við stigum fyrstu sporin inn í það
musteri, Menntaskólann í Reykja-
vík, 1965. Ég man, að einhvern
allra fyrsta daginn varð mér star-
sýnt á strák að mig minnir í gráum
jakkafötum. Hann hélt sig á hæsta
þrepi. Hér var kominn þessi Vil-
mundur Gylfason, sem ég hafði
heyrt talað um.
Það hafði gustað um hann strax á
fyrsta ári í Menntó.
Vimmi hélt sig ávallt í fremstu
víglínu meðal þess mannfólks sem
Guðni (seinna rektor) var vanur að
kalla „félagsverur". Titillinn var til
kominn af því, að þær verur sinntu
félagssíörfum öðru fremur í skól-
anum Ogstundum varþaðsatt, að
við litum á skólann og námið sem
nauðsyn. Félagslífið í skólanum
var hins vegar eitthvað sem var
skemmtilegt, og við töldum okkur
trú um að það væri þroskandi.
Vimma héldu engin bönd. Hann
ætlaði sér á hæsta tind. Veturinn,
sem hann var ritstjóri skóla-
blaðsins, vildi hann t.d. gefa út eitt
blað í mánuði - sem virtist hrein
firra. Það gekk þó eins og flest það
sem Vimmi tók sér fyrir hendur.
Tölublöðin urðu að vísu einum
færri en mánuðirnir í skólaárinu.
En ástæðan var ekki atorkuleysi
Vilmundar. Hann varð fyrir slysi
þann vetur, og varð að liggja mm-
fastur.
Ekkert var Vimma óviðkomandi
í skólanum. Auk þess að vera fé-
lagsvera af lífi og sál, orti hann.
Hann var einn þeirra sem héldu að
þeir væru skáld, og lásu upp á íþök-
ulofti og voru í framsögn hjá Bald-
vini Halldórssyni. Hin voru m.a.
Þórarinn Eldjárn, Pétur Gunnars-
son, Hrafn og Ingólfur og
Steinunn.
Síðasta veturinn í MR var Vil-
mundur inspektor schoíae, og það
var ljóst að hann myndi kveðja sér
hljóðs á opinberum vettvangi að
loknu háskólanámi.
Vilmundur las sagnfræði í há-
skólum á Englandi, en hann hafði
haft mikinn áhuga á þeirri grein í
menntaskóla. Að loknu námi lá
leiðin á gamlar slóðir, er hann hóf
kennslu við MR 1974.
í kosningabaráttunni 1974 var
Vilmundur í öðru sæti á lista Al-
þýðuflokksins á Vestfjörðum. Og
þar með hófst innreið Vilmundar á
opinberan vettvang. Öll þekkjum
. við hvað síðan gerðist. Á tímabil-
inu 1974 og fram á þetta ár birtust
gjörðir Vilmundar á aðskiljanleg-
asta hátt, í fjölmiðlum, á Alþingi, í
ríkisstjórn og á hundruðum funda
og samkoma víða um land. Og
hann var afdráttarlaus og hrein-
skilinn.
Þannig var Vimmi. Hann hlífiði
sér hvergi. Og þótti flestum nóg
um. En með ótrúlegri orku tókst
Vilmundi að umturna ýmsum
viðteknum venjum á vettvangi
stjórnmála, og út um allt í þjóðfé-
laginu.
Vilmundur hreif fólk. Mér eru
minnisstæðir fundir á vegum
Bandalags jafnaðarmanna á þessu
vori. Þegar Vimma tókst sem best
upp, varð úr ein herjans skemmt-
an. Og þó var þetta ein „bullandi
pólitík frá upphafi til enda,“ eins
og Vimmi hefði getað orðið það.
Hinu kynntust færri, hversu góð-
ur drengur Vilmundur var.
Þrátt fyrir alla pólitík og
ágreining við aðra, var Vimmi fyrst
og fremst maður tilfinninganna.
Á skilnaðarstundu er minningin
huggun harmi gegn.
Völu, krökkunum, foreldrum,
bræðrum og öðrum aðstandendum
votta ég dýpstu samúð.
Þorlákur H. Helgason
Gagnrýni í pólitík er að því leyti
tvíeggja vopn, að hún getur hæg-
lega orðið þreytandi vegna til-
breytingaleysis og endurtekningar,
orðið leiðinlegt nöldur. Á hinn
bóginn getur gagnrýni, sé henni
fimlega beitt, orðið ögrandi og sært
frám viðbrögð og jafnvel fætt af sér
nýjar hugmyndir. Stundum brúk-
legar. Umfram allt er ögrandi
gagnrýni fágæti í litlu samfélagi
þarsem afgerandi þættir eru reyrðir
í viðjar ættarbanda og klúbbahags-
muna. Vilmundur Gylfason var
ögrandi gagnrýnandi í stjórn-
málum.
Vilmundur sparaði ekki sveifl-
urnar einsog sagt er. hvorki í
ræðustóli né rituðu máli. Sjálfsagt
hefur margur þurft að hrökkva
undan vængjaslættinum. Hins veg-
ar var iðulega unun að hlýða á mál
hans og skemmtið að berja augum.
Aldrei leiðinlegt. Vilmundur bjó
nefnilega yfir skáldlegu hugarflugi
og strákslegri ósvífni, sem gerði
hann að góðum dreng og skemmti-
legum manni.
Það er áreiðanlega dálítið til í því
sem stundum er sagt, að alþingi sé
táknrænn staður fyrir það sem í
daglegu tali nefnist kerfið. Það sé
stofnun, þarsem hver dregur dám
af öðrum, flokkarog menn. Inníþá
vél náttúruleysis og skrifræðis féll
Vilmundur Gylfason aldrei. Sér-
staða hans var í því fólgin að vera í
andstöðu við allt heila galleríið.
Auk þess var hann annarrar kyn-
slóðar heldur en sessunautar hans á
þingi; hann var eini þingmaðurinn
á síðasta kjörtímabili sem var
fæddur eftir síðari heimsstyrjöld.
Engu að síður og máske einmitt
þess vegna er erfitt að ímynda sér
síðasta kjörtímabil án Vilmundar
Gylfasonar. Þar var hann ómiss-
andi; bæði í pólitíska atinu í þing-
sölum - og ekki síður í lyriskum
stemmningum með málvinum í
kaffistofu þingsins. í þeirri vin var
hann hrókur alls fagnaðar, ekki síst
þegar mikið gekk á í pólitík hans
einsog sl.vetur að Bandalag jafn-
aðarmanna varð til. Kosningaskrif-
stofa Vilmundar Gylfasonar var
kaffistofan kölluð í gamni, af því
síminn glumdi honum á fimm mín-
útna fresti.
Þó pólitískur sjónarhóll þess sem
þetta ritar væri annar en Vilmund-
ar Gylfasonar, þá var auðvelt að
fylgja honum langt eftir í gagnrýni
á kerfið. En þegar kom til valkosta
við þjóðfélagslegt misrétti skildu
leiðir. Stundum fannst mér sem
Vilmundur liti á pólitíkina sem
skák; íþrótt og kúnst þarsem listi-
legar fléttur voru ofnar og kjósend-
ur slegnir töfrum. Oft trúi ég hann
hafi verið meistari slíkra töfra.
Vilmundur hampaði framan í
mig borgaralegri menningu og
krafðist þess að ég sýndi ljóðskáld-
inu Matthíasi Johannessen tilhlýði-
lega virðingu. Og hann átti það til
að hækka í útvarpinu þegar verið
var að leika danslag - og kvað það
vera borgaralegan kúltúr sem væri
eins gott fyrir mann að kunna að
meta. Ekki veit ég hvort ég hef til-
einkað mér eitthvað af þessum og
þvíumlíkum boðskap - en hjá hinu
varð ekki komist við viðkynningu
að verða hlýtt til manneskjunnar
Vilmundar Gylfasonar.
Opinbera pólitíkin, burtséð frá
flokkum, er harðneskjuleg á stund-
um og einsog gerð fyrir ís og stál.
Sá kaldhamraði heimur getur
stundum bráðnað fyrir hugmynd-
Þriðjudagur 28. júní 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
aríkum manni með heitt hjarta. En
það veltur á ýmsu hvor hefur betur
manneskjan eða slíkur heimur.
Hið heita hjarta Vilmundar Gylfa-
sonar er hætt að slá en minningin
um snörpulegan stjórnmálamann
og lyriskan félaga lifir. Á flóru ís-
lenskra stjórnmála hefur slegið
fölva við fráfall Vilmundar Gylfa-
sonar. Aðstandendum votta ég
einlæga samúð, svosem fátækleg
orð fá megnað.
Óskar Guðmundsson.
Það var þungbúinn sunnudagur
þegar síminn hringdi vestur á
Hjarðarhaga, færandi þá fregn að
hann Vilmundur væri dáinn. Ekki
hef ég í annan tíma staðið jafn
skelfdur andspænis lögmálum lífs-
ins. Hvers vegna fékk hann ekki að
vera lengur hjá okkur? Spurning-
arnar sóttu á hugann meðan horft
var út í rigninguna.
Leiðir okkar Vilmundar Gylfa-
sonar lágu saman þegar hann var
tæplega þrítugur. Þótt hann væri þá
röskum áratug eldri urðum við
fljótt góðir vinir. Þau ár sem síðan
eru liðin hef ég orðið þeirrar gæfu
aðnjótandi að starfa náið með hon-
um, bæði í pólitík og blaða-
mennsku. Fyrst í Alþýðuflokknum
og á Alþýðublaðinu en síðar á Nýju
landi og í Bandalagi jafnaðar-
manna. Félagskapurinn við þenn-
an greinda og góðviijaða mann hef-
ur verið mér ómetanlega lærdóms-
ríkur. Með honum var auðvelt að
deila sorgum sínum og gleði, enda
stóð hann alltaf eins og klettur við
hlið vina sinna.
Sumrin á Alþýðublaðinu gerðust
stundum nokkuð lífleg, full lífieg
fannst sumum. Vilmundur gat ekki
hugsað sér að kröftunum væri eytt í
smeðjuleg viðtöl við flokksmenn.
Hann vildi vera ærlegur og setja
réttlætistilfinninguna ofar flokks-
h'agsmunum. Þegar aðrir hvísl-
uðust ætlaðist hann til að við töl-
uðum tæpitungulaust svo enginn
færi í grafgötur með hvað við væri
átt.
Eigi einhver þá einkunn skilið að
hafa verið hamhleypa til vinnu þá
er það Vilmundur. Sínar bestu
blaðagreinar skrifaði hann gjarnan
á tíma sem venjulegir menn þurfa
til að setja sig í stellingar. Hann
skildi að stór orð eru nauðsynleg til
að ýta við fólki og fá það til að
hugsa. Þetta segir lítið um hann en
mikið um okkur. Ritskoðun og
tálmanir hvers konar voru eitur í
beinum Vilmundar. Aðgangur að
fjölmiðlum átti að vera einn helg-
asti réttur hvers manns. Þegar Vil-
mundur ritstýrði og andstæðing-
arnir vildu koma höggi á hann var
ekki við annað komandi en að slá
greinum þeirra myndarlega upp á
besta stað - helst í hátíðarramma ef
pláss leyfði. Vilmundi sárnaði þeg-
ar dagblöð fóru óvirðulega með
greinar gagnrýnenda sinna.
Fyrir þrennar alþingiskosningar
fylgdi ég Vilmundi á vinnustaða-
fundi hér í Reykjavík. Oft var hann
baráttuglaður en aldrei eins og
núna í vor. Á síðustu þrem vikum
kosningarbaráttunnar hélt hann
fleiri tugi áróðursfunda í borginni.
Eins og gengur reyndu andstæðing-
arnir einstaka sinnum að hrópa
hann niður í upphafi funda. Á slík-
um stundum fór Vilmundur á kost-
um og tókst best upp. Nær undan-
tekningalaust urðu þetta bestu og
ánægjulegustu
stemmningsfundirnir, enduðu með
dynjandi lófataki. Ekki svo að
skilja að gömlu íhaldsjálkarnir
hefðu nú allt í einu turnast og hætt
að vera ósammála Vilmundi. Nei,
skýringin var sú að þeir fundu að
þessum manni var alvara og honum
gekk gott til. í stað þess að hafa í
frammi fagurgala sagði Vilmundur
aðeins: Við viljum reyna og mér
finnst það tilraunarinnar virði. Án
fjármagns, flokksvélar og mál-
gagnsvildihann bjóða fjórflokkun-
um byrginn. Nú skyldi hann standa
og falla með sjálfum sér og vinum
sínum.
Þegar við í nóvember síðast-
liðnum ræddum fyrst um það í al-
vöru hvort gerlegt væri að stofna
nýja stjórnmálahreyfingu sem byði
fram um allt land í komandi kosn-
ingum töldu flestir öll tormerki á
hugmyndinni. í fyrsta lagi allt of
naumur tími. Ekki tækist að töfra
fram 120 frambjóðendur ásamt
hundruðum meðmælenda í öllum
kjördæmum á þessum skamma
tíma. í annan stað fengi hann ekki
liðsauka á þingi og líklegast myndi
tiltækið fella hann sjálfan. Þegar
síðasttaldimöguleikinn var nefndur
sagði Vilmundur: Þá stend ég bara
upp, þakka fyrir mig og tek til við
ljóðin og skákina. Það virðist
kannski þverstæðukennt en honum
fannst alls ekki óþægilegt að velta
þessari hugsanlegu niðurstöðu
fyrir sér. Hann tók þátt í stjórnmál-
um til að afla skoðunum sínum
fylgis. Gengi það ekki eftir voru
vegtyllurnar einskis verður
hégómi.
Þótt Vilmundur hafi fyrst og
fremst verið kunnur vegna stjórn-
málaþátttöku sinnar átti hún síður
en svo hug hans allan. Mér eru ó-
gleymanlegar þær stundir þegar
setið var yfir kaffibolla og spjallað
um lífið og tilveruna. Þegar talið
barst að innihaldsríkri ljóðlist
færðist Vilmundur allur í aukana.
Ljóð eins og Yngismey eftir Davíð,
þar sem ort er um mannlegar til-
finningar, þótti honum vænst um.
Sjálfur var hann mjög tilfinninga-
næmur, en þó laus við það sem við
köllum tilfinningasemi.
Seinustu misserin var Vilmund-
ur óþreytandi við að útskýra fyrir
mér mannkærleik anarkismans,
þessarar misskildu stjórnmála-
stefnu sem ranglega hefur verið
kennd við stjórnleysi. Ég hygg að
menn hafi almennt ekki gert sér
grein fyrir því hve frjálslyndi var
ríkur þáttur í lífsafstöðu hans.
Honum fannst óskir manna, vonir
og þrár svo margbreytilegar að
dauðlegir valdsmenn hefðu ekki
rétt til að setja fólki úrslitakosti í
lífinu. Innst inni hafði hann óbeit á
öllu valdi.
Fyrir kom að stjórnmálabarátt-
an varð miskunnarlaus og olli sár-
um. Þó að lagt væri til Vilmundar
með ósæmilegustu vopnum minn-
ist ég þess ekki að hann hafi borið
kala til nokkurs manns. Þvert á
móti fannst mér það nokkrum sinn-
um horfa til hreinna vandræða hve
fljótur hann var að fyrirgefa og
gleyma.
Vilmundur velti mikið fyrir sér
heimspekilegum og siðferðilegum
spurningum, spurningum um gott
og illt, rétt og rangt. Þá var það
ekki síst sjálft lífið, hamingja þess
og harmar, sem honum fannst
mikilvægt að brjóta heilann um.
Mannlífið var honum óþrjótandi
uppspretta til íhugunar. Vilmund-
ur leitaði víða fanga og var stór-
fróður um hinar aðskiljanlegustu
lífsskoðanir manna. Hann sagði til
dæmis að einar skemmtilegustu
stundir námsára sinna í Bretlandi
hefði hann átt í rökræðum um
eilífðarmálin við katólska presta.
Virðing fyrir fólki var Vilmundi í
blóð borin. Þótt hann gagnrýndi af
hörku neitaði hann að trúa því að
maðurinn sjálfur væri slæmur í
hjarta sínu. Trúin á mannfólkið og
traustið til samferðamannanna var
með ólíkindum.
Það er þyngra en tárum taki að
þurfa nú að kveðja Viimund og
þola þá tilhugsun að eiga ekki eftir
að hitta hann framar. Við sem höf-
urn óttast að dauðinn sé lífsins
grimmi vetur reynum í dag að
halda höfði og trúa hinu gagn-
stæða. Þegar ég nú kveð hann
Vimma í síðasta sinn langar mig að
láta fylgja ljóð sem stundum var
haft yfir á Haðarstígnum.
Frcendi, þegar fiðlan þegir,
fuglinn krýpur lágt að skjóli,
þegar kaldir vetrarvegir
villa sýn á borg og hóli,
sé ég oft í óskahöllum,
ilmanskógum betri landa,
Ijúflíng minn sem ofar öllum
íslendíngum kunni að standa,
hann sem eitt sinn undi hjá mér
einsog tónn á fiðlustreingnum,
eilíft honum fylgja frá mér
friðarkveðjur brottu geingnum.
Pó að brotni þorn í sylgju,
þó að hrökkvi fiðlustreingur,
eg hef sæmt hann einni fylgju:
óskum mínum hvar hann geingur.
(HKL)
Sé Guð til þá treysti ég honum
fyrir vini mínum. Megi þessi góði
drengur sofa rótt í kyrrð hinnar
hljóðu nætur.
Garðar Sverrisson.
STORMARKAÐSVERÐ
Gerið verðsamanburð

Ferðatöskur, 2 gerðir, frá kr. 369.-
„Picnic“ taska kr. 675,-
Badmintonspaðasett, 2 gerðir, frá kr. 73.-
Veiðistangir barna kr. 190.-
Sænsk nælontjöld, Luffa, 3 manna, kr. 1.417,-
Tjaldhiminn, Luffa, kr. 600,-
Svefnpokar, 4 gerðir, frá kr. 870,-
Vindsængur, 4 gerðir, frá kr. 241,-
Ferðasalerni kr. 1.395.-
Sólstólar m. lágu baki, 6 gerðir, frá kr. 240.-
Sólstólar m. háu stillanlegu baki,
4 gerðir, frá kr. 850,-
Borð, hvít/brún, kr. 472,-
Sólstólar barna kr. 232,-
Barnaborð kr. 514,-
Grill, grilláhöld, grillkol, grillolía og grillmatur.
Gerið
helgar-
innkaupin
tímanlega
Allt í ferðanestið. Opið til kl. 22
r

föstudaga.
STORMARKAÐURINN
Skemmuvegi 4A Kópavogi