Þjóðviljinn - 31.10.1986, Blaðsíða 6

ÁB ræðir við Guðjón Sveinbjörnsson um
útlitshönnun og tíðindi úr prentsögu Þjóðviljans
Svo var allt gjörbreytt í
þessari íhaldssömu iðn
.............. burfti. í bá daea var líka verið að pressa frá Gautaborg, hún var
Þórarinn Vigfússon og Jörundur Guðmundsson við hverfipressuna á Skóla-
vörðustíg 19.
Haustið 1962, prentarar skoða nýja blaðið úr nýju pressunni.
Og svo var flutt inn í Síðumúla...
Ég veit ekki hvort fólk tekur
svo mjög eftir því hvernig
blööin líta út, hvort útlits-
teiknurum hefur vel til tekist.
Þaö væri þá heldur aö menn
tækju eftir því aö blað væri
beinlínis illa unniö, klúöurs-
legt.
Segir Guðjón Sveinbjörnsson
sem hefur teiknaö fleiri síöur í
Þjóöviljann en nokkur maöur
annar.
Eitt dagblað er meira en að
skrifa það, eins og allir vita. Einn
veigamesti þátturinn í fram-
leiðslu þess er umbrotið sem svo
hét áður, en útlitsteikning núna:
þeir sem þau verk vinna fá í hend-
ur handrit og myndefni og teikna
upp síðurnar, hafandi það í huga
að þær líti þokkalega út, að fyrir-
sagnir og myndir skili sér til at-
hygli lesenda - þegar vel til tekst
hafa útlitsteiknarar búið til prýði-
leg listaverk.
Guðjón Sveinbjörnsson, sem
síðustu þrjú árin hefur starfað hjá
Iceland Review, hefur meir og
lengur komið við sögu útlits
Þjóðviljans en nokkur annar
maður. Af þeirri ástæðu er hann
tekinn tali og spurður um sitt af
hverju úr prentsögu Þjóðviljans.
Pressan kenjótta
Guðjón kom til starfa sem
prentnemi í Prentsmiðju Þjóð-
viljans árið 1946, en hún var þá
nýstofnuð og var að koma sér
fyrir á Skólavörðustíg 19. Stefán
Ógmundsson var prentsmiðju-
stjóri en meistari Guðjóns var
Helgi Hóseasson, og var, sagði
Guðjón, vitanlega mjög spenn-
andi fyrir ungan strák að vera
kominn inn í þetta hús þar sem
skárust margir þræðir stórvið-
burða tímans.
- Vélakostur okkar var ansi
takmarkaður í fyrstu, segir Guð-
jón. Varla hægt að segja að við
hefðum nema eina góða setjara-
vél. Fljótlega rættist úr með
tveimur nýjum setningarvélum.
Blaðið var prentað í flatpressu
sem þótti allgóð framan af, en
varð æ kenjóttari með hverju ári
og oft brösótt að koma blaðinu í
gegn um hana.- stundum tókst
það ekki fyrr en undir morgun.
Alls konar tilfæringar þurfti til að
prentun gæti fram farið, til dæmis
að hafa hraðsuðuketil í gangi
undir prentvélinni til að eyða
statísku rafmagni sem myndaðist
í pappírnum! Og eftir alla fyrir-
höfnina gat útkoman verið þann-
ig að sumar síður voru illlæsilegar
og aðeins glöggir menn gátu gert
sér grein fyrir því hvað var á þeim
fáu myndum sem menn töldu sig
þá hafa efni á að setja í blaðið.
Langar vökur
En á þeim tíma höfðu menn
ekki eins augu á klukkunni og
síðar var, voru reiðubúnir að
hliðra til, vaka fram eftir ef
þurfti. í þá daga var líka verið að
skrifa fréttir miklu lengur fram
eftir á kvöldin en núna er gert, og
það þýddi um leið að í prent-
smiðjunni var algengt að verið
væri að ryðja út efni af fréttasíð-
um fram undir miðnætti og setja
nýtt í staðinn.
Það gat allt blessast m.a. vegna
þess hve náið samstarf tókst með
blaðamönnum og prenturum.
Blaðamenn voru allt eins mikið
niðri í prentsmiðjunni og uppi á
skrifstofu, þeir stóðu við borðin
yfir umbrotinu með okkur - og
sumir höfðu engan frið í sínum
fingrum, vildi endilega brjóta um
sjálfir. Og það var stundum illa
séð, þótt enginn hefði á móti því
að þeir flýttu fýrir að vissu marki.
Nóin samskipti
Ritstjórnarliðið og prentararn-
ir stokkuðust líka rækilega saman
í margskonar félagslífi. Menn
fóru í kaffi saman út á Miðgarð,
sem þá var merkur pólitískur
samkomustaður, urðu saman
partur af „þjóðinni á Þórsgötu
eitt“ eins og þá var sagt. Sumar-
bústað áttum við saman og fórum
í sögulega prentsmiðjutúra sem
svo hétu. Á kaffistofunni voru
margir sameinaðir í skákáhuga
sem alltaf hefur verið mikill á
Þjóðviljanum. Meðal starfs-
manna hafa verið tveir ís-
landsmeistarar í skák, alnafnar
reyndar - Helgi Ólafsson prent-
ari og Helgi Ólafsson stór-
meistari. Skákmenn voru
reyndar kallaðir froskar vegna
þeirra undarlegu kvakhljóða sem
þeir sendu frá sér þegar þeir voru
að tefla. Og upp reis Skákand-
stæðingafélag, sem veitti árlega
verðlaun, Skákfroskinn, lakasta
skákmanni hússins. Ég man að
eitt sinn kom Magnús Kjartans-
son að tveim prenturum, sem
voru að rífast um það hvor þeirra
væri fremi í skák - Magnús setti
þá niður til einvígis og stjórnaði
því sjálfur og rak um mikla hlátra
þegar fáránlegir leikir komu upp.
Annað dæmi um það, hve stutt
var á milli manna: sumir prentar-
ar skemmtu sér gjarna við að
semja „leiðréttingar“ við leiðara
blaðsins, einskonar orðsendingar
til ritstjóra - en þá var líka eins
gott að muna eftir því að kippa
þeim út úr blýinu aftur áður en
blaðið færi í pressuna!
Og svo fengum við oft gesti á
kvöldin, sem vildu spjalla við
menn, ráða okkur heilt um það
sem brýnast væri að koma í bláð-
ið.
Byrjað að teikna
- En á þessum tíma ræður enn
happa- og glappaaðferðin í um-
broti?
- Árið 1962 urðu miklar
breytingar á allri vinnu við blað-
ið. Gamla hróið var úrvinda orð-
ið, flatpressan meina ég, og henni
var lagt. í staðinn var keypt ágæt
pressa frá Gautaborg, hún var
þýskrar ættar og hafði að mig
minnir verið í eigu Kommúnist-
aflokksins þýska og verið falin
einhvers staðar í kössum á vald-
askeiði nasista. Þessi vél lagði
undir sig meginhlutann af neðstu
hæð hússins við Skólavörðustíg,
öll setningin flutti upp á aðra
hæð, keypt var ný fýrirsagnavél og
fleira var gert til endurnýjunar.
Til dæmis var ákveðið að hafa
sömu leturgerð í allar fyrirsagnir
blaðsins, bæði til að fá sterkari
heildarsvip á það og svo til að
gera blaðamönnum auðveldara
að semja fyrirsagnir af tiltekinni
stærð. Um leið stækkuðu síður
blaðsins, dálkarnir urðu sex í stað
fimm áður, prentunin sjálf varð
miklu betri og bæði þess vegna og
vegna samkeppninnar þótti nú
miklu sjálfsagðara en áður að
birta myndir. Og nú var farið að
teikna síðurnar í stað þess að
brjóta um eftir auganu, að sönnu
ekki allar síður, en útsíðurnar og
miðopnu. Sú vinna kom í minn
hlut, en ég hafði m.a. farið til
Englands á því ári og fengið að
skoða útlitshönnun þar.
Nýja blaðið fæddist svo eftir
miklar vökur og nokkur tæknileg
harmkvæli haustið 1962.
íslensk blöð höfðu verið frekar
íhaldssöm í þessum efnum. Þó
hafði Finnbogi Rútur Valde-
marsson breytt miklu þegar hann
tók við Alþýðublaðinu, árið 1936
minnir mig. Og þegar Þjóðviljinn
fór af stað 1936 voru útsíðurnar
mjög vel og skemmtilega upp
settar. Svo var eins og þetta dal-
aði allt á stríðsárunum, og næsta
meiriháttar breyting kom ekki
fyrr en Gísli Ástþórsson tók við
Alþýðublaðinu um 1960 og hann-
aði það í „síðdegisblaðastíi".
Næsta stóra stökkið í
prentsögunni var svo þegar
Blaðaprent var stofnað og Þjóð-
viljinn flutti inn í Síðumúla í sam-
starf við þrjú blöð önnur. Þetta
gerðist á árinu 1972 og breytti
öllum blöðunum mikið. Og héð-
an í frá þótt sjálfsagt að teikna
hverja einustu síðu í blaðinu.
Nýjar aðstœður
- Nú hefur margt breyst þegar
prentverkið flutti inn í Blaða-
prent...
- Vissulega. Blaðamenn sátu
áfram niðri á Skólavörðustíg,
þeir hættu að fylgja eftir sínum
síðum, sínu efni í prentsmiðj-
unni. Stundum gátu handrit
jafnvel týnst á leiðinni og ýmis-
legt annað farið úrskeiðis sem
hækkaði blóðþrýstinginn hjá
mönnum í svipinn og oftar en
ekki kemur það íhlut útlitsteikn-
arans að ganga á milli, hnýta sam-
an lausa enda.
- Heldur þú að lesendur geri
sér almennt grein fyrir þeirri
vinnu sem liggur að baki útliti
blaða, kunni að meta hana?
Nú er aftur til orðin Prentsmiðja Þjóðviljans, en nú hefur allt annan róm..„