Þjóðviljinn - 14.03.1987, Blaðsíða 7

Umsjón:
Ólafur
Gíslason
Sænskaskáldkonan Kerstin Ek-
man mun lesa upp úr verkum sín-
um á sænskri bók-
menntakynningu (Norræna hús-
inuídag kl. 17. Húnertaliníröð
fremstu rithöfunda í Svíþjóð og
hefur átt sæti í sænsku Akademí-
unni frá 1978. Hún hóf rithöfund-
arferil sinn sem höfundur hefð-
bundinna sakamálasagna I kring
um 1960, en þekktust er hún fyrir
fjórar samstæðar skáldsögur
sem komu út á árunum 1974-83
og mynda breiða samfélagslýs-
ingu, þarsem lesandinn færað
fylgjast með því hvernig sam-
göngubylting járnbrautanna fæð-
ir af sér nýtt þéttbýli - nánar til-
tekið fæðingarbæ Kerstinar,
Katrineholm í Södermanland
vesturaf Stokkhólmi. Fyrsta
skáldsagan í þessum flokki,
„Háxringarna“ frá 1974, segir
sögu vinnukonunnar Söru Sa-
bínu Lans og afkomenda hennar
á árunum 1870 til aldamóta.
Næstasagan, „Springkállan",
sem kom út 1976, gerist upp úr
fyrri heimsstyrjöldinni á tímum
þegarþessi litli járnbrautarbær
var í hröðum vexti. Aðalpersónan
í þeirri sögu erTora, dótturdóttir
Söru Sabínu, sem erfátækekkja
sem sér fyrir börnum sínum með
kökubakstri og veitingasölu.
Nágrannakona hennar heitir
Fríða, og býr við svipaðar að-
stæður, og það eru síðan börn og
barnabörn þessara kvenna, sem
síðustu 2 sögurnar í þessum
sagnabálki fjalla um, en þær eru
„Ánglahuset" frá 1979 og „En
stad av ljus“ frá 1983. Sögur
þessareru lýsing á atvinnuleysi
og eymd kreppuáranna, styrjald-
arárunum og velferðarþjóðfélagi
eftirstríðsáranna.
Sænski gagnrýnandinn Lars.
Grahn segir í tímaritsgrein um
Katrineholm-sögurnar, að með
þeim hafi höfundurinn „dregið
sögu síðustu 100 ára niður á jörð-
ina með því að segja frá fólkinu -
ekki síst konunum - á öðru og
lægra plani en þeim frásagnar-
máta, þar sem „þróunarferlin" og
„tímabilin" verða að sjálfgefnum
en um leið afar óhlutbundnum
hugtökum". Grahn segir jafn-
framt að þótt Kerstin Ekman hafi
í sögum þessum verið orðuð bæði
við sósíalrealisma og hinar nýju
kvennabókmenntir, þá yfirstígi
frásagnarmáti hennar bæði þessi
hugtök, því þótt sögurnar séu að
mestu sagðar út frá sjónarhólum
kvenna, þá hafi þær almennt
mannlega skírskotun, og þótt hér
sé um breiða þjóðfélagslýsingu
að ræða, þar sem samstaða höf-
undar með hinu einfalda vinn-
andi fólki komi fram, þá sé það
ekki síst næm tilfinning höfundar
fyrir kómedíunni í lífinu sem gefi
sögunum líf og með henni geti
höfundurinn bæði afhjúpað siði
samfélagsins og gefið tilvísanir til
annarra mögulegra lifnaðar-
hátta.
Síðasta skáldsaga Kerstinar
Ekman heitir „Hunden" og kom
út 1986. Saga þessi þykir einstök,
ekki síst fyrir j)á söíc að í henni er
heiminum lýst út frá sjónarhóli
hunds. Tæplega þriggja mánaða
gamall hvolpur villist frá hús-
bændum sínum á elgsveiðum úti í
skógi. Sagan lýsir baráttu hans
fyrir tilveru sinni úti í óbyggðum,
þar sem maðurinn kemur ekki
við sögu nema í framhjáhlaupi.
Sagan er að sögn gagnrýnenda
margræð og auðug náttúrulýsing
auk þess sem um trúverðuga frá-
sögn sé að ræða að því marki sem
lesendanum er kleift að sjá sjálf-
an sig í gervi hundsins og upplifa
baráttu hans fyrir réttinum til lífs-
ins. Sagan hefur hlotið vinsældir
meðal barna jafnt sem fullorð-
inna, og henni lýkur eins og
öllum góðum sögum með óræðri
spurningu: hvað er það sem þessi
flækingshundur hlustar á og bíð-
ur eftir? Hvaðan kemur þessi
friðlausa eftirvænting, sem býr
innra með okkur og vekur með
okkur löngun til að halda áfram,
líka við það að búa til sögur?
ólg.
Enn Zukofsky
Schönberg-tónleikar Kammersveitar Reykjavíkur í Áskirkju í fyrrakvöld
Kammersveit Reykjavíkur
efndi til Schönbergtónleika undir
forustu Paul Zukofskys, í
Áskirkju s.l. fimmtudagskvöld.
Þar voru flutt tvö stórverk eftir
meistarann, verk sem á sínum
tíma boðuðu ný viðhorf til fortíð-
ar og framtíðar og þóttu, og
þykja jafnvel enn, tyrfin og óað-
gengileg: Blásarakvintett op. 26
og Serenade op. 24. Þessi verk
eru þess eðlis, að þau verða seint
almenningseign. Þau krefjast
ekki aðeins yfirburða getu flyt-
jenda, heldur heimta þau
áheyrendur sem eru upplýstir og
einlægir, gæddir barnslegri ævint-
ýraþrá og þroskaðri þekkingu.
Hvorttveggja var til staðar að
þessu sinni.
Það er ævintýri líkast að heyra
verk eftir Schönberg flutt á þenn-
an hátt. Kvintettinn hefur maður
heyrt nokkrum sinnum á tón-
leikum erlendis, og hér eru til
tvær plötur með honum. Hann
hefur alltaf hljómað einkennilega
stífur og akademískur í mínum
eyrum, þartil nú. Blásarakvintett
Reykjavíkur lék hann af sannri
músíkalskri innlifun og þó þeir
félagar (Bernhard Wilkinson,
Daði Kolbeinsson, Einar Jó-
hannsson, Ognibene og Haf-
steinn Guðmundsson) eigi nokk-
uð í land að leika hann jafn frjálst
og eldri og einfaldari músík, þá
stafaði hlýju öryggi af þessum
flutningi, um leið og hvert augna-
blik var hlaðið rafmagnaðri
spennu.
Ekki er ljóst hve mikinn þátt
Zukofsky átti í leik kvintettsins.
Hann hefur eflaust látið þessa
fi'nu músíkanta ráða sér mest
sjálfa, en komið með góðar
ábendingar þar sem nauðsyn
krafði.
En stjórn hans og mótun á ser-
enöðunni var ótrúlega falleg.
LEIFUR
ÞÓRARINSSON
Þetta verk, sem er samið fyrir
sérkennilega blöndu af hljóðfær-
um, klarinett, bassaklarinett,
mandólín, gítar, fiðlu, víólu og
selló, og söngrödd í einum hinna
sjö þátta, er furðulegt sambland
að Mozart og Schrammel í tilfinn-
ingunni. Semsé ekta Vínarmúsík
þrátt fyrir yfirmáta intelektúal
vinnubrögð, með
tónsmíðagöldrum og þrautum.
Zukofsky tókst að ná fram innsta
eðli þessarar listar, sem er ljúfsár
endurómur af eilífum 3/4 hjart-
slætti, þrátt fyrir flóknar rythm-
ískar kúvendingar, og útkoman
var átakanleg og uppörvandi
músíkreynsla.
Flytjendur í Serenade op 24
voru hver öðrum betri: Einar Jó-
hannsson, Sigurður I. Snorrason,
Martin Smith, Þórarinn Sigur-
bergsson, Rut Ingólfsdóttir,
Guðmundur Kristmundsson,
Arnþór Jónsson, og tónskáldið
og söngvarinn John Speight fór
með bassahlutverkið í þættinum
sem saminn er við sonnettu Petr-
arca (nr. 217), af mikilli express-
ívri snilld.
Fyrir nokkrum árum hefði þótt
saga til næsta bæjar, að svona
tónleikar fengu fullt hús (uþb.
300 manns) stórhrifinna
áheyrenda. En sannleikurinn er
sá, að eftir því sem gæði tónleika
hafa vaxið, hefur áheyrendahóp-
urinn vaxið og þroskast og nú er
svo komið að fáar stórborgir geta
státað af jafn áhugasömu públik-
um alvörutónlistar og Reykjavík.
Margir hafa lagt gjörva hönd á
plóginn í þessari þróun, en fáir
eða enginn sem Paul Zukofsky.
Ár eftir ár hefur hann staðið hér
fyrir stórviðburðum í tónlistarlíf-
inu: Zukofsky námskeiðin, Sin-
fóníuhijómsveit æskunnar, Kam-
mersveitartónleikar omfl., og við
höfum þegið, næstum þegjandi
og hljóðalaust. Hvernig væri nú
að sýna, ekki aðeins skyldugt
þakklæti, heldur sannan framfar-
avilja og músíkalskt innræti, með
því að gefa þessum snillingi al-
mennileg skilyrði til kraftaverka?
Menn verða að gera sér grein
fyrir að þessi ótrúlegu menning-
arafrek hafa verið unnin á fjár-
hagslegri heljarþröm og í raun-
inni í litlum tengslum við opin-
bera músíkpólitík. Hvernig væri
t.d. að Sinfóníuhljómsveitin
fengi þennan mann til liðs við sig,
að auka alin eða tveim við list-
ræna getu sína? Og hvernig væri
að ríkið gerði ræktunaráætlun
fyrir kammermúsík og fengi Zuk-
ofsky til bústjórnar? Ég er ekki
að halda fram að hann sé á lausu,
en það má reyna. LÞ
Laugardagur ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 7